Co udało się, a czego nie udało się zmienić na korzyść

Co udało się, a czego nie udało się zmienić na korzyść konsumentów
usług ubezpieczeniowych w ramach nowelizacji
Aleksander Daszewski, Anna Dąbrowska
Warszawa, 28 lutego 2012
Nowelizacja ustawy o ubezpieczeniach
obowiązkowych, UFG i PBUK z dnia 19 sierpnia
2011 r.
Cel nowelizacji:

poprawa ochrony praw ubezpieczających

wyeliminowanie problemu podwójnego ubezpieczenia OC
Co udało się zmienić na korzyść konsumentów

wprowadzenie teorii nadania oświadczenia woli o wypowiedzeniu umowy
ubezpieczenia – klauzula stempla pocztowego,

możliwość złożenia oświadczenia woli agentowi ubezpieczeniowego jest
tożsame w skutkach z doręczeniem tego oświadczenia ubezpieczycielowi,

wprowadzenie terminu potwierdzenia umowy zawartej z mocy klauzuli
prolongacyjnej oraz obowiązków informacyjnych związanych ze
zbliżającym się zakończeniem umowy i możliwością zawarcia umowy z
mocy klauzuli prolongacyjnej,
Co udało się zmienić na korzyść konsumentów

możliwość rozwiązania umowy ubezpieczenia powstałej wskutek działania
klauzuli prolongacyjnej, jeśli posiadacz pojazdu mechanicznego w tym
samym czasie zawarł umowę ubezpieczenia z innym ubezpieczycielem,

wyłączenie stosowania klauzuli prolongacyjnej w przypadku przejścia lub
przeniesienia własności pojazdu,

ujednolicenie zasad zwrotu składki za niewykorzystany okres ochrony i
jednocześnie poprawa sytuacji Ubezpieczającego w obowiązkowych
ubezpieczeniach: OC posiadaczy pojazdów, OC rolników oraz budynków
rolniczych,

dostęp do dokumentów i informacji UFG i PBUK

ułatwienia w zakresie potwierdzenia zawarcia umowy ubezpieczenia
(podpis osoby reprezentującej ubezpieczyciela na umowie ubezpieczenia
będzie mógł być odtworzony mechanicznie)
Klauzula stempla pocztowego
Art. 18 ust. 3 - w przypadku nadania oświadczenia o wypowiedzeniu lub
odstąpieniu od umowy obowiązkowego ubezpieczenia (OC posiadaczy
pojazdów mechanicznych, OC rolników oraz budynków rolniczych)
przesyłką listową, za chwilę jego złożenia uważa się datę nadania
oświadczenia w polskiej placówce pocztowej operatora publicznego
Umowy ubezpieczenia zawarte do 10 lutego 2012 r. - za moment złożenia
wypowiedzenia uznaje się dzień, w którym doręczone ono zostało do
ubezpieczyciela.
Umowy ubezpieczenia zawarte od 11 lutego 2012 r. - aby skutecznie zapobiec
automatycznemu zawarciu nowej umowy z mocy ustawy i uniknąć
ewentualnej sytuacji podwójnego ubezpieczenia wystarczy nadać nie
później niż na jeden dzień przed upływem okresu 12 miesięcy
oświadczenie o rezygnacji z kolejnej umowy listem poleconym w polskiej
placówce pocztowej operatora publicznego.
Możliwość złożenia oświadczenia woli
agentowi ubezpieczeniowemu
Art. 16a ustawy o działalności ubezpieczeniowej - ułatwienie składania
oświadczeń woli związanych ze wszystkimi rodzajami umów
ubezpieczenia.
Oświadczenia składane agentowi ubezpieczeniowemu w związku z umowami
ubezpieczenia zawartymi od 11 lutego 2012 r. są uznawane za złożone
zakładowi ubezpieczeń. Ubezpieczyciele nie mogą wyłączyć ani
ograniczyć upoważnienia agenta ubezpieczeniowego do odbierania
wymienionych oświadczeń.
Umowy ubezpieczenia obowiązkowego zawarte do 10 lutego 2012 r. doręczenie oświadczenia o wypowiedzeniu umowy agentowi
ubezpieczeniowemu nie wystarczy do skutecznego jej wypowiedzenia.
Wprowadzenie terminu potwierdzenia umowy zawartej
z mocy klauzuli prolongacyjnej oraz obowiązków
informacyjnych dla zakładów ubezpieczeń
W odniesieniu do umów obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów,
OC rolników oraz ubezpieczenia budynków rolniczych zawartych od 11 lutego
2012 r. (z wyłączeniem umów zawieranych w trybie negocjacji z
przedsiębiorcą), ubezpieczyciele mają obowiązek:

potwierdzić ubezpieczającemu fakt zawarcia umowy dokumentem
ubezpieczenia w terminie 14 dni od dnia jej zawarcia (art. 28 ust. 1a, 46 ust.
1a, 62 ust. 1a ustawy),

wysłania ubezpieczającemu nie później niż 14 dni przed upływem okresu 12
miesięcy, na który umowa ubezpieczenia obowiązkowego została zawarta,
informacji o ubezpieczeniu na kolejny okres ubezpieczenia (art. 28 ust. 1b, 46
ust. 1b, 62 ust. 1b ustawy) - musi ona zawierać, m.in. propozycję wysokości
składki ubezpieczeniowej opartą na aktualnej taryfie składek oraz pouczenie,
że składka może ulec zmianie, jeżeli po wysłaniu informacji ujawnią się
okoliczności mające wpływ na wysokość składki, przy czym ubezpieczyciel
musi także w tej informacji wymienić te okoliczności; musi również
przypomnieć o prawie wypowiedzenia dotychczasowej umowy ubezpieczenia
ze wskazaniem w jakiej formie, w jaki sposób oraz w jakim terminie można to
uczynić (art. 28 ust. 1c, 46 ust. 1c, 62 ust. 1c ustawy).
Możliwość rozwiązania umowy ubezpieczenia
powstałej wskutek działania klauzuli prolongacyjnej (1)
W ustawie o ubezpieczeniach obowiązkowych, UFG i PBUK dodane zostały trzy
nowe przepisy (art. 28a, 46a, 62a), dotyczące trzech ubezpieczeń
obowiązkowych (OC posiadaczy pojazdów, OC rolników, ubezpieczenie
budynków rolniczych), które pozwalają w sytuacji, gdy w tym samym
czasie doszło do zwarcia dwóch lub więcej umów ubezpieczenia w
różnych zakładach ubezpieczeń, przy czym przynajmniej jedna z nich
została zawarta w trybie klauzuli prolongacyjnej, na rozwiązanie w trybie
pisemnego wypowiedzenia tej niechcianej, automatycznie zawartej
umowy.
Możliwość ta odnosi się do umów odnowionych na podstawie klauzuli
prolongacyjnej od 11 lutego 2012 r.
Możliwość rozwiązania umowy ubezpieczenia
powstałej wskutek działania klauzuli prolongacyjnej (2)
Wypowiedziana w powyższym trybie umowa rozwiązuje się już z dniem
wypowiedzenia.
Jeżeli:
- wypowiedzenie wyślemy listem poleconym w Poczcie Polskiej rozwiąże się
ona w dniu nadania tego listu,
- w przypadku skorzystania z innego sposobu wypowiedzenia, np. wysłania listu
u operatora niepublicznego – z dniem otrzymania wypowiedzenia przez
ubezpieczyciela,
- w przypadku składania wypowiedzenia agentowi ubezpieczeniowemu zakładu
ubezpieczeń, któremu chcemy wypowiedzieć umowę – z dniem
doręczenia wypowiedzenia agentowi.
W przypadku wypowiedzenia umowy ubezpieczenia zakład ubezpieczeń ma
prawo żądać zapłaty składki ubezpieczeniowej za okres, przez który
ponosił odpowiedzialność.
Możliwość rozwiązania umowy ubezpieczenia
powstałej wskutek działania klauzuli prolongacyjnej (3)
W sytuacji, gdy doszło do zawarcia kilku umów ubezpieczenia OC posiadaczy
pojazdów mechanicznych w odniesieniu do tego samego pojazdu
mechanicznego, z jednakowym okresem ubezpieczenia z tym samym
zakładem ubezpieczeń, wówczas temu zakładowi ubezpieczeń należy się
wyłącznie składka ubezpieczeniowa z tytułu jednej umowy ubezpieczenia.
Wyłączenie stosowania klauzuli prolongacyjnej w
przypadku przejścia lub przeniesienia własności
pojazdu
Umowa ubezpieczenia zawarta po 10 lutego 2012 r. otrzymana od zbywcy
(także darczyńcy, spadkodawcy, innego posiadacza) nie jest
automatycznie przedłużana na kolejny okres 12 miesięcy na mocy klauzuli
prolongacyjnej, lecz ulega rozwiązaniu z upływem okresu, na który została
zawarta.
W przypadku wypowiedzenia umowy ubezpieczenia OC, ulega ona rozwiązaniu
z dniem jej wypowiedzenia, co oznacza, że w odniesieniu do umów
zawieranych od dnia 11 lutego 2012 r., gdy nowy posiadacz chce zmienić
ubezpieczyciela i wypowiada umowę zawartą przez poprzednika, musi
najpóźniej w tym samym dniu zawrzeć nową umowę ubezpieczenia OC
posiadaczy pojazdów, która zapewni mu ciągłość ochrony
ubezpieczeniowej.
Nowe zasady zwrotu składki
W stosunku do umów zawartych od 11 lutego 2012 r. zmieniły się zasady zwrotu
składek ubezpieczeniowych w stosunku do zawartych od tej daty
obowiązkowych umów ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów
mechanicznych, OC rolników oraz ubezpieczenia budynków rolniczych.
Usunięte zostały regulacje ograniczające prawo uzyskania zwrotu składki z
powodu wystąpienia w okresie ubezpieczenia szkody, a także mówiące,
że zwrot składki przysługuje jedynie za każdy pełny miesiąc
niewykorzystanego okresu ubezpieczenia.
Wedle nowych przepisów zwrot składki przysługuje za każdy niewykorzystany
dzień ochrony ubezpieczeniowej (art. 813 k.c.).
Dodatkowo zwrot składki za niewykorzystany okres ubezpieczenia w przypadku
rozwiązania umowy ubezpieczenia musi nastąpić bez wezwania,
niezwłocznie, jednak nie później niż w terminie 14 dni od dnia rozwiązania
umowy.
Dostęp do dokumentów i informacji UFG i PBUK
Od 11 lutego 2012 r., zgodnie z art. 14 ust. 5 ustawy o ubezpieczeniach
obowiązkowych (…), UFG i PBUK mają obowiązek udostępniać
poszkodowanemu lub uprawnionemu informacje i dokumenty gromadzone
w celu ustalenia odpowiedzialności lub wysokości świadczenia. Można też
żądać pisemnego potwierdzenia udostępnionych informacji, a także
sporządzenia na swój koszt kserokopii dokumentów i potwierdzenia ich
zgodności z oryginałem. Informacje i dokumenty można także uzyskać w
postaci elektronicznej. Nie może się to wiązać z wykraczającymi ponad
uzasadnioną potrzebę utrudnieniami dla osób występujących o te
informacje, zaś koszty sporządzenia kserokopii oraz udostępniania
informacji i dokumentów w postaci elektronicznej nie mogą odbiegać od
przyjętych w obrocie zwykłych kosztów wykonywania tego rodzaju usług.
Czego nie udało się zmienić
na korzyść konsumentów
Wyczerpywalność sumy gwarancyjnej – wprowadzenie

sygnały nt. wyczerpania sumy gwarancyjnej lub zagrożenia
wyczerpaniem po stronie osób poszkodowanych (okresy gdy SG na
poziomie 720000 zł, 600000 ecu/euro, 350000 euro na poszkodowanego),

problem ten dotyka najczęściej osób najpoważniej poszkodowanych,
niezdolnych do pracy lub nawet do samodzielnej egzystencji, które po
wypadku otrzymują renty i bieżące zwroty kosztów leczenia i rehabilitacji,

możliwość dochodzenia roszczeń na drodze sądowej w oparciu o art.
357 ze zn. 1 k.c. (nadzwyczajna zmiana stosunków) por. uchwały SN
z 26.11.1991r (III CZP 122/91) z 31.05.1994r (sygn.. akt III CZP 74/94)
z 29.12.1994r. (III CZP 120/94),

różnorodne rozwiązania w krajach Unii Europejskiej - limitowane na
niższym poziomie niż w Polsce ale również brak limitów na szkody
osobowe np. Francja, Belgia, Finlandia, Irlandia, Malta, Wlk. Brytania albo
limity bardzo wysokie np. Andora 50 mln euro,
Czego nie udało się zmienić
na korzyść konsumentów
Wyczerpywalność sumy gwarancyjnej – wprowadzenie

etyczny wymiar problemu - w ocenie interweniujących czasami również
mediów to "eutanazja finansowa poszkodowanych",

problem będzie się nasilał szczególnie po stronie poszkodowanych, którzy
korzystają z limitów 350 000 euro na osobę,

pojawia
się
potrzeba/konieczność
wypracowania
systemowego
rozwiązania bez konieczności prowadzenia trudnych i czasochłonnych
postępowań sądowych (zwykle wygrywanych przez poszkodowanych),
Czego nie udało się zmienić
na korzyść konsumentów
Zagadnienie kontrowersyjne i problematyczne od strony prawnej

z jednej strony zasady sprawiedliwości społecznej i równości wobec
prawa (prof. Garlicki zasada równości odnosi się również do procesu
stanowienia prawa, które respektuje nakaz jednakowego traktowania
podmiotów podobnych - tutaj osób poszkodowanych w wypadkach drogowych
(RPO interesuje się sprawą i być może rozważy badanie przed TK przepisów
ustawy o ub. ob. UFG i PBUK pod kątem ich zgodności z ustawą zasadniczą),
a

z drugiej strony inna fundamentalna zasada lex retro non agit
(prawo nie działa wstecz) przy czym Trybunał Konstytucyjny w wyroku (sygn.
akt TK K 28/01) uznał, że zasada nieretroaktywności prawa nie ma charakteru
absolutnego i w szczególnie uzasadnionych przypadkach może być
w sytuacjach wyjątkowych naruszona, a przemawiać za tym musi inna zasada
prawnokonstytucyjna.
Wydaje się, że w sprawie wyczerpywalności sumy zachodzi sytuacja kolizji
zasady nieretroaktywności z innymi wartościami konstytucyjnymi jakimi są
zasady sprawiedliwości społecznej i równości, a tym samym rodzi się pytanie
o prymat kolidujących zasad.
Czego nie udało się zmienić
na korzyść konsumentów
Ramowy kształt zaproponowanego przez Rzecznika Ubezpieczonych przepisu

"Art. 98a 1. Do zadań Funduszu należy także zaspakajanie roszczeń
o naprawienie szkody na osobie z tytułu umów, o których mowa w art. 4 pkt 1
i 2, w przypadku wyczerpania określonej w umowie ubezpieczenia sumy
gwarancyjnej.

2. W przypadku zaspokojenia przez Fundusz roszczeń, o których mowa w ust. 1,
Fundusz może wystąpić do sprawcy szkody o zwrot wypłaconych świadczeń do
wysokości dokonanej wypłaty.

3. Roszczenie poszkodowanego do Funduszu, o którym mowa w ust. 1 przedawnia
się z upływem lat trzech od dnia wyczerpania sumy gwarancyjnej.

4. Bieg przedawnienia roszczenia, o którym mowa w ust. 3, przerywa się także
przez zgłoszenie Funduszowi tego roszczenia. Bieg przedawnienia rozpoczyna się
na nowo od dnia, w którym zgłaszający roszczenie otrzymał na piśmie
oświadczenie Funduszu o przyznaniu lub odmowie świadczenia.„
Rozwiązania szczegółowe w zależności od tego do jakich przypadków (od kiedy) te
rozwiązania miałby obowiązywać (sygnalizowany problem retroaktywności prawa).
Czego nie udało się zmienić
na korzyść konsumentów
Cele proponowanej przez Rzecznika Ubezpieczonych regulacji

zapewnienie dalszych świadczeń w postaci zwrotu kosztów leczenia,
rehabilitacji oraz rent dla szczególnie poszkodowanych osób,

zdecydowana poprawa wizerunku branży ubezpieczeniowej poprzez
objęcie dalszą ochroną osób szczególnie poszkodowanych,

pełne
uszczelnienie
istniejącego
systemu
gwarancyjnego
zapewniającego ochronę również w przypadkach wyczerpania sumy,

prewencja poprzez pośrednie obciążenie sprawców szkód (regres ze
strony UFG).
Czego nie udało się zmienić
na korzyść konsumentów
Szersze informacje o działalności zakładów ubezpieczeń – wprowadzenie





zainteresowanie konsumentów, zakładów ubezpieczeń, pośredników
ubezpieczeniowych, mediów ogólnopolskich, regionalnych i branżowych
Raportami Rzecznika ukazującymi liczby skarg na poszczególnych
ubezpieczycieli,
stanowisko Ministra Finansów cyt. "prezentowane dane są wyjątkowo
potrzebne spełniając istotną rolę w budowaniu wiedzy ubezpieczających o
poszczególnych ubezpieczycielach",
coraz liczniejsze głosy poszczególnych zakładów ubezpieczeń / pośredników /
mediów wskazujące na potrzebę rozbudowy zestawień danych statystycznych
prezentowanych przez Rzecznika Ubezpieczonych,
deklaracje odnośnie podjęcia prac nad prezentacją danych szerzej
informujących o działalności zakładów ubezpieczeń ze strony organizacji
samorządowej (PIU),
projekt
założeń
do
ustawy
o
działalności
ubezpieczeniowej
(rozdział XI 11.4 str. 152) wprowadza po stronie ubezpieczycieli, co
najmniej raz w roku obowiązek publicznego ujawniania sprawozdań o ich
wypłacalności i kondycji finansowej.
Czego nie udało się zmienić
na korzyść konsumentów
Ramowy kształt zaproponowanego przez Rzecznika Ubezpieczonych przepisu
1.
2.
3.
4.
5.
6.
"Art. 220a. 1. Polska Izba Ubezpieczeń/ Rzecznik Ubezpieczonych publikuje
corocznie informacje na temat działalności poszczególnych zakładów
ubezpieczeń obejmujące:
liczbę zawartych umów ubezpieczenia;
liczbę zgłoszonych roszczeń;
liczbę uznanych i oddalonych roszczeń;
liczbę odwołań i skarg wraz z informacją, czy zostały one
rozpatrzone pozytywnie w całości lub w części, czy negatywnie;
liczbę wytoczonych powództw związanych w wykonaniem umowy
ubezpieczenia wraz z informacją o liczbie prawomocnych orzeczeń oraz
wyniku zakończonych postępowań;
średniego czasu rozpatrywania zgłoszonych szkód, liczonego od dnia
zgłoszenia szkody do dnia spełnienia świadczenia."
Rozwiązania szczegółowe (kiedy, jak) w zależności od tego kto miałby te
dane publikować.
Czego nie udało się zmienić
na korzyść konsumentów
Cele proponowanej przez Rzecznika Ubezpieczonych regulacji







skupienie przekazu medialnego na konkurencyjności jakościowej
a nie dotychczasowej niemal wyłącznie cenowej,
działanie na rzecz szerszej transparentności w działalności
ubezpieczeniowej w Polsce,
obiektywna weryfikacja tezy o ciągłej poprawie jakości likwidacji szkód
w Polsce,
stworzenie potrzebnej a zarazem rzetelnej i obiektywnej oceny
działalności poszczególnych ubezpieczycieli,
poprawa konkurencyjności jakościowej w postępowaniach likwidacyjnych,
proponowany "Ranking" w perspektywie znacznie poprawiłby jakość
świadczonych usług na rzecz ich konsumentów,
pomoc dla pośredników ubezpieczeniowych przy rekomendacjach ofert
poszczególnych zakładów ubezpieczeń.
Dziękujemy za uwagę
i zapraszamy na stronę
Rzecznika Ubezpieczonych
www.rzu.gov.pl