Full text - Contemporary Economics

Contemporary
Economics
open
acces
Contemporary
Economics
Quarterly of University of Finance and Management in Warsaw
Volume 9 Issue 4
November 2015
SOCIAL DIAGNOSIS
2015
open
OBJECTIVE AND SUBJECTIVE QUALITY OF LIFE IN POLAND
open open
acces access
acces
DIAGNOZA SPOŁECZNA 2015
open
WARUNKI I JAKOŚĆ ŻYCIA POLAKÓW
acces
Edited by:
Janusz Czapiński
Tomasz Panek
Raport Diagnoza Społeczna 2015 finansowany przez:
Warszawa: Rada Monitoringu Społecznego
listopad 2015
CONTEMPORARY ECONOMICS
ABSTRACTED/INDEXED:
•
•
•
•
ABI/INFORM Complete (ProQuest)
ABI/INFORM Global (ProQuest)
Academic OneFile (GALE Science in Context)
Business & Company Profiles (GALE Science in
Context)
• Business and Economics Theory Collection (GALE
Science in Context)
• Cabell’s Directories
• Central and Eastern European Online Library
•CEJSH
•Citefactor
• Directory of Open Access Journals (DOAJ)
• Directory of Research Journal Indexing (DRJI)
• ERIH PLUS
•EBSCO
•ECONIS
•EconLit
•EconPapers
• EconStor (EconBiz)
• GENAMICS JournalSeek
• General Business File ASAP (GALE Science in
Context)
• Google Scholar
• GREENR - Gale Resource on the Environment,
Energy and Natural Resources (GALE Science in
Context)
•IDEAS
•IndexCopernicus
• Infotrac Custom Journals (GALE Science in Context)
• International Business (GALE Science in Context)
•JIFACTOR
• Library of Congress (USA)
• Ministry of Science and Higher Education list of
scored journals (rating score 10 pts)
• ProQuest Central
• ProQuest Research Library
• Research Papers in Economics (RePEc)
•Scirus
•SCOPUS
• Social Science Research Network
• The British Library
• The Central European Journal of Social Sciences
and Humanities
• The International Bibliography of the Social
Sciences (IBSS)/ProQuest
•Ulrichsweb
•WorldCat
•Zetoc
Editor in Chief:
Marcin Staniewski
Deputy Editor in Chief
Tomasz Szopiński
Stat Editor
Henryk Rosłaniec
Language Editor
Kurt Spurlock
Technical Editors
Monika Bandyszewska
Karol Kowalczyk
Associate Editors
Zenon Biniek
Wiesław Dębski
Witold Jakóbik
Witold Małecki
Danuta Mliczewska
Robert Nowacki
Włodzimierz Rembisz
Grażyna Rytelewska
Maria Sierpińska
Piotr Szczepankowski
Tadeusz Szumlicz
Ryszard Wilczyński
Shelby D. Hunt (USA)
Zoran Ivanovic (Croatia)
Søren Johansen (Denmark)
Sten Jönsson (Sweden)
Lutz Kilian (USA)
Judit Karsai (Hungary)
Elko Kleinschmidt (Canada)
Monika Kostera (Sweden)
Stephen F. LeRoy (USA)
Csaba Lentner (Hungary)
Lena Malešević Perović (Croatia)
Victor Martinez Reyes (USA)
Eric Maskin (USA)
Igor Matunović (Croatia)
Ieva Meidute (Lithuania)
Garabed Minassian (Bulgaria)
Alexandru Mircea Nedelea (Romania)
Anayo Nkamnebe (Nigeria)
Harald Oberhofer (Austria)
Boris Podobnik (Croatia)
Nina Pološki Vokić (Croatia)
Rossitsa Rangelova (Bulgaria)
Assaf Razin (USA)
Sanda Renko (Croatia)
Domingo Enrique Ribeiro Soriano (Spain)
Richard Roll (USA)
Steven Rosefielde (USA)
Yochanan Shachmurove (USA)
Andrei Shleifer (USA)
Eduardo Schwartz (USA)
Mirosław Skibniewski (USA)
Stanley F. Slater (USA)
Lenka Slavíková (Czech Republic)
Joel Sobel (USA)
Jasminka Sohinger (Croatia)
Miemie Struwig (South Africa)
Guido Tabellini (Italy)
Masahiro Taguchi (Japan)
Josip Tica (Croatia)
Joachim Wagner (Germany)
John Whalley (Canada)
Gary Wong (China)
Shaker A. Zahra (USA)
Edmundas Kazimieras Zavadskas (Lithuania)
EDITORIAL BOARD:
Nur Adiana Hiau Abdullah (Malaysia)
Ruth V. Aguilera (USA)
Icek Ajzen (USA)
Hrabrin Bachev (Bulgaria)
Richard P. Bagozzi (USA)
Richard Blundell (Great Britain)
Constantin A. Bob (Romania)
Udo Broll (Germany)
Willem K. M. Brauers (Belgium)
Tanja Broz (Croatia)
Jelena Budak (Croatia)
Barbara Czarniawska (Sweden)
Didar Erdinç (Bulgaria)
József Fogarasi (Romania)
Nicolai Juul Foss (Denmark)
Bruno S. Frey (Switzerland)
Masahiko Gemma (Japan)
Srećko Goić (Croatia)
Kjell Åge Gotvassli (Norway)
Adriana Grigorescu (Romania)
Oliver D. Hart (USA)
Roman Horvath (Czech Republic)
The original version: on-line journal
ADDRESS OF EDITORS:
CONTEMPORARY ECONOMICS, University of Finance and Management in Warsaw, 01 – 030 Warszawa, 55 Pawia Str., room 219,
phone: (22) 536 54 73 | e-mail: [email protected] | www.ce.vizja.pl
PUBLISHER:
Vizja Press & IT, 01 – 029 Warszawa, 60 Dzielna Str.
phone/fax: (22) 536 54 68 | e-mail: [email protected] | www.vizja.net.pl
All articles published in the quarterly are subject to double-blind peer reviews
ISSN: 2084-0845
513
Diagnoza społeczna 2015
ANEKS 3 ANALIZA PORÓWNAWCZA WARUNKÓW ŻYCIA
3.1. Taksonomiczna miara warunków życia
Algorytm konstrukcji taksonomicznej miary warunków życia
1o Standaryzujemy wartości zmiennych:
 x
n
zij 
xij  x j
, xj 
S x j 
 xij
i 1
n
n
, S x j  
ij
i 1
 xj 
2
n
przy czym:
xij - wartość j-tej zmiennej dla i-tego województwa,
zij - wystandaryzowana wartość j-tej zmiennej dla i-tego województwa.
o
2
Konstruujemy tzw. wzorzec rozwoju, którym jest abstrakcyjne województwo Po o wartościach zmiennych:
dla j  S
max z ij
 i
z oj  min zij
i


 j  1,2,..., m,
i  1,2,..., n.
dla j  D
gdzie:
S - zbiór stymulant
D - zbiór destymulant.
o
3 Obliczamy odległość pomiędzy poszczególnymi województwami a województwem wzorcowym Po:
jako średnią arytmetyczną nieważoną:
c io 
 z
m
j 1
 z oj  ,
i  1,2,..., n ,
2
ij
lub jako średnią arytmetyczną ważoną:
 z
m
c io 
j 1
 z jo   w j
2
ij
,
m
w
i  1,2,..., n .
j
j 1
4
o
Szacujemy wartość taksonomicznej miary warunków życia dla każdego województwa:
1
d iR  
d i
dla d i  1
dla d i  1,
gdzie:
di 
cio
,
co
przy czym:
n
co  c o  3S o ;c o 
© Rada Monitoringu Społecznego
n
1
 cio ;S o 
n i 1
 c
i 1
 co 
2
io
n
.
Diagnoza społeczna 2015
514
Tabela 3.1. Zmienne charakteryzujące obszary warunków życia gospodarstw domowych.
Zmienne
Charakter
zmiennej
Warianty zmiennej
Wagi wariantów
zmiennej
1. Dochody
1.1 ekwiwalentny dochód netto
S
2. Wyżywienie
Występowanie trudności finansowych w zaspokojeniu potrzeb na następujące artykuły żywnościowe:
2.1 warzywa i przetwory warzywne
D
2.2 owoce i przetwory owocowe
D
2.3 mięso i drób
D
2.4 przetwory mięsne i drobiowe
D
2.5 ryby i przetwory rybne
D
2.6 masło i inne tłuszcze jadalne
D
2.7 mleko
D
2.8 przetwory mleczne
D
2.9 cukier
D
2.10 wyroby cukiernicze
D
2.11 używki
D
-
-
3. Zasobność materialna
3.1 Wyposażenie gospodarstwa domowego w dobra trwałego użytku
Nieposiadanie przez gospodarstwa domowe ze względów finansowych:
3.1.1 pralki automatycznej (automatu pralniczego)
D
3.1.2 zmywarki do naczyń
D
3.1.3 kuchenki mikrofalowej
D
3.1.4 telewizora LCD lub plazmy
D
3.1.5 TV satelitarnej lub kablowej
D
3.1.6 iPada lub innego tableta
D
3.1.7 kina domowego
D
3.1.8 komputera stacjonarnego lub przenośnego
D
3.1.9 samochodu osobowego (osobowo-dostawczego)
D
3.1.10 dostępu do internetu w domu
D
3.1.11 telefonu stacjonarnego
D
3.1.12 łodzi motorowej, żaglowej
D
3.1.13 działki rekreacyjnej
D
3.1.14 domku letniskowego
D
3.1.15 elektronicznego czytnika książek
D
S
3.2 Oszczędności gospodarstw domowych
3.3 Zadłużenie gospodarstw domowych
© Rada Monitoringu Społecznego
D
Stan oszczędności: brak
oszczędności w wysokości
dochodów:
1 miesięcznych
3 miesięcznych
4-6 miesięcznych
7-12 miesięcznych
powyżej 12 miesięcznych
Stan zadłużenia:
brak
zadłużenie w wysokości dochodów:
1 miesięcznych
2-3 miesięcznych
4-6 miesięcznych
7-12 miesięcznych
powyżej 12 miesięcznych
0
1
2
3
4
5
0
1
2
3
4
5
Diagnoza społeczna 2015
515
4. Warunki mieszkaniowe
4.1 Wyposażenie mieszkania w instalacje
Nie posiadanie przez mieszkanie:
4.1.1 wodociągu
4.1.2 ustępu spłukiwanego wodą bieżącą
4.1.3 łazienki z wanną lub prysznicem
4.1.4 ciepłej bieżącej wody
4.1.5 gazu z sieci
4.1.6 centralnego ogrzewania (zbiorowego lub indywidualnego)
4.1.7 niesamodzielność zamieszkania
4.1.8 powierzchnia użytkowa mieszkania w m2 na osobę
D
D
D
D
D
D
-
-
D
S
-
-
D
D
-
-
D
-
-
D
D
D
-
-
5. Kształcenie dzieci
Występowanie trudności finansowych wyrażających się koniecznością:
5.1 zrezygnowania z podjęcia przez dziecko zajęć dodatkowych
5.2 ograniczenia lub zawieszenia wpłat na szkołę
5.3 zrezygnowania z korzystania przez dziecko z obiadów w
szkole
5.4 zrezygnowania z korepetycji dla dziecka
5.5 zmiany szkoły na wymagającą mniejszych opłat
5.6 innych ograniczeń
6. Ochrona zdrowia
Występowanie trudności finansowych związanych z zaspokojeniem potrzeb zdrowotnych wyrażających się:
6.1 brakiem pieniędzy na realizację recept lub wykupienie leków zalecanych przez lekarza
6.2 brakiem pieniędzy na leczenie zębów, mimo że istniała
taka potrzeba
6.3 brakiem pieniędzy na protezy zębowe, mimo że istniała
taka potrzeba
6.4 brakiem pieniędzy na wizytę u lekarza, mimo że istniała
taka potrzeba
6.5 brakiem pieniędzy na badania medyczne (np. badania laboratoryjne, prześwietlenia, EKG), mimo że istniała taka potrzeba
6.6 brakiem pieniędzy na zabiegi rehabilitacyjne
6.7 brakiem pieniędzy na wyjazdy do sanatorium, mimo że istniała taka potrzeba
6.8 brakiem pieniędzy na leczenie szpitalne, mimo że istniała
taka potrzeba
D
-
-
D
-
-
D
-
-
D
-
-
D
-
-
D
-
-
D
-
-
D
-
-
D
D
D
-
-
D
D
-
-
D
D
D
-
-
7. Uczestnictwo w kulturze
Konieczność rezygnacji ze względów finansowych z pobytu:
7.1 w kinie
7.2 w teatrze, operze, operetce, filharmonii, na koncercie
7.3 w muzeum lub na wystawie
Konieczność rezygnacji ze względów finansowych z:
7.4 zakupu książki
7.5 zakupu prasy
8. Wypoczynek
Konieczność rezygnacji ze względów finansowych z:
8.1 kolonii, obozu, innych wyjazdów grupowych dzieci
8.2 urlopu, wyjazdów dorosłych
8.3 wyjazdów rodzinnych (dorośli i dzieci)
© Rada Monitoringu Społecznego
Diagnoza społeczna 2015
516
3.2. Grupowanie województw ze względu na podobieństwo warunków życia
Zasadniczym celem grupowania województw było utworzenie grup województw jak najbardziej jednorodnych ze
względu na podobieństwo w zakresie wewnętrznej struktury charakteryzujących je zmiennych. Zmiennymi tymi były
zmienne opisujące poziom zaspokojenia potrzeb w poszczególnych obszarach warunków życia otrzymane w oparciu
o taksonomiczną miarę warunków życia (por. tabela 4.8.1). Sprawdza się to do takiego grupowania województw, aby
spełniło ono dwa podstawowe warunki:
- homogeniczności: województwa należące do tej samej grupy powinny być do siebie jak najbardziej podobne,
- heterogeniczności: województwa należące do różnych grup powinny być do siebie jak najmniej podobne.
Do grupowania województw można zastosować różne metody wielowymiarowej analizy porównawczej (Panek, 2009,
s. 105 i dalsze). W niniejszym opracowaniu zastosowano metodę k-średnich należą do metod optymalizacji danego
grupowania obiektów (u nas województw).
Punktem wyjścia metod optymalizacyjnych jest ustalenie pożądanej liczby grup obiektów, które chcemy utworzyć.
Następnie ustalamy wstępny skład poszczególnych grup. Skład tych grup może być ustalany m. in. w sposób następujący (Grabiński i in., 1989, s. 77-78):
- w sposób losowy,
- korzystając z ocen ekspertów,
- poprzez wykorzystanie arbitralnie wybranej zmiennej,
- przyjmując jako wstępne grupowanie, grupowanie otrzymane za pomocą dowolnej metody taksonomicznej,
- porządkując obiekty według ich odległości od środka ciężkości poszczególnych grup obiektów. Środkami ciężkości grup obiektów stają się obiekty o numerach określonych za pomocą wzoru: 1  r  1  n  ,


 z 
-
gdzie r jest kolejnym numerem grupy, a n liczbą grupowanych obiektów.
Metody optymalizacyjne dążą do poprawienia dobroci wstępnego grupowania obiektów poprzez optymalizację grupowania polegającą na przesuwaniu obiektów między grupami. Optymalizacja grupowania dokonywana jest z punktu
widzenia zdefiniowanego kryterium dobroci grupowania.
Poszczególne metody optymalizacyjne różnią się między sobą ze względu na różnie definiowane kryteria optymalizacyjne oraz różne procedury postępowania. Metoda k-średnich ma także szereg wariantów różniących się między
sobą przede wszystkim sposobem definiowania funkcji kryterium dobroci grupowania oraz reguł przesuwania obiektów (u nas województw) między grupami w procesie optymalizacji grupowania, ustalania wstępnego grupowania
obiektów i zatrzymywania procesu poprawiania dobroci grupowania.
W zastosowanej w badaniu wersji metody k-średnich funkcja kryterium dobroci grupowania opiera się na maksymalizacji stosunku zmienności międzygrupowej do zmienności wewnątrzgrupowej. Na wstępie ustalamy podział województw na grupy oraz liczbę iteracji, w których dążymy do optymalizacji grupowania. Następnie obliczamy wartość
funkcji kryterium dobroci grupowania, którą stanowi stosunek zróżnicowania międzygrupowego do zróżnicowania
wewnątrzgrupowego. Miara zróżnicowania międzygrupowego najczęściej jest definiowana jako suma odległości
środków ciężkości grup województw od środka ciężkości wszystkich badanych województw. Natomiast ocenę zróżnicowania wewnątrzgrupowego stanowi wtedy suma odległości wewnątrzgrupowych obiektów od środków ciężkości
grup, do którego zostały one sklasyfikowane.
W kolejnym kroku obliczamy środki ciężkości dla poszczególnych grup i klasyfikujemy województwa do grup na
podstawie minimalizacji ich odległości od środków grup. Następnie sprawdzamy czy wartość funkcji kryterium nie
zwiększyła się. Gdy zmiana taka nie nastąpiła kończymy procedurę przyjmując, że dane grupowanie jest optymalne.
W sytuacji przeciwnej przechodzimy do kolejnej iteracji, sprawdzając czy przesunięcia województw między grupami
nie powodują wzrostu wartości funkcji kryterium dobroci grupowania. Procedurę kontynuujemy do momentu gdy
wartość funkcji kryterium dobroci grupowania nie zwiększa się albo gdy osiągnęliśmy założoną liczbę iteracji.
© Rada Monitoringu Społecznego