DLACZEGO KONTRAKTY FUTURES WYGASAJĄ?

DLACZEGO KONTRAKTY FUTURES WYGASAJĄ?
Istnienie mechanizmu wygasania kontraktów nie jest przypadkowe.
Wspomniany mechanizm spełnia w rzeczywistości bardzo istotną rolę.
Fakt, że czas trwania danego kontraktu jest ograniczony (w przeciwieństwie np. do akcji,
które teoretycznie mogą być notowane na giełdzie w nieskończoność) wiąże się z istnieniem
zależności pomiędzy ceną kontraktu futures (ceną futures) a ceną instrumentu bazowego
(ceną spot). Pomiędzy ceną futures a ceną spot istnieje różnica, która zwana jest „bazą”.
Gdy cena spot przewyższa cenę futures, to baza przyjmuje wartości dodatnie, natomiast w
sytuacji, gdy cena spot jest niższa od ceny futures, baza przyjmuje wartości ujemne. W
praktyce, pomimo istnienia bazy, cena kontraktu futures z reguły utrzymuje się na poziomie
zbliżonym do ceny instrumentu bazowego. Teoretycznie, pomiędzy obiema cenami nie
występuje żadna matematyczna zależność, która stwarzałaby powiązanie poziomów tych
cen. Dlaczego więc cena futures praktycznie nie odbiega od ceny spot?
Po pierwsze, istnieje jeden wyjątek od reguły mówiącej o braku formalnego powiązania
między tymi cenami. Tym wyjątkiem jest moment wygaśnięcia kontraktu, w którym cena
kontraktu futures zrównuje się z ceną instrumentu bazowego. Właśnie w tej chwili ustalany
jest ostateczny kurs rozliczeniowy kontraktu futures, który obliczany jest według średniego
kursu instrumentu bazowego w dniu rozliczenia.
Ceny futures i spot są więc powiązane ze sobą w sposób formalny tylko w jednym dniu.
Dlaczego więc ten jeden warunek wystarcza do utrzymania ich na zbliżonym poziomie przez
cały okres trwania kontraktu? Otóż jest to rezultat działania procesów rynkowych oraz
ekonomicznego rozumowania Inwestorów. Aby dokładniej zrozumieć zależność występującą
pomiędzy ceną kontraktu futures i ceną instrumentu bazowego posłużymy się poniższym
przykładem:
(Dla uproszczenia w przykładzie pominięto koszty prowizji od transakcji i przyjęto, że jeden
kontrakt futures opiewa na jedną akcję)
Załóżmy, że kurs kontraktu futures na akcje PZU na 10 dni przed jego wygaśnięciem wynosi
370 zł, natomiast cena akcji PZU jest równa 350 zł. W takiej sytuacji racjonalnie myślący
Inwestor natychmiast otworzyłby krótką pozycję na kontrakcie na akcje PZU dokonując
jednoczesnego zakupu akcji PZU. W ten sposób w momencie, gdy cena akcji PZU spadłaby
przykładowo do poziomu 340 zł, Inwestor osiągnąłby zysk na kontrakcie w wysokości 30 zł
(370 zł – 340 zł) i poniósłby stratę równą 10 zł na zakupie akcji (340 zł – 350 zł).
Ostatecznie zarobiłby więc 20 zł. Podobnie w sytuacji wzrostu kursu akcji przykładowo do
poziomu 375 zł Inwestor również osiągnąłby zysk. Na inwestycji w akcje zyskałby 25 zł (375
zł – 350 zł), natomiast na inwestycji w kontrakt futures na akcje PZU straciłby 5 zł (375 zł –
370 zł), czyli osiągnąłby zysk w wysokości 20 zł (25 zł – 5 zł). W obydwu przypadkach
Inwestor miałby możliwość uzyskania zysku nieobarczonego ryzykiem. Właśnie z tego
względu tego typu sytuacje mają miejsce niezwykle rzadko. Inwestorzy natychmiast
wykorzystują nadarzającą się okazję osiągnięcia łatwego zarobku i zajmują krótkie pozycje
na kontrakcie jednocześnie dokonując zakupu akcji, na które opiewa ten kontrakt. W ten
sposób „podciągają do góry” kurs akcji oraz obniżają kurs kontraktu futures aż do
momentu, gdy ceny zbliżą się do siebie na tyle, że zniknie możliwość uzyskania zysku
nieobarczonego ryzykiem. Tego typu strategię działania określa się jako arbitraż. Różnica
między ceną spot i futures występująca przed dniem rozliczenia (nigdy nie zanika ona do
końca) wynika z kosztów transakcyjnych (pominiętych w przykładzie), wartości pieniądza w
czasie (w przypadku kontraktów na instrumenty finansowe) lub z tzw. kosztów
przechowywania (cost of carry) w przypadku kontraktów na towary.
Możliwa jest także sytuacja, w której cena kontraktu futures będzie niższa niż cena
instrumentu bazowego, na który opiewa ten kontrakt. W tym przypadku Inwestorzy również
zastosują strategię arbitrażową, tym razem otwierając długie pozycje na kontrakcie futures
jednocześnie dokonując krótkiej sprzedaży instrumentu bazowego. W efekcie ich działań
ceny futures i spot zbliżą się do siebie.
Widać więc, że istnienie mechanizmu wygasania kontaktów futures skutecznie uniemożliwia
cenie futures oderwanie się od ceny instrumentu bazowego.