Program adaptacyjny dziecka w przedszkolu

Przedszkole Miejskie w Chocianowie
Program
adaptacyjny
dziecka
w przedszkolu
Materiały opracowały:
mgr Monika Filip
mgr Anna Piasecka
CHOCIANÓW’2011
1
Wstęp……………………………………………………………………………………….….3
1. Założenia programowe……………………………………………………………...5
1.1 Cele programu adaptacyjnego………………………………………………..6
1.2 Metody……………………………………………………………………………..7
1.3 Procedury osiągnięć celów……………………………………………………..7
1.4 Ewaluacja programu …………………………………………………………..8
1.5 Uczestnicy programu adaptacyjnego ………………………………………9
2. Jakie działania podejmuje przedszkole na rzecz dziecka…………………..10
3. Jakie działania podejmuje przedszkole wraz z rodzicami na rzecz
dziecka…………………………………………………………………………………11
4. Zakończenie …………………………………………………………………………12
Literatura………………………………………………………………………………………13
Aneksy …………………………………………………………………………………………15
2
Wstęp
Adaptacja to przystosowanie się do nowego środowiska społecznego,
sytuacji, warunków, również zmniejszenie odczuwania określonych bodźców
wskutek
ich
długotrwałego
działania.
Dla
małego
dziecka
takim
nowym
środowiskiem jest przedszkole. Moment pójścia do przedszkola jest bardzo ważnym
wydarzeniem. Te pierwsze doświadczenia społeczne często odbijają się w dalszym
życiu dziecka. Nowe środowisko, przysparza mu wiele trosk i trudności.
Może powodować poczucie zagubienia, wywołać negatywne emocje. Cześć dzieci
dostosowuje się dość szybko, u innych okres aklimatyzacji trwa długo. Są i takie
dzieci, które nigdy nie adaptują się do warunków przedszkolnych. Problem
z przystosowaniem się mają dzieci, które miły przykre doświadczenia w relacji
z osobami dorosłymi. Takie dzieci są nieśmiałe, lękliwe, miały mało kontaktów
z rówieśnikami, a ich rodzice są nad opiekuńczy. Zdarza się, ze dzieci nie lubią
i boja się nauczycielki. Reakcje dzieci w sytuacjach zagrożenia są bardzo różne.
Może to być płacz, wycofanie, pozorna akceptacja, zaburzenie funkcjonowania.
Często zdarza się, że osoby dorosłe bardziej przezywają pójście dziecka do
przedszkola niż ono samo.
Nasuwa się,
pytanie jak pomóc dziecku oraz ich
rodzicom, aby przezwyciężyli te trudności. Najważniejsze wydaje się tutaj by
nauczyciel zdobył ich zaufanie, by wszyscy wzajemnie poznali się.
Służą temu
coraz częściej organizowane, zajęcia adaptacyjne. Są to zajęcia dla dzieci nowo
przyjętych dzieci do przedszkola i ich rodziców.
Przedszkole nie zastąpi rodziców, nie zdejmie z nich odpowiedzialności za
rozwój i wychowanie, ale może i powinno wspomagać ich w razie potrzeby,
doradzać, kompensować braki. Wynika stąd konieczność uzgodnienia celów, zasad
3
postępowania, określenia wspólnych oddziaływań. Wzbudzenia w rodzicach
poczucia przynależności do wspólnoty przedszkolnej. Czynne włączenie się w ten
proces najbliższych tj. rodziców, opiekunów dziecka w znacznym stopniu ułatwi
dzieciom
nawiązanie
kontaktu
z
nauczycielem,
rówieśnikami,
personelem
przedszkola w warunkach komfortu psychicznego.
Nasze przedszkole zapewni każdemu
dziecku podmiotowe i indywidualne
tarkowanie, bezpieczny, radosny oraz wszechstronny rozwój. Zapewnia poczucie
bezpieczeństwa troszcząc się o zdrowie psychiczne i fizyczne. Chcemy aby każde
dziecko czuło się u nas dobrze i bezpiecznie. Czynimy wszystko, aby wymuszony
koniecznością życiową pobyt dziecka poza domem rodzinnym był dla niego jak
najmniej przykry, a jednocześnie korzystny
dla rozwoju. Aby dzieci przyjemnie
i pożytecznie spędzały czas w przedszkolu należy:
 zapewnić im odpowiednie towarzystwo;
 właściwie zagospodarować otoczenie, w którym będą przebywały;
 czas w przedszkolu wypełnić zajęciami przyjemnymi i pożytecznymi, zgodne z
potrzebami dzieci;
 pomóc przyzwyczaić się do warunków przedszkola.
Jednym słowem uczynić przedszkole miejscem dla dzieci.
4
I. Założenia programowe
Pierwsze lata życia dziecka, są dla niego najważniejsze. W tym okresie następuje
jego najintensywniejszy rozwój. To okres wzmożonej aktywności poznawczej,
potrzeby działania,
a związany z dużym napięciem emocjonalnym. Prawidłowy
rozwój jest warunkiem dobrego zdrowia. Zadaniem przedszkola jest wspomaganie
rozwoju dziecka jak wiadomo chodzi o jego wszechstronny rozwój. Należy, zatem
stwarzać sytuacje, w których dziecko znajdzie źródło zaspokojenia potrzeb,
rozbudzi swoje zainteresowania, motywację czy wszelką aktywność. W związku
z tym wszystkie działania nauczyciela winny być ukierunkowane na dziecko i jego
potrzeby. Człowiek to specyficzna niepowtarzalna całość, na którą należy patrzeć
w trzech perspektyw:
 biologicznej;
 społecznej;
 psychologicznej.
Warto zatem pamiętać, że w rozwoju dziecka należy również patrzeć na
wszystkie trzy perspektywy jednocześnie. Przy organizowaniu dzieciom życia
przedszkolnego, nauczyciel musi brać pod uwagę powyższe rozważania. Jeżeli
zmieniamy coś w którejkolwiek perspektywie, to musimy się z tym liczyć,
że pociągnie to zmiany w pozostałych perspektywach. Każdy nauczyciel musi
zadawać sobie sprawę ze wszystkich konsekwencji, jakie niesie działanie
podejmowane względem dziecka1.
1
M. Demel „O wychowaniu zdrowotnym”, Warszawa 1968
5
Ważnym, etapem w życiu dziecka jest jego adaptacja w środowisku
przedszkolnym. Okres przedszkolny to najlepszy czas dla tych działań. Praca
nauczyciela winna przebiegać w czterech kierunkach:
 wytarzanie nawyków bezpośrednio i pośrednio związanych z ochroną
i doskonaleniem zdrowia fizycznego i psychicznego;
 nabywanie odpowiednich sprawności, umiejętności;
 pobudzanie
pozytywnego
stosunku
do
przedszkola
jako
instytucji,
która uzupełnia wychowanie przedszkole;
 kształtowanie postaw prospołecznych.
1.1 Cele programu adaptacyjnego
Nadrzędnym celem adaptacji jest umożliwienie dziecku „ łagodnego ”startu
w grupie rówieśniczej oraz bezbolesnego rozstania się z rodzicami. Z tak
sformułowanego
celu
wynikają
cele
szczegółowe
i
zadania
stojące
przed
nauczycielami, dziećmi i rodzicami:
 budowanie wzajemnej więzi miedzy nauczycielami, a rodzicami i dziećmi,
opartej na zaufaniu;
 rozwijanie umiejętności społecznych, takich jak zdobywanie przyjaciół ;
 poznawanie otoczenia przedszkolnego;
 wspomaganie dziecka wbudowaniu pozytywnego obrazu siebie;
 ukazanie mocnych stron, możliwości i sukcesów dziecka;
 rozumienie i stosowanie się do norm i zasad do życia w grupie;
 wspomaganie dziecka w opanowaniu czynności samoobsługowych;
 umożliwienie rodzicom uczestnictwa w codziennym życiu przedszkola.
6
1.2 Metody
We wspomaganiu dziecka w procesie adaptacyjnym dobór metod zależny jest
od wielu czynników: materiału, który realizujemy, wieku podopiecznych, celów
i zadań stawianych przed dziećmi.
Wiek przedszkolny charakteryzuje się dużym ładunkiem emocjonalnym.
Dzieci najlepiej przyswajają wiedzę, która jest formą ich własnych działalności
i
wywołuje
zastosowane
silne
emocje.
metody
Dlatego
oparte
na
realizując
działaniu,
program
adaptacyjny
bezpośrednim
zostały
spostrzeganiu
i przeżywaniu oraz na słowie. Zostały również zastosowane metody, których
dostarcz pedagogika zabawy:
 podająca – oparta na przyswajaniu;
 aktywizująca- oparta na przezywaniu różnorodnych treści i wartości;
 problemowa-
oparta
na
odkrywaniu
nowych
wiadomości
podczas
rozwiązywania problemów oraz samodzielnego poszukiwania;
 praktyczna- oparta na działaniu polegającym na zmienianiu rzeczywistości
i samego siebie poprzez sprawdzanie widomości w praktyce.
1.3 Procedury osiągnięcia celów
W pracy z małym dzieckiem podstawową formą działalności jest zabawa.
W zabawie w sposób naturalny niestresujący dziecko poznaje otaczającą
go rzeczywistość, swoje słabe i mocne strony a także prawa rządzące grupie
rówieśniczej.
Proponujemy następujące działania:

zabawy ułatwiające integrację grupy ( pedagogika zabawy);
7

sytuacje edukacje pozwalające poznać nowe otoczenie oraz zmniejszające
dystans miedzy dziećmi;

metody aktywizujące dające możliwość bezstresowego włączenia się dziecka
do zabawy;

metody
nauki
przyspieszonej
np.:
drama,
pantomima,
zabawy
paluszkowe, teatrzyki;

metody twórcze w rozwijaniu sprawności ruchowej dzieci;

aktywność muzyczno- ruchowa dzieci na podstawie metody aktywnego
słuchania muzyki ;

opowiadania,
bajki,
inscenizacje
dostarczające
wzorów
pozytywnych zachowań;

spacery i wycieczki;

uroczystości przedszkolnych;

zajęcia otwarte z rodzicami.
1.4 Ewaluacja
Założeniem adaptacji w przedszkolu jest systematyczna praca nad
tworzeniem sytuacji, czynników, które umożliwiłyby przeprowadzenie adaptacji
w warunkach najbardziej sprzyjających dziecku i rodzinie oraz skróciłyby proces
adaptacji
dziecka
w
przedszkolu.
Miernikiem
skuteczności
działań
będzie
systematyczne podnoszenie jakości procesu adaptacyjnego dziecka do warunków
przedszkola służące wytworzeniu poczucia bezpieczeństwa i miłości u dziecka oraz
prawidłowej współpracy z rodzicami.
Narzędziami ewaluacji będą: arkusz obserwacji dziecka i arkusz diagnozy
dojrzałości szkolnej wypełniony przez nauczyciela oraz ankieta dla rodziców.
8
1.5 Uczestnicy programu adaptacyjnego
Uczestnikami działań adaptacyjnych są dzieci w wieku od 3-6 lat, które
zetknęły się z przedszkolem po raz pierwszy oraz ich rodzice.
Współuczestniczą w procesie adaptacji nauczyciele, dyrektor i wszyscy
pracownic przedszkola mający jakikolwiek kontakt z dzieckiem.
9
II. Jakie działania podejmuje przedszkole na rzecz
dziecka
Gdy dzieci wymagają specjalnych zabiegów pedagogicznych, przedszkole
podejmuje prace wyrównawczą, kompensacyjną oraz prace z dzieckiem zdolnym.
Tak więc w psychologii mówi się o kompensacji w znaczeniu wyrównywania
braków
w jednej dziedzinie przez wzmożoną aktywność dającą satysfakcję w
drugiej. Kompensacja, wyrównywanie, w znaczeniu pedagogicznym polega na
uzupełnianiu bodźców, których brak w środowisku odbija się na rozwój dziecka.
Natomiast w przypadku odchyleń rozwojowych, możliwych do usunięcia lub
złagodzenia deficytów wychowawczych, mówi się o terapii pedagogicznej lub pracy
korekcyjnej2.
Dlatego przedszkole powinno podejmować działania zmierzające do poprawy
tej sytuacji i tak zorganizować swą pracę, aby odpowiednio wcześnie udzielić
dziecku pierwszej pomocy, a tym samym umożliwić mu osiągniecie sukcesów w
nauce szkolnej. Praca może być prowadzona na terenie przedszkola w zespołach
kilkuosobowych lub indywidualnie w wydzielonym pomieszczeniu poza salą
dziecięcą3 (arkusz obserwacji dziecka i arkusz diagnozy dojrzałości szkolnej).
2
M. Kwiatowska, Wychowanie przedszkolne we współczesnym świecie. W: Podstawy pedagogiki przedszkolnej.
Red. M. Kwiatowska, Warszawa 1985, s. 14-28
3
ABC… Program wychowania przedszkolnego XXI wieku, Warszawa 2000, s. 12-14
10
III. Jakie działania podejmuje przedszkole
wraz z rodzicami na rzecz dziecka
Współpraca z przedszkolem i wymagania stawiane rodzicom stymulują
funkcję wychowawcze rodziny, przyczyniając się do poszerzenia kultury i wiedzy,
zainteresowań pedagogicznych rodziny. Można więc oczekiwać, że na skutek tej
współpracy rodzice będą w sposób bardziej właściwy rozumieć i zaspokajać
potrzeby swojego dziecka, wskazywać dbałość o jego zdrowie, stosować lepsze
metody pedagogiczne, a także wyzbywać się błędnych poglądów dotyczących
higieny i wychowania4.
O tym, jak ważna jest współpraca z rodzicami, nie trzeba przekonywać
żadnego nauczyciela. Trzeba natomiast zachęcić do niej rodziców, pokazać im
możliwości, efekty. Rodzicom, którzy decydują się posyłać dziecko do przedszkola,
należy uświadomić iż jest to drugie obok domu rodzinnego, naturalne środowisko
rozwojowe i wszelkie podejmowane tu działania mają na celu wszechstronny
rozwój dziecka. Właściwa, pełna współpraca z rodzicami powinna prowadzić do
zintegrowania działań wychowawczych domu rodzinnego i placówki dla dobra
dziecka, dla jego rozwoju. Współpraca z rodzicami jest sprawą trudną, zależy od
środowiska, od osobowości i kompetencji nauczyciela, warto jednak spróbować
pokonać te trudności, aby uzyskać pożądane wyniki. Współpraca z rodzicami
rozpoczyna się w czasie rekrutacji dzieci do przedszkola. Od tych pierwszych
kontaktów, opartych na zaufaniu i życzliwości zależy dalsza współpraca. Ważnym
elementem współpracy są zebrania z rodzicami, które powinny im dostarczać
konkretnych informacji. Bardzo ważne są indywidualne kontakty nauczyciela z
4
M. Kwiatowska, Wychowanie …, s.14-28
11
rodzicami. Możliwość takich kontaktów stwarza się między innymi organizując
zajęcia otwarte, które pozwalają im zobaczyć swoje dziecko na tle grupy i na
bieżąca porozmawiać z nauczycielem. Sprawdzoną i dobrą formą współpracy jest
również
właściwie
prowadzony
kącik
dla
rodziców.
Wszelkie
uroczystości
przedszkolne są okazją do wzajemnego poznania. Zachęca się rodziców do
wspólnej organizacji tych uroczystości. Rodzice pomagają też w przygotowaniu
wycieczek, biorąc w nich również czynny udział. Współpraca z rodzicami jest
bardzo trudna. Często oddając dziecko do przedszkola, płacąc za jego pobyt
w placówce, oczekują oni „świętego spokoju”. Od właściwej postawy personelu
pedagogicznego, wytrwałości i cierpliwości w żmudnym procesie komunikowania
z rodzicami, zależy wypracowanie form i metod współpracy dla dobra dziecka5
Zakończenie
Mamy nadzieję, że program ten pozwoli dzieciom i ich rodzicom bez stresowo
pokonać trudne chwile jakie pojawią się w pierwszych dniach nowego etapu
w życiu dziecka i jego rodziny. Pomoże przygotować przyszłych przedszkolaków do
uczestnictwa w życiu przedszkolnym. Stworzy warunki ku temu, by dziecko nie
czuło się obco i jak najszybciej zaczęło aktywnie funkcjonować w społeczności
przedszkolnej, a rodzice nabrali zaufania do fachowej opieki całego personelu
przedszkolnego.
5
S. Stąpor-Omałek, Jak współpraca? „ Wychowanie w przedszkolu” 1995, nr 4 s. 237-238
12
Literatura
1. Bogdanowicz M.: "Metody Weroniki Sherborne w terapii i wspomaganiu
rozwoju dziecka".
2. Gruszczyk-Kolczyńska E. i Zielińska E.: "Wspomaganie rozwoju umysłowego
trzylatków i dzieci wolniej rozwijających się".
3. Bolechowska M.: Adaptacja dzieci do środowiska przedszkola.
4. Fiutowska T.:’’Po nitce do kłębka”.
5. Florek A.: Przedszkole dobre dla dziecka.
6. Lubowiecka J.: Przystosowanie psychospołeczne dziecka do przedszkola.
7. Natowska H.: Różnice indywidualne czy zaburzenia rozwoju dziecka
przedszkolnego.
8. Przetacznik A., Gierowska M., Makieło-Jarża: Podstawy psychologii ogólnej.
9. Blek A.: „Przedszkole przyjazne dziecku”.
10.
Bodziach
„Wychowanie
11.
Wanda,
Pierwszy
rok
w
przedszkolu,
[w]:
w przedszkolu”, nr 5/95, str. 299;
Praca zbior.: Przetacznik -Gierowska Maria, Makiełło- Jarża
Grażyna Psychologia rozwojowa i wychowawcza wieku dziecięcego,
12.
Gruszczyk - Kolczyńska Edyta, Od malucha do starszaka, poradnik
dla rodziców
przedszkolaków, cz.1,
13
Aneksy
ANKIETA INFORMACYJNA O DZIECKU.
(dla rodziców)
Imię i nazwisko dziecka:.........................................................................
INFORMACJE O DZIECKU:
1. Samodzielność.
Proszę zaznaczyć te stwierdzenia, które charakteryzują Państwa
dziecko:
- Potrafi samo się ubrać.
- Ubiera się z niewielką pomocą osób dorosłych.
- Wymaga pomocy przy ubieraniu.
- Samo radzi sobie z jedzeniem.
- Wymaga niewielkiej pomocy przy jedzeniu.
- Trzeba je karmić.
- Pamięta o potrzebach fizjologicznych i radzi sobie samo.
- Zgłasza swoje potrzeby, ale wymaga pomocy przy pójściu do
toalety.
-Trzeba je pilnować, bo zapomina o zgłaszaniu potrzeb
fizjologicznych.
-inne uwagi dotyczące samodzielności dziecka:
............................................................................................................
............................................................................................................
............................................................................................................
2. Jedzenie:
Proszę zaznaczyć te stwierdzenia, które charakteryzują Państwa
dziecko:
_ Praktycznie je wszystko, nie ma specjalnych upodobań.
-Jest wiele potraw, których dziecko nie lubi i nie chce jeść,
wśród nich:
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
14
...................................................................................................................................................
-Jest po prostu niejadkiem.
Dziecko ma specjalne potrzeby związane z żywieniem. Jakie?
......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
- Jest alergikiem uczulonym na:
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
3. Inne informacje o dziecku.
Uprzejmie proszę o przekazanie tych informacji o dziecku, które uznacie Państwo za ważne:
.........................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
4. Ulubione zabawki mojego dziecka:
…………………………………………………………………………………….……………………
……………………………………………………………………………..………..…………………
………………………………………………………………………………………………………
5. Moje dziecko lubi bawić się w :
…………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………..........................................
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
6. Ulubiony rodzaj książek mojego dziecka to:
……………………………………………………………….…………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
7. Moje dziecko ma szczególne zainteresowania, są nimi:
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………
OCZEKIWANIA RODZICOW:
..............................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
15
…………………………………………………………………………………………………………
………………
Dziękujemy za wypełnienie ankiety.
16