Wady wymowy O wadach wymowy można mówić wtedy, gdy

Wady wymowy
O wadach wymowy można mówić wtedy, gdy odbiega ona od normy fonetycznej
ogólnie przyjętej w danym języku. Wady te obejmują szeroką gamę odchyleń od tej
normy, poczynając od drobnych nieprawidłowości w realizacji poszczególnych
głosek, aż po ciężkie wady, które utrudniają kontakt z otoczeniem.
Należy odróżnić wady wymowy od nieukończonego rozwoju mowy, który
charakteryzuje się wymową właściwą dla wcześniejszych okresów życia dziecka.
Warunkiem poprawnego wymawiania głosek są sprawne narządy mowy,
bowiem realizacja każdej głoski wymaga określonego układu artykulacyjnego i
pracy określonych mięśni. Terapia logopedyczna często obejmuje zabiegi i
ćwiczenia uaktywniające niezbędne do artykulacji narządy i mięśnie.
Dziecko 6-7 letnie powinno prawidłowo i wyraźnie wymawiać wszystkie głoski, nie
mylić ich, nie pomijać, nie zamieniać. Dziecko w tym okresie powinno już swobodnie
budować zdania poprawne pod względem gramatyki i składni.
Zaburzenia mowy, opóźnienie rozwoju mowy przyczyniają się do powstawania
trudności w nauce, przy czym podkreślić należy, że niepowodzenia w nauce
przyczyniają się do powstawania zaburzeń mowy. Dzieci z wadami wymowy
popełniają te same błędy w czytaniu i w pisaniu, które wykazują w mowie
spontanicznej. Zaburzenia mowy niejednokrotnie są przyczyną powstawania stresu,
utrudniają dzieciom kontakty z rówieśnikami, wreszcie prowadzą do lęku przed
mówieniem – logofobii.
Znaczna grupa dzieci rozpoczynających naukę w szkole ma mniejsze lub większe
niedobory w zakresie mowy, a zatem:
 niską sprawność narządów mowy (często: brak pionizacji języka i utrwalona
tendencja do wysuwania języka pomiędzy zębami);
 niewłaściwy sposób oddychania;
 wadliwy zgryz;
 zaburzony słuch fonematyczny (często: mylenie głosek opozycyjnych
dźwięczne-bezdźwięczne: p - b, k - g, f – w);
 zaburzenia analizy i syntezy słuchowej;
 słaba wyrazistość i zbyt szybkie tempo mowy (mowa niestaranna, mało
zrozumiała);
Do najczęściej występujących wad wymowy u dzieci poniżej 6 – 7 roku
życia, wymagających interwencji logopedy, zalicza się dyslalie o charakterze
deformacji (zniekształcenia) głosek, w wyniku czego powstają dźwięki nie
należące do zasobu głosek języka polskiego. Są to między innymi:
− Seplenienie międzyzębowe – dotyczyć może głosek s, z, c, dz; ś, ź, ć dź,
sz, ż, cz, dż w czasie wymowy język wsuwa się między zęby;
− Seplenienie boczne – dotyczy wymienionych powyżej głosek, język
ułożony jest niesymetrycznie, dźwiękom towarzyszy charakterystyczne
nieprzyjemne dla ucha brzmienie,
− Seplenienie wargowe – dotyczy także wyżej wymienionych głosek, język
nie bierze udziału w ich wymowie. Głoski wymawiane są wargami
charakterystycznie wysuniętymi do przodu, jak przy dmuchaniu;
− Reranie – dotyczy głoski r – zamiast drgań czubka języka głoska ta może
być wymawiana poprzez drgania języczka, warg, policzków;
− Ubezdźwięcznianie – polega na wymawianiu głosek dźwięcznych
bezdźwięcznie, bez drgań wiązadeł głosowych, np. bada = pata, domek =
tomek; woda = fota, żaba = szapa;
− Nosowanie – głoski nosowe: m, mi, n, ni, ę, ą – wymawiane są jak ustne i
odwrotnie – ustne z poszumem nosowym;
Wszelkie zastępowanie głosek trudniejszych do wymówienia głoskami
łatwiejszymi, będące przejawem nieukończonego rozwoju mowy (jeśli
występuje poniżej 6–7 roku życia) NIE JEST WADĄ WYMOWY!
Dyslalie o charakterze paralalii (zamiany) głosek trudniejszych do wymówienia
głoskami łatwiejszymi to najczęściej:
- seplenienie – dotyczy głosek: syczących: s, z, c, dz ,
sowa = szowa, siowa,
zebra = żebra, ziebra,
cebula = czebula, ciebula,
dzbanek = dżbanek, dźbanek,
szumiących: sz, ż, cz, dż,
szafa = safa, siafa,
żaba = zaba, ziaba,
czapka = capka, ciapka,
dżem = dzem, dziem,
ciszących: ś, ź, ć, dź
siano = sano, szano,
ziemia = zemia, żemia,
ciasto = casto, czasto,
dziadek = dzadek, dżadek;
-
nieprawidłowa realizacja głoski r – głoska może być zastępowana głoską
l, j
lub opuszczana np. rak = jak, lak, .ak;
ryba = jba, lyba, .ba;
-
wadliwa wymowa głosek k, g –
zastępowane głoskami
głoski
te
mogą
być
t, d, np. kot = tot, gęś = dęś,
kredka = tretta.
U dzieci powyżej 7 roku życia do wad wymowy zalicza się dyslalię o
charakterze deformacji głosek oraz wymowę charakteryzującą się zamianą
głosek trudniejszych łatwiejszymi, gdyż w SIÓDMYM ROKU ŻYCIA ROZWÓJ
MOWY DZIECKA
POWINIEN
BYĆ ZAKOŃCZONY OD STRONY
ARTYKULACYJNEJ.
Dzięki komunikacji poznajemy siebie, innych ludzi, wszystko co nas otacza. Gdy
rozwój mowy dziecka nie przebiega prawidłowo pojawiają się problemy, które
utrudniają mu realizowanie różnorodnych zadań, zaspokajanie własnych potrzeb.
Konsekwencje wadliwej wymowy przejawiają się zarówno w sferze poznawczej
jak i emocjonalnej, co dodatkowo utrudnia osiąganie sukcesów szkolnych.
Opracowanie:
Joanna Kozłowska, Logopeda
Szkoła Podstawowa Nr 84 w Warszawie