PL - consilium

RADA
UNII EUROPEJSKIEJ
Bruksela, 4 września 2008 r. (05.09)
(OR. fr)
12659/08
SAN 167
TELECOM 122
PISMO PRZEWODNIE
od:
Komisja Europejska
data otrzymania:
2 września 2008 r.
do:
Sekretarz Generalny Rady
Dotyczy:
Sprawozdanie Komisji ze stosowania zalecenia Rady 1999/519/WE z dnia 12
lipca 1999 r. w sprawie ograniczenia narażenia ludności na pola
elektromagnetyczne (od 0 Hz do 300 GHz)
Drugie sprawozdanie z wykonania 2002–2007
Delegacje otrzymują w załączeniu dokument Komisji COM(2008) 532 wersja ostateczna.
________________________
Zał.: COM(2008) 532 wersja ostateczna
12659/08
kak
DG I
1
PL
KOMISJA WSPÓLNOT EUROPEJSKICH
Bruksela, dnia 1.9.2008 r.
KOM(2008) 532 wersja ostateczna
SPRAWOZDANIE KOMISJI ZE STOSOWANIA ZALECENIA RADY 1999/519/WE
Z DNIA 12 LIPCA 1999 R. W SPRAWIE OGRANICZENIA NARAŻENIA
LUDNOŚCI NA POLA ELEKTROMAGNETYCZNE (od 0 Hz do 300 GHz)
Drugie sprawozdanie z wykonania 2002–2007
PL
PL
1.
WPROWADZENIE
Społeczeństwo narażone jest na pola elektromagnetyczne (EMF) wytwarzane przez coraz
większą liczbę różnorodnych urządzeń oraz instalacji elektrycznych i elektronicznych. W
określonych okolicznościach EMF mogą wywoływać skutki biologiczne. W dniu 12 lipca
1999 r. Rada przyjęła zalecenie (1999/519/WE), aby ograniczyć narażenie ludności na EMF.
Pomimo iż to państwa członkowskie odpowiadają za ochronę ludności przez potencjalnymi
zagrożeniami dla zdrowia, zalecenie Rady ustanawia zbiór podstawowych wartości
granicznych i poziomów odniesienia służących państwom członkowskim jako wytyczne oraz
stanowiących podstawę dla prawodawstwa UE w zakresie bezpieczeństwa produktów. Są one
zgodne z wytycznymi określonymi przez Międzynarodową Komisję Ochrony przed
Promieniowaniem Niejonizującym (ICNIRP). W zaleceniu wzywa się Komisję do stałego
analizowania możliwego wpływu EMF na zdrowie. Pierwsze sprawozdanie Komisja
przedstawiła w 2002 r., a niniejsze sprawozdanie jest drugim w kolejności i odnosi się do
sytuacji w UE-27, jest oparte na informacjach uzyskanych z państw członkowskich oraz
zostało zaktualizowane w zakresie działań podjętych przez Komisję w celu analizy dostępnej
wiedzy naukowej.
2.
POLA ELEKTROMAGNETYCZNE
Szybki rozwój telefonii komórkowej i rosnąca liczba urządzeń osobistych, domowych,
komercyjnych i medycznych przyczyniły się do znacznego zwiększenia różnorodności źródeł
narażenia1 na EMF oraz powodują istotne zmiany poziomu, rodzaju i charakteru codziennego
narażenia ludności.
Najnowsze badanie Eurobarometru2 wskazuje, że wraz ze wzrostem świadomości ludności w
zakresie środków chemicznych, jakości żywności, otaczającego powietrza oraz jakości wody
pitnej, połowa ludności UE jest również zaniepokojona potencjalnymi zagrożeniami dla
zdrowia powodowanymi przez EMF. Większość obywateli odnosi wrażenie, że informacje
przekazywane przez administrację publiczną na temat podejmowanych środków służących ich
ochronie, w szczególności przed napowietrznymi liniami elektroenergetycznymi wysokiego
napięcia czy stacjami bazowymi zlokalizowanymi w sąsiedztwie osiedli mieszkaniowych, są
niewystarczające.
3.
ZALECENIE RADY Z DNIA 12 LIPCA 1999 R. W SPRAWIE OGRANICZENIA NARAŻENIA
LUDNOŚCI NA POLA ELEKTROMAGNETYCZNE (OD 0 HZ DO 300 GHZ) –
(1999/519/WE)
Podstawą zalecenia jest art. 152 ust. 1 Traktatu, w którym jest mowa o uzupełnianiu polityk
krajowych w celu poprawy zdrowia publicznego, zapobiegania chorobom i dolegliwościom
ludzkim oraz usuwania źródeł zagrożeń dla zdrowia ludzkiego. Ponadto art. 152 ust. 1
1
2
PL
Pola stałe wykorzystywane w medycynie (MRI), spawaniu i systemach transportu zasilanych prądem
stałym (DC); skrajnie niskie częstotliwości (ELF) (od 0 do 300 Hz) stosowane w urządzeniach
gospodarstwa domowego; częstotliwości pośrednie (IF) (od 300 Hz do 100 kHz) stosowane w
wyświetlaczach wideo, urządzeniach ochrony przed kradzieżą, czytnikach kart, wykrywaczach metali,
elektrochirurgii; częstotliwości radiowe (RF) (od 100 kHz do 300 GHz) stosowane w systemach
łączności bezprzewodowej takich, jak GSM, UMTS, bezprzewodowy LAN oraz RFID, zarówno dla
urządzeń bezprzewodowych, jak i stacji bazowych, a także w zastosowaniach szpitalnych, emisjach
radiowych i telewizyjnych.
http://ec.europa.eu/health/ph_determinants/environment/EMF/ebs272a_en.pdf
2
PL
stanowi, że „przy określaniu i urzeczywistnianiu wszystkich polityk i działań Wspólnoty
zapewnia się wysoki poziom ochrony zdrowia ludzkiego”.
Zasadniczym celem zalecenia Rady (1999/519/WE) jest ustanowienie ram wspólnotowych w
celu ograniczenia narażenia ludności na EMF na podstawie najlepszej dostępnej wiedzy
naukowej oraz stworzenie podstaw do monitorowania sytuacji. Zapewnia ono również ramy
odniesienia dla prawodawstwa UE w zakresie wyrobów i urządzeń emitujących EMF3.
Państwa członkowskie odpowiadają za ochronę swoich obywateli przed potencjalnymi
zagrożeniami pochodzącymi od EMF i w związku z tym mogą ustanawiać bardziej
rygorystyczne ograniczenia niż zawarte w zaleceniu.
Obecne „podstawowe wartości graniczne” i „wartości odniesienia” pochodzą z wytycznych
Międzynarodowej Komisji Ochrony przed Promieniowaniem Niejonizującym (ICNIRP),
opracowanych w 1998 r. na podstawie skutków krótkookresowych EMF. W wytycznych
ICNIRP zastosowano współczynnik bezpieczeństwa o wartości 50, będący iloczynem
współczynnika 5, odpowiadającego ograniczeniu wartości narażenia ludności w porównaniu z
wartościami narażenia zawodowego, oraz współczynnika 10, stosowanego dla uwzględnienia
różnic w podatności i warunkach narażenia w całym zakresie częstotliwości. „Poziomy
odniesienia” wynikają z pomiarów lub obliczeń.
W zaleceniu wzywa się państwa członkowskie do rozważenia zarówno zagrożeń, jak i
korzyści przed podjęciem decyzji o rozpoczęciu działań, informowaniu opinii publicznej,
promowaniu badań w zakresie potencjalnego wpływu EMF na zdrowie ludzkie, a także
informowaniu Rady o podejmowanych działaniach. W zaleceniu wzywa się również Komisję,
aby ułatwiała ona stanowienie norm europejskich służących ocenie zgodności z
ograniczeniami podstawowymi, zachęcała do podejmowania badań, kontynuowała
współpracę z właściwymi organizacjami międzynarodowymi oraz systematycznie
analizowała podejmowane działania.
4.
PODSTAWY NAUKOWE
Podstawy naukowe przyjęte w wytycznych ICNIRP zostały zatwierdzone w czerwcu 1998 r.
przez Naukowy Komitet Sterujący, w październiku 2001 r. przez Komitet Naukowy ds.
Toksyczności, Ekotoksyczności i Środowiska4 oraz ponownie w marcu 2007 r. przez Komitet
Naukowy ds. Pojawiających się i Nowo Rozpoznanych Zagrożeń dla Zdrowia (SCENIHR)5,
w każdym przypadku na podstawie najnowszej dostępnej wiedzy naukowej. W najnowszej
opinii SCENIHR podano:
- w zakresie pól o częstotliwościach radiowych (pola RF – 100 kHz–300 GHz)
Nie wykazano konsekwentnie jakiegokolwiek wpływu na zdrowie przy poziomach
narażenia niższych od wartości granicznych ICNIRP ustanowionych w 1998 r.
Należy jednak stwierdzić, że baza danych do oceny pozostaje ograniczona,
szczególnie w zakresie długookresowych narażeń o niskim poziomie.
- w zakresie pól o częstotliwościach pośrednich (pola IF – 300 Hz–100 kHz)
Istniejące dane eksperymentalne i epidemiologiczne w zakresie IF są bardzo
nieliczne. Z tego względu ocena poważnych zagrożeń dla zdrowia w zakresie IF jest
aktualnie oparta na znanych zagrożeniach pochodzących od częstotliwości niższych i
3
4
5
PL
Dyrektywy Rady 2006/95/WE (niskie napięcie) i 1999/5/WE (urządzenia radiowe).
http://ec.europa.eu/health/ph_risk/committees/sct/documents/out128_en.pdf
http://ec.europa.eu/health/ph_risk/committees/04_scenihr/docs/scenihr_o_007.pdf
3
PL
wyższych. Właściwa ocena możliwych skutków dla zdrowia wynikających z narażeń
długookresowych na pola IF jest istotna, ponieważ tego typu narażenia są coraz
powszechniejsze ze względu na pojawianie się i rozwój nowych technologii.
- w zakresie pól o skrajnie niskich częstotliwościach (pola ELF – 0–300 Hz)
Wcześniejszy wniosek, że pola magnetyczne ELF mają prawdopodobnie działanie
rakotwórcze, zasadniczo oparty na wynikach badań epidemiologicznych nad
białaczką dziecięcą, jest wciąż aktualny. W zakresie raka piersi i chorób układu
krążenia, według ostatnich badań, taki związek jest mało prawdopodobny. W
zakresie chorób zwyrodnieniowych układu nerwowego i nowotworów mózgu,
związek z polami ELF pozostaje niepewny. Nie wykazano stałych zależności
pomiędzy polami ELF a objawami zgłaszanymi indywidualnie (niekiedy zwanymi
nadwrażliwością elektryczną).
- w zakresie pól stałych
Dane odpowiednie do poprawnej oceny zagrożeń pochodzących od stałych pól
magnetycznych są bardzo nieliczne. Rozwój technologii wykorzystujących stałe pola
magnetyczne, np. w zakresie MRI (obrazowania rezonansem magnetycznym),
wymaga oceny zagrożeń w kontekście narażeń zawodowych.
Uwzględniając brak wystarczającej pewności i danych naukowych w zakresie
długookresowych narażeń na EMF o niskich poziomach, SCENIHR zalecił dalsze badania, a
w szczególności:
- w zakresie pól RF:
• długookresowe badania kohortowe,
• badania skutków narażenia na RF dla zdrowia dzieci,
• badania rozkładu narażenia w populacji;
- w zakresie pól IF:
• badania epidemiologiczne i eksperymentalne dotyczące skutków narażeń na pola IF
dla zdrowia;
- w zakresie pól ELF:
• badania na zwierzętach w celu wyjaśnienia mechanizmów prowadzących do
białaczki dziecięcej, na istnienie których wskazują dane epidemiologiczne;
- w zakresie pól stałych:
• badania kohortowe personelu obsługującego urządzenia wytwarzające silne pola
magnetyczne,
• badania eksperymentalne, np. w zakresie rakotwórczości, genotoksyczności oraz
skutków rozwojowych i neurobehawioralnych.
W ramach „kluczowej akcji” Środowisko i zdrowie w 5. ramowym programie badań (FP5 –
1998–2002) zapewniono całkowity wkład WE o wartości 12 mln EUR dla projektów
dotyczących potencjalnych zagrożeń dla zdrowia stwarzanych przez EMF6. W ramach FP6
6
PL
http://ec.europa.eu/research/quality-of-life/pdf/emf_brochure_and_sheets_en.pdf;
http://ec.europa.eu/research/environment/themes/projects_en.htm#2
4
PL
(2002–2006) Komisja sfinansowała projekt EMF-NET7, w ramach którego opracowano
arkusze informacyjne na różne tematy związane z potencjalnymi skutkami narażenia na EMF
dla zdrowia. Projekt ten zakończono wnioskiem, że w większości dziedzin należy
kontynuować badania.
W odpowiedzi na zalecenia SCENIHR, w drugim zaproszeniu do składania wniosków w
dziedzinie środowiska w programie współpracy będącym częścią FP7 (2006–2013) (w
ramach poddziałania Środowisko i Zdrowie) Komisja umieściła temat, który doprowadzi do
sfinansowania projektu dotyczącego zależności pomiędzy używaniem telefonów
komórkowych a potencjalnymi zagrożeniami rozwoju raka mózgu u dzieci i młodzieży. W
trzecim zaproszeniu zamierza się umieścić projekt dotyczący udoskonalonej oceny narażeń na
urządzenia telekomunikacji bezprzewodowej.
5.
WYKONANIE ZALECENIA
5.1.
Zarys ogólny
Większość państw członkowskich przyjęła zalecenie, a w niektórych z nich obowiązujące
przepisy prawne narzucają kontrolę narażenia ludności na EMF. Mimo iż większość z nich
uznaje zalecenie za wystarczające, aby zapewnić wysoki poziom ochrony zdrowia, niektóre
przyjęły bardziej rygorystyczne wartości graniczne narażeń, a inne zaproponowały pewne
zmiany do zalecenia: bardziej rygorystyczne ograniczenia i poziomy odniesienia w zakresie
ELF (Finlandia, Szwecja i Niderlandy), bardziej rygorystyczne wartości graniczne i poziomy
odniesienia w zakresie pól o częstotliwościach 10 kHz–300 GHz (Litwa), kwestie dotyczące
długookresowych i nietermicznych skutków EMF (Bułgaria) oraz informowanie na temat
bezpieczeństwa produktów (Polska). Słowenia nalegała na uznanie wagi informowania
konsumentów o promieniowaniu niejonizującym oraz o metodach minimalizowania
narażenia, a Szwecja opracowała prostą i tanią metodę minimalizowania narażenia na ELF i
RF. Oba kraje nie zgłosiły konkretnych zmian do zalecenia. Podobnie Niderlandy proponują
podjęcie środków zapobiegawczych, mając na względzie zwiększone ryzyko białaczki
dziecięcej w wyniku działania pól magnetycznych o częstotliwości 50 Hz wytwarzanych
przez napowietrzne linie elektroenergetyczne.
5.2.
Konkretne środki wykonawcze
5.2.1.
Podstawowe wartości graniczne narażenia na EMF
Ogólnie rzecz biorąc, ograniczenia obowiązujące w państwach członkowskich w zakresie
narażenia na EMF są zgodne z zaleceniem (zob. tabela 1). Jednak należy stwierdzić, że na
Cyprze, w Danii, Niemczech, Irlandii, na Litwie, w Słowenii i na Słowacji nie przyjęto
żadnych przepisów wykonawczych w zakresie podstawowych wartości granicznych.
W niektórych państwach zgodnie z zasadą ostrożności przyjęto bardziej rygorystyczne
podejście. W Belgii dekret królewski ustanawia podstawowe wartości graniczne, które są
czterokrotnie bardziej rygorystyczne w zakresie pól RF z przedziału pomiędzy 10 MHz a 10
GHz. Grecja stosuje współczynniki pomniejszenia o 60 lub 70% w stosunku do
podstawowych wartości granicznych w zakresie wszystkich anten naziemnych (60% w
przypadkach, gdy anteny są umiejscowione w odległości mniejszej niż 300 m od szkół,
przedszkoli, szpitali lub domów opieki nad osobami starszymi).
7
PL
Skutki narażeń na EMF: od nauki do zdrowia publicznego i bezpieczniejszego miejsca pracy
http://web.jrc.ec.europa.eu/emf-net
5
PL
We Włoszech podstawowa wartość graniczna gęstości mocy, mająca zastosowanie do
elektrowni i infrastruktury telekomunikacyjnej stałej, jest dziesięciokrotnie niższa niż podana
w zaleceniu.
Agencja Ochrony Zdrowia (HPA) w Zjednoczonym Królestwie zaleciła podejście
trzystopniowe w zakresie niektórych częstotliwości poprzez liczbowe modelowanie narażenia
w celu uszczegółowienia zgodności z podstawowymi wartościami granicznymi ICNIRP. W
zakresie częstotliwości energetycznych równoważne wartości natężeń pól wynoszą
odpowiednio 9 kV/m oraz 360 µT, tj. są mniej rygorystyczne niż poziomy odniesienia w
zaleceniu. HPA zaznacza, że istnieje również możliwość pojawienia się niekorzystnych
skutków pośrednich (mikrowstrząsów), które można poddawać kontroli w środowisku
zawodowym. Jeśli chodzi o ogół społeczeństwa, poziom odniesienia o wartości 5 kV m-1
pozwoli w większości przypadków zapobiec mikrowstrząsom u ludzi.
PL
6
PL
Tabela 1: Ogólny związek pomiędzy środkami wykonawczymi przyjętymi w państwach
członkowskich a podstawowymi wartościami granicznymi z zalecenia Rady 1999/519/WE
Kraj
AT
BE
BG
CH
CZ
CY
DE
DK
EE
ES
FI
FR
GR
HU
IE
IT
LT
LU
LV
MT
NL
PL
PT
RO
SE
SI
SK
UK
Wdrożono
podstawowe
wartości graniczne
bardziej
rygorystyczne niż w
zaleceniu
X
Wdrożono
podstawowe
wartości graniczne
takie jak w
zaleceniu
Wdrożono
podstawowe
wartości graniczne
mniej rygorystyczne
niż w zaleceniu
X
a
X
X
X
X
X
X
?
X
X
X
Xa
X
X
X
Xb
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
a) nie w całym zakresie częstotliwości – b) wyłącznie dla personelu pracowniczego
5.2.2.
Poziom odniesienia w zakresie promieniowania elektromagnetycznego
Ogólnie rzecz biorąc, graniczne wartości odniesienia stosowane do monitorowania
promieniowania EMF w państwach członkowskich są zgodne z podanymi w zaleceniu Rady
(zob. tabela 2).
Belgia stosuje dwukrotnie niższy poziom odniesienia pola elektrycznego w zakresie pól RF,
ale taki sam, jak w zaleceniu, poziom pól elektrycznych ELF w obszarach miejskich.
Jednocześnie rząd Flandrii zalecił znacznie niższe wartości pola magnetycznego ELF
wewnątrz budynków (0,2 µT oraz 10 µT). Środek profilaktyczny przyjęty w Niderlandach w
zakresie pól magnetycznych 50 Hz wytwarzanych przez napowietrzne linie
elektroenergetyczne nakłada stosowanie poziomu odniesienia o wartości 0,4 µT w zakresie
PL
7
PL
pól magnetycznych w lokalach mieszkalnych, szkołach i ośrodkach dziecięcej opieki dziennej
w przypadku budowy nowych napowietrznych linii elektroenergetycznych lub nowych
budynków mieszkalnych albo remontu istniejących. W Luksemburgu w odniesieniu do pola
elektrycznego w obszarach możliwego długotrwałego narażenia ludności (np. osiedla
mieszkaniowe) przyjęto wartość 3V/m. Przyjmuje się również minimalne odległości
pomiędzy liniami elektroenergetycznymi wysokiego napięcia a obszarami zamieszkanymi.
We Włoszech przyjęto wartość 6V/m w odniesieniu do elektrowni i stałej infrastruktury
telekomunikacyjnej.
Tabela 2: Ogólny związek pomiędzy środkami wykonawczymi przyjętymi w państwach
członkowskich a poziomami odniesienia w zaleceniu Rady 1999/519/WE
Kraj
AT
BE
BG
CH
CZ
CY
DE
DK
EE
ES
FI
FR
GR
HU
IE
IT
LT
LU
LV
MT
NL
PL
PT
RO
SE
SI
SK
UK
Wdrożono poziomy
podstawowe
bardziej
rygorystycznie niż w
zaleceniu
Wdrożono poziomy
podstawowe takie
jak w zaleceniu
Wdrożono poziomy
podstawowe mniej
rygorystycznie niż w
zaleceniu
X
Xa
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
Xa
X
X
X
X
X
X
X
Xa
X
X
X
X
X
X
X
a) nie w całym zakresie częstotliwości –
W Polsce dopuszczalna wartość narażenia ludności jest kilkakrotnie niższa niż podana w
zaleceniu, więc taki sam współczynnik pomniejszenia jest zastosowany w przypadku
poziomów odniesienia (np. 7 V/m w zakresie promieniowania RF) oraz składowej
magnetycznej pól o częstotliwości 50 Hz. Ponadto w odniesieniu do składowej elektrycznej,
przyjęte wartości dla osiedli mieszkaniowych są dziesięciokrotnie niższe niż w środowisku
PL
8
PL
ogólnym. W Bułgarii wartości graniczne narażenia są podzielone na cztery strefy określone w
zależności od prawdopodobieństwa narażenia i jego czasu trwania. Zgodnie z tym, wyższe
wartości graniczne ustanowiono dla stref, gdzie narażenie ludności jest mało prawdopodobne
lub praktycznie niemożliwe, a znacznie niższe wartości dla stref, gdzie występuje narażenie
ciągłe, oraz dla obszarów, gdzie przebywają grupy wrażliwe (obejmujące dzieci, kobiety w
ciąży, osoby starsze i chore). Słowenia stosuje dziesięciokrotnie bardziej rygorystyczne
poziomy odniesienia w przypadku nowych i przebudowywanych źródeł promieniowania w
obszarach wrażliwych (np. szkoły, ośrodki opieki dziennej, szpitale, budynki mieszkalne itp.)
W Grecji poziomy odniesienia podane w zaleceniu ustalono jako wartości graniczne
bezpieczeństwa dla pól ELF, natomiast opracowano nowe poziomy odniesienia dla anten
naziemnych w zakresie częstotliwości od 1 kHz do 300 GHz. Podobnie na Litwie, poziomy
krajowe w zakresie częstotliwości 10 kHz–300 MHz są 2–3-krotnie bardziej rygorystyczne
niż poziomy odniesienia dla promieniowania EMF, a w zakresie od 300 MHz do 300 GHz
nawet 100-krotnie (10µW/cm2)!
W Finlandii w zakresie promieniowania ELF wytwarzanego przez linie elektroenergetyczne
zalecenia krajowe stanowią, że pola magnetyczne powinny mieć możliwie jak najniższe
wartości w obszarach, gdzie może dłużej przebywać ludność, a w szczególności dzieci.
W zakresie ELF Agencja Ochrony Zdrowia Zjednoczonego Królestwa zaleca podejście
trzystopniowe, wykorzystujące realistyczne modelowanie liczbowe narażenia w celu
uszczegółowienia poziomów ICNIRP. W zakresie częstotliwości energetycznych poziomy pól
otoczenia, które bardziej realistycznie odpowiadają podstawowym warunkom granicznym, są
mniej rygorystyczne niż poziomy odniesienia w zaleceniu.
W Niemczech pomiary obejmują poziomy odniesienia w określonych zakresach
częstotliwości: 9 kHz–300 GHz, 16 2/3 Hz, 50 Hz, oraz 10 MHz–300 GHz. Rozważa się
objęcie badaniami linii elektroenergetycznych o napięciu powyżej 1 kV oraz nadajników
stałych o mocy nadawania ponad 10 W EIRP. W zakresie ELF i RF przy ustalaniu wartości
poziomów odniesienia dla źródeł indywidualnych uwzględniono podobne źródła w tym
samym obszarze.
Republika Czeska, Węgry, Łotwa i Słowacja nie przyjęły żadnych konkretnych środków
wykonawczych.
W Szwajcarii wartości graniczne narażenia ogólnego są zgodne z wartościami odniesienia
podanymi w zaleceniu, ale dla pojedynczych obiektów w „obszarach wrażliwych”
zastosowano dodatkowe współczynniki profilaktyczne o wartości od 10 do 100. Zastosowano
dodatkowe środki bezpieczeństwa dla stacji telefonii komórkowej, radiowych i telewizyjnych
stacji nadawczych oraz linii elektroenergetycznych wysokiego napięcia. Niektóre państwa
stosują również określone ograniczenia dotyczące niektórych urządzeń oraz w sytuacjach
wysokiego narażenia łącznego.
5.3.
Monitorowanie narażenia na pole elektromagnetyczne
W zaleceniu Rady wzywa się władze państwowe do monitorowania poziomów narażenia na
EMF oraz kontrolowania, czy nie przekraczają one wartości granicznych ustanowionych w
zaleceniu. Ogólnie rzecz biorąc, narażenie jest oceniane poprzez stosowanie modeli w trakcie
procedury uzyskiwania zezwolenia lub po wykonaniu instalacji nowych systemów albo po
każdym wykonaniu optymalizacji lub zmian w instalacji.
Na Słowacji i w Słowenii właściwe organy przeprowadzają pomiary co trzy lata (w Słowenii
co pięć lat w zakresie promieniowania o małej częstotliwości). Na Litwie pomiary
przeprowadza się raz w roku w sąsiedztwie źródeł EMF, a częściej tam, gdzie odczyty
PL
9
PL
przekraczają wartości odniesienia. W Luksemburgu wykonuje się pomiary losowo, a we
Włoszech na wniosek społeczny lub władz lokalnych.
W Zjednoczonym Królestwie doraźne pomiary pól elektrycznych i magnetycznych w pobliżu
linii elektroenergetycznych wykonywane są przez przedsiębiorstwa użyteczności publicznej
na wniosek społeczny. Tak samo robi się w Danii w odniesieniu do linii
elektroenergetycznych i stacji telekomunikacyjnych. Na Cyprze operatorzy telekomunikacji
bezprzewodowej wykonują własne systematyczne pomiary w uzupełnieniu pomiarów
doraźnych wykonywanych na wniosek społeczny i władz lokalnych; podobnie działa główne
przedsiębiorstwo energetyczne w Irlandii. W Grecji Komisja Energii Atomowej (EEAE) lub
inne uprawnione laboratoria dokonują corocznych pomiarów 20% wszystkich stacji
antenowych zainstalowanych w obszarach zabudowanych i na wniosek społeczny. Na Łotwie
monitorowanie prowadzone jest okresowo przez operatorów telekomunikacyjnych. W
Niderlandach monitorowanie roczne realizowane jest przez agencję rządową (Agentschap
Telecom), która dokonuje pomiarów pól RF w kilkuset losowo wybranych lokalizacjach.
Pomiary pól ELF są również wykonywane systematycznie (przez kilka biur, głównie w
imieniu władz lokalnych).
W Belgii operator jest zobowiązany do oszacowania modelowego konkretnego i całkowitego
narażenia pochodzącego z jego anten w danej lokalizacji lub poprzez pomiar i sprawdzenie,
czy narażenie przekracza normę o więcej niż 5%. Obywatele mogą również wnioskować do
władz o skontrolowanie narażenia mieszkańców na RF i ELF. Finlandia prowadzi
systematyczne badania poziomów narażenia pochodzącego od telefonów komórkowych. W
Szwecji Urząd Ochrony przed Promieniowaniem dokonuje pomiarów narażenia
pochodzącego ze źródeł ELF i RF, a ostatnio również pomiarów narażenia pochodzącego z
systemów nadzoru elektronicznego (TETRA, EAS).
W ustawodawstwie bułgarskim ustanowiono dwa etapy kontroli EMF. W pierwszym
sprawdza się sposób obliczania stref bezpieczeństwa, a w drugim dokonuje się pomiaru
wartości EMF przy zastosowaniu metod standardowych. W Niemczech poziomy pomierzono
kilkakrotnie od 1992 r.
We Francji konkretne analizy monitorowania koncentrują się na obszarach
problematycznych, a wyniki są udostępniane publicznie. W Irlandii władze zlecają analizy
monitorowania w celu sprawdzenia, czy operatorzy stosują się do warunków licencji, a
sprawozdania są udostępniane publicznie.
5.4.
Komunikowanie się ze społeczeństwem
Termin ten oznacza działania podejmowane w celu informowania obywateli o potencjalnych
zagrożeniach pochodzących od pól elektromagnetycznych oraz o podjętych środkach
ochronnych. Praktyka państw członkowskich w zakresie komunikowania jest istotnie
zróżnicowana. Najpopularniejszymi kanałami informowania są: Internet, publikacje
specjalistyczne, spotkania z komitetami obywatelskimi i władzami lokalnymi, gazety oraz
czasopisma. Niektóre państwa założyły blogi lub kolegia obywatelskie w celu prowadzenia
dialogu oraz mogą wykorzystywać programy telewizyjne lub radiowe (Cypr, Bułgaria oraz
Litwa). Środki te przyczyniają się do podnoszenia ogólnego poziomu świadomości społecznej
oraz umożliwiają władzom zidentyfikowanie obszarów wymagających uwagi. W odniesieniu
do nowych inwestycji, które mogą mieć wpływ na środowisko naturalne, organizuje się
również specjalne spotkania dotyczące oceny oddziaływania na środowisko.
PL
10
PL
5.5.
Finansowanie publiczne przez państwa członkowskie UE badań dotyczących
narażenia na EMF
Głównym celem badań dotyczących EMF jest określenie poziomów narażenia ludności, a
przede wszystkim dzieci, i potencjalnych skutków tego narażenia dla zdrowia. W badaniach
finansowanych ze środków publicznych silny nacisk kładzie się na wpływ stacji bazowych
telefonii komórkowej, telefonów komórkowych, emisji radiowych i telewizyjnych oraz linii
elektroenergetycznych wysokiego napięcia. Jednakże wskazuje się także na nowe obszary
rozwoju technologicznego, jak Wi-Fi czy WLAN.
Większość państw członkowskich finansuje badania dotyczące potencjalnego wpływu EMF
na zdrowie (zob. tabela 3). Sześć państw (Belgia, Szwajcaria, Francja, Niderlandy, Rumunia,
Zjednoczone Królestwo) finansuje badania dotyczące zdrowotnych skutków narażenia na
EMF ze źródeł kombinowanych. Na Węgrzech, w Irlandii, na Łotwie, Malcie i w Polsce na
badania takie nie przeznaczono żadnych funduszy lub przeznaczono bardzo ograniczone
fundusze.
Niektóre państwa promują również badania nad postrzeganiem zagrożeń związanych z EMF
poprzez analizę rosnącego zaniepokojenia społecznego możliwymi szkodliwymi skutkami
promieniowania elektromagnetycznego.
6.
WNIOSEK
Celem zalecenia Rady z dnia 12 lipca 1999 r. w sprawie ograniczenia narażenia ludności na
pola elektromagnetyczne (od 0 Hz do 300 GHz) – (1999/519/WE) – jest stworzenie ram UE
zarówno dla przepisów i środków krajowych w celu zapewnienia wysokiego poziomu
ochrony ludności, jak i dla prawodawstwa oraz norm UE dotyczących narażenia na EMF
wytwarzane przez wyroby i urządzenia elektryczne lub elektroniczne. Zalecenie to jest oparte
na wytycznych Międzynarodowej Komisji Ochrony Przed Promieniowaniem Niejonizującym
(ICNIRP), opracowanych na podstawie zaobserwowanych poważnych skutków narażenia
ludzi na EMF. Zalecenie jest okresowo analizowane w celu zagwarantowania, że jest ono
oparte na najbardziej aktualnej wiedzy naukowej. W 2007 r. Komitet Naukowy ds.
Pojawiających się i Nowo Rozpoznanych Zagrożeń dla Zdrowia (SCENIHR) dokonał
przeglądu wiedzy naukowej w zakresie potencjalnych skutków EMF dla zdrowia i nie znalazł
żadnych potwierdzonych danych naukowych powodujących konieczność nowelizacji
podstawowych wartości granicznych i poziomów odniesienia ustanowionych w zaleceniu
Rady. Niemniej SCENIHR wskazał na deficyty w zakresie właściwej wiedzy naukowej oraz
obszary, w których należy kontynuować badania zarówno na poziomie krajowym, jak i
europejskim. Zalecenia SCENIHR znalazły już do pewnego stopnia swoje odzwierciedlenie w
treści zaproszeń w ramach siódmego ramowego programu badań.
Komisja Europejska monitoruje wykonywanie zalecenia Rady w państwach członkowskich.
Większość z nich wprowadziła je za pomocą aktów prawnych lub rozporządzeń albo
dobrowolnych zaleceń. Ogólnie rzecz biorąc, w państwach, w których zalecenie Rady nie jest
jeszcze w pełni wprowadzone, środki ulegają ciągłej poprawie. Jednakże należy stwierdzić, że
konkretne środki wykonawcze różnią się istotnie w poszczególnych państwach.
Badanie Eurobarometru na temat postrzegania problemu EMF przez obywateli wskazuje na
znaczące niezadowolenie w zakresie informowania i komunikowania. Większość ludzi
wolałoby uzyskiwać więcej informacji o potencjalnych skutkach EMF dla zdrowia za
pośrednictwem telewizji, prasy i radia, podczas gdy obecnie większość informacji podawana
jest na stronach internetowych i w publikacjach specjalistycznych.
PL
11
PL
Tabela 3. Badania krajowe dotyczące narażenia na EMF i jego potencjalnych skutków
dla zdrowia
Państwo
Belgia
Dziedziny lub badania finansowane
Badania oceny narażenia na EMF w zakresie 0–3 GHz w miejscach publicznych i transporcie; ocena narażenia na RF w
odniesieniu do Wi-Fi w obszarach i-miasta (miasta informacyjnego); dozymetria wewnątrzbudynkowa w odniesieniu do
narażenia dzieci na pola ELF, VLR, RF wytwarzane przez wszelkie urządzenia wideotelekonferencyjne (VTU), źródła
przewodowe lub bezprzewodowe, wewnątrzbudynkowe lub zewnętrzne
Modelowanie i aplikacje GIS do szacowania konturów zagrożeń 0,4 µT oraz zagrożeń dodatkowych białaczką dziecięcą
powodowanych przez linie elektroenergetyczne ziemne i napowietrzne; ocena narażenia dzieci na pola magnetyczne 0,4 µT
oraz skutki biologiczne pól magnetycznych ELF
PL
Bułgaria
Linie elektroenergetyczne wysokiego napięcia, stacje nadawcze radiowe i telewizyjne; stacje bazowe telefonii komórkowej
Cypr
Linie elektroenergetyczne wysokiego napięcia; stacje nadawcze radiowe i telewizyjne; telefonia komórkowa; domowe
instalacje elektryczne
Republika
Czeska
Białaczka dziecięca w sąsiedztwie linii elektroenergetycznych
Dania
Telefonia komórkowa
Estonia
Mechanizmy oddziaływania biologicznego EMF; wpływ promieniowania mikrofalowego na funkcje poznawcze;
wrażliwość systemów biologicznych na EM
Niemcy
Stacje nadawcze radiowe i telewizyjne; telefonia komórkowa; urządzenia domowe: www.emf-forschungsprogramm.de
Francja
Stacje nadawcze radiowe i telewizyjne; telefony komórkowe i stacje bazowe; narażenia łączne: http://www.santeradiofrequences.org
Grecja
Linie elektroenergetyczne wysokiego napięcia / badania epidemiologiczne, ocena narażenia ludności i pracowników,
badania laboratoryjne; emisja radiowa i telewizyjna / badania na zwierzętach, ocena narażenia ludności i pracowników;
stacje bazowe / ocena narażenia ludności i pracowników; telefony komórkowe / modelowanie badań teoretycznych, badania
laboratoryjne, badania kliniczne
Włochy
Projekt dotyczący ochrony człowieka i środowiska naturalnego przed EMF
Litwa
Skutki zdrowotne użytkowania telefonów komórkowych, lata 2002–2003
Niderlandy
Linie elektroenergetyczne wysokiego napięcia; emisja radiowa i telewizyjna; systemy transportu wykorzystujące pola stałe;
stacje bazowe telefonii komórkowej; telefony komórkowe; urządzenia komercyjne; urządzenia medyczne; domowe
instalacje elektryczne, urządzenia domowe; narażenia łączne; http://www.zonmw.nl/en/programmes/allprogrammes/electromagnetic-fields-and-health-research
Portugalia
Stacje nadawcze radiowe i telewizyjne; systemy transportu wykorzystujące pola stałe; stacje bazowe telefonii komórkowej;
telefony komórkowe
Rumunia
Linie elektroenergetyczne wysokiego napięcia; stacje nadawcze radiowe i telewizyjne; systemy transportu wykorzystujące
pola stałe; stacje bazowe telefonii komórkowej; domowe instalacje elektryczne; narażenia łączne; badania nad
oddziaływaniem bioelektromagnetycznym i skutkami biologicznymi narażenia ludzi na RF i promieniowanie mikrofalowe
EMF; ekologia elektromagnetyczna – charakterystyka źródeł, skutki, profilaktyka i kontrola
Słowenia
Narażenie na pole elektromagnetyczne od linii elektroenergetycznych wysokiego napięcia w obszarach zamieszkanych;
pomiary narażenia na EMF w obszarach zamieszkanych wraz z bazą danych wszystkich stacji bazowych, nadajników
radiowych i telewizyjnych w całym kraju; skutki biologiczne funkcjonowania systemu TETRA
Hiszpania
Stacje nadawcze radiowe i telewizyjne; telefonia komórkowa
Szwecja
Międzynarodowe badania kohortowe; badania kliniczno-kontrolne nad nowotworami mózgu u dzieci i polami RF
Szwajcaria
NFP57: linie elektroenergetyczne wysokiego napięcia; telefonia komórkowa; narażenia łączne
Zjednoczone
Królestwo
Linie elektroenergetyczne wysokiego napięcia / badania skutków ELF dla zdrowia; program badań zależności pomiędzy
telefonią komórkową a zdrowiem (MTHR) finansowany wspólnie przez rząd i przemysł oraz zarządzany niezależnie. W
pierwszej fazie (6 lat, 13 mln EUR) do września 2007 r. zrealizowano 23 badania. Obecnie rozpoczyna się druga faza
(www.mthr.org.uk); badania specjalne źródeł pól magnetycznych w obszarach zamieszkałych w odniesieniu do danych z
poprzednich badań na temat raka u dzieci (www.hpa.org.uk/radiation/publications/hpa_rpd_reports/2005/hpa_rpd_005.htm);
badania nad Wi-Fi
12
PL
Komisja ma pełną świadomość istniejącego zainteresowania społecznego w tym zakresie i
podejmuje aktywne działania w celu jego zaspokojenia. W szczególności, poprzez Komitet
Naukowy ds. Pojawiających się i Nowo Rozpoznanych Zagrożeń dla Zdrowia (SCENIHR),
dokonuje regularnych przeglądów dostępnej wiedzy naukowej, aby zagwarantować, że
zalecenie jest oparte na wiedzy najbardziej aktualnej. W tym zakresie niedawno uruchomiono
nowe konsultacje SCENIHR. Ponadto Komisja w dalszym ciągu przydziela znaczne środki na
badania dotyczące wpływu EMF na zdrowie w ramach ramowych programów badań i
rozwoju technologicznego, gdzie uwzględnia się priorytety badań wskazywane przez
SCENIHR.
W innym wymiarze Komisja ustanowiła również grupę roboczą ekspertów rządowych, aby
poprawić wymianę informacji oraz wypracować metody poprawy koordynacji i współpracy
pomiędzy państwami członkowskimi. Grupa ta wspierać będzie działania Komisji w celu
zintensyfikowania badań dotyczących narażenia ludności i jego potencjalnych skutków dla
zdrowia oraz w celu wskazania tych aspektów zalecenia, które wymagać będą dalszych prac.
Podsumowując, Komisja zamierza kontynuować szczegółowe monitorowanie wykonywania
zalecenia, jednocześnie promując rozwój wiedzy naukowej w kluczowych aspektach
potencjalnego wpływu EMF na zdrowie, dokonywać ponownej oceny aktualności zalecenia w
świetle pojawiających się nowych danych naukowych oraz podejmować właściwe działania w
razie potrzeby.
PL
13
PL