05-04 - zszarzecze

Żywienie świń rozpłodowych
Żywienie knurów
Racjonalne żywienie knurów powinno sprzyjać utrzymaniu kondycji rozpłodowej. Knurów
nie wolno przekarmiać i zatuczać, gdyż ogranicza to ich przydatność do krycia. Schorzenia
narządu ruchu są często przyczyną brakowania (kulawizny, stany zapalne stawów i ścięgien,
osteochondroza).
Dzienna dawka mieszanki pełnoporcjowej powinna wynosić od 3 do 3,5 kg w zależności od
intensywności użytkowania i warunków utrzymania.
Zapotrzebowanie świń użytkowanych rozpłodowo na energię i ważniejsze składniki
pokarmowe (Normy Żywienia Świń)
Grupa zwierząt
Knury
MJ EM
30-37
Białko Lizyna, Metionina +
Ca
strawne, g
g
Cystyna, g
340-420 22-30
15-20
18-22
P
13-16
Lochy prośne 1-90 dzień
26
225
12
8,5
15,5
10,5
Lochy prośne 91-111 dzień
38
380
24
15,5
24
18
Lochy karmiące (miot 10 szt.)
68
700
44
28,5
45
32
W żywieniu rozpłodników nie wolno stosować pasz tuczących, m.in. żyta i pszenżyta, oraz
pasz pogarszających jakość nasienia, np. kiszonek. Zaleca się stosowanie śrut zbożowych:
pszennej, jęczmiennej, owsianej oraz komponentów białkowych, przede wszystkim
koncentratów.
Przykładowe mieszanki pełnoporcjowe dla świń użytkowanych rozpłodowo
(% udziału pasz)
Składnik
Koncentrat białkowy
Śruta poekstrakcyjna
sojowa
Śruta jęczmienna
Śruta pszenna
Śruta żytnia
Śruta pszenżytnia
Śruta owsiana
Otręby pszenne
Susz z lucerny
Kreda pastewna
MJ EM/kg
g białka str./1 MJ EM
Knury
7,5
7,5
Lochy nisko
prośne
7,5
7,5
7,5
Mieszaka
uzupełniająca
7,5
7,5
7,5
12,5
4,0
4,0
4,0
15,0
42,0 42,0 42,0 42,0
30,0 - 26,0
- 20,0 26,0 _
19,5 19,5 25,5 19,5
31,0
20,0
_
20,0
1,0 1,0 1,0 1,0
12,0 11,8 11,6 11,9
9,4 10,4 10,1 10,3
1,5
11,5
13,7
10,0 10,0
41,5 41,5 42,0 46,0
- 20,0
30,0 _
40,0 30,0 19,5 25,5
- 10,0
1,0 1,0 1,0 1,0
11,7 11,3 11,9 11,6
11,2 11,6 9,4 9,3
Lochy wysoko
prośne
Wartościowymi składnikami mieszanek dla knurów są susze z zielonek oraz dodatki
mineralne, tzw. premiksy, zawierające w swoim składzie dostosowany do potrzeb zestaw
składników mineralnych i witamin. W żywieniu knurów można stosować dodatki
zawierające: selen, cynk i aminokwasy siarkowe. Mają one korzystny wpływ na jakość
nasienia i stan racic.
Żywienie loch
Żywienie loch w cyklu produkcyjnym
Wskutek doskonalenia cech rzeźnych u świń obniżono udział tłuszczu w ciele, zwiększając
przy tym udział tkanki mięśniowej. Towarzyszą temu niekorzystne zjawiska:
•
pogorszenie kondycji w czasie użytkowania rozpłodowego loch, szczególnie przy
dłuższej, trwającej ponad 5 tygodni, laktacji,
•
zaburzenia w rozrodzie, np. brak rui, cicha ruja, niska płodność.
Żywienie jest bardzo ważnym elementem użytkowania rozpłodowego loch. W kolejnych
okresach cyklu rozrodczego żywienie powinno być zróżnicowane.
W cyklu produkcyjnym loch możemy wyróżnić:

okres ciąży niskiej (1-90 dzień),

okres ciąży wysokiej (91-110 dzień),

okres okołoporodowy,

3-4 dni przed porodem (111-114 dzień ciąży)

dzień porodu

4-6 dni po porodzie (1-6 dzień laktacji) laktację, zasuszanie,

okres od odsadzenia do wystąpienia rui i krycia.
Prawidłowe żywienie loch sprzyja dobrym wynikom w rozrodzie. U samic luźnych i
ciężarnych żywionych w sposób ograniczony, przy wypełnieniu przewodu pokarmowego w
40-60%, problemem jest uczucie braku sytości. Stres żywieniowy powoduje dużą aktywność
ruchową samic i ich agresywność. Zapewnienie zwierzętom sytości jest możliwe przez
podawanie pasz wypełniających lub stosowanie do woli mieszanek o dużej zawartości
włókna. Rolę balastu spełnia słoma, suche niemelasowane wysłodki buraczane (pęcznieją w
przewodzie pokarmowym, zwiększając swoją objętość 4-4,5 krotnie), wysłodki prasowane
zawierające 22% s.m., a także susz z zielonek, a latem zielonka.
W poszczególnych okresach cyklu reprodukcyjnego żywienie samic podlega dużym
zmianom i odpowiada ich aktywności produkcyjnej. W początkowym okresie ciąży (1-90
dzień) powinno być skąpe, w fazie wysokiej prośności (91 -110 dzień ciąży) - umiarkowane,
a w fazie karmienia obfite - „do woli". Tak zróżnicowana intensywność żywienia sprzyja
osiąganiu właściwej kondycji loch w cyklu reprodukcyjnym. Locha w ciąży niskiej powinna
otrzymywać 2-2,5 kg mieszanki pełnoporcjowej dziennie. Skąpe, ale w pełni wartościowe
żywienie samic w pierwszej fazie ciąży zwiększa przeżywalność rozwijających się zarodków i
płodów, skutecznie zapobiega zatuczeniu, ułatwia poród, zwiększa apetyt w czasie laktacji.
W ciąży wysokiej locha powinna zjadać około 3- -3,5 kg paszy dziennie. Wyższy poziom
żywienia sprzyja zwiększaniu masy płodów, które w tym okresie intensywnie rosną. Dzięki
takiemu postępowaniu żywieniowemu locha może urodzić prosięta o optymalnej,
wyrównanej masie. Umiejętne żywienie loch ciężarnych prowadzi do zmniejszenia zużycia
paszy. Takie żywienie loch utrzymywanych indywidualnie lub grupowo nie jest obecnie
trudne technicznie, ale też nie zapewnia uzyskania uczucia sytości. Dobrostan i ograniczenie
stresu żywieniowego można uzyskać ścieląc w kojcu słomę. Jest ona pobierana przez lochy,
stwarzając uczucie sytości. W warunkach utrzymania grupowego, chcąc ograniczyć zjawisko
objadania loch słabszych przez silniejsze można wprowadzić dodatki innych pasz
balastowych, np. suszu z zielonek, siana pociętego na sieczkę, kiszonki z kukurydzy zimą lub
zielonek latem.
Z uwagi na skracanie okresu odchowu prosiąt przy lochach z 6. do 5. lub 4. tygodni oraz
intensywne użytkowanie samic, można w okresie ciąży wysokiej wprowadzić zmianę
stosunku energetyczno-białkowego podawanej paszy. Oznacza to zastosowanie w tym
okresie mieszanek o większej zawartości składników pokarmowych, przede wszystkim
białka. Mogą to być mieszanki przeznaczone dla loch karmiących.
W okresie okołoporodowym (3-4 dni przed i do 4-6 dnia po porodzie) istnieje potrzeba
znacznego ograniczenia żywienia loch, przy jednoczesnym zwiększeniu zawartości włókna w
paszy przed porodem. Około połowy zmniejszonej dawki paszy powinny stanowić otręby
pszenne. W okresie około porodowym (3 dni przed i 3 dni po porodzie) zaleca się
podawanie lochom soli glauberskiej (15 g/sztukę dziennie), aby zapobiegać zaparciom. Ma
to na celu uniknięcie komplikacji zdrowotnych, przede wszystkim zapobiega występowaniu
zespołu MMA (zapalenie macicy - metritis, zapalenie gruczołów mlecznych - mastitis,
bezmleczność - agalactia).
Czas trwania okresu okołoporodowego, zależy od zdrowia samicy, a w szczególności od
stanu gruczołu mlekowego. W dniu porodu można podać losze niewielką ilość paszy. Zaleca
się podawanie pójła z otrąb pszennych i stały dostęp do wody.
Po oproszeniu, w początkowej fazie laktacji, zaleca się stopniowe zmiany w ilości zadawanej
paszy. Po porodzie zredukowaną przed oproszeniem dawkę zwiększa się każdego dnia o
0,5-1,0 kg paszy treściwej, doprowadzając ją pod koniec pierwszego tygodnia do poziomu
właściwego (tzw. żywienie adaptacyjne). W zasadniczym okresie laktacji (2-4 tydzień) lochy
należy żywić intensywnie, a przy licznych miotach - do woli. W tym czasie u loch często
występuje brak apetytu. W związku z tym w żywieniu konieczne jest stosowanie pasz
treściwych, o dużej koncentracji składników pokarmowych. Żywienie „na mokro" zwiększa
pobranie paszy. Obfite, pełnowartościowe żywienie loch karmiących sprzyja nie tylko dużej
produkcji mleka, lecz pozwala także na utrzymanie dobrej kondycji samic, wyrażonej
właściwą rezerwą energetyczną i zasobami białka w ciele. Przygotowuje również organizm
lochy do nowego cyklu reprodukcyjnego. Odłączenie prosiąt od macior poprzedzone jest
zasuszeniem gruczołu mlekowego. Planując odłączenie miotów po dłuższym, 42- -56dniowym, okresie laktacji, można zrezygnować z ograniczania dawek paszy przed
odłączeniem (żywić tak, jak w okresie laktacji). Mechaniczny nacisk mleka w pęcherzykach
hamuje proces jego produkcji i wydzielania, co przy zmianach hormonalnych prowadzi do
zasuszenia gruczołu mlekowego. Zwykle ograniczamy podawanie mieszanki pełnoporcjowej
przed odsądzeniem i w dniu odsadzenia. Zazwyczaj w okresie 4-11 dni po odłączeniu miotu
występuje ruja.
Korzystne jest stosowanie bodźcowego żywienia samic przed rują. Lochy wieloródki także
należy intensywnie żywić przed kryciem. W tym celu dawkę 2,0-2,5 kg mieszanki
przewidzianej dla loch luźnych należy zwiększyć o dodatkowy 1 kg paszy. U loszek zwiększa
się płodność - 1-2 prosięta więcej w miocie. U wieloródek skróceniu ulega natomiast czas
oczekiwania na ruję, poprawia się też kondycja loch, zwykle wycieńczonych.
Normy, będące ogólną wskazówką żywienia, nie wykluczają indywidualnego traktowania
poszczególnych loch lub ich grup przez samego hodowcę. Miernikiem prawidłowego
żywienia ciężarnej samicy jest zwiększenie masy ciała w czasie ciąży o ok. 40 kg, z czego ok.
25 kg przypada na płody i wody płodowe, a 15 kg na odłożone rezerwy. W kolejnych
cyklach, zwykle do czwartego lub piątego miotu włącznie, locha zwiększa swoją masę ciała o
10-15 kg. U loch starszych 3-4-letnich masa ciała stabilizuje się.
Błędy w żywieniu loszek i loch powodują zaburzenia w występowaniu rui (np. ruja cicha) lub
jej brak oraz niską płodność i znaczną śmiertelność prosiąt. Zatuczenie sprzyja trudnym
porodom i niskiej mleczności. Błędy w zakresie żywienia mineralnego powodują krzywicę
oraz osteoporozę i osteochondrozę (schorzenia narządu ruchu), którym towarzyszą
kulawizny i zaleganie.
Pasze dla loch
Zapotrzebowanie loch na składniki pokarmowe zmienia się w zależności od fazy cyklu
rozrodczego. Dla loch luźnych i prośnych zaleca się pasze, których strawność wynosi 6575%, a zawartość włókna do 10%. Pozwala to na pewną swobodę, co do ich wyboru.
Lochom w niskiej ciąży można podawać pasze mniej wartościowe, a przy tym tańsze. W
żywieniu loch wysoko prośnych i karmiących należy stosować pasze o strawności 75-80%
zawierające do 7% włókna. Lochom luźnym i w niskiej ciąży, oprócz paszy treściwej (w ilości
co najmniej 1 kg/sztukę dziennie), można podawać pasze objętościowe - ziemniaki
parowane świeże lub kiszone, buraki pastewne lub półcukrowe, marchew. Stosuje się też
pasze objętościowe o większej zawartości włókna, takie jak: susze z zielonek, siano, zielonki
z roślin motylkowych. Podawanie pasz objętościowych należy ograniczyć w wysokiej ciąży, a
w okresie laktacji całkowicie z nich zrezygnować. Stosując je nawet w dużych ilościach, nie
można pokryć potrzeb pokarmowych. Zwierzętom wysoko produkcyjnym w okresie
karmienia prosiąt należy podawać wyłącznie pasze treściwe.
Pasze dla loch powinny być zbilansowane pod względem zawartości aminokwasów
egzogennych: lizyny, metioniny z cystyną, treoniny, tryptofanu, a także poziomu witamin i
podstawowych składników mineralnych.
Karma zadawana lochom musi być świeża, nie spleśniała, rozdrobniona (ziarno drobno
ześrutowane lub gniecione), pozbawiona składników antyżywieniowych. Na przykład,
hemaglutynina z ziarna soi powinna być usunięta w wyniku toastowania, tanina z bobiku
przez łuszczenie i parowanie, solanina z ziemniaków przez parowanie, itp. Właściwie jedyną
paszą, która może być skarmiana zgodnie z potrzebami, bez ograniczeń, jest śruta
jęczmienna.
Określając udział innych pasz w zestawie, bierze się pod uwagę ich działanie dietetyczne.
Owies, działający pobudzająco na układ rozrodczy, jest zalecany w żywieniu loch, ale stosuje
się go w ilościach ograniczonych (np. do 10% mieszanki treściwej) ze względu na wysoką
zawartość włókna.
Wartościowym i dietetycznym dodatkiem, szczególnie dla loch w okresie okołoporodowym
oraz dla loch karmiących są działające lekko przeczyszczająco i mlekopędnie otręby
pszenne. Niewskazane jest podawanie lochom większych ilości śruty żytniej wywołującej
zaparcia i wzdęcia. Jej udział w dawce nie powinien przekraczać 20-30%. Z tych samych
względów konieczne jest ograniczenie śruty z nasion strączkowych. Śruta poekstrakcyjna
sojowa może być podawana do 20% w dawce. Śruta rzepakowa (tylko z odmian podwójnie
ulepszonych „00”) może być stosowana w udziale 5-10%, gdyż obecne w niej glikozynolany
mogą być przyczyną zamierania płodów i poronień.
Zaleca się podawanie zielonek z roślin motylkowych, a przede wszystkim z koniczyny i
lucerny. Należy przy tym zwracać uwagę na ilość i czas ich skarmiania. Nadmiar estrogenów
(hormony żeńskie) wprowadzanych z lucerną do organizmu samicy może zahamować
występowanie rui. Wartościową, leczniczą rośliną zapobiegającą bezmleczności u loch i
anemii u prosiąt jest pokrzywa. Zawiera ona znaczne ilości wapnia i żelaza. Tradycyjnie
można ją podawać świeżą lub z innymi ziołami w formie suchych mieszanek.
Stosowanie
mieszanek
gotowych,
pełnoporcjowych
lub
uzupełniających,
oraz
koncentratów, a także dodatków z grupy premiksów jest pożądane ze względu na ich
wysoką wartość odżywczą oraz oszczędności kosztów transportu, magazynowania i
robocizny. Dawki złożone tylko z pasz gospodarskich są niepełnowartościowe pod
względem zawartości i jakości białka, witamin i związków mineralnych.
Przykładowe mieszanki pełnoporcjowe dla różnych grup świń
10
10
Śruta poekstr. sojowa
8
7
Śruta jęczmienna
50
70
Śruta pszenna
10
Śruta kukurydziana
10
Loszka
hodowlana
Warchlak
Koncentrat białkowy
Składnik
Knurek
hodowlany
Warchlak
(warchlaki i 0-30 kg, młodzież hodowlana i lochy karmiące, % udziału pasz)
9
10
10
5
5
38
34
50
15
35
26
10
60
10
7
2
5
78
38
40
10
5
Otręby pszenne
10
5
Susz z koniczyny
10
10
10
10
5
Mączka rybna
Mleko w proszku
10
15
Śruta pszenżytnia
Śruta owsiana
Mieszanki dla loch
karmiących
3
3
2
7
5
3
MJ EM/kg
12,9
12,8
12,5
12,4
12,9
12,8
12,1
12,7
g. białka str./1 MJ EM
12,1
12,3
10,9
10,5
10,0
10,0
10,0
10,0
Ważnym elementem żywienia loch jest woda. Najlepszym rozwiązaniem są poidła
automatyczne. Lochy nieprośne i ciężarne powinny otrzymywać wodę w ilości 7-10 I
dziennie, karmiące - 20-25 l/szt./dzień, a nawet do 30 I na dobę.
Optymalizacja żywienia
Optymalizację żywienia można rozpatrywać w dwóch podstawowych aspektach:
 zaspokojenia potrzeb bytowych i produkcyjnych,
 obniżenia kosztów żywienia i produkcji różnych grup produkcyjnych świń (zwierzęta
użytkowane rozpłodowo, prosięta, tuczniki).
W produkcji loch i prosiąt zwiększenie plenności i obniżenie kosztów żywienia macior i ich
potomstwa wpływa na koszt materiału pozyskiwanego do tuczu, a więc i cenę żywca
wieprzowego. Obniżenie kosztów produkcji żywca w dużym stopniu zależy od doboru
surowców, rodzaju pasz, dodatków paszowych, premiksów do mieszanek, sposobu ich
pozyskiwania (produkcja własna, zakup), przygotowania i przetwarzania wstępnego
surowców oraz cen poszczególnych komponentów. Ceny pasz decydują o kosztach
żywienia. Stanowią one ok. 60% wszystkich kosztów ponoszonych w produkcji trzody
chlewnej. W produkcji pasz największy udział kosztów to koszty surowcowe. Dlatego w
żywieniu należy szukać możliwości obniżenia całkowitego kosztu produkcji. Producent pasz
przy opracowywaniu receptur powinien więc bardzo ściśle analizować ceny poszczególnych
komponentów i dobrać je w taki sposób, by uzyskać możliwie niski koszt produkcji paszy.
Obniżanie kosztów produkcji paszy nie może powodować obniżenia jej jakości. Uzyskanie
optymalnego tempa wzrostu masy ciała zwierząt i dobrej produkcyjności wymaga od
producenta zapewnienia właściwego poziomu składników pokarmowych w mieszance
pełnoporcjowej. Tylko odpowiednia, określona w normach żywienia zwierząt, zawartość w
paszy energii metabolicznej, białka ogólnego, aminokwasów egzogennych, składników
mineralnych oraz witamin może zagwarantować wysoki poziom produkcji.
Dobrze
skonstruowany
program
komputerowy
może
pomóc
producentowi
w
przygotowaniu bardzo dobrych jakościowo mieszanek, zbilansowanych pod względem wielu
składników pokarmowych. Dodatkowo, może on przygotowywać receptury optymalne pod
względem kosztów produkcji.
W trakcie opracowywania receptury mieszanki program komputerowy bilansuje energię
oraz składniki pokarmowe, białko ogólne, lizynę, metioninę, metioninę z cystyną, treoninę,
tryptofan, włókno, wapń, fosfor oraz sód. Drugie działanie to optymalizacja finansowa. Duże
znaczenie w produkcji mieszanek ma aspekt ekonomiczny, dlatego konieczne jest prowadzenie pełnej kalkulacji kosztów produkcji mieszanki. Oprócz kosztów surowców w
kalkulacji można uwzględniać robociznę, zużycie energii elektrycznej, transport, opakowanie, narzuty kosztów pośrednich, zysk producenta.
Komputerowe bilansowanie i optymalizacja receptur paszowych może odbywać się w
gospodarstwie u producenta świń, a nie tylko w wytwórniach pasz.