10 Niepodległe państwo

H6ny s. 90
10
Niepodległe państwo
Cele lekcji
Wymagania ogólne
I. Chronologia historyczna.
Uczeń posługuje się podstawowymi określeniami czasu historycznego: wiek, rok; przyporządkowuje fakty historyczne datom; oblicza upływ czasu między wydarzeniami historycznymi i umieszcza je na linii chronologicznej; dostrzega związki teraźniejszości z przeszłością.
II. Analiza i interpretacja historyczna.
Uczeń odpowiada na proste pytania postawione do mapy, ilustracji; pozyskuje informacje z różnych źródeł oraz selekcjonuje je i porządkuje; stawia pytania dotyczące przyczyn
i skutków analizowanych wydarzeń historycznych.
III. Tworzenie narracji historycznej.
Uczeń tworzy krótką wypowiedź o postaci i wydarzeniu historycznym, posługując się poznanymi pojęciami; przedstawia własne stanowisko i próbuje je uzasadnić.
V. Współdziałanie w sprawach publicznych.
Uczeń współpracuje z innymi – planuje, dzieli się zadaniami i wywiązuje się z nich.
Wymagania szczegółowe
Po zakończonych zajęciach uczeń:
• zna daty: 1914–1918, IV 1917, XI 1917, 11 XI 1918; postacie: Romana Dmowskiego,
Józefa Piłsudskiego; przyczyny i skutki I wojny światowej,
• rozumie pojęcia: państwa centralne, ententa, orientacja prorosyjska, orientacja proaustriacka, komuniści,
• potrafi: wymienić najważniejsze państwa uczestniczące w I wojnie światowej; omówić przebieg I wojny światowej; wyjaśnić, do czego dążyli przywódcy orientacji prorosyjskiej i proaustriackiej; omówić działalność Romana Dmowskiego i Józefa Piłsudskiego
podczas I wojny światowej; przedstawić okoliczności, w których doszło do odzyskania
niepodległości przez Polskę; wymienić czynniki decydujące o odzyskaniu niepodległości
przez Polskę; zebrać informacje o zasługach Józefa Piłsudskiego i Romana Dmowskiego
dla państwa polskiego.
Środki dydaktyczne
• podręcznik (s. 70–77),
• zeszyt ćwiczeń (s. 38–39),
• płyta CD Historia i społeczeństwo 6. Opowiadania z podręcznika,
• mapa ścienna Europy w okresie I wojny światowej,
• karta pracy nr 10,
• schemat drzewa decyzyjnego.
Metody i techniki nauczania
rozmowa nauczająca, opis, drzewo decyzyjne, praca pod kierunkiem, opowiadanie,
dyskusja.
90
H6ny s. 91
Formy zajęć
praca zbiorowa, praca w grupach, praca indywidualna.
Czas zajęć
1 godzina lekcyjna.
Struktura i opis lekcji
I. Wprowadzenie
Podajemy temat i cele lekcji.
W krótkiej rozmowie nauczającej przypominamy najważniejsze wydarzenia związane
z działaniami podejmowanymi przez Polaków w celu odzyskania niepodległości i obrony polskości. Zwracamy uwagę na to, że wielu Polaków podważało sens samotnej
walki z zaborcą. Ich zdaniem niepodległość można było wywalczyć tylko przy wsparciu
mocarstw zachodnich albo w sytuacji konfliktu między zaborcami. Jednak przez cały
XIX w. żadnej z tych opcji nie udało się urzeczywistnić. Szansa na zmiany pojawiła się
dopiero na początku XX w.
II. Rozwinięcie
Korzystając z metody opisu, przedstawiamy okoliczności, które doprowadziły do wybuchu I wojny światowej. Wymieniamy najważniejsze przyczyny konfliktu, po czym
wskazujemy na mapie kraje wchodzące w skład wrogich obozów polityczno-wojskowych – ententy i państw centralnych. Podajemy ramy chronologiczne wojny i wyjaśniamy, dlaczego nazwano ją światową. Następnie omawiamy reakcje społeczeństw
państw europejskich na wybuch konfliktu i zwracamy uwagę na różnicę między sposobem jego postrzegania a rzeczywistym przebiegiem działań zbrojnych.
Aby wyjaśnić, dlaczego I wojna światowa różniła się tak bardzo od poprzednich
konfliktów zbrojnych, zadajemy uczniom pytanie 3 (podręcznik, s. 74) i polecamy,
żeby odszukali odpowiedź we fragmencie podrozdziału I wojna światowa (podręcznik,
s. 74).
Kolejną część zajęć rozpoczynamy od przedstawienia postaw i działań Polaków podczas wojny. Wyjaśniamy, że jej wybuch oznaczał dla polskich patriotów szansę na
odzyskanie wolności. Należało się jednak najpierw zastanowić, jak osiągnąć ten cel.
Rozdajemy schematy drzewa decyzyjnego z tak sformułowanym problemem (materiał
dla nauczyciela).
Uczniowie pracują w parach – formułują cele i wartości, wskazują możliwe rozwiązania oraz ich pozytywne i negatywne skutki. Następnie wybrane pary prezentują efekty
swojej pracy. Po prezentacji prosimy uczniów, aby zastanowili się, które z wymienionych rozwiązań było, ich zdaniem, najbardziej realne. Wyjaśniamy przy tym, że są to
rozważania hipotetyczne, gdyż zdecydowana większość Polaków nie miała możliwości wyboru działań, które chciałaby podjąć. Jako obywatele państw zaborczych byli
przymusowo wcielani do armii i nierzadko stawali naprzeciw siebie na polu walki. Po
udzieleniu przez uczniów odpowiedzi informujemy, że dalsza część lekcji pozwoli im
zweryfikować swój wybór.
91
H6ny s. 92
Rozdajemy uczniom karty pracy i wyjaśniamy, że ich zadaniem będzie uzupełnienie
informacji o najważniejszych wydarzeniach związanych z przebiegiem I wojny światowej oraz określenie wpływu tych wydarzeń na postawę i działania Polaków.
Polecamy uczniom zapoznać się z treścią podrozdziału Dwie orientacje (podręcznik,
s. 74–75) i uzupełnić tę część osi czasu w karcie pracy, która jest związana z 1914 r.
Następnie, posiłkując się treścią podrozdziału Odzyskanie niepodległości (podręcznik,
s. 75–76), omawiamy przebieg wojny w latach 1917–1918 oraz działania podejmowane przez Romana Dmowskiego i Józefa Piłsudskiego w 1917 r. W tym czasie
uczniowie uzupełniają na osi czasu odpowiednie luki. Poprawność wykonania zadania
sprawdzamy, prosząc chętne osoby o odczytanie zapisanych informacji.
Aby wprowadzić nastrój towarzyszący wydarzeniom z listopada 1918 r., odczytujemy
(podręcznik, s. 71–72) lub odtwarzamy z płyty CD opowiadanie 11 listopada, po czym
prosimy uczniów o udzielenie odpowiedzi na pytanie zamieszczone pod opowiadaniem. Następnie opisujemy przebieg wydarzeń z 11 listopada i polecamy uzupełnić
na osi czasu w karcie pracy pozostałe luki dotyczące działań Polaków. Na zakończenie
informujemy, że dzień ten uznano później za dzień odzyskania niepodległości.
III. Podsumowanie
Inicjujemy krótką dyskusję wokół polecenia C (podręcznik, s. 77).
Pytamy uczniów, która z propozycji działań, sformułowana przez nich w drzewie decyzyjnym, okazała się najbliższa rzeczywistości historycznej. Zwracamy uwagę, że fakt
przyłączenia się Polaków do walczących mocarstw nie gwarantował jeszcze odzyskania niepodległości ani częściowej niezależności. Taka szansa pojawiła sie dopiero, gdy
doszło do nieoczekiwanej przez nikogo klęski wszystkich trzech zaborców.
Metody kontroli
Ćwiczenie 2 (zeszyt ćwiczeń, s. 39).
Praca domowa
Ćwiczenie 3 (zeszyt ćwiczeń, s. 39).
Materiał dla nauczyciela
Propozycja uzupełnienia drzewa decyzyjnego.
H6ny s. 93
CELE I WARTOŚCI
Odzyskanie niepodległości.
Walka o utrzymanie polskiego języka i polskiej kultury.
SKUTKI POZYTYWNE
• Możliwość odzyska- • Nie trzeba rezygnować z części celów
nia niepodległości
ani współpracować
lub częściowej niezaz którymś z zaborleżności.
ców.
• Osłabienie obu walczących stron pomoże w przyszłości
skutecznie wywalczyć
niepodległość.
SKUTKI NEGATYWNE
• Konieczność rezygna- • Przeważające siły
cji z części celów.
przeciwnika dopro• Dążenia Polaków
wadzą do szybkiej
mogą być zignorowaklęski walczących.
ne przez zwycięzcę.
• Utrata resztek nie• Państwo zaborcze
zależności (nasilenie
w obozie przeciwnirusyfikacji i germanika może się mścić na
zacji).
Polakach mieszkają- • Walki na ziemiach
cych na jego terenie.
polskich doprowadzą
• Walki na ziemiach
do dużych zniszczeń.
polskich doprowadzą
do dużych zniszczeń.
Przyłączenie się do
wojny po jednej ze
stron.
MOŻLIWE ROZWIĄZANIA
• Neutralność nie
uchroni przed walkami między zaborcami
na ziemiach polskich.
• Możliwe agresywne
posunięcia wobec
Polaków ze strony
wszystkich państw
zaborczych.
• Zwycięzca nie będzie
się liczyć z głosem
Polaków.
• Brak szans na ustępstwa ze strony zaborców.
Walka przeciw wszystkim zaborcom.
Nieangażowanie się
po żadnej ze stron.
W 1914 r. wybucha
I wojna światowa,
w której po przeciwnych
stronach walczą państwa
zaborcze. Jak w tej
sytuacji powinni
zachować się Polacy?
SYTUACJA
WYMAGAJĄCA
PODJĘCIA DECYZJI
93