Krystyna Gęsiak-Piątkowska, Co zrobić, aby uczniom się

Krystyna Gęsiak-Piątkowska
Co zrobić, aby uczniom się chciało?
Co zrobić, żeby uczniom się chciało?
Co zrobić, by chciały pracować?
Jak uruchomić ich potencjał?
To pytania, na które starała się odpowiedzieć rada pedagogiczna Szkoły Podstawowej nr 64 im. Wł. Broniewskiego
od wielu lat.
W prasie coraz więcej artykułów alarmujących, że szkoła zabija naturalną ciekawość poznawczą dzieci. Manfred
Spitzer – autor książki „ Jak uczy się mózg”1 specjalista od uczenia przyjaznego mózgowi pisze: „Lekarze wiedzą, że muszą
dobrać terapię do pacjenta. Gdy ta jest nieskuteczna, nie szukają winy po stronie chorego, ale zmieniają leki. W szkołach
jest inaczej. Gdy nie ma oczekiwanych efektów, nauczyciele winą obarczają uczniów – więc nie muszą szukać nowych
sposobów nauczania. Nauczyciele nie stawiają sobie pytania fundamentalnego dla każdego lekarza: może w tym przypadku
inna metoda byłaby skuteczniejsza?”
Jest XX wiek. Intuicyjnie wiemy, ze jest czas zmienić coś w naszym nauczaniu. W naszej szkole rozpoczęliśmy
działania od edukacji wczesnoszkolnej. Przyjęliśmy zasadę Jean- Jacques Rousseau:„ Życie to nie oddychanie, to
działanie”.
Działanie włączyliśmy przede wszystkim do pracy na lekcji. Zaczęliśmy tak uczyć, by nauka pobudzała zmysły i
emocje. W roku szkolnym 1993/1994 zmieniliśmy aranżację klas, wymieniliśmy ławki na jednoosobowe lekkie
dostosowane do dzieci, utworzyliśmy kąciki twórczości dziecięcej, zakupiliśmy materace, kolorowe poduszki,
zlikwidowaliśmy dzwonki, wprowadziliśmy ocenę opisową w ramach innowacji pedagogicznej (od wprowadzenia nowej
podstawy programowej to zalecenia dla wszystkich oddziałów). Rozpoczęliśmy naukę metodą czynnościową prof. Zofii
Krygowskiej, uczniowie otrzymywali zadania do samodzielnego układania, zadawali wiele pytań. Na edukacji
polonistycznej dzieci pisały swoje książki. Używają tylko wiecznych piór. Na zajęciach przyrodniczych obserwacje
przyrodnicze, ponadto dużo aktywności fizycznej – częste przerwy w lekcji, zajęcia na sali gimnastycznej. Dużo zajęć
plastycznych – modelowanie, lepienie, klejenie, malowanie rękami.
Od 2008r klasy pierwsze mają co tydzień dwie godziny zajęć artystycznych (plastyczne, taneczne) w
Młodzieżowym Domu Kultury - Wrocław-Krzyki, a klasy drugie i trzecie tygodniowe warsztaty artystyczne.
Nauczyciele edukacji wczesnoszkolnej ustawicznie się doskonalą. Uczestniczą w warsztatach prof. Edyty
Gruszczyk – Kolczyńskiej2,3, która pokazuje jak wspomagać dzieci w rozwoju, jak można bawić się matematyką a
jednocześnie rozwijać swoje umiejętności. W wyniku zmian obserwujemy dużą twórczość u dzieci i że ciągle zadają
pytania.
Howard Gardner w swojej teorii inteligencji wielorakich (1983) mówi o wielopłaszczyznowości inteligencji i
wymienia jej rodzaje4. Inteligencja każdego człowieka jest swoistą kombinacją tych rodzajów z widoczną przewagą jednego
lub kilku.
W klasie trzeciej pedagog we współpracy z Poradnią Pedagogiczno-Psychologiczną nr 9, wychowawcami,
rodzicami przeprowadza testy wielorakich inteligencji.
TYPY INTELIGENCJI WIELORAKIEJ:
Wszystkie wymienione typy inteligencji w jakimś stopniu stanowią składnik ogólnej inteligencji każdego
człowieka. Niektórzy mają wysoko rozwinięte wszystkie typy inteligencji, niektórzy tylko kilka. Wszystkie te rodzaje
inteligencji współpracują ze sobą.
H. Gardner twierdzi, że każde dziecko rodzi się z naturalną, cudowną spontanicznością, podziwem oraz
zdolnością do adaptacji, a naszą rolą jest jedynie umożliwiać mu odkrywanie i rozwijanie swoich potencjałów.
Każde dziecko otrzymuje wynik badania. O to przykładowe:
Jakub
Sfera
Lingwistyczna
Matematyczno-logiczna
Wizualno-przestrzenna
Intrapersonalna
Kinestetyczna
Interpersonalna
Muzyczna
Średnia
2,60
2,67
5,00
3,00
5,00
2,40
5,00
Julka
Sfera
Lingwistyczna
Matematyczno-logiczna
Wizualno-przestrzenna
Intrapersonalna
Kinestetyczna
Interpersonalna
Muzyczna
Średnia
3,60
3,00
4,40
3,40
2,00
4,20
4,00
KLASA 3B
Sfera
Lingwistyczna
Matematyczno-logiczna
Wizualno-przestrzenna
Intrapersonalna
Kinestetyczna
Interpersonalna
Muzyczna
Średnia
3,48
3,41
3,73
3,01
2,90
4,00
3,84
Informację otrzymują wychowawcy klas trzecich, rodzice. Opracowano poradnik zawierający charakterystykę
poszczególnych inteligencji oraz wskazówki do pracy z dzieckiem.
Przykład:
Inteligencja wizualno-przestrzenna:
Jak rozwijać inteligencję wizualno–przestrzenną?
Wykorzystujemy:
 ćwiczenia relaksacyjne z elementami technik wizualizacji (dzieci zamykając oczy, wyobrażają sobie spokojny
obraz, widok)
 czytanie bajek relaksacyjnych. Dzieci z rozwiniętą inteligencją wizualno – przestrzenną potrafią wyobrazić sobie
każdy szczegół
 rekwizyty, sklejanie modeli przestrzennych
 mapę myśli
 metody hierarchizacji wizualnej:
o piramida priorytetów
o promyczkowe uszeregowane
o diamentowe uszeregowane
 metaplan – polega na graficznym przedstawieniu problemu
 drzewko decyzyjne – nauczyciel konstruuje schemat drzewka, posiadającego tyle gałęzi, ile jest możliwych
rozwiązań problemu. Na podstawie podanych materiałów uczeń wypełnia (najlepiej w grupie) kolejne pola.
 portfolio- metoda ciekawa, choć rzadko stosowana ze względu na czasochłonność. Polega na zbieraniu przez
uczniów materiałów na określony temat do teczek, w wyznaczonym czasie i według ustalonego klucza. Nauczyciel
powinien regularnie sprawdzać postępy w gromadzeniu materiałów i oceniać ich wykorzystanie podczas lekcji.
 metody programowane - do których dzisiaj zaliczamy głównie zajęcia z użyciem komputera.
 metody przyspieszonego uczenia - wykorzystywane są tu techniki szybkiego czytania, haki pamięciowe,
łańcuchowa metoda skojarzeń
 warto ilustrować graficznie omawiany problem poprzez:
o stosowanie gazetek szkolnych
o oglądanie filmów, ilustracji, obrazów, fotografii
o stosowanie tabel, schematów, wykresów, map, tablic(kolorowych, ciekawych graficznie)
warto zachęcać, aby dziecko ilustrowało dane zjawisko stosując różne materiały wizualne, plastyczne, przestrzenne
W klasie czwartej informacje o uczniach otrzymują nowi wychowawcy i uczący nauczyciele celem wykorzystania
ich w codziennej pracy.
W 2001 roku rada pedagogiczna rozpoczyna współpracę z Centrum Edukacji Obywatelskiej w programie „Szkoła Ucząca
Się”. Rozpoczynamy intensywne doskonalenie w kierunku oceniania kształtującego 5.
Przyjęliśmy strategie oceniania kształtującego polegające na:
1. określaniu i wyjaśnianiu uczniom celów uczenia się i kryteriów sukcesu;
2. organizowaniu w klasie dyskusji, zadawaniu pytań i zadań dających informacje, czy i jak się uczniowie uczą;
3. udzielaniu uczniom takiej informacji zwrotnej, która przyczyni się do ich widocznych postępów;
4. umożliwieniu uczniom, by korzystali wzajemnie ze swojej wiedzy i umiejętności;
5. wspomaganiu uczniów, by stali się autorami procesu swojego uczenia.
W roku szkolnym 2001/02 w II etapie edukacyjnym wprowadziliśmy w jednym oddziale ocenianie kształtujące5, w
następnym roku w dwóch z trzech oddziałów klas czwartych, a w następnym we wszystkich klasach II etapu edukacyjnego.
W listopadzie 2005r pierwszy panel SUS, we wszystkich klasach II etapu edukacyjnego realizujemy ocenianie
kształtujące, w edukacji wczesnoszkolnej elementy.
Obecnie:
 we wszystkich klasach drugiego etapu uczniowie mają „metodniki” za pomocą których nauczyciel otrzymuje od
uczniów informację zwrotną na jakim są etapie,
 funkcjonują „patyczki”
 obowiązuje zakaz podnoszenia rąk,
 na każdej lekcji formułowane cele, kryteria sukcesu, nacobezu
 monitoring postępów ucznia – teczka – portfolio,
 lekcje są dialogiem pomiędzy nauczycielem a uczniem, zwracamy uwagę na jakość pytań i ich jak często je
zadajemy, wydłużono czas oczekiwania na odpowiedź ucznia,
 uczniowie otrzymują informacje zwrotne, które odpowiadają na cztery pytania;
1. co uczeń zrobił dobrze?
2. co należy poprawić?
3. jak należy to poprawić?
4. jak uczeń ma się dalej rozwijać?
 informację zwrotną o postępach dziecka ze wszystkich przedmiotów otrzymują również 3 razy w roku szkolnym
rodzice ( listopad, styczeń, marzec),
 zakładając, że proces nauczania jest procesem społecznym na lekcjach uczniowie pracują w parach, grupach (
wykorzystujemy badania inteligencji wielorakich),
 stosujemy ocenę koleżeńską,
 motywujemy uczniów do nauki, coraz częściej „oddajemy im władzę”, stają się autorami przebiegu lekcji,
 elementy oceniania stosujemy również w I etapie edukacyjnym – zamiast metodników uczniowie mają kolorowe
kubki, otrzymują informację zwrotną.
 zmieniono aranżację w klasach – we wszystkich klasach ławki jednoosobowe umożliwiające różne ustawienia do
pracy w parach, grupach, uczniowie nie oglądają swoich pleców.
 do działań włączono rodziców – szeroko informując ich o stosowanym ocenianiu
( na początku był duży opór).
Nad czym jeszcze pracujemy?
Od roku szkolnego 2012/13 pracujemy nad zadaniem – wzmocnieniem u uczniów umiejętności uczenia się. Drugi rok
szkolny uczymy się, podejmujemy działania wykorzystując:
 obserwacje koleżeńskie;
 spacery edukacyjne – odbyły się 3;
 nagrywamy swoje lekcje i je w zespołach obserwujemy ( obserwacja również wybranych uczniów);
 analizujemy prace uczniowskie.
Główne zadania na które zwracamy uwagę:
 jaki cel lekcji został uczniom przedstawiony i co będzie dowodem, że uczniowie zrozumieli omawiany temat?
 jak rozpoczynamy lekcje, czy odwołujemy się do wiedzy posiadanej przez uczniów?
 jaka aktywność ma pomóc w zaangażowaniu uczniów w realizacji tematu lekcji,
 jaka jest odpowiedzialność za naukę i w jaki sposób każdy z uczniów zademonstruje to, czego się nauczył?
 w jakim stopniu podczas lekcji wymaga się od ucznia myślenia?

czy organizowana jest praca w grupach, czy skład grup pozwala angażować wszystkich uczniów?
 czy uczniowie nadają sens treści lekcji? ( dyskusja, rodzaj pytań)
 jak sprawdzamy stopień zrozumienia tematu przez uczniów i jak rozwiązujemy problem braku zrozumienia?
 skąd uczniowie wiedzą, że dobrze wykorzystują zadania na lekcji?
 czy zanim opuszczą klasę uczniowie mają czas na zastanowienie się, czego się nauczyli?
 czy kryteria oceny pracy ucznia są dla niego czytelne i czemu służą?
Nasze sukcesy:
 uczniowie są świadomi celów uczenia się, sposobu, przebiegu i efektów,
 uczniowie współpracują z nauczycielem i informuje go o swoich sukcesach jak i problemach,
 uczniowie odnoszą sukcesy w wielu dziedzinach, wspólnie je świętujemy,
 uczniowie realizują indywidualne programy nauczania,
 uczniowie otrzymują wyniki ze sprawdzianu zewnętrznego w najwyższej staninie,
 wszyscy uczymy działać się dla dobra naszych uczniów,
 umiemy ze sobą współdziałać,
 wszyscy uczymy się działać dla dobra naszej szkoły.
 umiemy patrzeć w przyszłość, by współtworzyć „jutro”.
Podsumowując, mam nadzieję, że odpowiedziałam na wstępne pytania. Mottem naszej szkoły jest „chcieć to móc”
i…
Analfabetami w przyszłości nie będą ludzie, nie umiejący czytać, ale tacy,
którzy nie będą potrafili się uczyć”
Alfin Toffler
Bibliografia:
1. Manfred Spitzer, Jak uczy się mózg., Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007, ISBN: 8301152611
2. Edyta Gruszczyk-Kolczyńska, Ewa Zielińska, Dziecięca matematyka. Książka dla rodziców i nauczycieli,
Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne S.A, Warszawa,1997, ISBN: 8302064876.
3. Edyta Gruszczyk-Kolczyńska, Ewa Zielińska, Wspomaganie dzieci w rozwoju zdolności do skupiania uwagi i
zapamiętywania, Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa, 2005, ISBN: 8302092838
4. Gardner Howard. przeł. Andrzej Jankowski. Inteligencje wielorakie. Teoria w praktyce, Poznań, Media Rodzina,
2002, ISBN: 8372780293
5. Danuta Sterna. Ocenianie kształtujące w praktyce. Centrum Edukacji Obywatelskiej, Civitas, Warszawa,2008,
ISBN: 9788389623409
Krótka informacja o szkole:
Szkoła Podstawowa nr 64 im. Władysława Broniewskiego we Wrocławiu położona w dzielnicy Krzyki. Do szkoły uczęszcza 450
uczniów, 18 oddziałów, 45 twórczych nauczycieli. Realizuje od szeregu wiele innowacji, uczestniczyła w pilotażu reform.
Jest członkiem Towarzystwa Szkół Twórczych, ma certyfikaty: „Szkoły z klasą”, wrocławskiego Programu Szkół Promujących Zdrowie,
WKE „Od inspiracji do kreacji”, dolnośląskiego programu „ Szkoła Wspierająca Uzdolnienia”, „Bezpieczna Szkoła”.
Od 2002r współpracuje z Centrum Edukacji Obywatelskiej – aktywny udział w programie „Szkoła Ucząca Się” – 2 certyfikaty na lata
2005-2008; 2012-2015.