Aksjologiczne aspekty tożsamości szkoły katolickiej w

Ks. dr Jacek Siewiora
AKSJOLOGICZNE ASPEKTY TOŻSAMOŚCI
SZKOŁY KATOLICKIEJ W DIECEZJI TARNOWSKIEJ1
Wstęp
Sobór Watykański II w Deklaracji o wychowaniu chrześcijańskim „Gravissimum
Educationis” bardzo mocno wyraził wolę Kościoła o konieczność kształtowania formacji
młodego pokolenia. Z tego też powodu w dokumencie tym zostało przywołane prawo
Kościoła do wolnego zakładania szkół jakiegokolwiek rodzaju i stopnia i do kierowania
nimi2. W powojennej rzeczywistości w Polsce prawo to, jak i wiele innych było pogwałcone
przez ówczesne ustawodawstwo. Dopiero wydarzenia przełomu lat 80 i 90 ubiegłego wieku
na nowo otworzyły możliwości tworzenia przez Kościół szkół katolickich. Szacuje się
ogółem w roku szkolnym 2009/2010 działało w Polsce 518 szkół katolickich3, wśród których
znajdują się też szkoły działające na terenie naszej diecezji. Przeżywany właśnie jubileusz
diecezji staje się okazją by i ten wycinek naszego życia diecezjalnego poddać refleksji.
1. Szkoła katolicka drogą katechezy
Kościół w swoich dokumentach postrzega szkołę katolicką jako miejsce szczególnej
działalności wychowawczej, która powinna być przede wszystkim rozumiana jako
wychowanie w wierze4. Chociaż niewątpliwie każda szkoła powinna być miejscem
wprowadzania uczniów w przestrzeń nadprzyrodzoną, to jednak szkoła katolicka w większym
stopniu powołana jest do tego by podejmowała pełną formację młodzieży5. Jest to możliwe
dlatego, gdyż:
- stwarza w społeczności szkolnej atmosferę przesiąkniętą ewangelicznym duchem wolności i
miłości,
- dopomaga młodzieży, aby w rozwijaniu własnej osobowości wzrastała zarazem wedle
nowego stworzenia, którym stała się przez chrzest,
- całą ludzką kulturę porządkuje ostatecznie zgodnie z orędziem zbawienia,
- dąży do tego by poznanie, które wychowankowie stopniowo zdobywają odnośnie do świata,
życia i człowieka, było oświetlone wiarą6.
1
Tekst opublikowany w biuletynie katechetycznym Katechizacja 2011/2012 wydanym przez Wydział
Katechetyczny Kurii Diecezjalnej w Tarnowie.
2
Sobór Watykański II, Deklaracja o wychowaniu chrześcijańskim Gravissimum Educationis, nr
3
http://wnk.kuria.zg.pl/szkoly_katolickie_w_polsce.html, z dn. 25.05.2011.
4
Jan Paweł II, Adhortacja apostolska, Catechesi tradendae, nr 69.
5
Zob. Sobór Watykański II, Deklaracja o wychowaniu chrześcijańskim Gravissimum Educationis, nr 8.
6
Tamże, zob. także Dyrektorium Ogólne o Katechizacji, nr 259.
Bardzo wyraźnie zarysował to bł. Jan Paweł II „Szkoły katolickie muszą szanować
wolność sumienia — to znaczy wyrzec się wywierania na nie od zewnątrz nacisku fizycznego
czy moralnego, zwłaszcza w odniesieniu do praktyk religijnych dzieci i młodzieży — mają
jednak poważny obowiązek dawania formacji religijnej, dostosowanej do niejednokrotnie tak
bardzo różnych warunków uczniów, i wpojenia im tego, że głos Boga, wzywający do służenia
Mu w duchu i prawdzie, zgodnie z Jego przykazaniami i nakazami Kościoła, nie zmusza
wprawdzie człowieka, niemniej jednak zobowiązuje jego sumienie”7. Szukając swojej
tożsamości szkoła katolicka budując program nauczania, ale nade wszystko program
wychowawczy, musi ten wymóg przyjąć jako podstawę i dążyć, by był realizowany we
wspólnocie szkolnej. Dla realizacji tego zadania dokumenty Kościoła zalecają szczególną
troskę o dobór nauczycieli, którzy mieliby podjąć pracę w szkołach katolickich, wskazując by
kierowano się nie tylko ich kompetencjami zawodowymi, zdolnościami wychowawczymi i
dydaktycznymi, ale także walorami etycznymi i praktykowaniem życia sakramentalnego 8.
2. Szkoły katolickie w diecezji tarnowskiej i aksjologiczne aspekty ich tożsamości
Jak to już zostało powyżej przedstawione w roku szkolnym 2009/2010 działało w Polsce
518 szkół katolickich, w tym:

szkół podstawowych 142,

gimnazjów 178,

liceów ogólnokształcących 139,

szkół ponadgimnazjalnych kształcących w zawodzie 20,

szkół dla uczniów chorych lub z problemami wychowawczymi 16,

policealnych 3,

specjalnych dla dzieci niepełnosprawnych umysłowo w stopniu lekkim i
umiarkowanym 209.
W grupie tej znalazły się następujące szkoły z terenu naszej diecezji:
- Szkoły podstawowe:
1. Niepubliczna Szkoła Specjalna w Ośrodku Opiekuńczo-Rehabilitacyjnym dla Dzieci i
Młodzieży Niepełnosprawnej Caritas Diecezji Tarnowskiej w Jadownikach Mokrych;
2. Katolicka Szkoła Podstawowa im. Ks. Franciszka Blachnickiego w Nowym Sączu
prowadzona przez Katolickie Stowarzyszenie Oświatowe w Nowym Sączu;
7
Jan Paweł II, Adhortacja apostolska, Catechesi tradendae, nr 69.
Zob. II Polski Synod Plenarny, Szkoła i uniwersytet w życiu Kościoła i narodu, nr 14, także
Kongregacja ds. Wychowania Katolickiego, Świecki Katolik świadkiem wiary w szkole, nr 40-41.
9
http://wnk.kuria.zg.pl/szkoly_katolickie_w_polsce.html, z dn. 25.05.2011.
8
2
3. Publiczna Katolicka Szkoła Podstawowa w Niecieczy.
- Gimnazja:
1. Katolickie Gimnazjum w Brzesku;
2. Niepubliczna Szkoła Specjalna w Ośrodku Opiekuńczo-Rehabilitacyjnym dla Dzieci i
Młodzieży Niepełnosprawnej Caritas Diecezji Tarnowskiej w Jadownikach Mokrych;
3. Katolickie Gimnazjum im. bł. Piotra Jerzego Frassati w Nowym Sączu prowadzone przez
Katolickie Stowarzyszenie Oświatowe w Nowym Sączu;
4. Gimnazjum Sióstr Niepokalanek w Nowym Sączu;
5. Gimnazjum Akademickie Jezuitów im. Piotra Skargi SJ w Nowym Sączu;
6. Publiczna Katolicka Gimnazjum w Niecieczy
- Szkoły ponadgimazjalne
1. Katolickie Liceum w Brzesku;
2. Liceum Akademickie Jezuitów im. Piotra Skargi SJ w Nowym Sączu;
3. Społeczne Katolickie Liceum Ogólnokształcące im. bł. Piotra Jerzego Frassati w Nowym
Sączu prowadzone przez Katolickie Stowarzyszenie Oświatowe w Nowym Sączu;
4. Katolickie Liceum Plastyczne im. bł. P. J. Frassti w Nowym Sączu prowadzone przez
Katolickie Stowarzyszenie Oświatowe w Nowym Sączu;
5. Katolickie Policealne Studium Plastyczne im. bł. P. J. Frassti w Nowym Sączu prowadzone
przez Katolickie Stowarzyszenie Oświatowe w Nowym Sączu;
6. Zasadnicza Szkoła Gastronomiczna Sióstr Niepokalanek w Nowym Sączu;
7. Technikum Gastronomiczno-Hotelarskie Sióstr Niepokalanek w Nowym Sączu10.
Wynika z tego, że szkół katolickich zorganizowanych w Zespoły na terenie naszej
diecezji jest 16, i mieszczą się w Nowym Sączu, Brzesku, Jadownikach Mokrych i Niecieczy.
Szkoły te, jak wszystkie inne określają swoja misję i sposób formacji swoich uczniów. Warto,
sięgając do materiałów prezentowanych przez poszczególne placówki, dokonać pewnego
rozeznania tego zagadnienia.
Poszczególne placówki określają swoją tożsamość poprzez misję, jaka chcą realizować,
bądź motto, które ma wytyczać ich działalność. Treści te wyznaczają następnie działalność na
rzecz formacji uczniów szkoły. Te kluczowe dla funkcjonowania placówki informacje szkoły
prezentują między innymi na swoich stronach internetowych. Warto w tym miejscu
przeanalizować niektóre z tych zapisów.
10
http://www.szkoly.diecezja.tarnow.pl/ z dn. 25.05.2011.
3

Katolicka Szkoła Podstawowa im. Ks. Franciszka Blachnickiego w Nowym Sączu
deklaruje, że misją tej szkoły jest przesłanie Jana Pawła II: „W wychowaniu chodzi właśnie
o to, ażeby człowiek stawał się coraz bardziej człowiekiem – o to, ażeby bardziej był, a nie
tylko więcej miał; aby więc poprzez wszystko, co ma, co posiada, umiał bardziej i pełniej być
człowiekiem to znaczy, ażeby również umiał bardziej być nie tylko z drugimi, ale i dla
drugich”. Formacja religijna realizowana przez szkołę, zgodnie z ty, co prezentuje w swoich
materiałach wyraża się w zaangażowanie uczniów w posługę ministrancką, oraz w
działalność Szkolnego Koła Caritas.

Zespół Szkół Katolickich w Nowym Sączu im. bł. Piotra Jerzy Frassatiego za swoją misję
wybrał słowa swojego Patrona „Sam jeden nie dokonasz niczego, ale jeśli Bóg będzie
ośrodkiem każdego twojego działania, wtedy dojdziesz do celu”, które określają wizerunek
absolwenta Zespołu Szkół Katolickich
- zna naukę i doktrynę Kościoła Katolickiego, kieruje się nimi w swoim życiu,
- zna historię i kulturę swojego narodu oraz jej chrześcijańskie korzenie – okazuje im należny
szacunek,
- posiada umiejętności ustawicznego wyszukiwania i przyswajania wiedzy, korzystając ze
wszystkich dostępnych źródeł,
- jest samodzielny, ale potrafi pracować w grupie, zespole,
- swobodnie posługuje się kulturalną polszczyzną i 2 językami obcymi,
- osiąga taki poziom wiedzy i umiejętności, że może kontynuować naukę na następnym etapie
edukacyjnym,
- potrafi prezentować własny punkt widzenia, ale bierze pod uwagę poglądy innych ludzi,
- dąży do rozwijania swojej osobowości w wymiarze intelektualnym, duchowym,
społecznym, zdrowotnym i moralnym,
- szanuje dobro wspólne,
- przygotowany jest do życia w rodzinie, w społeczności lokalnej i w Państwie,
- szanuje dziedzictwo kulturowe,
- potrafi dokonywać wyborów i hierarchizować wartości,
- reprezentuje i przestrzega w życiu wartości wpojone w szkole katolickiej,
- prezentuje wysoką kulturę osobistą,
- jest wrażliwy na krzywdę drugiego człowieka,
- wytrwale dąży do celu,
4
- potrafi planować swoją pracę i wypoczynek,
- ma rozwiniętą w sobie dociekliwość poznawczą, ukierunkowaną na poszukiwanie prawdy,
dobra i piękna w świecie,
- aktywnie uczestniczy w życiu religijnym Kościoła, a swoją postawą daje świadectwo
dojrzałości chrześcijańskiej11.
Szkoła podejmuje także formację uczniów realizowaną między innymi poprzez :

pomoc w wychowaniu i samo wychowywaniu w oparciu o Ewangelię,

katolicką pedagogikę - zdrową wspólnotę uczniowską, dobre relacje, zatroskanie o
każdego ucznia i poświęcenie mu dużej ilości czasu, religijną motywację, wysokie acz
dostosowane do możliwości wymagania,

wynikający z Dekalogu regulamin szkoły i konsekwentne przestrzeganie go,

atrakcyjne i poruszające rekolekcje wyjazdowe szkoły i udział w różnych formach
ewangelizacji,

okazję do tworzenia lub uczestnictwa w różnych formach rozwoju duchowego i
zaangażowania dla bliźnich (grupy modlitewne, liturgiczne, wolontaryjne, harcerskie),

opiekę pedagogiczno - psychologiczną i duszpasterską,

szansę na bogate przeżycia duchowe, - wspólne świętowanie ważnych w życiu
Kościoła dni12.

Jezuickie Centrum Edukacji w Nowym Sączu wytyczyło sobie za motto słowa generała
jezuitów ojca Petera-Hansa Kolvenbacha łączące się z maksymą św. Ignacego Loyoli: „Być
dla innych, kochać i służyć we wszystkim”, a przedstawiając misję szkoły deklaruje, że
„założenia, stawiane przed nasza szkoła, można określić w następujących słowach: celem
pracy wychowawczej naszej szkoły jest formacja ludzi dla innych: ludzi, którzy nie żyją dla
siebie samych lecz dla Boga i bliźnich; ludzi, dla których miłość do Boga nie istnieje w
oderwaniu od miłości do człowieka, dla których miłość do Boga wyraża się w postawie
sprawiedliwości względem innych. Gimnazjum i Liceum Akademickie Jezuitów chce
kształtować liderów, wielkodusznych, młodych ludzi obdarzonych społeczną i chrześcijańską
wrażliwością”13.
11
http://www.zsk.nowy.sacz.pl/index.html?id=28469&site_id=65729, z dn. 25.05.2011.
http://www.zsk.nowy.sacz.pl/index.html?id=28469&site_id=65743, z dn. 26.o5.2011.
13
http://www.jce.pl/szkola/index.php, z dn. 25.05.2011.
12
5

Zespół Szkół Sióstr Niepokalanek w Nowym Sączu nie podaje swojej misji, wskazując
jedynie, szkoła kształci uczennice według zasad pedagogicznych bł. Matki Marceliny
Darowskiej. Jako swoje atuty wymienia między innymi:

Formacja duchowa, patriotyczna, intelektualna

Wysoka zdawalność egzaminów zawodowych i maturalnych

Nowoczesna baza dydaktyczna

Doświadczona i przyjazna kadra nauczycielska

Bezpieczeństwo

Możliwość indywidualnych konsultacji ze wszystkich przedmiotów w ciągu całego
roku szkolnego


Stypendia naukowe i socjalne

Różnorodne zajęcia dodatkowe14.
Katolickie Gimnazjum i Katolickie Liceum Ogólnokształcącego im. św. Stanisława BM
ze Szczepanowa w Brzesku nie udostępnia swojego statutu, ani nie prezentuje miski szkoły.
Jednak z wymagań jakie stawia uczniom, można wnioskować, że szkoła chce kierować się
zasadami etyki chrześcijańskiej i wychowywać w duchu patriotyzmu. Od uczniów szkoła
oczekuje, że będą te normy respektowali i że podejmą zobowiązania do:

poszanowania symboli szkoły, dbania o jej dobre imię i wzbogacania jej tradycji

sumienności, koncentracji uwagi, dbania o dobrą atmosferę w szkole

uczciwego postępowania i zdecydowanego reagowania na zło

pielęgnowania kultury słowa

przeciwstawiania się przejawom wulgarności i brutalności

unikania tego, co jest zagrożeniem dla zdrowia i wolności człowieka

szacunku dla tradycji narodowej i odpowiedzialności za bycie Polakiem15.
Zakończenie
Jubileusz diecezji stwarza okazję do zobaczenia także w bogactwie dzieł dokonujących
się, działalności szkół katolickich. Piękna idea formacji młodego pokolenia, realizowana
poprzez wprowadzanie w świat wartości oraz kultury, których fundamentem jest Ewangelia,
poprzez szkoły katolickie w praktyce wymaga wielu świadomych wysiłków osób i wspólnot,
14
15
http://www.bialyklasztor.pl/index.php?go=rekrut, z dn. 26.05.2011.
http://www.szkolakatolicka.brzesko.pl/index.php?strona=glowna, z 26.05.2011.
6
które przez Kościół postrzegane są jako te, które szczególnie powołane są do tej szczególnej
troski. Szkoły katolickie funkcjonujące na terenie diecezji tarnowskiej nieustannie muszą
włączać się w ten proces i znajdować w tym dziele wsparcie i troskę.
7