Zabytki - Urząd Miasta Starogard Gdański

Zabytki
Fragmenty murów obronnych
Najlepiej zachowane od strony północnozachodniej. Osiąga wysokość do 5 metrów,
przy szerokości muru sięgającą prawie 2
metrów.
Na przełomie lat 1309-1310, na polecenie
wielkiego mistrza krzyżackiego, Teodot z
Florencji przystąpił do prac nad przebudową
dawnej wsi Starogard w miasto – twierdzę. Od
około 1313 do 1320 roku zaczął otaczać 8,4
hektarowy teren zewnętrznym murem
obronnym, posadowionym na fundamencie
kamiennym, z bastionami w narożnikach i
fosą. Potem rozpoczęto budowę bram z
basztami, które ukończono w latach
1338-1340.
Baszta Książęca (Narożna)
Największa z obecnie zachowanych w
Starogardzie i zapewne najstarsza.
Fundamenty mogą pamiętać wcześniejszą
strażnicę książąt gdańsko-pomorskich lub
starszą jeszcze czatownię, co tłumaczyło jej
historyczną nazwę.
Baszta Gdańska (Szewska)
Powstała około 1325 roku. Najlepiej zachowany
obiekt gotyckiej architektury obronnej miasta,
stojąca nad kanałem Wierzycy – dawniej fosy.
Historycznie baszta pełniła służyła do obrony i
strzegła bezpieczeństwa wjazdu do miasta przez
Bramę Gdańską, z czasem zmianie uległa jej funkcja
na obserwacyjno-obronną, w późniejszych latach
znajdowało się w niej więzienie.
Fara p.w. św. Mateusza
Najstarszy zachowany kościół w mieście, jej
początki sięgają, gdy powstała osada nad
Wierzycą (XIV w.). Pierwotnie miała kształt
odpowiadający obecnemu prezbiterium.
Krzyżacy rozbudowali kościół, włączając w
zwartą architektonicznie bryłę potężny korpus
nawowy. Rozplanowano go na osi wschódzachód w symetrycznym układzie trzech naw
rozdzielonych filarami. Zachowane
gwieździste sklepienie gotyckie w nawach.
Jako nieliczna ze świątyń miejskich na
Pomorzu, starogardzka fara otrzymała układ bazylikowych.
Kościół aż do XVIII wieku otaczał cmentarz. Zachowały się charakterystyczne
okrągłe wgłębienia w cegłach zewnętrznego muru, pochodzące z czasów
krzesania ognia na potrzeby kultowe. Od południa umieszczono w XIX wieku
kamienną tablicę epitafijną, która wyobraża postać zmarłego w 1483 roku
starosty starogardzkiego i wojewody pomorskiego, Fabiana LegendorfaMgowskiego. Nad kruchtą południową w 1999 roku znalazła się replika
najstarszej rzeźby spośród zabytków średniowiecznej snycerki pomorskiej – tzw.
„Chrystus Starogardzki. Oryginał datowany na ok. 1320 r. znajduje się obecnie w
Muzeum Diecezjalnym w Peplinie. W południowej kruchcie jest kamienna
kropielnica, którą jak głosi legenda wykuto z ogromnego posągu bóstwa
słowiańskiego Swaroga. W kościele znajduje się wielki fresk „Sąd Ostateczny” z
około XV w., odkryty dopiero w 1957 roku.
Baszta Młyńska (Tczewska)
Jest rekonstrukcją dawnych umocnień. Na
kamiennych fundamentach osadzona została w
pierwszej ćwierci XIV wieku. Dzięki prywatnemu
właścicielowi w 1986 roku odtworzona została
szachulcowa konstrukcja jej górnej kondygnacji
oraz nakrycie dachowe. Dzisiaj wraz z odcinkiem
narożnym murów obronnych stanowi urokliwy
fragment średniowiecznej panoramy miasta.
Kościół św. Katarzyny
W północno-wschodnim narożniku
stargardzkiego Rynku usytuowany jest kościół
św. Katarzyny z częściowo zachowanym
autentycznym wystrojem wnętrza. Ta
trójnawowa świątynia wzniesiona została w
roku 1802 na fundamentach średniowiecznego
kościoła, użytkowanego od roku 1577 przez
luteran. Przebudowana w roku 1873 wieża
kościoła św. Katarzyny jest najwyższym
obiektem w starej części miasta i stanowi
dobry punkt orientacyjny podczas wędrówek
po Starogardzie.
Rynek
Ta część dzisiejszego Starogardu stanowi
najstarszy fragment miasta. Po tej stronie
Wierzycy istniał ongiś folwark i wieś należąca
do Piotra Święcy. Odkąd w 1305 roku ten
teren wykupili Krzyżacy, wkrótce przystąpili
do wytyczenia obszaru pod zabudowę osady
warownej. Pracami budowlanymi kierował
Teodot z Florencji, któremu Starogard
zawdzięcza ukształtowanie przestrzenne z
regularną siecią ulic rozchodzących się od
centralnie położonego kwadratowego rynku,
który wyznaczony kwadratem 107×107 m –
przewyższa obszarem Rynek Starego Miasta w
Warszawie. Pośrodku rynku znajduję ratusz. W
sierpniu 1792 roku całkowicie wypaliła się,
głównie drewniana, zabudowa.
Ratusz
Posadowiony został na fundamentach
gotyckich, pozostałości dawnego ratusza
zniszczonego w pożarze 1484 roku i
przebudowanego w XVIII wieku po
zniszczeniach wojny szwedzkiej. Obecny
pochodzący z początków XIX wieku, na
fundamentach gotyckich, przebudowany
ostatecznie w 1893 roku.
Kamienice
Posadowione na średniowiecznych
fundamentach i piwnicach – zasadniczo
pochodzą z XIX i XX wieku.
Młyn i pałac Wiecherta
Tradycje młynarstwa w Starogardzie sięgają
1283 roku, kiedy to wzmiankuje się o istnieniu
tutaj młyna wodnego. W 1871 roku nabył go
Franciszek Wiechert przekształcając w wielkie
przedsiębiorstwo rodzinne.
Eklektyczny pałacyk o wysmakowanych
formach zdobniczych, pochodzący z 1893
roku, kiedy to został przebudowany na cele
reprezentacyjne rodu Wiechertów.
Stado Ogierów
Zwarty kompleks zabudowań składający się z
blisko 50 budynków zajmujących obszar 23 ha,
wzniesionych w latach 1890-1896 z czerwonej
cegły w neogotyckim stylu. Organizowane są
tutaj aukcje hodowlane oraz zawody hippiczne.
Możliwość obejrzenia kolekcji unikalnych
powozów i uprzęży końskich, czy uprawiania
jazdy konnej. Okoliczne plenery oraz konie z
PSO wykorzystał Aleksander Ford w realizacji
swego filmu „Krzyżacy” w 1959 roku.
Kościół św. Wojciecha
Zbudowany został w latach 1934-1939 według
projektu Kazimierza Ulatowskiego. Inicjatywa
budowy tej świątyni pochodziła od ks. Henryka
Szumana, zasłużonego kapłana i ofiarnego
działacza charytatywnego.
Biblioteka Miejska im. Bernarda Sychty
Neogotycki budynek zbudowany pod koniec
XIX w. Przed I wojną światową kasyno
oficerskie pułku artylerii polowej. W latach
1926-1939 siedziba kasyna oficerskiego 2.
pułku Szwoleżerów Rokitniańskich.
Koszary
Zespół budynków koszarowych z lat 1778-1781,
wniesiony na polecenie króla pruskiego
Fryderyka II z materiału budowlanego
pozyskanego z rozbiórki starościńskich zamków
w Borzechowie i Osieku.
Gmach sądu
Zbudowany w końcu XIX wieku w surowym
stylu typowym dla pruskiego
monomentalizmu,
za nim rozciąga się zaplecze więzienne,
rozbudowane i powiększone w 1978 roku.
Szkoła Muzyczna
Budynek stylowej willi z 1888 roku,
zbudowanej z czerwonej cegły w stylu
nawiązującym do ceglanego renesansu
gdańskiego. Od 1978 roku siedziba
Państwowej Szkoły Muzycznej I st.
im. W. Lutosławskiego
Kino
Budynek XIX-wiecznej pruskiej hali sportowej,
która w latach międzywojennych służyła
również na cele Towarzystwa Gimnastycznego
„Sokół”, stąd też zwana była powszechnie
„Sokolniczówką”. Aktualnie kino wyposażone
w aparaturę filmową (system Dolby). Na
piętrze w 1998 roku ulokowano Archiwum
Kociewskie, gromadzące i opracowujące
dokumenty i pamiątki dotyczących dziejów
regionu.
Synagoga
Budynek noszący cechy neogotyckiej
architektury, na miejscu dawnego dworu
krzyżackiego (znoszonego w wojnie
szwedzkiej). Powstał w 1849 roku jako dom
modlitwy miejscowej gminy żydowskiej,
służyła celom kultowym aż do jesieni 1939
roku.
Urząd Miejski
Budynek w stylu neogotyckim z czerwonej
cegły z dodatkiem glazurowanej, wybudowany
w 1900 roku. W 1967 r. dobudowano na
zapleczu piętrowy pawilon biurowy.
Pierwotnie siedziba pruskiej landratury z
mieszkaniem prywatnym landrata, potem
starosty aż do 1948 roku, w okresie
międzywojennym biura starostwa. Od czerwca
1975 roku siedziba Urzędu Miejskiego.
Szpital dla Nerwowo i Psychicznie
Chorych
Kompleks budynków wniesionych w latach
1894-1898 na obszarze blisko 300 ha. Wokół
zabudowań szpitalnych rozpościera się piękny
stuletni park z interesującymi, rzadkimi
nasadzeniami, wśród których występują
nietypowe odmiany buka, jodły białe, klony
srebrzyste i tuje.