1.Otwartość nauki w Polsce 2. Wirtualna Biblioteka Nauki

1.Otwartość nauki w Polsce 2. Wirtualna Biblioteka Nauki (wstępna wersja) Marek Niezgódka [email protected] Prezydium KRASP, Poznań, 28.02.2015 Deklaracje -­‐ rzeczywistość •  Rekomendacja Komisji Europejskiej, lipiec 2012: zobowiązanie krajów członkowskich UE do terminowego przyjęcia strategii otwartego dostępu do wyników badań naukowych •  Horizon 2020: obowiązująca zasada Otwartego Dostępu do publikacji naukowych •  Polska: brak oficjalnie przyjętej strategii –  Ustanowiona instytucja odpowiedzialna zgłoszona do KE: MNiSW •  Polska: brak otwartych mandatów publikacyjnych MNiSW, NCN, NCBiR •  Polska: szeroka skala działań niesformalizowanych Polska: działania instytucjonalne związane z otwartością w nauce •  Tworzenie otwartych repozytoriów instytucjonalnych •  Projekt strategiczny SyNaT (16 instytucji): zintegrowana pla]orma INFONA •  Udział w serii projektów KE: DRIVER, DRIVER II, OpenAIRE, OpenAIRE+, OpenAIRE 2020 (ICM) •  Udział w COAR (ICM) •  Wprowadzanie instytucjonalnych otwartych mandatów publikacyjnych Polska: wybrane działania na rzecz otwartości w nauce Rozwój otwartej nauki i jej promocja w Polsce -­‐ działania ICM •  Centrum Otwartej Nauki CeON (otwartanauka.pl): –  Seria wydawnicza BibliotekaCeON –  Rozmowy Otwartej Nauki •  Pla]orma Otwartej Nauki (pon.pl): –  serwis pod patronatem MNiSW, KRASP i PAN •  CeON Repository: 5000+ publicabons •  Program Otwórz książkę (otworzksiazke.pl): –  353 książki, dominacja humanistyki i nauk społecznych •  Pakiet repozytoryjny CeoN: oprogramowanie, aspekty prawne Polskie zasoby naukowe udostępniane w ramach PlaEormy Otwartej Nauki (hIp://pon.edu.pl/) I. Biblioteka Nauki (hIp://bibliotekanauki.ceon.pl) Czasopisma indeksowane: 1251 tytułów Czasopisma dostępne w wersji pełnotekstowej (numery bieżące i wybrane numery archiwalne): 452 tytuły Artykuły dostępne w wersji pełnotekstowej: 80200 II. Repozytorium CeON (hIp://repozytorium.ceon.pl/) 3608 autorów, 5135 prac, w tym między innymi: 3892 artykuły, 751 książek III. Otwórz Książkę (hIp://otworzksiazke.ceon.pl/) 353 książki, 234 autorów (stan na 26 lutego 2015 r.) Pla]orma Otwartej Nauki Pakiet repozytoryjny CeON: •  przeznaczony dla wszystkich zainteresowanych utworzeniem otwartych repozytoriów instytucjonalnych. •  Zawiera gotową do instalacji polską wersję otwartego oprogramowania DSpace oraz dokumenty prawne: 1) memorandum dotyczącego wprowadzenia otwartego mandatu wobec publikacji naukowych 2) wzór regulaminu korzystania z repozytorium 3) wzór umowy licencyjnej niewyłącznej, z którego autorzy mogą korzystać w kontaktach z wydawcami
Rozmowy Otwartej Nauki (dostępne online) •  M.in.: – 
– 
– 
– 
– 
– 
– 
– 
– 
– 
Wiesław Banyś Włodzisław Duch Michał Kleiber Tadeusz Więckowski Włodzimierz Bolecki Tomasz Makowski Stevan Harnad John Willinsky Cameron Neylon Nicholas Canny Raporty, ekspertyzy nt. Otwartej Nauki •  Raport ICM:
Analysis of Economic Issues Related to Open Access to Scienbfic Publicabons (2014) •  Raport ICM: Otwarta nauka w Polsce 2014. Diagnoza •  Ekspertyza ICM: •  Wdrożenie i promocja otwartego dostępu do treści naukowych i edukacyjnych (2013) Prawo autorskie Elementy prawa autorskiego ważne dla otwartej nauki: •  Krzysztof Siewicz
Otwarty dostęp do publikacji naukowych. Kwesbe prawne •  Krzysztof Siewicz Wolne oprogramowanie w instytucjach publicznych. Kwesbe prawne Otwarta Nauka: tematy bieżące Aktualne trendy •  Nowe wydawnictwa: digitally born, niesekwencyjne •  Dane badawcze: oddzielny, coraz bardziej centralny temat •  Otwarte oceny naukowe: przejrzystość, odpowiedzialność •  (R?)Ewolucja ewaluacji w nauce: układy macierzowe, kilkanaście konkurencyjnych modeli •  Otwarta innowacyjność: wielka dziedzina, w sposób kontrolowany promowana przez coraz większą liczbę liderów technologicznych, co-­‐design Promocja, marke^ng •  Webometrics, ranking uniwersytetów: –  Visibility 50%: •  external inlinks that the University webdomain receives from third par>es –  Acbvity 50% •  1/3 Presence •  1/3 Openness (ins>tu>onal repositories) •  1/3 Excellence –  Najnowsze wydanie: styczeń 2015 Europa: Otwarta Nauka OpenAIRE 2020 i jego e-­‐infrastruktura: –  OA infrastruktura Programu Horizon 2020 –  50 partnerów w sieci –  główni partnerzy -­‐ University of Athens, Universitaet Goeongen, CNR Pisa, ICM Uniwersytet Warszawski, CERN –  27 NOAD: w Polsce ICM –  Infrastruktura operacyjna OpenAIRE (operatorzy: CERN, ICM): •  interoperacyjna sieć 520+ repozytoriów i czasopism OA, •  zagregowane 9M+ OA publikacji i 1K+ zbiorów danych, z 50K+ organizacji i 30K+ projektów finansowanych m.in. przez KE. •  Zidentyfikowane 100K+ publikacji z FP7 z ok. połowy 26K projektów FP7; •  oferta serwisów integrujących publikacje z danymi badawczymi Zapisy z: Digital Agenda for Europe A Europe 2020 Ini^a^ve Horizon 2020 •  Infrastructure: OpenAIRE •  The OpenAIRE project supports the implementabon of open access in Europe. This 3-­‐year project has established infrastructure for EU-­‐
funded researchers to support them in complying with the guidelines on open access: •  OpenAIRE provides a repository facility for researchers who do not have access to an insbtubonal or discipline-­‐specific repository. •  At the OpenAIRE portal and e-­‐Infrastructure you can find the repository networks and explore scienbfic data management services together with five disciplinary communibes. •  The project also provides an extensive European helpdesk system, based on a distributed network of nabonal and regional liaison offices in 27 countries, to ensure localized help to researchers within their own context. •  More info: www.OpenAIRE.eu WBN Część II: Wirtualna Biblioteka Nauki Stan obecny: •  Status projektowy, ciągniony •  Finanse: roczny SPUB WBN •  Zespół doradczy MNiSW: Zespół Infrastruktury Informatycznej •  Ciągła tymczasowość, brak trwałego uregulowania prawnego i umiejscowienia w systemie nauki WBN: fakty •  Skala udziału: –  Licencje krajowe: 530+ instytucji –  Konsorcja: szczegółowe aktualne dane, hup://vls.icm.edu.pl/zasady/index.html •  NIEPOWODZENIE: pomimo poparcia Rektorów czołowych uczelni i Prezesa PAN, brak decyzji MNiSW o realizacji zakupu kolekcji e-­‐książek WBN: statystyki pobranych artykułów/
rozdziałów Komentarze •  4 kolekcje: 83.7% pobrań •  Książki Springer: jedynie 3 roczniki + w roku 2014 okresowy testowy dostęp (nieopłacony) do pełnej kolekcji •  Kolekcja czasopism Elsevier: ponad 50% budżetu WBN: statystyki, 2 WBN: statystyki, 3 WBN: fakty, cd. •  Przyznany budżet 2015: –  możliwa konieczność wprowadzenia ograniczeń w dostępie do głównych zasobów –  zawieszenie finansowania polskich zasobów bibliograficznych –  zawieszenie finansowania wspólnej otwartej pla]ormy polskich czasopism naukowych (obecnie ponad 450 tytułów pełnotekstowych, ponadto dla 1250 tytułów metadane) •  Brak konsekwentnego przyjęcia przez MNiSW programu na styku dostępu do e-­‐zasobów wydawniczych i zasobów Otwartej Nauki WBN: propozycje strukturalne •  Nadanie WBN statusu trwałej instytucji nauki: –  Delegacja instytucjonalna funkcji wykonawczych WBN •  Ustanowienie i uznanie przez MNiSW roli Rady WBN, reprezentatywnej dla wszystkich instytucji nauki i szkolnictwa wyższego: –  Możliwy skład: delegat(ci) Prezydium KRASP, delegat Prezesa PAN, … (KRUP, KRPUT, …) •  Ukonstytuowanie struktury WBN: –  Włączenie polskich wydawnictw naukowych, tradycyjnych i nowego typu (otwartych) –  Integracja innych zasobów dokumentacji wyników naukowych (dane naukowe) Możliwe rozwiązanie praktyczne: •  Wykorzystanie Polskiej Mapy Drogowej Infrastruktur Badawczych: –  OSIRIS: Infrastruktury wiedzy i danych •  Wykorzystanie odpowiednich działań w ramach Programów Operacyjnych •  Integracja z działaniami w ramach Programu HORIZON 2020, w szczególności zdyskontowanie skali polskiego udziału w infrastrukturze OpenAIRE Zamiast podsumowania •  Do jakiego miejsca w Europie rzeczywiście aspirujemy w nauce? •  Co jest nadrzędnym powodem istnienia WBN?