LdV_ Malgorzata Zając 4,66str do internetu

Stiftung Preußische Schlösser
und Gärten Berlin-Brandenburg
Program mobilności Leonardo da Vinci
„Wymiana doświadczeń w Europie – wspomaganie mobilności
profesjonalistów z muzeów rezydencji”
Staż 1.04‒26.04.2013
Małgorzata Zając
Powstanie Fundacji i obszar działania
• Fundacja Pruskie Pałace i Ogrody Berlin-Brandenburgia powstała w 1995 r., ale jej
początek sięga roku 1927, gdy powstał Zarząd Państwowych Pałaców i Ogrodów
opiekujący się przejętym po abdykacji cesarza Wilhelma II majątkiem
Hohenzollernów
• 36 budynków udostępnianych zwiedzającym: 10 w Berlinie, 21 w Poczdamie i 5 na
terenie Brandenburgii
• 20 pałaców, pozostałe budowle to: belwedery, mauzoleum, galeria malarstwa,
domek chiński, młyn, holendernia, dom ogrodnika, pompownia, kościół
• całorocznie udostępnianych jest jedynie 7 pałaców: Charlottenburg, Sanssouci,
Neues Palais, Cecilienhof, Königs Wusterhausen, Oranienburg i Rheinsberg
• dzień bez zwiedzania: poniedziałek, w Neues Palais w Parku Sanssouci – wtorek
Struktura organizacyjna
Fundacja podzielona jest na 7 dużych działów (po ok. 50 osób):
• Administracja generalna
• Pałace i kolekcje
• Zarządzanie pałacami
• Ogrody
• Ochrona zabytków architektury
• Konserwacja
• Marketing
MIEJSCE STAŻU
Dział II – Pałace i kolekcje
• podzielony na 8 sekcji: zbiory malarstwa, rzeźby, grafiki, rzemiosła artystycznego,
inwentaryzacja, magazyn zbiorów muzealnych, wypożyczenia, centrum
dokumentacyjne i informacyjne
• zajmuje się opieką i opracowaniem naukowym zabytków ruchomych (badaniem
historii budynków zajmują się pracownicy sekcji naukowej działu V Ochrona
zabytków architektury)
TEMATY STAŻU
1. Założenia i koncepcje kształtowania ekspozycji stałej
2. Metody inwentaryzacji zabytków ruchomych
3. Zasady opracowywania i publikowania strat wojennych
Założenia i koncepcje
kształtowania ekspozycji stałej
wybrane przykłady
Nowy Pałac, Park Sanssouci, Poczdam
• wybudowany jako pałac dla gości Fryderyka Wielkiego, 1763–1769
• w czasach cesarstwa (1871–1918) zmodernizowany, służył jako
siedziba władcy
• ekspozycja: w salach XVIII-wiecznych powrót do oryginalnego
wyposażenia z czasów rokoka fryderycjańskiego
• zaginione lub zniszczone elementy wystroju
zastąpione przez czarno-białe fotokopie
• brak tablic informacyjnych, wyłącznie audioguide
Pałac Marmurowy, Nowy Ogród, Poczdam
• letnia rezydencja Fryderyka Wilhelma II, 1787–1793
• od 1797 r. budowa skrzydeł bocznych, 1843–1848 – ich wyposażenie
• w latach 1882–1888 służył za siedzibę późniejszego cesarza Wilhelma II i
jego małżonki, 1904–1917 – kronprinza Wilhelma i Cecylii
• w korpusie wystrój XVIII-wieczny: oryginalny, rekonstrukcje i
uzupełnienia (obiekty zastępujące zaginione zabytki)
• w skrzydłach: obiekty XVIII- i XIX-wieczne niegdyś znajdujące się w
pałacu lub z innych rezydencji, jeśli są związane z dawnymi
mieszkańcami
• pełen spis zabytków dekorujących pomieszczenie – na panelach z pleksi,
dodatkowo audioguide
Pałac Glienicke, Berlin
• letnia rezydencja księcia Carla von Preußen, 1825–1827
• zniszczony w czasie wojny i przebudowany po jej zakończeniu
• niewiele materiałów źródłowych dotyczących pierwotnego wyposażenia
• pierwszoplanową rolę w kształtowaniu ekspozycji odgrywa architekt
założenia Karl Friedrich Schinkel i jego styl
• wnętrza: nieduże, ale wygodne, intensywne barwy ścian, jasne podłogi i
ciemne meble
• wystrój: obiekty niegdyś należące do księcia (z Glienicke lub zniszczonego
pałacu w Berlinie) oraz pochodzące z epoki, odpowiadające smakowi
właściciela dóbr
Pałac Cecilienhof, Nowy Ogród, Poczdam
• całoroczna rezydencja kronprinza Wilhelma i jego żony Cecylii, 1914–1917
• w 1945 r. przeniesione do folwarku wyposażenie niemal w całości spłonęło
• ekspozycja: na pierwszym planie znajduje się wydarzenie historyczne z 17
lipca – 2 sierpnia 1945
• wystrój pomieszczeń na parterze: z okresu konferencji poczdamskiej,
urządzenie z czasu budowy – pokazane na zdjęciach
• tablice informacyjne i audioguide: dużo informacji historycznych
• na piętrze: prywatne pokoje pary książęcej, częściowo oryginalnie
zachowanym wystrojem
Pałac Schönhausen, Berlin
• dziś nieistniejący pałac wzniesiony na polecenie Zofii Teodory zu Dohna, 1664
• letnia rezydencja królowej Elżbiety Krystyny, żony Fryderyka Wielkiego,
1740–1797
• od 1949 r. pałac był siedzibą prezydenta NRD Wilhelma Piecka, od 1960 r. –
rady państwa, od 1964 r. – służył za apartamenty dla oficjalnych gości rządu
• ekspozycja: czasy Elżbiety Krystyny – parter, okres NRD (wszystkie 3 fazy
użytkowania) – piętro, historia i kolekcja rodu Dohna-Schlobitten – piętro
• tablice z opisami, planami orientacyjnymi i ze zdjęciami z różnych okresów
Metody inwentaryzacji
zabytków ruchomych
• metody inwentaryzacji obiektów zabytkowych w zasadzie nie różnią się od tych stosowanych w
Muzeum Pałacu w Wilanowie
• gromadzone dane o zabytkach pokrywają się z tymi zbieranymi w Wilanowie
• obowiązki wykonywane w Wilanowie przez Pion Głównego Inwentaryzatora w SPSG podzielone
są między różne sekcje działu II:
a. inwentaryzator: ustala zasady i koordynuje działania związane z inwentaryzacją, nadaje
numery inwentarzowe, opiekuje się komputerową bazą danych i ją rozwija
b. podlegający inwentaryzatorowi pracownicy (4 osoby): wprowadzają dane do bazy
c. kustosze zbiorów: inwentaryzują obiekty, nanoszą numery (w porozumieniu z właściwym
konserwatorem), przeprowadzają skontrum i odnotowują przemieszczenia obiektów
d. pracownicy magazynu: przeprowadzają skontrum zabytków przechowywanych w
magazynie, odnotowują przemieszczenia z i do magazynu
e. Registrar (brak ekwiwalentu w jęz. polskim): przygotowuje od strony formalnej i nadzoruje
wypożyczenia obiektów
Inwentarz
• około miliona zabytków w kolekcji
• zbiory podzielone na 18 działów, oznaczonych na początku nazwy
cyframi rzymskimi: np.: I – dla działu malarstwa, X – dla zbioru metali
• działy podzielone na podgrupy, oznaczone cyframi arabskimi
• tylko zabytki ruchome (wystrój wnętrz) nie są inwentaryzowane
Inwentaryzacja kolekcji
Dohna-Schlobitten
• kolekcja gromadzona od XVI w. w pałacu rodu Dohna w Schlobitten (obecnie
Słobity)
• ostatni właściciel Alexander zu Dohna, uciekając przed frontem wschodnim,
zdołał uratować dużą część zbiorów
• po wojnie książę zaproponował zakup obiektów SPSG: w 1973 r. została nabyta
część kolekcji będąca własnością księcia, w 1993 r. – pozostałe obiekty, odzyskane
przez rodzinę zu Dohna po zjednoczeniu Niemiec
• zakup z 1993 r. sfinansowany przez władze federalne, do dziś pozostaje w SPSG
jako depozyt Bundesrepubliki
Komputerowa baza danych
• easy db – jeden program inwentarzowy gromadzący dane o obiektach,
fotografiach i dokumentacjach, w SPSG od 2006 r.
• służy kustoszom zbiorów, pracownikom sekcji inwentaryzatorskiej
i wypożyczeniowej, dokumentacyjnej oraz konserwatorom
• programem zarządza główny inwentaryzator
• podzielony na dwie główne sekcje: zbiory i fotografie
• fotografie – w dużej rozdzielczości
• w sekcji zbiorów: oprócz danych obiektów także moduł wypożyczeń,
wraz z obiegiem dokumentów oraz zakładka „Zadania”
Zasady opracowywania
i publikowania list strat wojennych
• sporządzaniem list strat wojennych zajmują się kustosze zbiorów, nie jest to
jednak ich pierwszoplanowe zadanie
• cel sporządzania wykazów strat: również pokazanie charakteru i zakresu zbiorów
przed wojną
• katalogi strat: dwa tomy dotyczące malarstwa
• straty rzemiosła: publikowane jako załączniki do katalogu zbiorów
• punkt wyjścia: zdjęcia archiwalne, historyczne inwentarze pełnią rolę pomocniczą
• uwzględniane nie tylko straty z II wojny światowej, także wcześniejsze
• do bazy Koordinierungsstelle für Kulturgutverluste podawane są tylko straty
wojenne
Katalogi strat malarstwa
• Gerd Bartoschek, Christoph Martin Vogtherr, Zerstört, entführt, verschollen : die
Verluste der preußischen Schlösser im Zweiten Weltkrieg - Gemälde I – obrazy
sztalugowe, wielkoformatowe i plafony
• Gerd Bartoschek, Zerstört, entführt, verschollen : die Verluste der preußischen
Schlösser im Zweiten Weltkrieg - Gemälde II – obrazy na porcelanie, szkle,
tkaninach, pastele, miniatury
• wynik osobistych zainteresowań naukowych kustosza zbiorów
• prace rozpoczęte w 1968 r., katalogi gotowe w 2004 i 2011 r.
• pomoc dwóch innych kustoszy
• wyjątkowo, w części przypadków opublikowane obiekty bez archiwalnych zdjęć
Dziękuję!
Projekt został zrealizowany przy wsparciu finansowym Komisji Europejskiej w ramach
programu „Uczenie się przez całe życie”. Publikacja odzwierciedla jedynie stanowisko
autora i Komisja Europejska ani Narodowa Agencja nie ponoszą odpowiedzialności za
umieszczoną w niej zawartość merytoryczną oraz za sposób wykorzystania zawartych
w niej informacji.