USA 0.32 mb

Stany Zjednoczone Ameryki
Podstawowe informacje
●
●
●
●
Stolica – Waszyngton
Forma rządów – republika
Ustrój terytorialnoadministracyjny –
federacja
System polityczny prezydencki
Podział władzy
Konstytucja Stanów Zjednoczonych wprowadziła trójpodział władzy oraz
system „hamulców i równowagi”, polegający na wzajemnym
równoważeniu się władzy: ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej.
Władzę wykonawczą sprawuje prezydent, który jest jednocześnie głową
państwa i szefem rządu. Prezydent (i wiceprezydent) wybierany jest w
pośrednich wyborach na czteroletnią kadencję, może powtórnie
sprawować urząd tylko raz. Prezydenta wybierają elektorzy przysługujący
każdemu stanowi w liczbie równej członkom Kongresu z danego stanu.
Choć dziś we wszystkich stanach elektorzy są wybierani w głosowaniu
powszechnym, to stany nie mają obowiązku organizowania wyborów.
Zgodnie z art. II Konstytucji Stanów Zjednoczonych o sposobie wyboru
elektorów decyduje stanowa legislatywa i jeśliby uznała to za stosowne
może np. wybrać elektorów sama (taki sposób zresztą funkcjonował w
wielu stanach przez wiele lat). Wszystkie mandaty elektorskie
przypadające danemu stanowi zdobywa kandydat, który wygrał w tym
stanie wybory; system ten powoduje, że zdarza się, że kandydat, który
uzyskał mniejszość w głosowaniu powszechnym uzyskuje przewagę w
kolegium elektorskim i zostaje prezydentem.
Rząd jest powoływany przez prezydenta po uzyskaniu aprobaty
Senatu.
Władzę ustawodawczą sprawuje Kongres, składający się z dwóch izb:
Izby Reprezentantów (izba niższa) i Senatu (izba wyższa). Izba
Reprezentantów ma kadencję 2-letnią, liczy 435 członków, jest
wyłaniana w wyborach powszechnych i bezpośrednich; liczba
reprezentantów poszczególnych stanów jest proporcjonalna do liczby
ich mieszkańców (każdy stan musi mieć co najmniej 1
przedstawiciela). Senat jest organem bezkadencyjnym, liczy 100
członków, wszystkie stany mają równą reprezentację – po 2 senatorów
(co 2 lata odnawia się 1/3 składu w wyborach częściowych);
stołeczny Dystrykt Kolumbii również ma reprezentację w Kongresie,
ale mniejszą.
Na czele władzy sądowniczej stoi Sąd Najwyższy Stanów
Zjednoczonych (nie mylić z Sądami Najwyższymi poszczególnych
stanów i wspólnot).
Proces legislacyjny
Inicjatywa ustawodawcza przysługuje jedynie kongresmenom
(prezydent, komisje izb czy obywatele tego prawa nie mają). Genezy
ustaw (ang. act lub bill) są różnorodne: czynniki lokalne, preferencje
partyjne, kalkulacje związane ze zbieraniem funduszy na kampanię,
a także osobiste zmagania z jakąś trudnością. Osobiste
doświadczenia nie są jednak głównym czynnikiem projektów
legislacyjnych. Projekty ustaw kongresmeni otrzymują najczęściej
od władzy wykonawczej, grup interesów, naukowców, urzędników
stanowych i lokalnych, a także od własnego personelu
pomocniczego.
Kongresmen, który zainicjował projekt ustawy, staje się jego
sponsorem. Może on szukać, wśród innych członków Kongresu,
współsponsorów. Do popierania projektu mogą zaangażować się
również grupy nacisku (lobbing w USA jest pozytywnie kojarzony
w przeciwieństwie do Polski). Równie ważny, co liczba
współsponsorów, jest ich status społeczny czy pozycja w Kongresie.
Nierzadko sojusze zawierali przeciwnicy partyjni łączyli swe siły
przy pewnych okazjach.
Rodzaje aktów legislacyjnych:
Ustawa: większość projektów legislacyjnych ma postać ustawy. W zależności od
miejsca powstania są one oznaczone symbolami H.R. (ang. House of
Representatives) lub S. (ang. Senate), a następnie dopisuje się kolejny numer, licząc
od początku kadencji (projekty nierozpatrzone do końca kadencji – upadają).
Ustawy dzielą się na Ustawy publiczne dotyczące ogólnych zagadnień i ustawy
prywatne dotyczące pojedynczych spraw, takich jak roszczenia wobec rządu,
przypadki imigracji i naturalizacji czy tytuły własności do ziemi. Wszystkie ustawy
stają się prawem po ich uchwaleniu i podpisaniu przez Prezydenta USA.
Wspólna rezolucja: Wymagają one zgody obu izb i prezydenta, tak jak w przypadku
zwykłych ustaw. Nie ma bowiem wyraźnej różnicy pomiędzy wspólną rezolucją a
ustawą. Ta pierwsza odnosi się do spraw o ograniczonym zakresie, tj. jednorazowe
przydzielanie funduszy celowych. Poprawki do Konstytucji także ma formę
wspólnej rezolucji – w tym przypadku nie jest wymagany podpis prezydenta, a
zgoda co najmniej trzech czwartych stanów.
Zbieżna rezolucja: Nie ma mocy ustawy, toteż nie jest wymagany podpis
prezydenta. Zbieżne rezolucje są uchwalane przez obie izby. Są one uchwalane w
celu ustanowienia lub zmiany reguł obowiązujących obie izby (termin zamknięcia
sesji czy budżet dla Kongresu) lub wyrażenie gratulacji Kongresu dla innego kraju z
okazji rocznicy jego niepodległości.
Rezolucja: Podobnie jak zbieżne rezolucje nie mają mocy ustawy i dotyczą jedynie
spraw leżących wyłącznie w gestii danej izby (regulamin obrad, wyrażenie
kondolencji dla rodziny zmarłego członka izby czy pozbawienie mandatu).
Odpowiadają one polskim uchwałom.
System partyjny
W Stanach Zjednoczonych istnieje system wielopartyjny, ale faktycznie
politykę kontrolują jedynie dwie partie: Demokraci i Republikanie.
Partia Demokratyczna jest uważana za partię centrum ze skrzydłami
lewicowymi. Część jej członków opowiada się za wprowadzeniem
publicznej służby zdrowia, zwiększeniem podatków, zwiększeniem
wydatków na edukację, prawami dla homoseksualistów do zawierania
małżeństw i adopcji dzieci, domaga się utrzymania obowiązującego na
terenie Stanów Zjednoczonych od 1973 roku prawa do aborcji.
Partia Republikańska jest uważana za prawicową, postuluje wolny rynek,
liberalizację gospodarki, obniżkę podatków, a w kwestiach społecznych –
m.in. zakaz aborcji. Opowiada się także za łatwym dostępem dla każdego
obywatela do broni palnej w celu możliwości skutecznej obrony
koniecznej. Amerykańska scena polityczna jest klasyfikowana inaczej niż
w Europie. Politycy zbliżeni do europejskiego centrum i lewicy są
nazywani liberałami, a zbliżeni do prawicy konserwatystami. Ponadto w
kraju istnieje kilkanaście partii politycznych, ale ich dostęp do życia
publicznego jest znikomy. Zazwyczaj jedna partia kontroluje przez
dekady konkretne hrabstwo. W przypadku przejęcia władzy w legislaturze
stanowej, wszystkie kluczowe stanowiska są obsadzane przez
współpracowników jednej partii.
Lista partii politycznych w USA:
●
●
●
●
●
●
●
Partia Niepodległości Alaski (Alaskan Independence Party),
konserwatyści
Connecticut na rzecz Liebermana (Connecticut for Lieberman),
Partia Demokratyczna (Democratic Party), liberałowie
Partia Konstytucyjna (Constitution Party),
Partia Libertariańska (Libertarian Party), liberałowie
Partia Republikańska (Republican Party), konserwatyści
Partia Zielonych (Green Party). liberałowie
Podział terytorialny
50 stanów + 1 okręg (Dystrykt Kolumbii (District of Columbia)).
Wszystkie stany USA (z wyjątkiem Alaski i Luizjany) dzielą się na
hrabstwa (w Luizjanie używana jest nazwa "parafii" w odniesieniu
do hrabstw) – jest ich 3048. Niektóre jurysdykcje nazywają siebie
„wspólnotami” (Commonwealth), a nie stanami (State).
Struktura władz stanowych odzwierciedla strukturę władz federalnych.
Każdy stan ma swoją konstytucję, gubernatora na czele władz oraz oprócz Nebraski - dwuizbowe zgromadzenie stanowe. Gubernator
jest wybierany, podobnie jak większość urzędników i sędziów.
Władzę w większych miastach sprawuje najczęściej burmistrz i rada
miejska. W mniejszych miejscowościach powołują komisje lub
zarządcę miejscowości.
Najważniejsi politycy
William Jefferson „Bill” Clinton
(ur. 19 sierpnia 1946) – w
latach 1993–2001 42.
prezydent Stanów
Zjednoczonych, w latach
1976–1978 prokurator
generalny stanu Arkansas, w
latach 1978–1980 i następnie
w okresie 1982–1992
gubernator stanu Arkansas,
baptysta, mąż Hillary Rodham
Clinton – byłej sekretarz stanu
Stanów Zjednoczonych.
George Walker Bush (ur. 6 lipca
1946 w New Haven w
Connecticut w USA) – 43.
prezydent Stanów
Zjednoczonych wybrany w
roku 2000. Sprawował urząd
od 20 stycznia 2001 do 20
stycznia 2009. W wyborach
prezydenckich 13 grudnia 2004
wybrany przez Kolegium
Elektorów na drugą kadencję.
Syn 41. prezydenta Stanów
Zjednoczonych George’a H.
W. Busha.
Barack Hussein Obama II (ur. 4
sierpnia 1961 w Honolulu na
Hawajach) – amerykański
polityk Partii Demokratycznej;
44. Prezydent Stanów
Zjednoczonych, w latach 20052008 senator ze stanu Illinois,
zwycięzca wyborów
prezydenckich w 2008 i w
2012 roku. Laureat pokojowej
Nagrody Nobla za rok 2009
„za wysiłki w celu
ograniczenia światowych
arsenałów nuklearnych i pracę
na rzecz pokoju na świecie”.
Bibliografia:
●
●
Wikipedia
Podręcznik „Ciekawi świata” poziom rozszerzony
wykonanie: Urszula Ściborowska