Stanisław Staszic. Biografia. Stanisław Staszic pochodził z rodziny

Patron
Stanisław Staszic. Biografia.
Stanisław Staszic pochodził z rodziny mieszczańskiej. Urodził się w Pile w 1755 roku, jako syn
burmistrza. Został księdzem, gdyż to była jedna z niewielu dróg dla mieszczanina, która dawała
szansę zdobycia znaczenia w życiu publicznym. Na studiach w Lipsku, Getyndze i Paryżu
otrzymał gruntowne wykształcenie przyrodnicze. Po powrocie do kraju został nauczycielem
dzieci Andrzeja Zamoyskiego. Zajmował się badaniem Karpat. Był członkiem, a póĽniej
prezesem Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Położył duże zasługi na polu rozwoju szkolnictwa i
górnictwa w Polsce. Staszic łączył w sobie gruntowną i wszechstronną wiedzę z głęboką
szlachetnością serca. Szczególnie mocno przejmował go los mieszczan i chłopów. Rozdał
chłopom swój majątek w Hrubieszowskiem, a w testamencie zapisał znaczne sumy na cele
społeczne. Działalnością swą obejmował najważniejsze dziedziny życia politycznego i
społecznego. Poglądy swoje wyłożył w dwóch dziełach: w "Uwagach nad życiem Jana
Zamoyskiego" i w "Przestrogach dla Polski". Program społeczno-polityczny Staszica wyrasta
nie tylko z potrzeb mieszczaństwa i chłopstwa, lecz także z głębokiej troski o kraj, z lęku przed
utratą niepodległości. Pisarz przywiązuje dużą wagę do wychowania młodzieży, dla której
celem powinno być dobro ojczyzny. Ponieważ szczęście społeczeństwa wynika z użyteczności
wszystkich jego członków, dlatego, jak pisał, "końcem edukacji krajowej powinna być
użyteczność obywatela". Proponuje, by w szkołach stosowano zasadę łączenia teorii z
praktyką, poszerzano wiedzę o własnym kraju, pogłębiano wiadomości z matematyki, fizyki i
chemii. Podkreśla konieczność odebrania Kościołowi prawa opieki nad szkolnictwem, czym
poparł zdecydowanie program reform Komisji Edukacji Narodowej. Wiele rozsądnych
postulatów wysunął Staszic w dziedzinie organizacji władz państwowych i prawodawstwa w
Polsce. Żądał zniesienia liberum veto twierdząc, że "szczęśliwość większej części obywateli jest
dobrem publicznym", domagał się przyznania sejmowi władzy wykonawczej i
przedstawicielstwa w nim mieszczan, którzy wraz z przedstawicielami szlachty zasiadaliby w
jednej izbie. Przeciwstawiał się wolnej elekcji, wypowiadając się za tronem dziedzicznym. Mówił
o konieczności utworzenia stałej armii, na której utrzymanie płacić będzie szlachta. Szczególną
troską przejmował go los chłopa. Proponuje uwolnienie go od pańszczyzny, nie mając jednak
odwagi żądać uwłaszczenia chłopów. Postuluje, by pańszczyznę zamienić na czynsz, by
1/6
Patron
dziedzic nie miał prawa usunąć chłopa z ziemi bez wyroku sądowego, by zniesiono sądy
patrymonialne. Domaga się większych praw dla mieszczan, ustaw zabezpieczających
swobodny rozwój miast, co byłoby drogą do uprzemysłowienia kraju. Niemałe znaczenie ma
przy tym rozwój handlu i rzemiosła. Osobne miejsce w jego dziełach zajmuje krytyka polskiej
magnaterii, którą wini za upadek kraju. Pisał: "Z samych panów zguba Polaków". Oni zniszczyli,
według Staszica, szacunek dla prawa, doprowadzili do rozbioru Polski, swoim postępowaniem
uczyli innych egoizmu, a nawet zdrady. Do dnia dzisiejszego Stanisław Staszic uważany jest za
najwybitniejszą postać polskiego oświecenia. Doceniali go też jemu współcześni. Pogrzeb
Staszica przybrał charakter manifestacji, młodzież pielgrzymowała na jego grób na Bielanach,
mnożyły się wiersze ku czci zmarłego. W roku 2001 mija 175 rocznica śmierci Stanisława
Staszica. . W związku z tym publikujemy całościową bibliografię dzieł patrona naszej szkoły i
publikacji jemu poświęconych.
Stanisław Staszic. Bibliografia. 1.
STASZIC Stanisław.:Być narodowi użytecznym; wybór i wstęp B. Suchodolski.
Warszawa 1985 2.
STASZIC Stanisław .: Dziennik podróży....1789-1805. Kraków1931
3.
STASZIC Stanisław .:Edukacja. Z autobiografią autora. Warszawa 1921
4. STASZIC Stanisław : Geologia- górnictwo- hutnictwo. Red. nauk. Antoni Stanisław
Kleczkowski; AGH im. S. Staszica w Krakowie. Warszawa 1979
5. STASZIC Stanisław. : (Calendarium, dzienniki, pamiętniki, poezja, quiz) : wybór materiałów i
oprac. tekstu Maria Dąbrowska. Kielce 1973
6. STASZIC Stanisław .: Myśli...do ułożenia stanu nauczycielskiego w Krajach Księstwa
2/6
Patron
Warszawskiego: Biblioteka Warszawska s.169-180, Warszawa 1903
7.
STASZIC Stanisław .: O nauce, jej znaczeniu i organizacji. Wybór pism. Opracow. B.
Suchodolski, Warszawa 1952
8. STASZIC Stanisław .: O statystyce Polski. Krótki rzut wiadomości potrzebnych tym, którzy
ten kraj chcą oswobodzić i tym, którzy chcą w nim rządzić. Warszawa 1807
9. STASZIC Stanisław .: O przyczynach szkodliwości Żydów i o środkach usposobienia ich, aby
się społeczeństwu użytecznymi stali. Lwów 1875
10. STASZIC Stanisław : O ziemiorodztwie Karpatow i innych gor i rownin Polski
.Warszawa 1955.
11. STASZIC S. :O ziemiorodztwie Karpatow .Atlas. Warszawa 1955.
12. STASZIC S.: Uwagi nad życiem Jana Zamojskiego. Kraków 1926.
13. STASZIC S.: Pisma filozoficzne i społeczne. T.1.Oprac. B. Suchodolski. Kraków 1954.
14. STASZIC S. :Pisma filozoficzne i społeczne. T.2.Oprac. B. Suchodolski. Kraków 1954.
15. STASZIC S. :Przestrogi dla Polski. Kraków 1926.
16. STASZIC S.: Wybór pism .Warszawa 1952 .
Opracowania o Staszicu
17. Brandys Marian: Ksiądz Dyrektor w opałach: „Generał Arbuz”. WięĽ 1986 nr 6 s.56-65.
18. Drozdowski Marian: Stanisław Staszic a współczesna geologia polska. Kwartalnik
Historyczny 1976 nr 4 s. 981-983.
19. DRUGIE Spotkanie Staszicowskie w Pile (24 września 1999 r.) Józef Olejniczak w:
Kwartalnik Hist. Nauk. 2000 nr2, s.187-189.
20. ELSNER i Chopin na pogrzebie Staszica. Krzysztof Rotermund . Ruch Muzyczny 2000,
nr1, s.33-34
21. GRUNTA chłopskie, czyli rolnik pracowity: Przestrogi dla Polski. S. Staszic. Kultura wsi
1997, nr2 s.11-16
22. MUZEUM Staszica w tradycji staszicowskiej. Józef Olejniczak. Rocz. TNW R. 59/1996, s.
69-74
23. NIEZREALIZOWANE projekty pomnika Stanisława Staszica. Artur Bardach. Kroniki
3/6
Patron
Warsz. – 1955 nr3, s. 57-63
24. OD BIOLOGII w dobie Staszica do rewolucji w biotechnologii. Włodzimierz S. Ostrowski:
Rocz. TNW. R.60(1997), s. 54-66
25. OD ODCZUCIA bólu do bólu odczuwania: symbolika gór u Christiana Garvego i Stanisława
Staszica. Tomasz Małyszek. Zbliżenia Pol. Niem. – 2000, nr1, s.60-67
26. OGÓLNOPOLSKA Sesja Staszicowska. Piła 1995. Z. J. Wójcik . Kwart. Hist. Nauk. 1995,
nr4, s.159-161
27. POSTAWA staszicowska- wzór czy relikt przeszłości?. T. Sarleja . Oświatowiec 2000, nr1,
s.85-88
28. PREKURSOR pracy organicznej. Jerzy Mikke . Rzeczpospolita.-1996, nr209, s.17
29. PUBLICYSTYCZNA dyskusja wokół „ Uwag nad życiem Jana Zamojskiego” Stanisława
Staszica. Anna Grześkowiak- Krwawicz . Napis. –Ser. 5(19990, s. 121-135
30. Róziewicz Jerzy: Ogólnopolska Sesja Staszicowska. Kwart. Hist. Nauk. 1976 nr3 s.
607-611.
31. SPOTKANIA Staszicowskie w Pile. Józef Olejniczak . Kwart. Hist. Nauki.-1998, nr1,
s.208-211
32. STANISŁAW Staszic w 1794 r. Andrzej Woltanowski, Zbigniew Wójcik . Przegląd Geol. –
1995, nr 5, s. 438-440
33. STANISŁAW Staszic: Organizator nauki i gospodarki. Z. Wójcik . Prz. Geol. –2000,
3, s. 207
nr
34. TERMINY ortograficzne, góralszczyzna w języku S. Staszica. M. Drzazgowski . Stud. Filol.
Pol. T.33 r. 1996, s. 27-38
35. TRUMNĘ jego obdarli z miłości i entuzjazmu. H. F. Nowaczyk . Ruch Muzycz. 1999, s.
31-34
36. Winnicka Halina: Stanisław Staszic pedagog i organizator oświaty. Zeszyty HistorycznoPolitycz. S.D 1986 nr z.4 s.103- 115
37. WOKÓŁ staszicowskiej tradycji. J. Olejniczak . Rocz. Nadnot..- T.37 1996,s. 15-32
38. Bandura L.: Poglądy pedagogiczne Stanisława Staszica. Warszawa 1956
39. Berger A.: Patriarcha demokracji polskiej. Lublin 1926
4/6
Patron
40. Chyra-Rolicz Z.: Stanisław Staszic. Warszawa 1980
41. Czarniecki Stanisław. :Postać Staszica utrwalona w nazewnictwie nauk o Ziemi: Muzeum
Stanisława Staszica. Piła 1994
42. Czarniecki S.: Wystawa ze zbiorów S. Czarnieckiego, Muzeum Okręgowe. Oddział Dworek
Wincentego Pola / S. Czarniecki. Lublin 1985
43. Grabowski T.: Stanisław Staszic jako pisarz społeczny. Warszawa 1916
44. Klaczko J. :Autobiografia Staszica. Zamość 1920
45. Kopczyński S. :Stanisław Staszic patronem Centrum Kształceni Ustawicznego w
Grudziądzu. Grudziądz 1997
46. Kozmiński K. : Stanisław Staszic. Warszawa 1965.
47. Krokowski S. : Stanisław Staszic syn ziem odzyskanych .Poznań 1948.
48. Kruszyński J.; Stanisław Staszic a kwestia żydowska. Lublin 1926
49. Krzyżanowski J. : Bojownicy przedromantyczni . W: W świecie romantycznym .Kraków
1961.
50. Lange A. :Jak Staszic chciał uszczęśliwić wieśniaków. Warszawa 1916
51. Limanowski B. Stanisław Staszic. Warszawa 1920
52. Łopański H.: Stanisław Staszic. Lublin 1906
53. Łotys Zbigniew.: Stanisław Staszic: filozof i reformator społeczny. Olsztyn 1999
54. Matuszczyk Andrzej. U Ľródeł ideologii taternictwa: ( o wartościach estetycznych przyrody
Tatr w „Ziemiorództwie Karpatów” S. Staszica). Kraków 1985
55. Molik Witold. Stanisław Staszic (1775- 1826) . Poznań 1980
56. Plenkiewicz Roman: Stanisław Wawrzyniec Staszyc. W : Album biograficznie zasłużonych
Polaków i Polek. T.1 s.155-164, Warszawa 1901/ portet/
57. Prószyński Konrad. O księdzu Stanisławie Staszycu. Warszawa 1906
58. Ptaszyński Edward. Poglądy Staszica na wychowanie. Lublin 1927
59. Sikora J. :Stanisław Staszic. Katowice 1974.
5/6
Patron
60. STASZIC Stanisław .: Wielki syn ziemi pilskiej. Piła 1986. Pod red. R.
Chwaliszewskiego.
61. STASZIC Stanisław Wawrzyniec. :W: Słownik pracowników książki polskiej. Supl.
Warszawa 1986 PWN s.203-204.
62. STASZIC Stanisław. : Materiały sesji staszicowskiej, Piła 19- 20 września 1995. red. Józef
Olejniczak. Piła 1995
63. Suchodolski B.: Stanisław Staszic na tle epoki. Warszawa 1926
64. Szacka B. :Stanisław Staszic .Warszawa 1966.
65. Szacka B.:Stanisław Staszic . Portret mieszczanina. Warszawa 1962.
66. Szacka B. :Teoria i utopia Stanisława Staszica. Warszawa 1965.
67. Szober S.: O języku Staszica. Lublin 1926
68. Wdówka M. :Stanisław Staszic. ŁódĽ 1936
69. Winnicka H. : Pierwszy polski geolog . w : Wizerunki oświeconych .Warszawa 1972.
70. Włoch Z.: Stosunek Stanisława Staszica do medycyny...Poznań 1935
71. Wysokiński J. :Szlakiem Stanisława Staszica. Warszawa 1988.
72. Żylski K.: Poglądy społeczno-polityczne Staszica. Lwów 1913
6/6