.!*425$.)%* :

!UGUST+OWALCZYK
.!*425$.)%*
:3/"‚
August Kowalczyk
NAJTRUDNIEJ
Z SOBĄ
Pelplin 2010
Redakcja: Teresa Wodzicka
Projekt okadki, opracowanie graficzne i skad DTP: Bogusaw Trybus
Korekta: Barbara Trybus
Rysunki: Jolanta Florczyk-Kieczykowska
Fotografie: zbiory prywatne Augusta Kowalczyka
Wydanie I, padziernik 2010
Ksika ukazaa si dziki wsparciu finansowemu:
Dr Rath Health Foundation
© Copyright by August Kowalczyk
Wydawnictwo „Bernardinum” Sp. z o.o.
ul Biskupa Dominika 11, 83-130 Pelplin
tel. 58 536 17 57, fax 58 536 17 26
e-mail: [email protected]
internet: www.bernardinum.com.pl
Druk i oprawa:
Drukarnia „Bernardinum” Sp. z o.o., Pelplin
ISBN 978-83-7380-894-2
MOJA POEZJA
Poezja jest moim ywioem, w którym zawsze szukaem siebie. Caego.
Bywaa dla mnie ródem wzrusze na „miar Fidiasza”, ale i alibi dla takiego,
jakim jestem. Nie kim, ale jakim.
Zbliaa mnie do „przeczuwanego” w okresie modzieczym, jednoczya
z Bogiem, to znów wadzia. Uczya mioci, ale bya te ródem oskare
– donosów na siebie samego.
Obok mioci poznawaem ból i smutek – które wydaway si moimi wasnymi, mao wycznymi, a POEZJA podpowiadaa, e byy czym tak oczywistym –
jak soce, które ogrzewa, a nie mrozi, jak wiatr, który w licie drzew wprowadza
szum i niepokój, a nie cisz. Dziao si tak dlatego, e POEZJA jest ywioem,
jednym z ywioów, z których stworzony jest wiat i czowiek.
Dlatego, kiedy przepenia mnie wiato szczcia, lub ogarnia mrok, który jest
jego przeciwiestwem, chwytam za pióro i próbuj, nie, nie próbuj, pisz o tym,
co jest moim ywioem, z czego jestem stworzony. Pisz o tym, jakim jestem!
I to jest MOJA POEZJA – moja forma DIALOGU z drugim czowiekiem,
bd tym we mnie, bd tym obok mnie, a najczciej z tym, który daleko.
I byoby wane dla mnie, aby kiedy cho jeden czytajcy uzna t moj
poezj za ywio, w którym odnajduje siebie.
MÓJ SIÓDMY KRZYŻYK
Mój siódmy krzyyk
ju na mecie prawie,
nie jest to pora
na pisanie wierszy,
lecz, e poet
bywa si jedynie,
niechaj te wiersze
bd midzy nami
tym, czym dojrzao,
dla duszy czowieka,
czym kanon wiary,
ta busola ycia
dla zoonoci
jest natury ludzkiej,
dla jej kruchoci
i lotów do nieba,
które niekiedy
do otchani Danta
zbliaj raczej
ni oblicza Boga.
Jest bowiem w wierszach,
w poetyckiej mowie,
pragnienie szczcia
i jego odbicie,
s i rozpaczy
smugi niespokojne,
bywa i credo,
jest i mea culpa
i arogancki dialog
z Panem Bogiem.
Sporo w niej ladów
i ran zablinionych,
i tych otwartych
nowym dowiadczeniem,
8
które mioci
serce nasze zowie.
Niechaj te wiersze
bd moj twarz,
twarz mej duszy.
Niechaj wic z prolu
i en face poka
istot ludzk
w meandrach wiata
nazywanych yciem,
moe modlitw
niektóre z nich bd,
jeli tak wanie
spodoba si Ojcu,
Temu, co sucha
wszelkiego stworzenia.
9
WIERSZE OŚWIĘCIMSKIE
XXX
Kiedy
nie wiedziaem o tym,
e moje miejsce na ziemi
nie w cieniu domowych lip,
nie w cieple czterech cian,
nie wród tych, co si miej,
nie z tymi, co po drodze
do mioci, nadziei i wiary
buduj kocioy wasnych marze.
Nie w kraju bezpiecznym
koni na biegunach,
pachncej buki z jarmarku.
Dowiedziaem si przecie,
e moje miejsce na ziemi
oplecione cierniow koron
podtrzymuj biae palce supów,
druciane yy przenika
fala elektrycznego prdu
(teraz ju nie, ale kiedy).
I dlatego,
jeli znów zstpuj
w ten krg kolczasty,
ogarnia mnie –
links... links...
Mützen ab...
Augen rechts...
Im Lager Auschwitz war ich zwar...
– a wreszcie to ostateczne
– jeste przypisany,
naleysz do tej ziemi,
do tych kamieni.
Uciekem wtedy
przed runiczn magi dwóch liter SS,
przed ciekawoci martwych oczodoów
13
ale zostaa moja PAMI
i wracam,
bo przynale TU,
do mojego miejsca
na ziemi.
Dlatego
yj z tym miastem
Owicim.
14
NAD WŁASNĄ URNĄ
Mona by w tobie
z pamici utkan
chryzantem zot
przechowywa przez lata.
Mona jak puchar
zwyciski na mecie
ze srebn blaszk
i nazwiskiem moim
wród innych znaków
w bibliotecznej póce
ustawi zgodnie
z nawykami adu
i odkurza potem
jak durnostoiki
przy ksikowych grzbietach.
Mógbym... tak, mógbym,
gdyby nie ten szelest,
co towarzyszy
zsypywaniu prochów
w twe ciemne wntrze,
by wiadczy o tym jedynie,
e byem.
15
POCZTÓWKA
Od dnia, w którym poznaem Halin i jej tragiczne losy ydowskiego dziecka, skazanego dziecka, dugo nie umiaem przeywa mojego Auschwitzu inaczej, jak poprzez jej dowiadczenia. Latem 2000 napisaem pocztówk z Muzeum Auschwitz
– Birkenau do Haliny Birenbaum:
Pachnie siano na krematorium,
wilga deszcz wróy,
kukuka krtacz nie po raz pierwszy
nieprawdziwe wykukaa terminy.
Kos gwide na to wszystko,
a wczoraj ksiyc powiesi si
nad szubienic Hoessa.
U wejcia do krematorium
dwie potne topole,
pamitajce wiek,
peni stra.
Czy to suba wartownicza,
czy honory oddaj
tym, co na wolno poszli przez komin?
Zapytam trzynastoletni
ydowsk dziewczynk
ona to wie –
ona to powinna wiedzie –
ona wie wszystko
o yciu i mierci.
P.S. Halino! Dzisiaj umaro jedno z tych drzew. Ju martwe pado pod szczkiem
mechanicznej piy. Przed wieczorem zagrabiono ostatni lad jego istnienia. Odszed
jeszcze jeden wiadek.
26 stycznia 2003
17
MANIPULACJA SERDECZNA
Do Haliny Birenbaum – jakby od Jej syna
Pisz moje pieni i Ty w nich jeste.
Poznajesz w nich krajobraz
Twojej duszy, Twoj melodi.
Napisaem sowa,
zanotowaem swe wraenia.
One s moje o Tobie, ale te Twoje o mnie.
Rozpocza moj pie,
jak kto zacz Twoj
i nie wiesz dzi, kto to by,
Twój ojciec, czy dziadek?
Nie znaem ich nigdy,
dreszcz przenika Twoje ciao,
ale to ju naley do Twojej pieni... w mojej.
Ja nie jestem sam, oni s we mnie,
s w sowach, które pisz.
Chciaem powiedzie Ci o tym,
gdy piewano moj pie po raz pierwszy.
Miaa wtedy zy w oczach
i wielkie pragnienie doda co o matce,
albo moe o zagadzie.
Przykro jest to miesza.
Ja jestem z tego kraju,
std pochodz moje pieni,
ale one s take,
skd Ty przysza.
One s Tob,
a ponad wszystko
Twoim zwycistwem
i tylko tyle, i a tyle.
Mamo!
Teraz spokojniejsze bdzie serce Twoje
i dusza ju nie udrczona.
18
CO DALEJ...
(Dwa dni z buddystami zen na rampie w Brzezince – spotkanie ekumeniczne)
Barani róg
bodzie dwikiem cisz umarych,
krg oczu przymknitych,
apel polegych intymny,
w cztery strony wiata
i z czterech stron wiata,
a potem Kadisz
i Allah jest wielki
i sursum corda,
wreszcie –
Brama Sodkiego Nektaru
i duch zaklty
w uschnitym drzewie
nad jeziorem popioów
pokrytym rzs zielonej trawy.
I co dalej? Co potem?
Czy znów bdzie to grzebanie
w dziurawej duszyczce,
znów uroni z serca
a noc tsknot podeprze powieki –
potem
– mea culpa... mea culpa...
i wszystko od pocztku?
19
ZAMÓWIENIE
Remigiuszowi
Pierwsze Twoje sowo
zabrzczao monet
i potoczyo si
ku mojemu – tak.
Drugie Twoje sowo
ju dotyczyo
kartek z kalendarza.
Trzecie – to glina
i „refren”, i sowa nowe
w Twojej mowie.
Bunt, karna kompania,
ucieczka, oara, lsk.
Kobiety – tarcze,
Kobiety – modlitwy,
Kobiety – ywicielki,
Kobiety – miosierdzia,
wszystkie przez Ciebie zaklte
w wiato,
w powietrze.
Pasyjk zawisy na krzyu,
wypalone w arze,
wystrugane pilnikiem,
rozdziane ze sztandaru,
ogoszone werblem,
wod uwicon omyte.
Czy mylisz,
e moe by inny
wiersz dla Ciebie –
zatruty tym wszystkim,
co istnieje obok –
rzeczywiste a niewane,
bo tak naprawd
20
ta rzeczywisto bezbarwna,
w swej tczy szaroci,
manifestujca si nijakoci,
pragnca ludmi potrzsa –
jest bezsilna wobec
wiata
Powietrza
Pomnika – Krzya
i podanych
sobie rk...!
W 58. rocznic buntu Karnej Kompanii
i ucieczki z KL Auschwitz.
13 czerwca 2000 roku
21
O Autorze
• urodzony 15 VIII 1921 roku w Tarnawej Górze – woj. Kielce;
• szkoa podstawowa: Dzierzgów – woj. Kielce, Czstochowa;
• gimnazjum: Czstochowa, Mielec, Dbica
(matura eksternistyczna – marzec 1945 r.);
• studia: lologia polska 1945–1948 na Uniwersytecie Jagielloskim w Krakowie;
• aktor teatralny i lmowy, reyser, dziaacz spoeczny;
• autor ksiki wspomnieniowej „Refren kolczastego drutu” oraz tomów poezji
„Zakad asekuracyjny” i „Najtrudniej z sob”;
• odznaczony m.in.:
– Krzyem Owicimskim,
– Krzyem Komandorskim z Gwiazd Orderu Odrodzenia Polski,
– Krzyem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski,
– Krzyem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski,
– Krzyem Zasugi Klasy I Orderu Zasugi Republiki Federalnej Niemiec
157
OKUPACJA
Gimnazjalista...
• maj 1940 – próba przedostania si z okupowanej Polski przez Sowacj i Wgry do
Polskiego Wojska we Francji; aresztowany
na terenie Sowacji przez faszystowsk andarmeri sowack; wydany w rce Niemców; od maja 1940 do 3 grudnia 1940 r.
pobyt w wizieniach w Dukli, Jale i Tarnowie;
• od 4 grudnia 1940 do 10 czerwca 1942 r.
uwizienie w hitlerowskim obozie koncentracyjnym Auschwitz;
• 10 czerwca 1942 r. ucieczka z obozu w czasie buntu Karnej Kompanii, ukrywanie si
u rodzin Lysków i Sklorzów w Bojszowach;
• od sierpnia 1942 r. ukrywa si w majtku
Czaple Wielkie Jana Popiela;
• od jesieni 1944 r. do koca wojny: Pieskowa Skaa, zamek – wspótwórca domu
dziecka dla sierot ocalaych po pogromach
na Woyniu; w tym czasie podziemna
dziaalno w Armii Krajowej – placówka
„Jastrzb”.
...nr 6804
158
TEATR
• aktor
X 1945 – VIII 1952 – Teatr Rapsodyczny, Kraków
1952–1955 – Teatr Ludowy, Warszawa
1955–1962 – Teatr Polski, Warszawa
• dyrektor, aktor, reyser
1962–1966 – Teatr Dramatyczny im. Adama Mickiewicza, Czstochowa
• aktor, reyser
1967–1968 – Teatr Polski, Warszawa, dyrektor artystyczny, reyser, aktor
1968–1981 – Teatr Polski, Warszawa
• od l IX 1981 – emerytura
ROLE TEATRALNE
50 ról; oto najwaniejsze:
• Tytuowa rola w „Panu Tadeuszu” A. Mickiewicza
• Poeta w „Beniowskim” J. Sowackiego, w „Eugeniuszu Onieginie” A.Puszkina
i we „Wodzimierzu Majakowskim” S.Kirsanowa
• Walery w „Synu marnotrawnym” St. Trembeckiego
• Oliweiro Spanza w „Kamstwach politycznych” Vercorsa
• Brat Ladwenu – Inkwizytor w „Skowronku” Jean’a Anouilh’a
• Charmides w „Obronie Ksantypy” Ludwika Heronima Morstina
Od Pana Tadeusza...
...do Antoniusza
159
• Autor, Wóczga, Kataryniarz w „Porrionie
Osieku” Konstantego Ildefonsa
Gaczyskiego
• Wizie w „mierci gubernatora” Leona
Kruczkowskiego
• Karol Oszarski w „Kanadzie” Jana Kurczaba
(nagroda)
• Geza w „Garci piasku” Jerzego
Przedzieckiego (nagroda)
• Karol Kukua w sztuce „Kto nowy” Marka
Domaskiego
• „Siwy” w „Psalmach” Zenona Bordowicza
• Mestofeles w „Faucie” Johanna Wolfganga
Goethe’go
• Aber w „Po tamtej stronie wiec” Stanisawa Jako Mesto w „Faucie”
Grochowiaka
• Marek Antoniusz w „Antoniuszu i Kleopatrze” Williama Szekspira
INSCENIZACJE
37 reyserii; oto najwaniejsze:
• Wodzimierz Majakowski „O mnie”
• Agnieszka Osiecka i Andrzej Jarecki
„Nie daj si zapa”
• Jerzy Przedziecki „Gar piasku”
• M. Tonecki „Motyl”
• Zdzisaw Skowroski „Ludzie w mundurach”
(nagroda)
• Zenon Maciej Bordowicz „Psalmy”,
„Non stop”
• Juliusz Sowacki „Lilla Weneda”, „Maria
Stuart”
• Ernest Bryll „Na szkle malowane”, „Ballada
omyska”, „
ycie jaw”
• Stanisaw Grochowiak „Lki poranne”,
„Po tamtej stronie wiec”
• Julian Kawalec „Stary, Gupi i Anio”
• William Szekspir „Otello”
• Fryderyk Schiller „Maria Stuart”
• Jarosaw Iwaszkiewicz „Lato w Nohant” (Moskwa, Budapeszt)
• Edmund Rostand „Cyrano de Bergerac”
• Adam Mickiewicz „Pan Tadeusz”
160
FILMOGRAFIA
30 ról lmowych, w tym 6 produkcji niemieckiej, czeskiej, brytyjskiej
i japoskiej, m.in.:
• „Pitka z ulicy Barskiej”
– Zenon (debiut lmowy)
• „Pokolenie” – ksidz; re.
Andrzej Wajda
• „Rok pierwszy” – ocer
UB
• „Milczce lady” – „Piorun” – dowódca partyzancki
• „Barwy walki” – rotmistrz
• „Stawka wiksza ni ycie” – porucznik Johann
Dehne
• „Epilog norymberski” –
genera Alfred Jodl
Z Tadeuszem omnickim w „Pitce z ulicy Barskiej”
„Milczce lady”
„Rok pierwszy”
161
• „Chopi” – wójt Piotr
• „Janosik” – genera austriacki
• „Wielka mio Balzaka” –
jasnowidz
• „Wergili” – dyrektor Muzeum Auschwitz-Birkenau
• „Polskie drogi” – gestapowiec Schroder
• „Ukad krenia” – Marek
Lipczyc
• „Sekret Enigmy”, „Tajemnica Enigmy” – pukownik Rivet
• „Alchemik Sendivius” –
Seton
Z Emili Krakowsk w „Chopach”
Z Mieczysawem Czechowiczem w „Janosiku”
162
„Sekret Enigmy”
UPAMIĘTNIANIE
Po przejciu na emerytur 1.09.1981 roku,
podj wieloletni dziaalno spoeczn, majc na celu krzewienie prawdy historycznej
o KL Auschwitz-Birkenau.
Od kwietnia 1982 roku do sierpnia 2010 zaprezentowa 6750 razy autorski monodram „6804
– czyli z pamici gawda osobista Augusta Kowalczyka – byego winia KL Auschwitz” dla
ponad dwóch i pó milionów widzów – uczniów
wszystkich typów szkó i studentów w caej Polsce, a take w Japonii, Niemczech, Holandii,
Czechach i Rosji. Jest wspóanimatorem i duchem sprawczym Midzynarodowego Konkursu Plastycznego „Ludzie ludziom zgotowali ten
los” organizowanego co roku przez Modzieowy Dom Kultury Nr 1 im. Artystów Rodu Kossaków w Tychach dla modziey europejskiej.
Te trwajce ju kilkadziesit lat akcje edukacyjne przynosz widzom realn
wiedz historyczn o najwikszym koszmarze dwudziestego wieku, uwraliwiajc
modych ludzi na nieszczcie, ból i cierpienie, przynosz te nadziej, e dobro
i mio musz zwyciy.
Honorowy obywatel gminy Bojszowy i miasta Owicim. Jako wieloletni wiceprezes Zarzdu Gównego Towarzystwa Opieki nad Owicimiem i przewodniczcy
Krajowej Rady Polskiej Unii Oar Nazizmu, obecnie przewodniczcy Rady Fundacji
Pomnik – Hospicjum Miastu Owicim – czynnie uczestniczy w przygotowaniu i realizacji wielu wanych przedsiwzi upamitniajcych:
– 55., 60., 65. rocznic wyzwolenia KL Auschwitz,
– 55. rocznic buntu Karnej
Kompanii KL AuschwitzBirkenau,
– odsonicie Owicimskiego Pomnika – Krzya
z tablicami w Bojszowach,
– budow Pomnika – Hospicjum Miastu Owicim.
Zebraa i opracowaa
Teresa Wodzicka
Z modzie w Stalowej Woli
163
SPIS TREŚCI
MOJA POEZJA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7
Mój siódmy krzyyk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
8
WIERSZE OŚWIĘCIMSKIE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
XXX (Kiedy...) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
Nad wasn urn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15
Pocztówka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .17
Manipulacja serdeczna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
Co dalej... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
Zamówienie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
ZAKŁAD ASEKURACYJNY . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
Zakad asekuracyjny. Poemat pokutny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Nie bdziesz mia bogów cudzych przede Mn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Nie bdziesz wzywa imienia Pana Boga twego nadaremno . . . . . . . . . . . . .
Pamitaj, aby dzie wity wici . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Czcij ojca swego i matk swoj . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Nie zabijaj . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Nie cudzoó . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Nie kradnij . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Nie mów faszywego wiadectwa przeciw bliniemu swemu . . . . . . . . . . . .
Nie podaj ony bliniego swego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ani adnej rzeczy, która jego jest . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
25
27
31
33
35
38
40
42
43
47
49
ĆWICZENIA Z SAMOTNOŚCI . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51
Proba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Gdyby . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Jeeli . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Okiennice . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
cieki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Stypa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Cmentarz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Pierwszy raz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Lipiec 87 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Zy wiersz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
52
53
54
55
56
57
58
60
61
63
LOMBARD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65
Lombard . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66
REFLEKSJE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73
Do pani i pana . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rekolekcje we dwoje . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Melodie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Gadatliwy przystanek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Uczciwa gra, czyli poegnanie z klas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
74
76
80
81
83
CHMURY . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85
Szalestwo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86
Czowiek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87
Dialog z zasuszonym wiankiem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Noc na Francuskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Mio . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Trójkt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Oczekiwanie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Wszystko dobrze? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Modlitwa samobójcy. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Róowe okulary sów . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
89
90
91
92
93
94
97
98
LINIA SERDECZNA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101
Poczenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Peron trzeci . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
XXX (Zoto si sczy...) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Proba.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
XXX (13 wrzenia...) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
102
103
104
105
107
GRY . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109
Gry . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
I Odpowied, Gra I – W burzenie krajobrazu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
II Odpowied, Gra II – W chowanego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
III Odpowied, Gra III – W kolory. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
IV Odpowied, Gra IV – W sowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
V Odpowied, Gra V – W telefony. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
VI Odpowied, GraVI – W zwierciada . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
VII Odpowied, GraVII – W ma i on . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
VIII Odpowied, GraVIII – W wizienie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
IX Odpowied, Gra IX – W poezj . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
111
114
115
116
119
120
121
122
123
125
DIALOGI Z TAPCZANU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 127
Wczoraj . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Dzisiaj . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
XXX (...Nie wiedziaam...). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Zazdro . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Teraz . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
O kolorach nieantagonistycznych. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
128
129
130
131
132
133
AD PERSONAM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135
XXX (Trzepotao serce...). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Jego muzyka.... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Na odejcie Zbyszka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Zamiast listu do Jana Twardowskiego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
XXX (Od Matki Boskiej Zielnej...) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Czekasz na wiersz. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
XXX (Oddech Pani...). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Pewnemu ksidzu ze zgromadzenia R. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Tak byo... . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Dom Pod Anioem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
136
139
141
142
143
144
145
146
147
148
JAK? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150
Jak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .151
O AUTORZE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157
Okupacja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Teatr. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Filmograa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Upamitnianie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
158
159
161
163
ALFABETYCZNY SPIS WIERSZY . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 164