Przędziorki – nowym zagrożeniem dla buraków?

14
Agrotechnika
Przędziorki – nowym zagrożeniem dla buraków?
dr inż. Magdalena Jakubowska, Instytut Ochrony Roślin – PIB w Poznaniu
Przędziorki to szkodniki, które atakowały dotychczas głównie rośliny ogrodnicze. Obecnie, gdy lata są upalne i suche
zaczynają coraz częściej żerować na
burakach. W sierpniu ubiegłego sezonu wegetacyjnego zaobserwowano
ich większą liczebność na niektórych
plantacjach buraka cukrowego w województwie kujawsko-pomorskim, wielkopolskim i mazowieckim. Jakie stanowią zagrożenie w tej uprawie i jak z nimi
walczyć?
Pogoda sprzyja przędziorkom
Ich rozwojowi i rozprzestrzenianiu się
sprzyja sucha, słoneczna pogoda i wysoka temperatura, głównie w sierpniu i
wrześniu, a także pozostawione na polu
resztki pożniwne, chwasty i rośliny dziko
rosnące, stanowiące rezerwuar pożywienia.
Objawy uszkodzeń
Objawy uszkodzeń powodowanych
przez tę grupę szkodników początkowo
obserwuje się na brzegach pól, z czasem
występują placowo na całej powierzchni
uprawy (Rys. 1).
Żerowanie roztoczy widoczne jest po
obu stronach blaszki liściowej. Na dolnej
Rys. 2. Pomarańczowe punkciki to dorosłe roztocze
stronie objawia się w postaci delikatnego
oprzędu (pajęczynki) z dorosłymi przędziorkami, z ogromną ilością jaj (Rys. 2).
Na górnej stronie blaszki liściowej, w wyniku intensywnego żerowania szkodników, pojawiają się drobne, jasne plamki
tworzące tzw. mozaikę (Rys. 3). Bardzo
często początkowe objawy żerowania
przędziorków są bagatelizowane, mylone
z objawami powodowanymi przez wirusy
lub nicienie. Głównym gatunkiem zasie-
dlającym plantacje buraków cukrowych i
wielu innych roślin rolniczych jest przędziorek chmielowiec (Tetranychus urticae) (Rys. 4). Żywi się on wieloma gatunkami roślin, a w uprawach rolniczych jest
szkodnikiem okolicznościowym i ma najczęściej znaczenie marginalne. Jednakże
nie powinno się lekceważyć przędziorków, ponieważ od kilku lat stanowią one
problem w burakach rozszerzając swoją
ekspansję na teren całego kraju.
Konsekwencją licznego występowania
przędziorków na plantacjach buraków
cukrowych jest zakłócenie fotosyntezy,
ograniczenie ilości substancji pokarmowych, zahamowanie wzrostu i rozwoju
roślin oraz obniżenie jakości cukru występującego w liściach. Uszkodzone liście
stają się chlorotyczne, brunatnieją, w
końcu zasychają.
Biologia szkodnika
Rys. 1. Uszkodzenia na liściach buraka cukrowego powodowane przez przędziorki
Przędziorek chmielowiec ma ciało owalne, różnie ubarwione – od bezbarwnego,
żółtozielonego z dwiema ciemniejszymi
plamami z boku ciała, do ceglastoczerwonego (tuż przed diapauzą). Zimują zapłodnione samice we wszelkich ukryciach,
w szczelinach kory, na resztkach roślin
oraz w glebie. Na wiosnę po znalezieniu
rośliny żywicielskiej, samice składają jaja.
BURAK CUKROWY 1/2014
Agrotechnika
Przędziorki w sprzyjających warunkach,
czyli przy wysokiej temperaturze i niskiej
wilgotności szybko zwiększają swoją liczebność, żerując intensywnie na dolnej
stronie liści (pod osłonką z przędzy), co
powoduje marmurkowate przebarwienia
liści i ich deformacje (Rys. 5).
Monitoring plantacji
Ważną rolę w systemie ochrony plantacji
spełnia monitoring prowadzony przez
służby surowcowe cukrowni, jak również
przez specjalistów instytucji naukowych.
Doświadczenia lat ubiegłych nad występowaniem przędziorków na burakach
wymusiły na plantatorach prowadzenie
monitoringu tych roztoczy. Szczególnie
ważne jest wskazanie najbardziej optymalnego terminu pierwszego zabiegu.
Najwyższą efektywną ochronę uzyskuje
się wtedy, gdy jest on wykonany w początkowych fazach rozwoju szkodnika.
Zatem, zlekceważenie przez plantatora
pierwszych objawów żerowania na plantacji równe będzie przegraniu walki z
agrofagiem i grozi poważnymi stratami
w plonie buraków. Walka z tymi szkodnikami jest trudna i nie zawsze przynosi
zadowalające efekty.
Obecnie nie ma żadnych zarejestrowanych akarycydów na przędziorka chmielowca w buraku cukrowym. Od roku
2013 Instytut Ochrony Roślin – PIB
wraz z koncernem Pfeifer & Langen prowadzi doświadczenia nad skutecznością
wybranych preparatów roztoczobójczych
w walce z tymi szkodnikami.
Rys. 3. Żółknięcia i mozaika na liściach buraka powodowane żerowaniem przędziorków
Rys. 4. Przędziorek chmielowiec
Jak zwalczać przędziorki
Przędziorki w uprawach polowych zwalcza się zwykle jeden lub dwa razy w sezonie wegetacyjnym. W pierwszej kolejności zaleca się stosowanie preparatów
zawierających oleje parafinowe, np. Promanal 60 EC, które utrudniają wylęganie
się larw lub uniemożliwiają im oddychanie. Później można użyć akarycydów:
Apollo 500 S.C. (s.a. chlofentezyna),
Nissorun 050 EC (hexithiazoks), Magus
200 SC (fenazachin), Sanmite 20 WP (pirydaben), Ortus 05 SC (fenpiroksymat),
Omite 30 WP (propargit), Vermitec 018
EC (abamektyna) oraz Envidor 240 SC
(spirodiclofen).
Stosowanie wyłącznie chemicznej ochrony nie zawsze jest skuteczne, między
innymi, dlatego, że przędziorki bardzo
1/2014 BURAK CUKROWY
Rys. 5. Pole zaatakowane przez przędziorki, zahamowanie wzrostu roślin, żółknięcie liści
15
16
Ochrona roślin
szybko wykształcają odporność. Dlatego
w przypadku tej grupy szkodników ważne jest naprzemienne stosowanie środków o różnych mechanizmach działania.
Alternatywą są środki biologiczne
Do zwalczania przędziorków w uprawach można także stosować czynniki
biologiczne, które są skuteczne i bez-
pieczne dla uprawianych roślin oraz dla
ludzi i zwierząt. Oprócz występujących
w środowisku naturalnych wrogów,
można stosować środki biologiczne dostępne na naszym rynku, np.: Phytoseiulus System, Spidex, Fitopak, Phytoline P,
Therodiplosis System, Feltiline, Spidend,
Mirical-N, Miripak, Spiral, Amblyline
Cal, Anderline A, Andersoni System do
zwalczania przędziorków.
Biorąc pod uwagę coraz częstsze występowanie w naszym kraju wysokich temperatur i suszy, można spodziewać się
na plantacjach buraczanych wzrostu zagrożenia ze strony przędziorków. Warto
więc być przygotowanym na takie „niespodzianki”. Co będzie w bieżącym sezonie wegetacyjnym – czas pokaże, ważne
jest aby być wyczulonym na pojawiający
się problem z roztoczami.
Kiedy stosować herbicydy – przedczy powschodowo, zalety i wady
Adam Paradowski, Instytut Ochrony Roślin-PIB w Poznaniu
Już w latach osiemdziesiątych ubiegłego wieku rozpoczęto badania nad
odchwaszczaniem buraków metodą
dawek dzielonych. Metoda okazała się
bardzo skuteczna i aktualnie jest stosowana prawie na wszystkich plantacjach.
W najbliższym sezonie buraki cukrowe
należy odchwaszczać zgodnie z obligatoryjnie przyjętą tak zwaną integrowaną metodą odchwaszczania.
Powstaje pytanie czy „zderzenie” tych
dwóch metod jest zgodne, czy wpływ
nowszej spowoduje zmiany w starszej?
Integrowane metody odchwaszczania,
mówiąc w dużym skrócie, preferują
ochronę ograniczającą stosowanie zabiegów chemicznych i tym samym mniejsze
zużycie substancji czynnych.
Fachowcy z zakresu herbologii, twierdzą, że dotychczas stosowany program
ochrony buraków cukrowych przed zachwaszczeniem jest najbardziej zbliżony
do integrowanego spośród wszystkich
zaleceń odchwaszczania pozostałych
upraw rolniczych, ale…
Metody integrowane zalecają stosowanie
herbicydów tam, gdzie to jest konieczne i
tyle, ile jest potrzebne.
Progi szkodliwości
Aby sprostać powyższej zasadzie należałoby posługiwać się progami szkodliwości. Dopiero ich przekroczenie upoważnia do wykonania zabiegu chemicznego.
W takiej sytuacji problematyczne staje
się stosowanie środków doglebowych.
Przewidujemy zachwaszczenie, ale każdy z zabiegów jest wykonywany co najmniej częściowo w „ciemno”. Sugeruje
to odstępstwo od metod integrowanych.
Drugi czynnik – progi szkodliwości, również jest problematyczny. A to z prostej
przyczyny, że nie ma opracowanych obligatoryjnych progów szkodliwości dla
chwastów. Te, które znajdujemy w publikatorach są danymi orientacyjnymi.
Dokładna ich analiza wykazuje znaczne
różnice. Wynika to z opracowań w różnych warunkach klimatycznych, badań
przeprowadzonych na odmiennych
typach gleb oraz przy zróżnicowanym
nawożeniu. Ponadto chwasty występują
grupowo od kilku do kilkunastu gatunków na jednym polu. W zależności od
składu gatunkowego w odmiennym
stopniu konkurują wzajemnie ze sobą.
Opracowanie progów szkodliwości dla
chwastów jest bardzo trudne, wymaga
Sposoby działania substancji czynnych zalecanych do odchwaszczania buraków cukrowych
Typ zabiegu
Substancje czynne
Tylko doglebowo
S-metolachlor
Tylko nalistnie
Chinomerak, chlopyralid, desmedifam, fenmedifam, triflusulfuron, graminicydy
Doglebowo i nalistnie
Chloridazon, etofumesat, lenacyl, metamitron
ogromnego nakładu badań naukowych
i należy się spodziewać, że tak szybko
prace nad nimi nie zostaną ukończone.
Należy sądzić, że w praktyce w najbliższym czasie nie dojdzie (nie może dojść)
do istotnych zmian w odchwaszczaniu
buraków. Nie jest to jednoznaczne z
tym, by zaprzestać prac nad możliwością
obniżenia dawek herbicydów (substancji
czynnych). Należy tu uwzględnić poprawną agrotechnikę, zrównoważone
nawożenie, prawidłowy płodozmian, wykorzystanie technik uprawy, takich jak
np. mulczowanie, mechaniczne zabiegi
w międzyrzędziach. Do takich czynności
należą elementy bezpośrednio związane
z zabiegiem, czyli terminowe stosowanie
środków, używanie do zabiegów tzw.
wody „miękkiej” o ustabilizowanym pH
(najlepiej około 5–6), wykorzystanie
adiuwantów. Jednym słowem precyzyjne rolnictwo, które z pewnością ma
wpływ na ograniczenie zachwaszczenia,
a tym na niższe zużycie środków ochrony roślin.
Wybrać zabieg doglebowy czy dolistny
Zmian czeka nas niewiele, ale dobrze
jest szczegółowo zapoznać się zasobem
substancji czynnych, którymi dysponujemy do odchwaszczania buraków cukrowych. W tabeli zestawiono terminy
ich stosowania. Ma to istotny wpływ
na podejmowanie decyzji czy ochronę
rozpocząć od zabiegów doglebowych czy
nalistnych.
BURAK CUKROWY 1/2014