spis treści Leki i mikroskładniki odżywcze

15
Spis treści
Przedmowa do wydania polskiego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Przedmowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Skróty . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . A
Część ogólna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1
Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2
Pożywienie i leki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.1 Zmiany perystaltyki przewodu pokarmowego . . . . . . . . . . 2.2 Zmiany wartości pH w żołądku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2.3Tworzenie związków kompleksowych
między składnikami pożywienia a lekami . . . . . . . . . . . . 2.4 Zmiany procesów transportu i wydalania . . . . . . . . . . . . 2.5 Substraty, inhibitory i induktory enzymów . . . . . . . . . . . . 2.6 Wpływ leków na przyjmowanie pożywienia . . . . . . . . . . . 3
Interakcje między lekami i mikroskładnikami . . . . . . . . 3.1 Drogi transportu oraz przemiany materii . . . . . . . . . . . . . 3.2 Utajone niedobory mikroskładników oraz ich skutki . . . . . . 3.3Czynniki wpływające na interakcje
między lekami i mikroskładnikami . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.4 Interakcje farmakodynamiczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.5 Interakcje farmakokinetyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3.5.1 Interakcje występujące podczas wchłaniania . . . . . . . . . . 3.5.2 Interakcje w procesach biotransformacji i metabolizmu . . . 3.5.3 Interakcje w procesach wydalania . . . . . . . . . . . . . . . . . 4Grupy ryzyka w przypadkach niedoborów
mikroskładników spowodowanych
przyjmowaniem leków . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.1 Kobiety planujące ciążę i kobiety ciężarne . . . . . . . . . . . . 4.2 Ludzie starsi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4.3 Pacjenci przewlekle chorzy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
9
11
23
25
27
28
31
32
34
35
39
42
42
44
47
50
54
55
56
59
65
65
73
84
16
B
Interakcje specjalne między lekami
i mikroskładnikami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
Alkohol . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.1 Alkohol i witamina B1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.2 Alkohol i witamina B6 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.3 Alkohol i witamina B12 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.4 Alkohol i kwas foliowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.5 Alkohol i witamina C . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.6 Alkohol i witamina A . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.7 Alkohol i witamina D . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.8 Alkohol i witamina E . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.9 Alkohol i cynk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.10 Alkohol i magnez . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.11 Alkohol i selen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5.12 Alkohol i żelazo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
Leki przeciwbólowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.1 Kwas acetylosalicylowy i kwas foliowy/witamina B12 . . . . . . 6.2 Kwas acetylosalicylowy i witamina C . . . . . . . . . . . . . . . . 6.3 Kwas acetylosalicylowy i żelazo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.4 Paracetamol i N-acetylocysteina (NAC) . . . . . . . . . . . . . . 6.5 Paracetamol i nikotynamid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.6 NLPZ i żelazo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6.7Leki przeciwbólowe – pochodne opium
i mikroskładniki żywności . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7Leki zobojętniające kwas solny
i hamujące wytwarzanie kwasu . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.1 Inhibitory pompy protonowej i witamina B12 . . . . . . . . . . 7.2 Blokery H2 i cynk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.3 Cymetydyna i witamina D . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7.4Leki zobojętniające zawierające wodorotlenki
Al/Mg a składniki mineralne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85
86
88
89
90
91
93
94
94
95
96
97
98
98
100
104
105
106
107
108
109
110
112
115
116
116
117
17
7.5Leki zobojętniające zawierające glin,
preparaty składników mineralnych zawierające kwas
cytrynowy oraz soki z owoców cytrusowych . . . . . . . . . . . 7.6 Wodorowęglan sodu i kwas foliowy/witamina B12 . . . . . . . 7.7Leki zobojętniające zawierające węglan wapnia
i zespół mleczno-alkaliczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
Leki przeciw otyłości . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8.1 Orlistat i witaminy rozpuszczalne w tłuszczach . . . . . . . . 9
Leki stosowane w niedokrwistości . . . . . . . . . . . . . . . 9.1 Żelazo i witamina C . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9.2 Żelazo i witamina A . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9.3 Żelazo i składniki mineralne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9.4 Erytropoetyna (EPO) i żelazo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9.5 Erytropoetyna i przeciwutleniacze . . . . . . . . . . . . . . . . . 9.6 Erytropoetyna i L-karnityna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 Leki przeciwastmatyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10.1 Glikokortikoidy i witamina D . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10.2 Teofilina i witamina B6 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 Antybiotyki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11.1 Aminoglikozydy i magnez . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11.2 Gentamycyna i L-karnityna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11.3 Neomycyna B a wchłanianie mikroskładników . . . . . . . . . 11.4 Antybiotyki zawierające kwas piwalinowy a L-karnityna . . . 11.5 Chloramfenikol a witamina B12 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11.6 Inhibitory gyraz, tetracykliny a składniki mineralne . . . . . . 11.7 Urologiczne leki przeciwbakteryjne a metionina . . . . . . . . 11.8 Amfoterycyna B a magnez/potas . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11.9 Kotrimoksazol i kwas foliowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11.10 Tetracykliny a witamina C . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12 Leki przeciwcukrzycowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12.1 Leki przeciwcukrzycowe a chrom . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12.2 Doustne leki przeciwcukrzycowe a kwas α-liponowy . . . . . 12.3 Metformina a witamina B12 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118
119
119
121
121
122
122
124
125
126
129
132
135
135
136
137
140
141
141
142
143
143
144
145
146
146
148
149
151
152
18
12.4 Pochodne sulfonylomocznika a koenzym Q10 . . . . . . . . . . 13 Leki przeciwpadaczkowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13.1 Leki przeciwpadaczkowe i witamina D . . . . . . . . . . . . . . 13.2 Leki przeciwpadaczkowe a kwas foliowy . . . . . . . . . . . . . 13.3 Fenytoina i kwas foliowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13.4 Leki przeciwpadaczkowe a homocysteina . . . . . . . . . . . . . 13.5 Leki przeciwpadaczkowe i tiamina . . . . . . . . . . . . . . . . . 13.6 Leki przeciwpadaczkowe a biotyna . . . . . . . . . . . . . . . . . 13.7 Leki przeciwpadaczkowe a witamina K . . . . . . . . . . . . . . 13.8 Leki przeciwpadaczkowe a witamina E . . . . . . . . . . . . . . 13.9 Kwas walproinowy a L-karnityna . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13.10 Fenobarbital a amid kwasu nikotynowego . . . . . . . . . . . . 14 Leki przeciwnadciśnieniowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14.1 Inhibitory ACE, antagoniści AT1 a potas . . . . . . . . . . . . . . 14.2 Inhibitory ACE, antagoniści AT1 a lit . . . . . . . . . . . . . . . . 14.3 Leki przeciwnadciśnieniowe a magnez . . . . . . . . . . . . . . 14.4 Inhibitory ACE a cynk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14.5 Leki przeciwnadciśnieniowe a koenzym Q10 . . . . . . . . . . . 14.6 Dihydralazyna a witamina B6 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14.7 Antagoniści wapnia a sok grejpfrutowy . . . . . . . . . . . . . . 14.8 Antagoniści wapnia a wapń . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14.9Połączenia inhibitorów ACE i antagonistów AT1
z hydrochlorotiazydem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14.10 Inhibitory ACE a żelazo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 Leki przeciwzakrzepowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15.1 Fenprokumon i witamina K . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15.2 Antagoniści witaminy K i koenzym Q10 . . . . . . . . . . . . . . 15.3 Warfaryna i kwasy tłuszczowe omega-3 . . . . . . . . . . . . . 15.4 Heparyna i wapń/witamina D . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 Leki przeciwreumatyczne i przeciwzapalne (NLPZ) . . . . 16.1 Metotreksat i kwas foliowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16.2 Diklofenak i witamina E . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 153
155
160
161
163
164
165
166
167
168
169
171
172
174
175
175
177
178
179
179
180
180
181
183
183
184
185
186
188
191
192
19
16.3
16.4
16.5
16.6
16.7
17
17.1
17.2
17.3
17.4
17.5
17.6
18
18.1
18.2
18.3
18.4
18.5
18.6
18.7
18.8
19
19.1
19.2
19.3
19.4
19.5
19.6
20
20.1
20.2
21
Leki przeciwreumatyczne i kwasy tłuszczowe omega-3 . . . . NLPZ (np., ibuprofen) i potas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sulfasalazyna i kwas foliowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . NLPZ i glutamina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . D-penicylamina i witamina B6 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Leki przeciwgruźlicze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Izoniazyd i witamina B6 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Izoniazyd i niacyna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Izoniazyd i witamina D . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rifampicyna i witamina D . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Etambutol i cynk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Leki przeciwgruźlicze, witamina A i cynk . . . . . . . . . . . . . Kortykosteroidy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kortykosteroidy i wapń . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kortykosteroidy i witamina D . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kortykosteroidy i potas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kortykosteroidy i witamina C . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kortykosteroidy i magnez . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kortykosteroidy i kwasy tłuszczowe omega-3 . . . . . . . . . . Kortykosteroidy i cynk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Kortykosteroidy i selen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Leki moczopędne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tiazydy, pętlowe leki moczopędne a magnez i potas . . . . . Tiazydy i homocysteina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Furosemid i witamina B1­­ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Spironolakton i potas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Triamteren/HCT i kwas foliowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Cynk i leki moczopędne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Leki stosowane w dnie moczanowej . . . . . . . . . . . . . . Kolchicyna i witamina B12 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Allopurynol i żelazo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Leki immunosupresyjne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193
194
195
196
197
198
198
200
200
201
202
202
204
204
206
207
207
208
208
209
210
212
214
215
216
217
218
219
221
221
222
223
20
21.1 Cyklosporyna A i kwasy tłuszczowe omega-3 . . . . . . . . . . 21.2 Cyklosporyna A i magnez . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21.3 Cyklosporyna A i potas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21.4 Cyklosporyna A i kwas foliowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21.5 Azatiopryna i kwas foliowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21.6 Cyklosporyna a i sok grejpfrutowy . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 Leki nasercowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22.1 Glikozydy nasercowe i potas/magnez . . . . . . . . . . . . . . . 22.2 Glikozydy nasercowe, furosemid i witamina B1 . . . . . . . . . 22.3 Glikozydy nasercowe i potas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22.4 Leki nasercowe i L-karnityna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22.5 Leki nasercowe i koenzym Q10 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22.6 Azotany i witamina C . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23 Środki przeczyszczające . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23.1 Środki przeczyszczające i elektrolity . . . . . . . . . . . . . . . . 23.2 Środki przeczyszczające i kwas foliowy . . . . . . . . . . . . . . 23.3 Olej parafinowy i witaminy rozpuszczalne w tłuszczach . . . 24 Leki obniżające poziom lipidów i cholesterolu . . . . . . . 24.1 Inhibitory CSE i koenzym Q10 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24.2 Inhibitory CSE i sok grejpfrutowy . . . . . . . . . . . . . . . . . 24.3 Inhibitory CSE i kwas nikotynowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24.4 Inhibitory CSE i kwasy tłuszczowe omega-3 . . . . . . . . . . . 24.5 Kwas nikotynowy i witamina B6 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24.6 Fibraty i kwas foliowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24.7 Gemfibrozil i przeciwutleniacze rozpuszczalne w tłuszczach 24.8 Wymieniacze anionowe i witaminy A, D, E i K . . . . . . . . . . . 24.9 Wymieniacze jonowe i witamina B12, kwas foliowy . . . . . . . 24.10 Wymieniacze anionowe i witamina C . . . . . . . . . . . . . . . 25 Preparaty stosowane w leczeniu neuropatii . . . . . . . . . 25.1 Kwas α-liponowy i składniki pożywienia . . . . . . . . . . . . . 25.2 Kwas α-liponowy i biotyna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 224
226
227
227
228
229
231
232
233
234
234
236
239
240
240
241
242
243
247
249
250
252
254
255
256
256
257
258
260
260
261
21
25.3Kwas α-liponowy i przyjmowane doustnie
leki przeciwcukrzycowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26Leki psychotropowe
– leki przeciwdepresyjne i neuroleptyczne . . . . . . . . . . 26.1 Leki psychotropowe i witamina B2 . . . . . . . . . . . . . . . . . 26.2 Leki psychotropowe i koenzym Q10 . . . . . . . . . . . . . . . . 26.3 SSRI i kwas foliowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26.4 Haloperidol i witamina E . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26.5 Lit i sód . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26.6 SSRI, inhibitory MAO i L-tryptofan . . . . . . . . . . . . . . . . . 26.7 Lit i jod . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26.8 Leki przeciwdepresyjne i S-adenozylometionina (SAM) . . . . 27 Leki stosowane w chorobie Parkinsona . . . . . . . . . . . . 27.1 L-dopa i witamina B6 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27.2 Karbidopa, benserazyd i niacyna . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27.3 L-dopa i homocysteina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27.4 L-dopa i witamina C . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27.5 L-dopa, entakapon i żelazo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27.6 L-dopa i koenzym Q10 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27.7 L-dopa i białko obecne w pożywieniu . . . . . . . . . . . . . . . 28 Hormony płciowe i leki ginekologiczne . . . . . . . . . . . . 28.1 Doustne środki antykoncepcyjne i witamina B6 . . . . . . . . . 28.2 Doustne środki antykoncepcyjne i witamina B2 . . . . . . . . . 28.3 Doustne środki antykoncepcyjne i kwas foliowy . . . . . . . . 28.4 Doustne środki antykoncepcyjne i magnez . . . . . . . . . . . 28.5 Doustne środki antykoncepcyjne i witamina C . . . . . . . . . 29 Leki przeciwwirusowe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29.1 Zydowudyna i przeciwutleniacze . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29.2 NRTI i L-karnityna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29.3 NRTI i witaminy grupy B . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29.4 Dipiwoksyl adefowiru i L-karnityna . . . . . . . . . . . . . . . . . 30 Leki cytostatyczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Alkilujące leki cytostatyczne (leki alkilujące) . . . . . . . . . . . . . . . 261
263
263
264
265
266
267
268
269
269
271
272
273
274
276
277
277
279
280
281
283
283
284
285
287
295
296
298
300
301
321
22
30.1 Cisplatyna i selen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30.2 Cisplatyna i L-glutation . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30.3 Cisplatyna, ifosfamid i L-karnityna . . . . . . . . . . . . . . . . . 30.4 Oksaliplatyna i wapń/magnez . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Antracykliny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30.5 Antracykliny (np. doksorubicyna) i selen . . . . . . . . . . . . . 30.6 Antracykliny i L-karnityna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30.7 Antracykliny i koenzym Q10 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Antymetabolit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30.8 Kapecytabina, witamina B6 i benfotiamina . . . . . . . . . . . . 30.9 5-fluorouracyl i witamina B1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30.10 Pemetreksed i kwas foliowy, witamina B12 . . . . . . . . . . . . Inhibitory mitozy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30.11 Winorelbina i selen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30.12 Paclitaxel i L-karnityna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 322
324
326
328
330
330
332
334
337
338
340
342
344
344
345
C
Załącznik . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 347