der polnische fenster- und türenmarkt 2007
Transkrypt
der polnische fenster- und türenmarkt 2007
DER POLNISCHE FENSTERUND TÜRENMARKT 2007 POLSKI RYNEK OKIEN I DRZWI A.D. 2007 Ok0803.indd 73 2008-03-10 11:55:30 FORUM BRANŻOWE RANKING / RANGLISTE NAJWIĘKSI PRODUCENCI / DIE GRÖSSTEN HERSTELLER Lp. firma / Firma miasto / Ort prezes firmy / Geschäftsführer 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 12 11 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 Nowy Sącz Gniezno Nowy Sącz Bolszewo Zambrów Gdańsk Bytów Sochaczew Podłęże Wędkowy Rąbień Warszawa Łódź Warszawa Lubartów Lublin Łeba Elbląg Świdnica Kielce Tczew Racibórz Jasło Ziębice Sokółka Wołomin Słupsk Słupno Suwałki Czeladź Bielsko-Biała Dobra Chełmiec Włocławek Inowrocław Warszawa Zduńska Wola Włoszczowa Mrowla Pyskowice Lubartów Śrem Bydgoszcz Września Grodzisk Wlkp. Mrągowo Choroszcz Domasław Pszczyna Pabianice Ryszard Florek Lidia Mikołajczyk-Gmur Ryszard Florek Jacek Sarnowski Renata Kaczyńska Marian Popinigis Leszek Gierszewski Waldemar Zwierz Adam Placek Dariusz Rutkowski Janusz Piąstka, Sławomir Wasiak Marek Wieczorkiewicz Ignacy Petecki Lidia Mikołajczyk-Gmur Marcel Trimborn Jan Szulżyk Jarosław Mikos Leszek Berbeć Rafał Szymonowicz Andrzej Jezierski Jarosław Ogórkiewicz Mateusz Kłosek Piotr Maciąg Andrzej Urbański Cay Stranden Jarosław Mikos Szymon Sarna Jan Brudnicki Tomasz Godlewski Mariusz Witek Tomasz Grela Bogumił Kochel Jerzy Studziński Antoni Wiśniewski Marek Grzona Henryk Jarczyn Marek Trzciński Roman Grudniewski Ireneusz Sobolewski, Ryszard Walas Zbigniew Rutkowski, Grzegorz Gazda Krzysztof Stremlau Wojciech Fornalik Marian Kłoda Karol Krysiński Ryszard Szulc,Wacław Olejniczak Henryk Pędzich Tamerlan Mucha Witold Prask Zbigniew Mendel Maciej Jędraszek, Bartosz Jedraszek właściele Grupa FAKRO NB Polska Fakro Grupa PORTA KMI Dobroplast Mercor Drutex Boryszew ERG Oknoplast Kraków Rationel Okna Gerda Petecki Velux Polska Roto Frank Pol-Skone Seeger Dach D.R.E. Gardiner Franc Jezierski Vetrex Eko-Okna Masonite PL URZĘDOWSKI Sokółka Okna i Drzwi Stolarka Wołomin Grupa M&S BEM Brudniccy Stollar Systemy Okienne Okfens Metalplast Stolarka Kosz Dako Anwis TRAS-Intur Aluglass Budvar Centrum Stolbud Włoszczowa Vidok I EURO-COLOR Roto Frank Okna Dachowe Defor P.W. LECH Krispol Opal AdamS Witraż Gardinia Izoterm ABM Jędraszek sprzedaż sprzedaż / Umsatz / Umsatz 2007 2006 w tys. zł / in Tsd. PLN 747 000 601 000 487 000 382 000 468 000 382 000 358 329 270 456 301 199 208 746 293 379 148 106 229 837 179 923 205 000 205 179 188 741 147 586 183 547 118 978 161 000 103 000 147 000 127 457 138 000 112 000 127 000 82 612 125 102 133 730 121 593 105 310 112 421 109 459 110 000 92 965 98 000 73 966 95 000 69 560 95 000 82 773 92 236 59 015 88 000 77 000 88 000 58 282 85 600 76 106 85 000 73 001 83 750 75 000 82 488 54 594 80 000 57 210 79 407 77 947 77 000 65 403 75 550 60 028 72 657 57 665 70 000 59 433 69 969 63 592 69 000 60 080 68 140 52 657 68 000 62 603 64 013 55 075 61 000 41 224 60 167 44 280 59 491 53 958 56 851 39 623 53 645 40 105 52 000 49 046 51 000 42 711 50 723 36 568 50 000 43 620 47 912 35 528 42 000 31 000 wzrost / adres internetowy Wachstum / Internetadresse (%) główny produkt / Hauptprodukt 24,3 27,5 22,5 32,5 44,3 98,1 27,7 -0,1 27,9 54,3 56,3 41,2 23,2 53,7 -6,5 15,5 2,7 18,3 32,5 36,6 14,8 56,3 14,3 51,0 12,5 16,4 11,7 51,1 39,8 1,9 17,7 25,9 26,0 17,8 10,0 14,8 29,4 8,2 16,2 48,0 35,9 10,3 43,5 33,8 6,0 19,4 38,7 14,6 34,9 35,5 3 3 3 4 2 5 2 5 2 1 2 5 2 3 3 4 4 4 6 2 2 2 4 1 1 4 2 5 2 2 8 4 2 6 2 8 2 1 2 2 3 8 2 7 8 2 2 6 2 2 www.fakro.pl www.velux.pl www.fakro.pl www.porta.com.pl www.dobroplast.pl www.mercor.com.pl www.drutex.com.pl www.boryszew.pl www.oknoplast.com.pl www.rationel.com www.okno-plast.pl www.gerda.pl www.petecki.com.pl www.velux.pl www.roto-frank.pl www.pol-skone.com.pl www.seegerdach.pl www.dre.pl www.francgardiner.pl www.jezierski.com.pl www.vetrex.com.pl www.ekookna.pl www.kronodoor.pl www.urzedowski.pl www.sokolkasa.pl www.stolarka.com.pl www.ms.pl www.bem.plo.pl www.stollar.com.pl www.okfens.com.pl www.metalplast-stolarka.pl www.kosz.com.pl www.dako.com.pl www.anwis.pl www.tras-intur.com.pl www.aluglass.com.pl www.budvar.pl www.stolbud.pl www.vidok.com www.euro-color.com.pl www.roto.pl www.defor.com.pl www.pwlech.com.pl www.krispol.pl www.opal.com.pl www.adams.com.pl www.witraz.bialystok.pl www.gardinia.com.pl www.izoterm.com.pl www.abm-jedraszek.pl Główny produkt / Hauptprodukt: okna drewniane / Holzfenster – 1; okna PCW / Kunststoffenster – 2; okna dachowe / Wohndachfenster – 3; drzwi drewniane / Holztüren – 4; drzwi metalowe / Metalltüren – 5; rolety i żaluzje / Jalousien, Rollos, Rolladen – 6; bramy / Tore – 7; fasady / Fassaden – 8. 74 marzec 2008 Ok0803.indd 74 2008-03-10 11:55:33 Ok0803.indd 75 2008-03-10 11:55:35 FORUM BRANŻOWE RANKING / RANGLISTE firma / Firma miasto / Ort prezes firmy / Geschäftsführer Adpol Drewexim Interdrex Toruń Koszalin Nowy Dwór Wejherowski Grybów Ryn Grodzisk Wlkp. Kamieniec Ząbkowicki Rumia Lębork Warszawa Warszawa Skarbimierz Toszek Luboń Lublin Pyskowice Warszawa Dobra Łuków Suchy Las Przemyśl Pisarzowice Ośno Lub. Warszawa Wrocław Lublin Nysa Staszów Zawadzkie Kalisz Kalisz Chorzów Zabrze Przecław Lublin Kościerzyna Pleśna Czarna Białostocka Gdańsk Rudki Siemianowice Śl. Adam Daszkowski Andrzej Kozłowski Iwona Plińska Stolbud Pruszyński Jocz Grobud Torsystem Butzbach Windows 2000 Remix Dierre Techmaprojekt Pinus IR-Plast POZBUD T&R Spectrum Komsta Stolbud Warszawa Langaz-Lanko Łukplast MOL REM II Różański Bumet Zaplecze PPHU Empol Jur-And Majewski Anpol Kapica Metalplast-Kalisz Tontor ZOT Isofas Roofex EuroAl Ronkowski FOiD MK Okno Złoty Sęk Gdańska Fabryka Okien Iwbud Tonal Przedsiębiorstwo Specjalistyczne KRC Okna Drewniane Olecko Sungraf Chełm Główny produkt / Hauptprodukt: sprzedaż sprzedaż / Umsatz / Umsatz 2007 2006 wzrost / Wachstum (%) adres internetowy / Internetadresse główny produkt / Hauptprodukt w tys. zł / in Tsd. PLN 40 103 36 570 9,7 36 120 31 305 15,4 36 000 32 519 10,7 www.adpol.pl www.drewexim.com.pl www.interdoor.pl 1 1 4 Krzysztof Pruszyński Ewa Jocz Maciej Mańkowski Roman Sierzputowski 35 846 35 280 35 000 33 581 20 348 31 920 24 000 27 100 76,2 10,5 45,8 23,9 www.stolbudpruszynski.pl www.jocz.pl www.grobud.pl www.torsystem.com.pl 1 2 2 7 Edmund Główczewski Jarosław Mikos Jerzy Stawicki Witold Fruner Jerzy i Mariusz Smolarczyk Marzena Wachowicz Tadeusz Andrzejak Wojciech Geresz Mirosław Komsta Antoni Borysewicz Andrzej Langowski Andrzej Dylak Krzysztof Schmidt Andrzej Pichur Zbigniew Różański Jerzy Hilburger Marzanna E.Perlińska Ewa i Mieczysław Siuba Andrzej Wrona Grzegorz Majewski Andrzej Kosiór Roman Kapica Jacek Pietrzak Tomasz Tontor Andrzej Kaniuka Adam Szczepański Sylwester Białecki Dariusz Jodłowski Henryk Ronkowski Przemysław Mirek Jerzy Popławski Patrycjusz Bujak Ryszard Iwan Janusz Jankowski 33 268 31 057 30 722 30 000 28 000 26 803 26 442 26 132 23 365 22 820 21 342 19 638 19 636 19 287 18 744 18 547 17 202 16 751 16 249 15 906 14 283 14 228 13 787 11 570 10 760 10 444 9 800 8 000 7 627 7 150 6 050 5 782 4 945 4 500 32 976 25 933 21 136 25 468 19 634 17 255 17 794 20 538 13 518 23 782 18 546 11 504 16 109 12 773 20 557 13 400 8 354 8 827 10 517 14 722 13 488 12 886 8 999 8 505 8 853 6 833 5 300 7 371 6 109 7 140 6 424 4 843 2 578 3 300 0,9 19,8 45,4 17,8 42,6 55,3 48,6 27,2 72,8 -4,0 15,1 70,7 21,9 51,0 -8,8 38,4 105,9 89,8 54,5 8,0 5,9 10,4 53,2 36,0 21,5 52,8 84,9 9,2 24,8 0,1 -5,8 19,4 91,8 36,4 www.windows2000.com.pl www.remix.pl www.dierre.pl www.techmaprojekt.pl www.pinus-okna.com.pl www.irplast.pl www.pozbud.pl www.spectrum.lublin.pl www.komsta.pl www.stolbudwawa.com.pl www.lanko.pl www.lukplast.pl www.mol.net.pl www.remii.com.pl www.forozanski.pl www.bumet.com.pl www.zaplecze.com.pl www.empol.pl www.jur-and.lublin.pl www.okna-majewski.pl anpol-okna.pl www.kapica.pl www.metalplast.kalisz.pl www.tontor.com www.zot.com.pl www.isofas.pl www.roofex.pl www.euroal.com.pl www.ronkowski.com www.mkokno.com.pl www.zlotysek.com.pl www.oknagdanskie.pl www.iwbud.pl www.tonal.com.pl 2 4 5 2 1 2 1 2 2 2 2 2 6 2 2 8 2 2 8 2 2 2 2 2 8 8 2 8 1 2 4 2 2 5 Romuald Kosa Robert Skawiński 4 470 3 519 4 837 1 636 -7,6 115,1 www.krc-okna.pl www.sungrafokna.pl 1 2 okna drewniane / Holzfenster – 1; okna PCW / Kunststoffenster – 2; okna dachowe / Wohndachfenster – 3; drzwi drewniane / Holztüren – 4; drzwi metalowe / Metalltüren – 5; rolety i żaluzje / Jalousien, Rollos, Rolladen – 6; bramy / Tore – 7; fasady / Fassaden – 8. Tegoroczna edycja rankingu 50. największych producentów stolarki otworowej jest już ósmym wydaniem tej listy. Liderami pierwszej, z roku 2001, były: Stolarka Wołomin, Fakro z Nowego Sącza oraz Stolbud z Włoszczowy. Niby tylko osiem lat, ale w czołówce polskich producentów to cała epoka – zmieniło się prawie wszystko. Nie zmieniła się jedynie niechęć polskich przedsiębiorców do informowania o wynikach swoich firm. Z tego powodu zabrakło w tegorocznym zestawieniu największych producentów bram i niektórych firm, które znalazłyby swoje miejsce w setce największych, gdybyśmy wielkość ich sprzedaży potrafili oszacować. Nasze szacunki pokazaliśmy jedynie w stosunku do kilku największych firm na liście 50 (liczby na niebiesko). Pozostałe pominęliśmy, a w to miejsce pokazujemy wyniki firm, które zechciały się nimi podzielić z Czytelnikami „Forum”. Wszystkim, którzy odpowiedzieli na nasze ankiety, składamy serdeczne podziękowania i życzymy dalszych sukcesów w kolejnych latach bojów na stolarkowym polu. (red.) 76 marzec 2008 Ok0803.indd 76 2008-03-10 11:55:36 FORUM BRANŻOWE marzec 2008 77 Ok0803.indd 77 2008-03-10 11:55:37 FORUM BRANŻOWE RAPPORT DER POLNISCHE FENSTERUND TÜRENMARKT 2007 POLSKI RYNEK OKIEN I DRZWI A.D. 2007 Fenster- und Türenproduktion in Polen entwickelt sich seit den 90-er Jahren sehr dynamisch, insbesondere im Kunststoffenstersektor. Den heutigen Fenster- und Türenmarkt machen zu mehr als 50% Holzerzeugnisse, zu 36% Kunststoff- und zu 11% Metallprodukte aus. Den größten Anteil an der Gesamtproduktion machen Kunststoffenster aus, wobei im Türensektor Holzund Holzwerkstoffe dominieren. Der EU-Beitritt Polens im Mai 2005 förderte signifikant den Handelsaustausch mit den EU-Ländern. Von Jahr zu Jahr wächst ebenfalls der Export polnischer Fenster und Türen für den gesamteuropäischen Markt – heute gehören wir zu den größten Bautischlereiexporteuren Europas. Der Exportwert 2007 überschritt mit großer Wahrscheinlichkeit eine Milliarde Euro, und der größte Abnehmer der Fenster und Türen made in Poland bleibt nach wie vor Deutschland. Produkcja okien i drzwi w Polsce rozwija się od lat 90. niezwykle dynamicznie, szczególnie zaś w segmencie stolarki tworzywowej. Dzisiejsza struktura rynku stolarki otworowej to ponad 50 proc. wyrobów drewnianych, 36 proc. tworzywowych oraz 11 proc. wyrobów metalowych. W produkcji okien zdecydowanie dominują te wykonane z PCW, natomiast drzwi wytwarza się głównie z drewna i materiałów drewnopochodnych. Wraz z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej w maju 2005 roku zdecydowanie wzrosła wymiana handlowa z krajami Unii. Z roku na rok rośnie również eksport polskich okien i drzwi na unijne rynki – obecnie należymy do grona największych eksporterów stolarki budowlanej w Europie. Wartość tego eksportu w roku 2007 roku przekroczyła prawdopodobnie kwotę miliarda euro, a największym odbiorcą okien i drzwi z Polski pozostaje rynek niemiecki. Najwięksi w Polsce producenci okien drewnianych 2007 (w mln zł) Die größten Holzfensterhersteller Polens 2007 (in Mio. PLN) Rationel 155 Urzędowski 68 Sokółka Okna i Drzwi 35 Stolbud Pruszyński 35 Włoszczowa 35 M&S 30 Stolarka Wołomin 30 Drewexim Drutex Im Februar 2008 hat das Zentrum für Brancheninformation, der Herausgeber des Fachmagazins „Forum Branżowe“, Auskünfte von hundert größten polnischen Herstellern über deren Finanzergebnisse im Jahr 2007 gesammelt. Sie bestätigten eine gute Kondition der Unternehmen, deren immer größeres Verkaufsvolumen und ein steigendes Engagement im Ausland. Die größten Fensterbauer konnten 2007 den Umsatz vom Vorjahr um 29,1% erhöhen. Als fördernd hierfür hat sich nicht nur die gute Konjunktur im polnischen Bausektor erwiesen, sondern auch steigendes Exportengagement, und erhöhte Aufwendungen für Erweiterung des Produktionspotentials. Investitionen in neuen Maschinenpark und in Technologien wurden zum großen Teil aus den EU-Förderprogrammen finanziert, von denen polnische Unternehmer auch in den nächsten Jahren Gebrauch machen wollen. Der deutlich spürbare Mangel an hoch qualifizierten Arbeitskräften und die stets steigenden Personalkosten erzwingen fortschreitende Automatisierung der Produktionsprozesse. Diese Lage ist als Folge der Migration polnischer Arbeits-kräfte nach Großbritannien und in die Skandinavischen Länder anzusehen, deren Arbeitsmärkte sich gegenüber polnischen Facharbeitskräften geöffnet haben. Laut Schätzungen haben rund zwei Millionen Personen diese Chance auf Verbesserung der eigenen Berufssituation genutzt. Trotz Schwierigkeiten auf dem Arbeitsmarkt ist die Beschäftigung in den polnischen Unternehmen der Tür- und Fensterbauindustrie im Jahr 2007 um 17% gestiegen. Ebenfalls nicht gesunken ist die Exportdynamik, die im vorigen Jahr um weitere 25% gestiegen ist und die Werte vom Vorjahr überschritten hat. Stärker als in anderen Sektoren ist der Export von Kunststoffenstern gestiegen. Allerdings war das Wachstum nicht in allen polnischen Unternehmen und nicht in jedem Marktsegment gleich. Umsatzsteigerung um beinahe 30% in den größten Unternehmen gegenüber „lediglich“ 17% Steigerung der ge- 42 Adpol 28 25 W lutym 2008 roku Centrum Informacji Branżowej, wydawca miesięcznika „Forum Branżowe”, zebrało od stu największych polskich producentów informacje o ich wynikach finansowych osiągniętych w roku 2007. Potwierdziły one dobrą kondycję przedsiębiorstw, coraz większy wolumen sprzedaży oraz rosnące zaangażowanie na rynkach zagranicznych. Najwięksi producenci stolarki budowlanej osiągnęli w roku 2007 sprzedaż o 29,1 proc. wyższą niż rok wcześniej. Sprzyjał temu nie tylko rozwój budownictwa w Polsce, ale także rosnące zaangażowanie eksportowe poparte znacznymi nakładami na zwiększenie bazy produkcyjnej. Inwestycje w nowe maszyny i technologie w dużym stopniu finansowane były z unijnych programów, z których polscy przedsiębiorcy zamierzają korzystać również w najbliższych latach. Konieczność większej automatyzacji procesów produkcyjnych związana jest z odczuwalnym brakiem wysoko wykwalifikowanych pracowników oraz rosnącymi kosztami wynagrodzeń. Sytuacja taka jest pochodną migracji polskich pracowników na Wyspy Brytyjskie oraz do krajów skandynawskich, które w ostatnich latach otworzyły się na polskich fachowców. Szacuje się, że w ostatnich dwóch latach z tej możliwości skorzystało około dwóch milionów osób. Mimo trudności na rynku pracy, w polskich przedsiębiorstwach produkujących okna i drzwi zatrudnienie wzrosło w roku 2007 o 17 proc. Nie zmniejszyła się również dynamika wzrostu sprzedaży eksportowej, która w ubiegłym roku o kolejne 25 proc. przekroczyła wartość z roku 2006. Bardziej niż inne kierunki rósł eksport w segmencie okien tworzywowych. Oczywiście, wzrost nie był jednakowy we wszystkich polskich firmach i nie w każdym z segmentów. Prawie 30-procentowy wzrost sprzedaży największych przedsiębiorstw, wobec „zaledwie” 17-procentowego wzrostu sprzedaży w całej branży stolarki budowlanej, świadczy o postępującym na polskim rynku zjawisku konsolidacji. Szacujemy, że w Polsce funkcjonuje wciąż ponad 78 marzec 2008 Ok0803.indd 78 2008-03-10 11:55:38 FORUM BRANŻOWE RAPORT samten Branche Bautischlerei deutet auf eine fortschreitende Konsolidierung auf dem polnischen Markt. Wir schätzen, daß in Polen immer noch mehr als drei tausend Verarbeiter in der Branche tätig sind, aber den Ton eine Gruppe von lediglich ein paar Dutzend größter Unternehmen angibt. Der einheimische Markt wird seit einigen Jahren für Unternehmen vom geringeren Potential und eingeschränkten Vertriebsnetz spürbar kleiner, und steigt spürbar für große Verarbeiter mit hohem Produktionsund Verkaufspotential. Die größten polnischen Unternehmen stellen heute je einige hunderttausend Fenster- oder Türeneinheiten im Jahr her, und manche von ihnen konnten sogar im Jahr 2007 eine Million Einheiten überschreiten. Erfolge der größten Unternehmen wären jedoch in diesem Maßstab ohne Expansion auf die ausländischen Märkte nicht möglich, und derartige Aktivitäten bestätigen sogar 68% polnischer Verarbeiter, die an der Marktuntersuchung des Zentrum für Brancheninformation teilgenommen haben. Leider nicht alle Unternehmen, die sich an ausländischen Herausforderungen messen wollen, sind darauf entsprechend mental und technologisch vorbereitet. Im Verband der Hersteller, Lieferanten und Händler „Polnische Fenster und Türen“ liegt eine Firmenliste vor, deren Produkte von Experten des Verbandes untersucht wurden. Unternehmen, die bei den Untersuchungen positiv abgeschnitten haben und zugleich Zahlungsglaubwürdigkeit und gute interne Organisation beweisen konnten, bekommen Empfehlungszeugnis des Verbandes, das höchste Standards in Bezug auf Technik und Vertrieb des Unternehmens wie auch auf dessen Produkte bescheinigt. Bevor also eine Zusammenarbeit mit einem polnischen Fensterbauer aufgenommen wird, empfiehlt es sich, in dem Internetservice www.okna-forum.pl zu überprüfen, ob dieses Unternehmen Empfehlung des Verbandes besitzt. Kunststoffensterhersteller Kunststoffenster sind heute ein dominierendes Sektor im polnischen Fensterund Türenbau. Niedrigere als für Fenster aus anderen Werkstoffen Preise entscheiden darüber, daß der Anteil dieser Erzeugnisse an der gesamten Fensterproduktion in Polen rund 70% beträgt. Das Volumen dieses Marktsegmentes wird auf mehr als sieben Millionen Fenstereinheiten geschätzt, und der Produktionswert auf mehr als eine Milliarde Euro. Die größten polnischen Kunststoffensterhersteller sind zugleich die größten Abnehmer der in unserem Land von einigen Lieferanten angebotenen Profilsystemen. Und so die Krakauer Oknoplast ist der größte Partner von Veka, die Okna Rąbień ist dagegen der größte Kunde von Aluplast, und die EkoOkna aus Raciborz ist der größte Abnehmer der Profilsysteme von Gealan. Unter den größtern Kunststoffensterherstellern sollten darüber hinaus noch folgende Unternehmen genannt werden: Dobroplast (Avantgarde), Drutex aus Bytów (Igloo), Vetrex aus Tczew (Veka), Jezierski aus Kielce (Schüco), M&S aus Słupsk (Brügmann), Tras-Intur aus Inowrocław (Aluplast), wie auch Budvar Centrum aus Zduńska Wola (Thyssen). Man soll jedoch bedenken, daß dieser Sektor dermaßen zersplittert ist, daß der Marktanteil des größten Unternehmens mengenmäßig 10% nicht überschreitet, und 15 größte Hersteller insgesamt weniger als die Hälfte des gesamten Marktsegmentes ausmachen. Für den Restanteil „arbeiten“ ein paar hundert Betriebe mit einer lokalen oder höchstens einer regionalen Vertriebsorganisation. Auf der Herstellerseite kommt es in der letzten Zeit zu starken Konsolidierungsprozessen, die sich überwiegend in Übernahme von bestehenden Fensterhändlern niederschlagen. Die Lage nimmt sehr dynamische Züge an, und diejenigen, die sich mit der Fensterproduktion nach wie vor beschäftigen wollen, sind um hohe Qualität eigener Produkte und sehr guten Standard der Serviceleistungen bemüht. Unterstützt werden sie dabei sowohl durch trzy tysiące producentów stolarki budowlanej, ale zdecydowanie dominuje i ton nadaje grupa kilkudziesięciu największych firm. Rynek krajowy bowiem od kilku lat wyraźnie zmniejsza się dla firm o mniejszym potencjale produkcyjnym oraz nierozbudowanej sieci sprzedaży, a zdecydowanie rośnie dla firm dużych, o wysokim potencjale produkcyjnym i sprzedażowym. Największe polskie firmy produkują obecnie po kilkaset tysięcy jednostek okien lub drzwi rocznie, a niektórym udało się nawet w roku 2007 przekroczyć liczbę miliona jednostek. Sukcesy firm największych nie byłyby jednak możliwe w tej skali bez ekspansji na rynki zagraniczne, a taką aktywność deklaruje aż 68 proc. polskich producentów, biorących udział w badaniu Centrum Informacji Branżowej. Niestety, nie wszystkie firmy, które próbują swoich sił poza granicami Polski są do tego właściwie przygotowane i technologicznie, i mentalnie. W Związku Producentów, Dostawców i Dystrybutorów „Polskie Okna i Drzwi” istnieje lista firm, których wyroby zostały sprawdzone przez ekspertów związkowych. Przedsiębiorstwa, które pozytywnie przeszły badania, a jednocześnie wykazały swoją wiarygodność płatniczą i sprawność organizacyjną, uzyskały Rekomendację, która zapewnia o najwyższych standardach handlowych i technicznych reprezentowanych przez firmę oraz jej wyroby. Przed podjęciem współpracy z jakimkolwiek polskim producentem okien warto więc sprawdzić na stronie www.okna-forum.pl, czy jest on rekomendowany przez Związek. Producenci stolarki tworzywowej Okna z PCW to dominujący dzisiaj segment stolarki budowlanej w Polsce. Niższe w stosunku do okien z innych materiałów ceny tych wyrobów decydują 50 lat tradycji - 50 Jahre Tradition • okna • drzwi • fasady • • Fenster • Türen • Fassaden • wysoka jakość, bogate wyposażenie hoche Qualität, reiche Ausstattung ABA Wiktorczyk Sp. z o.o. 43-211 Czarków k/Pszczyny, ul. Boczna 5, tel./faks 032 448 45 12 [email protected] www.wiktorczyk.com.pl marzec 2008 79 Ok0803.indd 79 2008-03-10 11:55:38 FORUM BRANŻOWE RAPPORT breit gefächertes Angebot an modernsten Maschinen zur Verarbeitung von Kunststoffprofilen als auch durch Unterstützung im Bereich Technik wie auch Marketing seitens namhafter Profilsysteme-, Glas- und Beschlaglieferanten. Der Kampf um den Kunden im Lande hört nicht auf, und sein Endergebnis wird sicherlich früher als in zwei bis drei Jahren nicht hervorzusehen sein. Holzfensterhersteller In der Vergangenheit wurden Holzfenster in Polen in einigen hundert kleinen Tischlereien und einigen großen, staatlichen Betrieben hergestellt. Nach den Veränderungen in den 90-er gingen die staatlichen Unternehmen bankrott o ich 70-procentowym udziale w całości polskiej produkcji okiennej. Wielkość tego segmentu rynku jest szacowana na ponad siedem milionów sztuk jednostek okiennych, a wartość produkcji na ponad miliard euro. Najwięksi polscy producenci okien tworzywowych to jednocześnie najwięksi odbiorcy systemów oferowanych w naszym kraju przez kilkunastu dostawców. I tak krakowski Oknoplast to największy partner Veki, Okna Rąbień to z kolei lider wśród odbiorców Aluplastu, a Eko-Okna z Raciborza to największy odbiorca profili Gealana. Wśród największych producentów okien PCW należy odnotować jeszcze obecność takich firm, jak: Dobroplast Najwięksi polscy producenci okien PCW 2007 (w mln zł) Die größten Kunststoffensterhersteller Polens 2007 (in Mio. PLN) Dobroplast Drutex Oknoplast-Kraków Okna Rąbień Vetrex Tczew Jezierski Eko-Okna Racibórz PFO M&S Tras-Intur Dako Budvar Centrum Vidok oder wurden privatisiert, und denjenigen, die überlebten, schlossen sich den sich gut entwickelnden Handwerksbetrieben aus Ziębice (Urzędowski), Toruń (Adpol) und Bełżec (Natura) an. Zugleich entstanden in der Gruppe der mittelgroßen Betriebe viele private, flexible Tischlereien, die sich auf lokale Märkte konzentrieren, aber ebenfalls gewagt Zusammenarbeit mit ausländischen Partnern aufnehmen. Besonders aktiv sind hier Unternehmen aus Schlesien, wie z.B. die Firma Gebauer aus Opeln, Wiktorczyk aus Tychy oder Pinus aus Skarbimierz. Ein Phänomen der letzten Jahre ist Aufnahme von Holzfensterfertigung von Unternehmen, die bisher ausschließlich Kunststoffenster hergestellt haben (Drutex, M&S, Vidok, Tras) oder bis jetzt vordergründig auf Türenherstellung konzentriert waren (Pol-Skone, Humdrex). Gründung neuer Fertigungsbetriebe für Holzfenster hängt vor allem mit steigenden Exportaktivitäten zusammen, wofür als ein gutes Beispiel die dännische Rationel oder die schwedische Invido steht. Der Sektor der Holzfenster entwickelte sich technologisch in Anlehnung an den deutschen Blendrahmenstandard in Stärke von 68 mm. Überwiegend deutsche Verarbeitungszentren, Werkzeuge und Beschläge haben bewirkt, daß unsere Fenster auch den deutschen sehr ähnlich sind. Werkstoffe, die 300 225 190 160 95 95 92 83 75 72 68 64 (Avantgarde), Drutex z Bytowa (Igloo), Vetrex z Tczewa (Veka), Jezierski z Kielc (Schüco), M&S ze Słupska (Brügmann), Tras-Intur z Inowrocławia (Aluplast) czy Budvar Centrum ze Zduńskiej Woli (Thyssen). Warto jednak wiedzieć, iż segment ten jest tak bardzo rozdrobniony, że udział w rynku największej firmy nie przekracza wartościowo 10 proc, a piętnastka największych producentów obejmuje nie więcej niż połowę tego segmentu rynku. Na pozostałą część „pracuje” kilkaset wytwórni o lokalnej lub najwyżej regionalnej strukturze handlowej. Wśród producentów następują w ostatnim okresie silne procesy konsolidacyjne, wyrażające się przede wszystkim przejmowaniem istniejących punktów sprzedaży. Sytuacja jest bardzo dynamiczna, a ci którzy nie zrezygnowali jeszcze z produkcji okien, starają się dbać o najwyższą jakość swoich wyrobów i tworzyć wysokie standardy obsługi serwisowej. Pomaga im w tym zarówno oferta najnowocześniejszych maszyn do obróbki PCW, jak również wsparcie techniczne i marketingowe najbardziej renomowanych dostawców systemów profili, zespoleń szybowych oraz okuć. Walka o klienta krajowego wciąż trwa, a ostateczne jej wyniki nie będą zapewne znane wcześniej niż za dwa, trzy lata. Producenci okien drewnianych Dawniej okna drewniane wytwarzano w Polsce w kilkuset małych stolarniach rzemieślniczych i kilku dużych, państwowych kombinatach. Po przemianach lat dziewięćdziesiątych firmy państwowe upadły lub zostały sprywatyzowane, a do tych, które przetrwały, dołączyły rosnące zakłady rzemieślnicze: z Ziębic (Urzędowski), z Torunia (Adpol) i Bełżca (Natura). Jednocześnie w grupie firm średniej wielkości powstało wiele prywatnych, elastycznych stolarni, które ograniczają swoją obecność do rynków lokalnych, ale też śmiało podejmują kooperację zagraniczną. Szczególną aktywność wykazują tu firmy śląskie, jak choćby opolski Gebauer, Wiktorczyk z Tychów czy Pinus ze Skarbimierza. Zjawiskiem ostatnich lat jest podejmowanie produkcji okien drewnianych przez firmy, które dotychczas produkowały jedynie okna z PCW (Drutex, M&S, Vidok, Tras) lub drzwi (Pol-Skone, Humdrex). Uruchamianie nowych zakładów produkcji okien z drewna związane jest przede wszystkim z rosnącą aktywnością eksportową, czego dobrym przykładem jest duński Rationel czy szwedzkie Invido. 80 marzec 2008 Ok0803.indd 80 2008-03-10 11:55:40 FORUM BRANŻOWE RAPORT nicht nur aus polnischen Wäldern (Kiefer, Eiche), sondern auch aus schwedis- Segment okien drewnianych rozwijał się technologicznie, opierając się na niechen oder exotischen (Meranti) Beständen stammen, führen dazu, daß sich die mieckim standardzie ramy o grubości 68 milimetrów. Niemieckie, w większoFenster aus beiden Ländern kaum voneinander unterscheiden. Diese Tatsache, ści, centra obróbcze, niemieckie narzędzia i okucia spowodowały, że nasze wie auch hohe Qualifikationen polnischer Handwerker haben zur Folge, daß okna znacznie upodobniły się do tamtych. Surowce pochodzące nie tylko die Mehrheit polnischer Fenster, die im Ausland verkauft werden, gerade in z polskich lasów (sosna, dąb), ale też z zasobów szwedzkich czy rynków egzotycznych (meranti) powodują, że praktycznie nie ma różnic pomiędzy okDeutschland und im deutschsprachigen Raum begeisterte Abnehmer findet. nami z tych krajów. To oraz Seit einigen Jahren verstärkt sich die ZusamZakres sprzedaży polskich producentów wysokie umiejętności polmenarbeit der polnischen Industrie mit skanVertriebsreichweite polnischer Hersteller skich rzemieślników powodinavischen und britischen Unternehmen, duje, że większość okien darum sind immer mehrere Betriebe auf Fersprzedawanych za granicę tigung anderer als polnische oder deutsche tylko kraj znajduje nabywców właśFensterkonstruktionen vorbereitet. Kein Probnur Innland nie w Niemczech i krajach lem bereitet es polnischen Unternehmen, niemieckojęzycznych. nach außen öffnende (skandinavische) oder tylko zagranica W ostatnich latach rośVertikal-Schiebe-Fenster (sash-window) zu nur Außland nie kooperacja polskiego bauen, die in England und in den USA verbreitet sind. Große Flexibilität polnischer Herprzemysłu z firmami skankraj i zagranica dynawskimi i brytyjskimi, steller und deren große Kompetenzen in der Innland und Außland dlatego coraz więcej zakłaHolzverarbeitung machen, daß der Holzfendów jest przygotowanych sterexport mit jedem Jahr zunimmt. Im Jahr do wytwarzania konstruk2007 stieg der polnische Bautischlereiexport cji odmiennych od rozgegenüber dem Vorjahr um 30%, und die wiązań polskich czy nieVorgaben sehen für das laufende Jahr einen mieckich. Nie stanowi dla Anstieg um weitere 30% hervor. Polaków żadnego problemu wykonywanie okien otwieranych na zewnątrz (skandynawskie) czy też przesuwanych (sash-window), popularnych w Anglii Türenhersteller Über 10 Mio. Türen und Türenflügel werden jährlich in Polen gefertigt. Drei i USA. Duża elastyczność polskich producentów i ich wysokie umiejętności viertel davon machen Holztüren aus, wovon 85% Innentüren sind. Die meist w obróbce drewna sprawiają, że eksport okien drewnianych rośnie z każdym verbreitete Lösung sind Plattentüren, in denen das Türblatt aus einer MDF- rokiem. W roku 2007 wielkość eksportu polskiej stolarki drewnianej wzrosła Platte angefertigt ist. Die größten Hersteller in Polen sind eben Plattentüren- w stosunku do minionego roku o 30 proc., a plany na bieżący sezon zakładają kolejny 30-procentowy wzrost eksportu. verarbeiter. Den ersten Rang darunter belegt die Porta KMI aus Pommern, die zwei Betriebe in Polen und einen in Rumänien hat. Gegenwärtig baut das Unternehmen eine weitere Fabrik – diesmal in der Ukraine. In der Region um Pommern gibt es noch drei weitere große Türenunternehmen: DRE in Elbląg – ehemals Hersteller von Möbelplatten, Interdrex in Gdynia, profiliert vor allem als Türenlieferant für die höhere Marktsegmente, und SeegerDach in Łabieniec bei Słupsk, Hersteller von Türen aus Massivholz. Im Süden Polens sind zwei Türenunternehmen mit ausländischem Kapital lokalisiert: in Lublin Pol-Skone mit schwedischer Beteiligung und in Jasło Masonite PL, Eigentum des Konzerns Masonite. In Schlesien entwickeln sich dynamisch seit Jahren zwei Betriebe: Classen in Zwonowice und Kosz in Ciasna. Neben diesen größten Betrieben werden Holztüren in Polen in mehr als tausend kleineren Unternehmen gebaut, die überwiegend Massivholztüren anfertigen. Jeder polnische Holztürenhersteller fertigt zugleich Eingangstüren an. In Masuren haben wir mit der größten Konzentration der Türenbauunternehmen zu tun. Das Produktionspotential dieser Unternehmen kann sich natürlich an dem der Porta nicht messen, die jährlich in der Lage ist, eine Million Türen herzustellen, allerdings sind die Betriebe fähig, jede Objektinvestition und jeden mittelgroßen Händler zufriedenstellend zu beliefern. marzec 2008 81 Ok0803.indd 81 2008-03-10 11:55:42 [G D R – – FORUM BRANŻOWE RAPPORT Die polnischen Hersteller exportieren einen beträchtlichen Anteil ihrer Türenproduktion. Außer der Porta, die die gesamte Produktion aus der Fertigung in Rumänien in den Märkten Südeuropas absetzt, verschickt SeegerDach fast die gesamte Produktion nach England, 20% Exportanteil an der Gesamtproduktion verzeichnet Pol-Skone, und 35% – Sokółka Okna i Drzwi. Auch kleinere Unternehmen streben eine aktive Präsenz auf den ausländischen Märkten an, wenn auch nur durch Beliefern der individuellen Investoren. Oft hängt das mit der Notwendigkeit, die bestellte Ware auf die Baustelle zu liefern und dort professionell, durch eine vom Hersteller autorisierte Service-Mannschaft einzubauen. Der Markt technischer Türen Technische Türen in Polen sind eine Produktgruppe von höherem Preis und mit Parametern, die erhöhte Anforderungen des Baurechts erfüllen oder speziellen Erwartungen der Investoren und Verbrauchern entsprechen. Zu dieser Gruppe gehören vor allem Türen mit besseren Schallisolierungswerten, mit erhöhtem Feuerschutz, wie auch einbruchssichere Türen. Feuerschutztüren werden von den meisten namhaften, polnischen Metallund Holztürenbauern hergestellt. Eine entsprechende Modifizierung der Konstruktion und Einsatz von Brandschutzdichtungen verhindern effektiv Feuerausbreitung binnen 15, 30, 60, 90 oder 120 Minuten. Entsprechende Informationen zu diesen Eigenschaften sind auf den Produktschildern eingeprägt. Eine Bestätigung, daß eine bestimmte Konstruktion geprüft wurde, bildet Technische Zulassung und Prüfzeugnis über Feuerschutztests. Auf dem polnischen Markt sind Unternehmen aktiv, die sich in der Anfertigung und im Einbau von Feuerschutzbautischlerei spezialisieren. Ihr Produktionsprofil umfaßt nicht nur Türen, sondern generell Trennwände (Wände, Schaufenster) mit erhöhten Feuerschutzparametern. Zu den bedeutendsten polnischen Herstellern gehören: Mercor aus Danzig, BEM Brudniccy aus Producenci drzwi Ponad 10 mln sztuk drzwi i skrzydeł drzwiowych wytwarza się corocznie w Polsce. Trzy czwarte spośród nich stanowią drzwi drewniane, a w tej grupie 85 proc. to drzwi wewnętrzne. Najbardziej popularnym rozwiązaniem są tu skrzydła płytowe, w których płaszczyznę skrzydła stanowi płyta MDF. Najwięksi w naszym kraju producenci drzwi to wytwórcy właśnie drzwi płytowych. Pierwsze miejsce wśród nich zajmuje pomorska Porta KMI, mająca dwa zakłady w Polsce i jeden w Rumunii. Obecnie firma buduje kolejną fabrykę – tym razem na Ukrainie. W regionie pomorskim działają jeszcze trzy inne duże wytwórnie: DRE w Elblągu – w przeszłości producent blatów meblowych, Interdrex w Gdyni, który stawia na drzwi ekskluzywne oraz SeegerDach w Łebieńcu k. Słupska, wytwarzający drzwi z drewna masywnego. Na południu są zlokalizowane dwie spółki drzwiowe z udziałem kapitału zagranicznego: w Lublinie Pol-Skone, z udziałami szwedzkimi, oraz w Jaśle – Masonite PL, będący własnością koncernu Masonite. Na Śląsku dynamicznie od kilku lat rozwijają się dwie wytwórnie: Classen w Zwonowicach i Kosz w Ciasnej. Poza tymi największymi zakładami działa w Polsce również ponad tysiąc mniejszych, wytwarzających w większości drzwi z drewna masywnego. Praktycznie każdy polski producent okien drewnianych jest jednocześnie wytwórcą drzwi wejściowych. Ośrodkiem o największej koncentracji wytwórni drzwi jest Pojezierze Mazurskie. Nie są to, oczywiście, zakłady o mocach zbliżonych do Porty, która rocznie jest w stanie wyprodukować milion drzwi, ale z pewnością są w stanie obsłużyć każdą inwestycję i każdego średniego hurtownika. Producenci polscy znaczną część drzwi eksportują na rynki zagraniczne. Poza Portą, która całą produkcję swojej rumuńskiej fabryki przeznacza na rynki południowej Europy, prawie całą swoją produkcję wysyła do Anglii SeegerDach, 20-procentowy udział eksportu w całości sprzedaży wykazuje Pol-Skone, a 35procentowy udział ma Sokółka Okna i Drzwi. Także mniejsze firmy starają się być obecne na rynkach zagranicznych, choćby przez realizację zamówień inwestorów indywidualnych. Bardzo często wiąże się to z zapewnieniem dostarczenia wyrobów na miejsce budowy oraz profesjonalnym montażem wykonywanym przez ekipy autoryzowane przez producenta. Rynek drzwi technicznych Drzwi techniczne w Polsce to grupa produktów o wyższej cenie i parametrach, spełniających ponadstandardowe wymagania prawa budowlanego lub odpowiadających na specyficzne oczekiwania inwestorów i użytkowników. Do grupy tej należą przede wszystkim drzwi o wyższej izolacyjności akustycznej, o podwyższonej odporności ogniowej oraz drzwi przeciwwłamaniowe. Drzwi o podwyższonej odporności ogniowej są wytwarzane przez większość liczących się w Polsce producentów drzwi metalowych i drewnianych. Odpowiednia modyfikacja konstrukcji oraz zastosowanie uszczelnień przeciwpożarowych powodują, że skutecznie chronią one przed rozprzestrzenianiem się ognia w czasie 15, 30, 60, 90 lub 120 minut. Odpowiednie informacje o tych własnościach wybite są na tabliczkach, dołączanych do każdych takich drzwi. Potwierdzeniem sprawdzenia odpowiedniej konstrukcji jest Aprobata Techniczna oraz świadectwo badań ogniowych. Na polskim rynku są obecne firmy, które specjalizują się w wytwarzaniu i wbudowywaniu stolarki przeciwpożarowej. Profil ich produkcji obejmuje nie tylko same drzwi, ale w ogóle przegrody (ściany, witryny itp.) o zwiększonej odporności na ogień. Najbardziej liczący się w kraju producenci to: gdański Mercor, BEM Brudniccy z Płocka oraz Sapa Building z Łodzi. Wyroby trafiają przede wszystkim na nowe i remontowane inwestycje biurowe, oświatowe, opieki zdrowotnej, ale też do magazynów, sklepów oraz hal produkcyjnych. Rozwój budownictwa mieszkaniowego w Polsce i nadzwyczaj aktywny rynek remontowy sprzyjają rozwojowi segmentu drzwi o zwiększonej odporności na włamanie. Najprostszym, w warunkach polskich, sposobem uzyskania tych właściwości jest zastosowanie odpowiednich rygli, zamków oraz wzmocnień wewnętrznych w drzwiach wejściowych. Najbardziej jednak cenionym zabezpieczeniem mieszkań w Polsce są drzwi w klasie przeciwwłamaniowej „C”. Produkuje je w naszym kraju kilkanaście firm. Najbardziej liczące się spośród 82 marzec 2008 Ok0803.indd 82 2008-03-10 11:55:44 Ok0803.indd 83 2008-03-10 11:55:46 FORUM BRANŻOWE RAPPORT Płock und SAPA Building aus Łódź. Die Produkte werden vor allem in neue und renovierte Büroinvestitionen im Bereich Bildung, Gesundheitswesen, Lager, Läden wie auch Produktionshallen eingebaut. Wohnungsbauentwicklung in Polen und durchaus aktiver Sektor Sanierungen führen einen Aufschwung des Sektors Sicherheitseingangstüren herbei. Der einfachste Weg in Polen, diese Türeneigenschaften zu erzielen, ist es, entspre- nich to: Gerda z Warszawy, Zbigmet z Jabłonnej oraz Capek ze Skrzyszowa. Poza ofertą rodzimą obecni są u nas również importerzy zagraniczni, wśród których najmocniejszą pozycję mają przedstawiciele producentów izraelskich: Witex Super-Lock i Key-Lock oraz włoskiego Dierre. Segment drzwi przeciwwłamaniowych w Polsce nie jest bardzo znaczący: szacuje się, że całkowita roczna sprzedaż nie przekracza 100 tys. sztuk. Najwięksi producenci drzwi w Polsce w roku 2007 (w mln zł) Die größten Türenhersteller Polens 2007 (in Mio. PLN) 360 Porta KMI 290 Classen-Pol 240 Mercor 180 Gerda 140 SeegerDach 120 Pol-Skone 110 DRE Masonite PL BEM Kosz chende Verriegelungen, Schlösser wie auch Verstärkungen an Eingangstüren einzubauen. Allerdings werden in Polen Türen in der Einbruchssicherheitsklasse „C“ am höchsten geschätzt, weil sie als der beste Einbruchsschutz geachtet werden. Hierzulande werden sie von einigen Unternehmen hergestellt. Zu den bedeutendsten von ihnen gehören: Gerda aus Warschau, Zbigmet aus Jabłonna und Capek aus Skrzyszów. Neben dem einheimischen Angebot sind in Polen auch ausländische Importeure aktiv, von denen die stärkste Position Vertreter israelischer Hersteller haben: Witex Super-Lock und Key-Lock als auch Dierre aus Italien. Der Sektor einbruchssicherer Türen hat in Polen keine große Bedeutung: Laut Schätzungen überschreitet der Jahresgesamtumsatz in diesem Sektor nicht einmal 100 tausend Einheiten. Tor- und Rolladenhersteller Moderne Garagen- und Industrietorkonstruktionen kamen nach Polen Anfang 90-er Jahre mit dem Angebot solcher Unternehmen wie Hörmann, Normstahl oder Butzbach. Bis heute bestehen sie am Markt, und manche haben hier auch Produktion aufgenommen (Hörmann, Butzbach, Novoferm). Die am meisten in Polen angewandte Garagentorkonstruktion ist Schwingtor als die preiswerteste, aber auch die zuverlässigste Lösung. Allerdings steigt stets Nachfrage nach Sektionaltoren sowohl für den Wohnungsbau als auch für die Industrie. Parallel zu Verbreitung neuer Torenkonstruktionen haben deren Produktion auch viele polnische Unternehmen aufgenommen. In den vergangenen zehn Jahren haben bedeutende Marktanteile neben Hörmann solche Verarbeiter 90 82 75 Producenci bram i rolet Nowoczesne konstrukcje bram garażowych i przemysłowych przybyły do Polski na początku lat dziewięćdziesiątych wraz ofertą takich firm, jak Hörmann, Normstahl czy Butzbach. Do dzisiaj są one obecne na rynku, a niektóre podjęły tu również produkcję (Hörmann, Butzbach, Novoferm). Najbardziej popularną w Polsce konstrukcją jest brama uchylna, jako najtańsza, ale też najmniej zawodna. Rośnie jednak również popyt na bramy rolowane i segmentowe, zarówno dla budownictwa mieszkalnego, jak też dla przemysłu. Wraz z upowszechnieniem się nowych konstrukcji bram, ich produkcję podjęły również liczne firmy polskie. W ciągu dziesięciu lat znaczące udziały w tym rynku, poza Hörmannem, odnotowali tacy wytwórcy, jak Wiśniowski z Nowego Sącza, Krispol z Wrześni i Aluprof z Opola. Sprzedaż ich wyrobów w kraju rośnie dynamicznie każdego roku, a coraz większy udział stanowi eksport. Polski rynek osłon okiennych jest nieco odmienny od rynków Europy południowej i zachodniej, głównie ze względów klimatycznych. Nie są tu aż tak rozpowszechnione okiennice i rolety naokienne, które pełnią raczej funkcję dodatkowej ochrony przed włamaniem czy zimnem, aniżeli ochrony przeciwsłonecznej. Dlatego też stosunkowo duża część rolet znajduje zastosowanie jako przegrody i zabezpieczenia wewnątrzlokalowe w magazynach oraz centrach handlowych. Do ochrony przeciwsłonecznej stosuje się u nas powszechnie żaluzje i rolety materiałowe lub aluminiowe, listewkowe. Polskiemu oknu tradycyjnie towarzyszą firanki i zasłony, stąd też inne przesłony okienne są mniej popularne. īu}zlzhzqwu}qh ī«flh¸qlfhvwd hluhjxorzdqh īlvwz|lsurohsu}|srg rjrzh īlvwz|z|nr¡f}hqlrzh īurohliurqw|pheorzh ÜÜsÜ}rÜrÜ Dzielna ul. Leśna 2 42-793 Ciasna tel. +48 34 35 10 540 fax +48 34 35 35 602 [email protected] īqqhqw¯uh īhvwhxqghjxolhueduh¯u}dujhq īrfnhoohlvwhqxqgxerghqsuroh īevfkoxvvohlvwhq īurohxqg¤ehoiurqwhq zzzÜnrv}ÜfrpÜso 84 marzec 2008 Ok0803.indd 84 2008-03-10 11:55:46 FORUM BRANŻOWE RAPORT wie Wiśniowski aus Nowy Sącz, Krispol aus Września und Aluprof aus Opeln verzeichnen können. Der Umsatz dieser Unternehmen steigt dynamisch in jedem Jahr, und der Export macht einen immer größeren Anteil aus. Der polnische Markt der Fenster-Abschirmungen unterscheidet sich klimatisch bedingt von dem west- und südeuropäischen Markt für diese Produkte. Hierzulande sind Fenster- und Rolladen nicht so verbreitet, und spielen eher Mimo to produkcja żaluzji kwitnie. Czterech, może pięciu znaczących dostawców systemów żaluzjowych zaopatruje kilka tysięcy mniejszych i większych warsztatów, w większości jednoosobowych, zajmujących się również montowaniem własnych wyrobów. Kilkadziesiąt firm w skali całego kraju uruchomiło produkcję przemysłową, opierając sprzedaż na sieci dystrybutorów. Do największych spośród nich należą Wyroby eksportowane 2007 (w tys. szt.) Exporterzeugnisse 2007 (in Tsd. Stck.) okna i drzwi PCW Kunststoffenster und -türen 1460 okna drewniane Holzfenster 1560 drzwi drewniane Holztüren okna i drzwi stalowe Stahlfenster und -türen okna i drzwi aluminiowe Aluminiumfenster und -türen zusätzliche Einbruchsschutz- oder Kälteschutzrolle, und treten weniger Sonnenschutzfunktion auf. Aus diesem Grund findet ein Grossteil der Rolläden Einsatz als Innenraumtrennwände und Innenschutzvorrichtungen in Lagern und Handelszentren. In der Sonnenschutzfunktion werden bei uns allgemein Jalousien und Stoff- oder Alulamellenrollos angewandt. Mit dem polnischen Fenster gesellen sich traditionsgemäß Gardinen und Vorhänge, weshalb auch andere Abschirmungen weniger beliebt sind. Trotzdem läuft die Produktion von Jalousien in Polen auf Hochtouren. Vier bis fünf bedeutende Jalousiensystemhersteller beliefern einige tausend kleinere und größere Werkstätte (meistens von einer Person betrieben), die sich auch mit der Montage eigener Erzeugnisse beschäftigen. Einige Dutzend Unternehmen in ganz Polen haben Industrieproduktion aufgenommen und den Vertrieb auf der Basis von externen Händlern aufgebaut. Zu den größten von ihnen gehören Ispol aus Kielce, Franc Gardiner aus Świdnica, Anwis aus Włocławek, Vertex aus Schlesien Mirola aus Orzesz, MOL aus Posen und Dragon aus Danzig. Dieser Markt ist jedoch sehr zersplittert und von kleinen Werkstätten dominiert, was seine aktive und durchgeplante Marketingbearbeitung besonders schwierig macht. Aus diesem Grund unternehmen die größten Firmen Exportaktivitäten, indem sie Handelsbeziehungen zu ausländischen Partnern aufnehmen. Und was am wichtigsten ist: Auf diese Zusammenarbeit sind sie qualitätsmäßig, logistisch und organisatorisch bestens vorbereitet. 2160 212 376 Ispol z Kielc, Franc Gardiner ze Świdnicy, włocławski Anwis, Vertex ze Śląska oraz Mirola z Orzesza, MOL z Poznania i Dragon z Gdańska. Jest to jednak segment ogromnie rozdrobniony, zdominowany przez małe warsztaty, a przez to trudniejszy do planowego działania marketingowego. Z tego powodu największe firmy podejmują intensywne działania eksportowe, nawiązując współpracę handlową z partnerami zagranicznymi. I co najważniejsze: jakościowo, logistycznie i organizacyjnie do współpracy takiej są doskonale przygotowane. Polnische Hersteller 2008 Untersuchung des Zentrum für Brancheninformation, die die größten polnischen Bautischlereiverarbeiter umfaßte, hat ebenfalls deren Pläne für das laufende Jahr berücksichtigt. Und so im Vertrieb sehen sie für das Jahr 2008 ein Durchschnittswachstum um 24,3% vor, was sowohl mit der größeren Bau- und Montageproduktion in Polen als auch mit der Exportentwicklung zusammenhängt. Wenn der Durchschnittsanteil von Export am Verkauf polnischer Unternehmen 2007 ca. 24% betrug, so wird für das Jahr 2008 seine Steigerung bis zu 29% geplant. Große Hoffnungen werden an den wachsenden Kurs des polnischen Zloty zu Euro und an die Schätzungen gelegt, daß er bis zum Jahresende den Wert von 3,8 zl/Euro erreicht. Dieses Kursniveau würde ausgezeichnet die Rentabilität des Exportverkaufs erhöhen, und nur durch solch einen Kurs würde der Exportwert – wenn auch ohne Mengensteigerung - um 5% zunehmen. Fortschreitende Investitionsprozesse sollen durch Steigerung der Beschäftigung auf dem Niveau von 6% gestärkt werden. Trotz der Anhebung der Gehälter in polnischen Unternehmen würde dadurch die marzec 2008 85 Ok0803.indd 85 2008-03-10 11:55:49 FORUM BRANŻOWE bisherige Leistungsfähigkeit von über 200 Tsd. PLN pro Eingestellten erhöht werden, und gleichzeitig wäre eine hohe, von ca. 6%, Netto-Rentabilität des Handels beibehalten. Mit einer hohen Umsatzsteigerung – mehr als 30% zum Vorjahr – rechnen in diesem Jahr Hersteller von Metall-Tischlerei und Fassadenhersteller. Ihre Kalkulationen sind allerdings begründet, denn Auftragsbücher waren in manchen Unternehmen bereits im Januar für die erste Jahreshälfte gefüllt, und die Anzahl der Baugenehmigungen bestätigt nur für Handels-, Büro- und Hotelobjekte in Polen solch eine hohe Anfrage. Das einzige Hindernis kann für sie Mangel an Arbeitskräften werden, denn die Automatisierung bei der Fassadenanfertigung kommt nur schwer in Frage. Dagegen zeigen einen eher übermäßigen Optimismus Unternehmen im Kunststoffsektor bei der Annahme von 50% Exportumsatzanstieg. Es scheint nicht möglich, daß die stagnierenden europäischen Märkte in der Lage wären, so viele Fenster aus Polen aufzunehmen. Andererseits aber: Wer hätte 2006 vermutet, daß der polnische Kunststoffensterexport im Jahre 2007 in seinem Wert um 60% steigen wird? Es ist aber so passiert. Allmählich fängt Polen an, sich in der Fenster- und Türenproduktion für Europa zu spezialisieren. Polnische Hersteller verfügen über modernste Verarbeitungszentren, exzellent qualifiziertes technisches Personal, beste Werkstoffe und nötige Produktionsskala. Sie haben all dies, was unabdingbar für Fertigung von hochwertigen Produkten ist, und setzen das außerordentlich effizient ein. Sie haben aber auch dieses gewisse etwas, was heutzutage den Unternehmen aus dem „alten Europa“ fehlt: „Erfolgsdurst“. Die letzten Jahre zeigen, daß Polen diese Erfolge erzielen, und die Nutzen davon auch diejenigen tragen, die sich für die Zusammenarbeit mit ihnen entscheiden. Dies gilt für alle Märkte, in denen Fenster und Türen zum Einsatz kommen. Jan Stolczyk Übersetzung / tłumaczenie: Paweł Szkodziak Polscy producenci w roku 2008 Badanie Centrum Informacji Branżowej, obejmujące grupę największych polskich producentów stolarki, pokazało również, jakie mają plany związane z obecnym sezonem. I tak, w zakresie sprzedaży w roku 2008 zakładają przeciętny wzrost o 24,3 proc., co jest związane zarówno z większą produkcją budowlano-montażową w Polsce, jak również z rozwojem sprzedaży eksportowej. O ile średni udział eksportu w sprzedaży polskich firm wynosił w roku 2007 ok. 24 proc., o tyle w roku 2008 planowane jest jego zwiększenie do 29 procent. Duże nadzieje wiąże się z rosnącym kursem zł/euro i szacunkami osiągnięcia pod koniec tego roku pułapu 3,8 zł/euro. Taka relacja znakomicie zwiększyłaby rentowność sprzedaży eksportowej, a tylko dzięki takiemu kursowi wartość eksportu – nawet bez zmiany ilości – wzrosłaby o 5 procent. Postępujące procesy inwestycyjne mają zostać wzmocnione przez wzrost zatrudnienia na poziomie 6 procent. Dzięki temu, pomimo zwiększenia wynagrodzeń w polskich firmach, podwyższono by dotychczasową wydajność pracy, przekraczającą 200 tys. zł na jednego zatrudnionego, a jednocześnie zachowano wysoki, bo prawie 6-procentowy poziom rentowności obrotu handlowego netto. Na wysoki, ponad 30-procentowy wzrost wartości sprzedaży liczą w tym roku producenci ślusarki metalowej i wykonawcy fasad. Ich rachuby są jak najbardziej uzasadnione, bo portfele zamówień w niektórych firmach już w styczniu były zapełnione do połowy roku, a liczba pozwoleń na budowę budynków handlowych, biurowych i hotelowych w Polsce tak wysokie zapotrzebowanie tylko potwierdza. Jedyną barierą może się okazać dla nich niewystarczająca ilość rąk do pracy, bo przy produkcji fasad trudno jednak o automatyzację. Natomiast chyba nadmierny optymizm wykazują firmy produkujące stolarkę tworzywową, kiedy zakładają ponad 50-procentowy wzrost wartości swojej sprzedaży eksportowej. Nie wydaje się, aby znajdujące się w okresie stagnacji rynki europejskie zdolne były wchłonąć tak dużą liczbę okien z Polski. Choć z drugiej strony: któż w roku 2006 mógł przypuszczać, że eksport największych producentów okien PCW w roku 2007 zwiększy się wartościowo o 60 procent? A tak przecież się stało. Polska pomału zaczyna się specjalizować w Europie w produkcji okien i drzwi. Polscy producenci dysponują najnowocześniejszymi centrami obróbczymi, świetnie wyszkoloną kadrą techniczną, najnowszymi materiałami i odpowiednią skalą produkcji. Mają wszystko to, co jest niezbędne do wytworzenia wyrobu najwyższej jakości i korzystają z tego niezwykle skutecznie. Ale mają także to coś, czego często już brakuje firmom ze „starej Europy”: głód sukcesu. Ostatnie lata pokazują, że Polacy te sukcesy odnoszą, a korzystają na nich ci, którzy decydują się na podjęcie współpracy. I to na każdym rynku, gdzie stosowane są okna i drzwi. Jan Stolczyk Zdjęcia: str. 82 – Mercor, pozostałe – archiwum redakcji. / Fotos: Seite 82 – Mercor, übrige – Redaktionsarchiv. RAPPORT 86 marzec 2008 Ok0803.indd 86 2008-03-10 11:55:51 FORUM BRANŻOWE Z NOTATNIKA / NOTIZBUCH PROFILE ALUPLAST ul. Gołężycka 25A 61-357 Poznań (061) 654 34 00 (061) 654 34 99 [email protected] www.aluplast.com.pl Al. K. Wielkiego 6A 87-800 Włocławek (054) 413 56 00 (054) 413 56 11 [email protected] www.bruegmann.pl PROFILE ul. Rudzka 31 95-030 Rzgów (042) 225 21 30 (042) 225 21 35 [email protected] www.gealan.pl Osterwieher Str. 80 D-33415 Verl (0049)52 46 507 0 (0049)52 46 507 222 [email protected] www.heroal.de PROFILE ROYAL EUROPA PROFILE ul. Poznańska 1 A 62-081 Przeźmierowo k. Poznania - Baranowo (061) 84 98 400 (061) 84 98 401 [email protected] www.rehau.pl PROFILE HESSE PRODUCENT STALOWYCH PROFILI WZMACNIAJĄCYCH DO OKIEN I DRZWI Z PVC ORAZ PROFILI SPECJALNYCH OKNA SCHÜCO Al. Jerozolimskie 181 02-222 Warszawa (022) 608 50 00 (022) 608 50 06 [email protected] www.schueco.pl ul. Royal 1 59-101 Polkowice (076) 846 31 00 (076) 847 00 86 [email protected] www.royaleuropa.com PRODUCENT SYSTEMÓW PROFILI OKIENNYCH, DRZWIOWYCH I FASADOWYCH PRODUCENT BEZOŁOWIOWEGO SYSTEMU PROFILI PVC FORIS, NOWOŚĆ 5-CIO KOMOROWY SYSTEM DRZWIOWY ul. Wojska Polskiego 65 85-825 Bydgoszcz (052) 375 57 46 (052) 363 33 97 [email protected] www.hhesse.pl PRODUCENT SYSTEMÓW PROFILI ALUMINIOWYCH DLA ARCHITEKTURY BUDOWNICTWA PRODUCENT PROFILI OKIENNYCH I DRZWIOWYCH Z PVC REHAU PROFILE HEROAL PROFILE GARBALINSKI POLSKA ul. Ostrowska 388 61-312 Poznań (061) 874 41 00 (061) 874 42 99 [email protected] www.foris.eu PRODUCENT SZEROKOKOMOROWYCH PROFILI OKIENNYCH 3,4,5-KOMOROWYCH W SYSTEMIE AD 73 MM PRODUCENT PROFILI PVC GEALAN POLSKA PROFILE BRÜGMANN PRODUCENT BEZOŁOWIOWYCH PROFILI OKIENNYCH Jakość która się opłaca OKNA • DRZWI • FASADY • SYSTEMY SOLARNE Wybrane dane z opublikowanych sprawozdań finansowych za rok 2006 (w tysiącach złotych) lp. 1 2 nazwa firmy GK Fabryki Farb i Lakierów ŚNIEŻKA SA Fabryka Farb i Lakierów ŚNIEŻKA SA aktywa obrotowe środki trwałe kapitał własny zobowiązania długoterminowe zoboprzychody koszty wydatki wiązania zysk/stranetto ze działaln. inwestykrótkoterta netto sprzedaży operacyjnej cyjne minowe wynagronr MPB/poz. dzenia 141 060,00 115 470,00 192 818,00 5 993,00 65 642,00 411 646,00 289 131,00 33 044,00 33 717,00 bd 2011/11581 118 570,00 79 971,00 176 973,00 3 358,00 50 899,00 320 747,00 228 722,00 25 988,00 33 594,00 bd 2011/11580 3 D.R.E. Sp. z o. o. 20 815,80 15 474,45 4 BEM BRUDNICCY S. j. 20 215,44 12 845,31 5 PAMO-PLAST Sp. z o. o. 9 215,08 3 036,11 6 TLH POLSKA Sp. z o. o. 9 005,49 3 136,42 11 277,94 7 PPU PLASTIMET Sp. z o. o. 11 153,36 1 922,60 7 877,77 8 REMIX Sp. z o. o. 6 949,88 9 310,01 9 M&S Okna i Drzwi Sp. z o. o. 7 116,71 8 353,70 10 BECKER`S Farby Przemysłowe Sp. z o. o. 11 207,70 5 841,30 5 283,90 0,00 11 150,60 25 594,50 11 OKNOVID Sp. z o. o. 6 890,80 756,12 4 363,09 0,00 12 AURYS LUSTRA Sp. z o. o. 8 590,30 27 725,40 12 818,20 0,00 28 135,30 25 230,60 29 714,40 -3 165,00 2 348,80 4 406,50 2254/12985 13 STOLBUD WARSZAWA Sp. z o. o. 10 316,04 13 822,74 0,00 2 323,02 23 782,17 23 168,93 206,63 5 685,22 2027/11675 14 PRIMO PROFILE Sp. z o. o. 21 642,45 13 662,93 10 622,13 4 755,63 28 023,78 20 957,56 20 488,93 935,01 7 939,98 3 355,79 137/805 15 Tartak HEBAN Sp. z o. o. 7 852,30 6 883,51 10 167,14 1 685,03 17 592,95 1 199,00 1 013,06 2 474,10 2 679,62 122/715 16 KOELNER Tworzywa Sztuczne Sp. z o. o. 4 935,00 35 839,00 16 988,00 0,00 10 615,00 16 984,00 13 861,00 2 976,00 5 228,00 bd 50/298 17 REMA SA 5 073,79 7 620,71 bd 2281/13137 18 M.MEESENBURG Sp. z o. o. 8 915,56 19 OKF Sp. z o. o. 20 GLAVERBEL POLSKA Sp. z o. o. bd – brak danych 5 560,52 41 076,00 0,00 19 834,60 92 385,15 78 012,77 11 244,30 16 198,82 12 205,18 29/169 6 315,15 4 678,90 23 167,82 54 593,76 51 245,08 2 695,84 7 825,45 9 169,67 181/1053 5 999,31 2 820,02 5 571,72 41 115,64 40 131,72 1 217,25 3 346,10 4 322,85 49/288 82,56 2 326,98 36 463,62 32 106,21 3 285,39 2 048,71 4 264,85 148/872 0,00 5 268,65 35 986,98 35 606,36 118,25 793,47 3 166,95 2196/12494 11 616,57 0,93 4 515,83 25 932,78 24 442,03 1 844,82 239,02 1 354,72 2140/12322 9 572,50 813,61 5 111,90 25 822,86 23 009,72 2 822,88 2 319,69 127,50 2 197,28 25 300,09 21 867,40 999,42 4 069,79 139/821 -910,60 12 689,90 bd 2252/12971 571,71 bd 0,00 601,46 47/276 7 935,58 1 119,01 3 707,92 15 773,04 11212.51 814,56 296,88 938,41 1 276,31 118,68 9 005,02 13 811,43 12 817,04 18,04 490,64 1 156,57 117/686 8 254,26 4 802,41 12 760,73 199,92 2 979,19 11 002,78 11 671,98 1 748,03 202,00 1 935,83 40/235 9 022,01 84,41 8 406,69 0,00 598,78 5 774,17 2 253,78 364,85 55,78 bd 2098/12078 oprac. Izabela Kolimaga marzec 2008 87 Ok0803.indd 87 2008-03-10 11:55:51 FORUM BRANŻOWE Z NOTATNIKA / NOTIZBUCH PROFILE VEKA MACO POLSKA ul. Sobieskiego 71 96-100 Skierniewice (046) 834 44 00 (046) 834 44 74 [email protected] www.veka.pl OKUCIA ul. Gutenberga 18 44-109 Gliwice (032) 30 12 330 (032) 30 12 332 [email protected] www.maco.pl ul. Morownicka 1C Bronikowo 64-030 Śmigiel (065) 518 80 24 (065) 518 80 30 [email protected] www.fks.home.pl OKUCIA DO OKIEN I DRZWI SIEGENIA-AUBI OKUCIA WINKHAUS POLSKA PRODUCENT KLAMEK OKIENNYCH I DRZWIOWYCH OKUCIA ul. Przemysłowa 1 64-130 Rydzyna (065) 52 55 700 (065) 52 55 800 [email protected] www.winkhaus.pl ul. Ossowskiego 64 46-203 Kluczbork (077) 44 77 700 (077) 44 77 720 [email protected] www.siegenia-aubi.com OKUCIA FKS INTER DEVENTER ul. Gen. Grota Roweckiego 187 41-200 Sosnowiec (032) 291 90 00 (032) 674 13 20 [email protected] PRODUCENT USZCZELEK DO OKIEN DRZWI I OŚCIEŻNIC STALOWYCH OKUCIA DO STOLARKI OKIENNEJ I DRZWIOWEJ ORAZ SYSTEMY ZABEZPIECZEŃ MASZYNY HOMAG ul. Prądzyńskiego 24 63-000 Środa Wielkopolska (061) 647 45 00 (061) 647 45 90 [email protected] www.homag-polska.pl POLSKA MASZYNY I LINIE PRODUKCYJNE, ZAPROJEKTOWANE DLA PRZEMYSŁU I RZEMIOSŁA AERECO WENTYLACJA INNE ul. J.Bema 60A 01-225 Warszawa (022) 380 30 00 (022) 862 41 84 infolinia: 0 801 237 326 [email protected] www.aereco.com.pl OKNA ul. Wojcieszycka 8 66-415 Kłodawa /+48 95 731 12 81 /+48 95 731 12 48 [email protected] www.bilko.pl PRODUCENT STOLARKI OKIENNEJ I DRZWIOWEJ SYSTEMU ALUPLAST I PONZIO PORTA KMI DRZWI PRODUCENT DRZWI DREWNIANYCH ul. Górecka 63 43-430 Skoczów (033) 853 08 72 (033) 479 99 52 [email protected] www.drewno-styl.pl PRODUCENT MASZYN I URZĄDZEŃ DO OBRÓBKI, TRANSPORTU, MAGAZYNOWANIA SZKŁA I OKIEN DORMA INNE OKNA drewno dla specjalistów DREWNO KLEJONE DO PRODUKCJI OKIEN I DRZWI INNE SIKKENS PROFESJONALNY PRODUCENT FARB I LAKIERÓW DO DREWNA METALPLAST-STOLARKA INNE ul. Węgierska 144a 33-300 Nowy Sącz (018) 444 04 44 infolinia 0 800 100 052 [email protected] www.fakro.pl ul. Warszawska 153 43-300 Bielsko-Biała (033) 819 53 05 (033) 819 52 22 [email protected] www.metalplast-stolarka.pl OKNA DACHOWE, AKCESORIA DO OKIEN, SCHODY STRYCHOWE PRODUCENT STOLARKI ALUMINIOWEJ I BARIER DROGOWYCH STOLBUD WŁOSZCZOWA OKNA I DRZWI KLINGSPOR ul. Tadeusza Regera 58 43-382 Bielsko-Biała (033) 828 21 00 (033) 818 42 25 [email protected] www.klingspor.pl drewno dla specjalistów OKNA I DRZWI VETREX ul. Skarszewska 13 83-110 Tczew/Rokitki (058) 692 24 00 (058) 692 24 24 [email protected] www.vetrex.eu PRODUCENT STOLARKI OKIENNEJ I DRZWIOWEJ DREWNO MASZYNY DO WYTWARZANIA OKIEN Z PCW I ALUMINIUM ul. Chełmżyńska 180 04-464 Warszawa (022) 515 21 79 (022) 515 21 79 [email protected] www.sikkens.pl ROZWIĄZANIA W DZIEDZINACH: TECHNIKI DRZWIOWEJ, SYSTEMÓW OKUĆ ORAZ SYSTEMÓW PRZESUWANYCH ŚCIAN DZIAŁOWYCH FAKRO MASZYNY ROTOX Zieleniec 69 46-034 Pokój (077) 469 31 63 (077) 469 31 62 [email protected] www.rotox.pl ul. Boczna 3 44-240 Żory +48 (0) 32 435 94 33 +48 (0) 32 734 06 85 [email protected] www.melka.com.pl ul. Jędrzejowska 74 29-100 Włoszczowa (041) 38 82 350 (041) 38 82 211 [email protected] www.stolbud.pl ul. Szkolna 26 84-239 Bolszewo (058) 667 81 00 (058) 324 81 99 [email protected] www.porta.com.pl DREWNOSTYL MASZYNY ul. Waraszawska 72 05-520 Konstancin - Jeziorna (022) 736 59 00 (022) 736 59 01 [email protected] www.dorma.pl NAWIEWNIKI HIGROSTEROWANE I CIŚNIENIOWE B&B BILUSA MELKA USZCZELNIENIA INNE Technik i Szlifowania PRODUCENT I DYSTRYBUTOR WYROBÓW SCIERNYCH KLINGSPOR I UNION PRODUCENT STOLARKI OKIENNEJ I DRZWIOWEJ INNE ROLLFIX ul. Bakalarska 19 02-212 Warszawa (022) 575 09 00 (022) 575 09 02 [email protected] www.rollfix.pl TAŚMY I FOLIE SAMOPRZYLEPNE 88 marzec 2008 Ok0803.indd 88 2008-03-10 11:55:52 Ok0803_okladka.indd 2 2008-03-10 11:49:18 ISSN 1730-9522 FORUM BRANŻOWE MARZEC 2008 NR 3 (59) MARZEC 2008 NAJWIĘKSI POLSCY PRODUCENCI DIE GRÖSSTEN POLNISCHEN HERSTELLER seiten 74–76 Iwona Plińska NIEZBĘDNA SPECJALIZACJA Ok0803_okladka.indd 1 2008-03-10 13:45:21