Kierunki rozwoju produkcji roślinnej w ramach Wspólnej Polityki
Transkrypt
Kierunki rozwoju produkcji roślinnej w ramach Wspólnej Polityki
Kierunki rozwoju produkcji roślinnej w ramach Wspólnej Polityki Rolnej – uwarunkowania środowiskowe i ekonomiczne prof. dr hab. Edward Arseniuk, dr Tadeusz Oleksiak Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin PIB w Radzikowie Cele Wspólnej Polityki Rolnej po 2013 roku to: 1. wspieranie konkurencyjności rolnictwa, 2. uwzględnianie uwarunkowań środowiskowych, 3. promowanie zrównoważonych form gospodarowania, 4. wprowadzanie innowacji, 5. skuteczne reagowanie na zachodzące zmiany klimatu. Rolnictwo w coraz większym stopniu staje się dostarczycielem nie tylko żywności ale także surowców dla przemysłu i źródłem odnawialnej energii. Realizacja celów WPR stanowi duże wyzwanie dla nauki i hodowli. Spójrzmy z perspektywy Polski. Polska na tle UE w 2014 roku Powierzchnia Ludność 7,1 7,5 Użytki rolne Grunty orne 8,0 92,0 17,5 82,5 92,5 92,9 Liczba gospodarstw Produkcja zbóż 9,6 90,4 13,0 87 Uwarunkowania klimatyczno-glebowe wg IUNG Polska Gleba Unia Europejska 100 Klimat 100 75-80 Syntetyczny wskaźnik jakości rolniczej przestrzeni produkcyjnej 100 57,3-64,0 75-80 Produkcja zbóż Pozostałe 21; 66,9; 21,9% Francja; 67,3; 22,0% Wegry; 13,6; 4,5% Niemcy; 47,8; 15,6% Włochy; 14,9; 4,9% Wielka Brytania; 20,1; 6,6% Rumunia; 21,4; 7,0% Hiszpania; 25,1; 8,2% Polska(3); 28,4; 9,3% Średnie plony zbóż 90 80 70 60 50 dt 40 30 20 10 0 2005 2006 2007 2008 Niemcy 2009 2010 Francja 2011 Polska 2012 2013 2014 Średnie plony zbóż – wykorzystanie potencjału na poziomie 80% 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 2005 2006 Niemcy 2007 Francja 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Polska przy wykorzystaniu potencjału na poziomie 80% Luxembourg Cyprus Slovenia Netherlands Portugal Ireland Estonia Belgium Latvia Croatia Slovakia Austria Sweden Greece Finland Lithuania Czech Republic Denmark Bulgaria Hungary United Kingdom Italy Romania Spain Germany 8 Poland France mln t Powierzchnia uprawy zbóż w UE w 2013 [mln ha] 10 9 7,5 7 6 5 4 3 2 1 0 30 France Germany Poland Spain Romania United Kingdom Hungary Italy Bulgaria Denmark Czech Republic Sweden Lithuania Austria Greece Finland Slovakia Croatia Belgium Ireland Latvia Netherlands Portugal Estonia Slovenia Luxembourg Cyprus mln t Zbiory zbóż w UE w 2013 [mln t] 80 70 60 50 40 28,5 20 10 0 Udział Polski w produkcji UE- 2013 rok 40 35,4 35 30 25 20 17,8 13,2 15 10 5 0 9,3 7,0 4,9 12,8 10,3 Udział Polski w rynku nasion UE w 2012 roku 9,00 8,2 8,00 7,00 6,00 % 5,00 4,00 3,6 2,7 3,00 2,00 0,8 1,00 0,00 Udział w powierzchni użytków rolnych Udział w wartości rynku nasion Udział w imporcie nasion Udział w eksporcie Tempo wzrostu plonowania głównych gatunków roślin rolniczych w Polsce wg COBORU i GUS w okresie 1995-2014 Doświadczenia Gatunek odmianowe Produkcja wg GUS wg COBORU kg/ha kg/ha Pszenica ozima 73,3 65,2 Pszenica jara 44,5 32,1 Jęczmień ozimy 72,6 49,3 Jęczmień jary 63,5 27,8 Owies 25,6 18,4 Żyto 72,0 27,2 Pszenżyto ozime 45,1 32,1 Pszenżyto jare 43,0 22,7 Kukurydza 148,7 78,8 Rzepak ozimy 55,2 54,5 Ziemniaki 381,2 323,4 Wzrost znaczenia czynnika odmianowego Klimat Odmiana Agrotechnika Warunki siedliskowe Wzrost znaczenia czynnika odmianowego Klimat Odmiana Agrotechnika Warunki siedliskowe b. istotne ale nie mamy na nie dużego wpływu. Możemy natomiast dostosować do nich odmianę Wzrost znaczenia czynnika odmianowego Klimat Brak wpływu Konieczność dostosowania odmian do zmieniających się warunków Odmiana Agrotechnika Warunki siedliskowe Wzrost znaczenia czynnika odmianowego Klimat Agrotechnika Wyczerpane możliwości poprawy Konieczność ograniczania nawożenia i ochrony chemicznej Odmiana Warunki siedliskowe Wzrost znaczenia czynnika odmianowego Klimat Agrotechnika Warunki siedliskowe Odmiana Hodowla musi dostarczać odmian dostosowanych do zmieniających się warunków uprawy umożliwiając wzrost plonowania Potencjalne i rzeczywiste plony głównych gatunków roślin rolniczych w Polsce wg COBORU i GUS w okresie 2012-2014 Plony Plony Luka w Wykorzystanie potencjalne wg rzeczywiste wg plonowaniu potencjału COBORU GUS dt/ha dt/ha dt/ha % Pszenica ozima 77,1 46,9 30,2 60,8 Pszenica jara 66,8 37,0 29,8 55,4 Jęczmień ozimy 74,8 42,0 32,8 56,1 Jęczmień jary 69,6 35,9 33,7 51,6 Owies 69,1 28,8 40,3 41,7 Żyto 72,9 29,3 43,6 40,2 Pszenżyto ozime 74,2 37,5 36,7 50,6 Pszenżyto jare 65,3 32,2 33,1 49,3 Kukurydza 114,9 68,4 46,5 59,5 Rzepak ozimy 48,7 29,6 19,1 60,8 Ziemniaki 482,3 244,3 238 50,7 838 615,0 223 73,4 Gatunek Buraki cukrowe plonowania Luka w plonach w doświadczeniach i produkcji 90 y = 0,906x + 32,992 R² = 0,89 80 70 60 40 30 y = 0,3014x + 20,894 R² = 0,6835 20 10 Yield gap Average yields in production Attainable yield - Trend Average yield in production - Trend 2014 2012 2010 2008 2006 2004 2002 2000 1998 1996 1994 1992 1990 1988 1986 1984 1982 1980 1978 1976 1974 1972 1970 1968 0 1966 dt.ha-1 50 Efekt przyrostu plonów zbóż na polach gdzie zastosowano kwalifikowany materiał siewny – średnio w latach 2008-2013 9,0 8,0 7,58 7,68 7,0 5,97 dt.ha-1 6,0 5,0 4,24 4,0 3,95 3,0 2,44 2,0 1,0 0,0 Pszenica ozima Żyto Pszenica jara Pszenżyto ozime Jęczmień jary Owies Korzyści gospodarcze wynikające z wdrażania postępu biologicznego Efekt postępu w hodowli jest zmienny i zależy głównie od potencjału plonotwórczego wyhodowanych odmian, ich przydatności do uprawy w konkretnych warunkach siedliskowych Polski oraz od ich upowszechnienia. Rola nauki – zwiększyć zakres adaptacji odmian do warunków siedliska. Bezpośredni udowodniony na podstawie badań naukowych efekt wzrostu plonów, w następstwie stosowania kwalifikowanego materiału siewnego nowych plenniejszych odmian zbóż, wyniósł 5,85 dt/ha. W skali kraju oznacza to teoretyczną możliwość wzrostu produkcji o ponad 2,5 mln ton ziarna czyli ponad 2 mld zł rocznie. Efekty postępu w hodowli wynikające z wkładu nauki to nie tylko plon, to także poprawa odporności na stresy biotyczne i abiotyczne, lepsze wykorzystanie siedliska, a co za tym idzie oszczędności dla producentów z tytułu mniejszych nakładów na ochronę i nawożenie, to także korzyści dla środowiska. Liczba zarejestrowanych odmian i powierzchnia kwalifikacji polowej roślin rolniczych 1400 140 1300 101 1100 87 75 104 116 115 120 100 93 80 75 60 1000 40 900 20 800 0 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Liczba odmian w Krajowym Rejestrze Powierzchnia kwalifikacji polowej roślin rolniczych 2014 tys.ha liczba odmian 1200 106 112 Zaopatrzenie w kwalifikowany materiał siewny zbóż 140 120 tys. ton 100 80 60 40 20 0 Zagraniczne Krajowe Wartość rynku nasiennego zbóż [tys. zł] 600 000 500 000 400 000 300 000 200 000 100 000 0 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Pszenica ozima Pszenżyto ozime Żyto Jęczmień ozimy Pszenica jara Jęczmień jary Owies Pszenżyto jare 2014 Stosowanie kwalifikowanego materiału siewnego w produkcji zbóż i ziemniaków 35 30 25 20 % 15 10 5 0 2008/2009 2009/2010 2010/2011 2011/12 2012 2013 Udział kwalifikowanego materiału siewnego w produkcji zbóż w sezonie 2013/14 [%]– obliczenia własne wg danych GUS Jak skutecznie wspierać konkurencyjność i siłę polskiego rolnictwa w UE przez naukę i hodowlę: wspierać krajowe badania na rzecz hodowli wykorzystując efekt synergii wynikający z powiązania hodowli z nauką oraz nauki i hodowli z praktyką rolniczą, wykorzystywać i upowszechniać osiągnięcia nauki światowej, zapewniać efektywną współpracę nauki i hodowli poprzez wzajemną stymulację i szybkie wdrażanie nowości odmianowych do praktyki, wykorzystać istniejący potencjał plonowania celem osiągnięcia potencjału plonotwórczego na dobrym europejskim poziomie wynoszącym 75-80%, prowadzić badania wyprzedzające oczekiwania odbiorców przez: dostosowywanie odmian do zmieniającego się klimatu i warunków uprawy, efektywne wykorzystywanie nawożenia, hodowlę odpornościową na stresy, np. b. aktualny stres suszy.