CEE Market Forum CEE Market Forum

Transkrypt

1/2007
01.qxd
6/1/07
15:38
Page 1
Akcjonariusz
Giełdowe asy
na podium
Ranking spółek
MetaStock
krok po kroku
Testowanie
systemów
transakcyjnych
CEE Market Forum
Dni Otwarte Rynku Giełdowego
18-19 stycznia 2007
0203
6/1/07
15:50
Page 2
0203
6/1/07
15:50
Page 3
OD REDAKCJI
Spis TREŚCI
Wydarzenia i aktualności
Relacja z ATK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
CEE Market Forum 2007 . . . . . . . . . . . . . . . . 6
SII jako organizacja pożytku publicznego . . . 9
Aktualności SII . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
Relacja z konferencji WallStreet 10 . . . . . . . 11
SII w Akcji
ZEG - w poszukiwaniu wspólnego języka . . 15
Rankingi
Podium - ranking spółek . . . . . . . . . . . . . . . 16
Drodzy
czytelnicy
Przedstawiamy
Akcjonariusza w nowej
odsłonie. Jego kształt
to wynik zgłaszanych
przez naszych
Czytelników oczekiwań.
Spółki giełdowe
Wywiad z prezesem zarządu
Alma Market Jerzym Mazgajem . . . . . . . . . 20
Edukacja
Jarosław Augustynowicz, SII ■
[email protected]
Analiza Techniczna (1) . . . . . . . . . . . . . . . . 21
Rankingi
Analiza Fundamentalna (1) . . . . . . . . . . . . . 26
Na giełdzie zawsze szukamy najlepszych wśród spółek ale i wśród domów maklerskich.
Najlepsze spółki to takie, które dotrzymują słowa i cieszą wynikami swoich udziałowców. Dlatego stworzyliśmy unikalny ranking wyników spółek giełdowych PODIUM. Wyniki trzeciego podsumowania zamieszczamy w Akcjonariuszu, zawsze aktualne kwartalne zestawienia są dostępne na internetowych stronach SII.
Wybór biura maklerskiego bywa kwestią bardzo subiektywną. Równie subiektywne są
oceny oferowanych przez domy maklerskie usług. Zapytaliśmy inwestorów w trakcie
Ogólnopolskiego Badania Inwestorów Indywidualnych o oceny różnych elementów
oferty brokerów. Te osobiste oceny pozwoliły na stworzenie rankingu domów maklerskich. Teraz już wiemy, z kogo jesteśmy najbardziej, a z kogo najmniej zadowoleni. Warto sprawdzić, czy korzystamy z najlepszej oferty.
Zarządzanie kapitałem na rynku
kontraktów terminowych . . . . . . . . . . . . . . . 30
Giełdowy temperament . . . . . . . . . . . . . . . 33
Testowanie systemów transakcyjnych . . . . . 36
Felieton
Rynek nieruchomości mocno wpływa
na całą gospodarkę . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41
Edukacja
Akcjonariusz
Kwartalnik Stowarzyszenia Inwestorów Indywidualnych
Redaktor naczelny:
Jarosław Augustynowicz
Zastępca redaktora naczelnego:
Michał Masłowski
Redakcja: ul. Komandorska 53a/8, 53-342 Wrocław
tel. 071/783-76-85, fax 071/787-33-55
Reklama: Kamil Karpicki, tel. 0601 446 281
[email protected]
internet: www.sii.org.pl
e-mail: [email protected]
Skład i opracowanie graficzne: Tomasz Baziuk
Wszelkie prawa zastrzeżone. Powielanie wyłącznie
za zgodą wydawcy. Redakcja nie zwraca tekstów nie
zamówionych oraz zastrzega sobie prawo do ich
skracania i redagowania. Redakcja nie ponosi
odpowiedzialności za treść reklam.
Dogłębnie i rzetelnie poszerzamy działy edukacyjne dla doświadczonych i początkujących graczy oraz inwestorów z rynków akcji i rynków instrumentów pochodnych. Rozpoczynamy cykl artykułów o analizie technicznej i fundamentalnej. Osoby korzystające z programu do analizy technicznej MetaStock zapoznają się z możliwościami narzędzi do budowania mechanicznych systemów transakcyjnych. Amatorzy kontraktów terminowych będą mieli okazję skonfrontować swój pomysł na zarządzanie kapitałem
z metodami stosowanymi przez najsłynniejszych traderów świata. Wyrafinowani inwestorzy zobaczą na przykładzie ZEG-u, że inwestowanie wymaga i warte jest wyjścia poza monitor komputera z notowaniami. Na okrasę proponujemy wyniki badań polskich
inwestorów dotyczącym psychologii inwestowania.
Wydarzenia
Nie zabraknie również relacji z wydarzeń organizowanych dla inwestorów przez SII, takich jak konferencja WallStreet czy IPO DAY – Dzień Debiutanta. Informujemy też o nadchodzących spotkaniach i szkoleniach kierowanych do inwestorów indywidualnych.
Życzę przyjemnej lektury
(1)2007 Akcjonariusz 3
0405
6/1/07
15:59
Page 2
WYDARZENIA
Akademia Tworzenia
Kapitału dla zaawansowanych
Jakie zyski dają waluty, towary i akcje
W
dniach od 30 września
wiedzę o alternatywnych do GPW możlido 3 listopada 2006 r.,
wościach inwestycji dostępnych w polprzez 5 kolejnych weekskich warunkach rynkowych. W szczególendów, w 5 miastach
ności została omówiona tematyka inwew Polsce (Wrocław,
stycji w waluty, surowce oraz ogólnie w
Gdańsk, Kraków, Poznań, Warszawa), odkontrakty terminowe notowane na świabyła się kolejna edycja Akademii Tworzetowych rynkach. Skupiono się na instrunia Kapitału (ATK).
mentach dostępnych dla przeciętnego
Tematem poprzednich edycji ATK były
polskiego inwestora.
podstawy funkcjonowania rynku kapitaW wykładach, w każdym z miast, uczestłowego w Polsce. Dominowała analiza
niczyło średnio ponad 100 osób. Ogromtechniczna i fundamentalna,
ne zainteresowanie taką forujęta w sposób możliwie promą przekazywania wiedzy
sty. Omówiono także podstaspowodowało, że już dzisiaj
W wykładach,
wowe rodzaje instrumentów
możemy Państwu obiecać, iż
w każdym z miast, zostanie zorganizowana kolejfinansowych notowanych na
Giełdzie Papierów Wartościona edycja Akademii Tworzeuczestniczyło
wych w Warszawie. Tym rania Kapitału na wiosnę 2007
zem Stowarzyszenie Inwestoroku. Jednocześnie informujeponad 100 osób
rów Indywidualnych we
my, iż kontynuowana będzie
współpracy z Domem Maklerformuła spotkań skierowanych
skim X-Trade Brokers zorganizowało cykl
zarówno do początkujących inwestorów,
jak i do tych bardziej zaawansowanych.
wykładów, które można nazwać „ATK dla
Wszelkie szczegóły będą na bieżąco publizaawansowanych”.
kowane internetowej witrynie StowarzyszeTematyka wykładu została podzielona
nia Inwestorów Indywidualnych: www.sii.org.pl
na trzy główne bloki:
● Nieregulowany rynek instrumentów poSponsorem głównym i jednocześnie partchodnych, podstawowe narzędzia inwenerem merytorycznym tej edycji Akademii
stycyjne
Tworzenia Kapitału był Dom Maklerski X● Fundamenty analityczne - powiązanie
-Trade Brokers. Stowarzyszenie współpracomiędzyrynkowe
wało także z Fundacją Edukacji Rynku Ka● Analiza techniczna w ujęciu globalnym
pitałowego oraz Spółką ORBIS S.A. Patro- różnice i podobieństwa do rynku akcji
nat medialny nad przedsięwzięciem spraUczestnicy wykładu otrzymali konkretną
wowała Gazeta Giełdy Parkiet.
Zaspokojeniu ich ciekawości, podejmuje
się także prezes DM X-Trade
Po wykładach każdy zainteresowany
mógł zadać pytanie.
Po ciężkiej nauce czas na, kawę
a także na, słodkości, by mieć siły na
resztę dnia.
Możliwości jakie
dają inwestycje
alternatywne
przyciągnęły
nieoczekiwanie
liczne grono
inwestorów
4 Akcjonariusz (1)2007
0405
6/1/07
16:00
Page 3
0609.qxd
6/1/07
16:07
Page 2
WYDARZENIA
G
iełda Papierów Wartościowych w Warszawie organizuje
po raz pierwszy w Polsce Central & Eastern European
Market Forum, które odbędzie się w dn. 18-19 stycznia
2007 r. w Centrum Giełdowym przy ul. Książęcej 4 w
Warszawie. Główną ideą CEE Market Forum jest stworzenie platformy wymiany informacji oraz doświadczeń między inwestorami a spółkami z obszaru Europy Środkowo-Wschodniej, budowa powszechnego i świadomego akcjonariatu. Udział w Forum
umożliwia spółkom giełdowym oraz potencjalnym debiutantom
poznanie opinii inwestorów na temat spółki i jej polityki informacyjnej, a tym samym sprzyja podnoszeniu standardów relacji inwestorskich. Na rynkach rozwiniętych możliwość bezpośredniego spotkania inwestora ze spółką jest inicjatywą szeroko praktykowaną i cenioną przez obie strony takich spotkań.
W trakcie projektu każdy emitent będzie miał swoje stanowisko informacyjne, na którym obecny będzie pracownik działu relacji inwestorskich lub zarządu spółki. Dzięki temu inwestorzy będą mieli
możliwość bezpośredniego kontaktu z reprezentantami interesujących ich spółek.
Podczas dwóch dni Forum, oprócz prezentacji
spółek giełdowych i spotkań z przedstawicielami
ds. relacji inwestorskich, odbędą się również debaty z udziałem VIP-ów i gości zagranicznych z regionu CEE, poruszające istotne dla pozycji Giełdy
i Warszawy tematy.
CEE Market Forum jest inicjatywą otwartą, do
udziału w której zapraszamy wszystkie zainteresowane osoby i spółki związane z rynkiem giełdowym: inwestorów indywidualnych i instytucjonalnych, spółki giełdowe polskie i zagraniczne, potencjalnych emitentów, biura maklerskie.
Dodatkowo, dla inwestorów indywidualnych spoza
Warszawy przygotowaliśmy ofertę specjalną:
transport do Warszawy z 6 miast w Polsce oraz
nocleg w atrakcyjnej cenie.
Więcej informacji, szczegółowy program oraz formularz zgłoszeniowy na stronie www.sii.org.pl:
Do dnia 5 stycznia br. udział w CEE Market Forum
potwierdziły następujące spółki:
ABG Ster-Projekt S.A. ■ Astarta-Kyiv ■ BAKALLAND S.A. ■ Bank Pekao SA ■ Bank Zachodni WBK S.A. ■ Bankier.pl S.A. ■ bmp AG ■ BRE
Bank S.A. ■ CASH FLOW S.A. ■ Ciech SA ■ Doradztwo Gospodarcze DGA SA ■ Grupa Kolastyna SA ■ Grupa LOTOS S.A. ■ HTL - STREFA
S.A. ■ Hydrobudowa Śląsk S.A. ■ Hyperion S.A. ■ INTERSPORT Polska S.A. ■ INWEST CONSULTING S.A. ■ KGHM Polska Miedź S.A. ■ Lubelskie Zakłady Przemysłu Skórzanego Protektor S.A. ■ NETMEDIA S.A. ■ North Coast S.A. ■ OPTIMUS S.A. ■ Orbis S.A. ■ PBG S.A. ■ PGNiG
SA ■ Polimex-Mostostal S.A. ■ Polski Koncern Mięsny DUDA S.A. ■ Prokom Software SA ■ Przedsiębiorstwo Przemysłu Spożywczego PEPEES S.A. ■ Softbank SA ■ SPIN SA ■ STALEXPORT S.A. ■ UNIMA 2000 Systemy Teleinformatyczne S.A. ■ Wandalex S.A. ■ WSiP S.A.
0609.qxd
6/1/07
16:07
Page 3
WYDARZENIA
Central & Eastern European
Market Forum 2007
Siedziba Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie
Do udziału w Programie Forum zaprosiliśmy
18 stycznia 2007
Hol CG
10.00 - 10. 20
Sala Notowań
10.20 - 11.30
uroczyste otwarcie FORUM
Debata inauguracyjna:
WARSZAWA I GPW JAKO REGIONALNE
CENTRUM GIEŁDOWE
Moderator: TVN24
Uczestnicy m.in.:
Hanna Gronkiewicz Waltz - Prezydent Warszawy
Maria Dobrowolska - Prezes Zarządu IDM
Stanisław Kluza - Przewodniczący KNF
Ludwik Sobolewski - Prezes Zarządu GPW
Victor Ivanchyk - CEO, Astarta Holding (Ukraina)
Andrea Ferancova - Partner& Director, Wood & Company
(Czechy)
Sale: CG +1, Nautilus
11.45 - 16.00
Prezentacje spółek giełdowych (ok. 15
minutowe, 2 prezentacje równolegle)
Sala Notowań
13.30 - 15.00
Sala Notowań
16.00 - 17.00
19 stycznia 2007
Sala Notowań
9.00 - 10.30
Warsztat II: Analiza Fundamentalna Piotr Cieślak, Analityk SII
Sale: CG +1, Nautilus
10.45 - 14.15
Prezentacje spółek giełdowych (ok. 15
minutowe, 2 prezentacje równolegle)
Sala Notowań
14.30 - 15.30
Debata panelowa: JAK ZWIĘKSZYĆ
ZAINTERESOWANIE ZAGRANICZNYCH
INWESTORÓW WARSZAWSKĄ GIEŁDĄ
I SPÓŁKAMI Z REGIONU CEE ?
Moderator: PARKIET
Uczestnicy m.in.:
Johannes Koller - Managing Director, International Markets
Brokerage&Transaction Services, Bank Austria Creditanstalt
Przedstawiciel Suprema Securities
Cezary Iwański - Wiceprezes Zarządu, Pioneer Pekao
Investment Management S.A.
Jarosław Dominiak - Prezes Zarządu SII
Warsztat I: Strategie opcyjne - Marek
Suchowolec, BRE Bank SA
Debata panelowa: JAK ZACHĘCAĆ DO
FINANSOWANIA INWESTYCJI NA
RYNKU GIEŁDOWYM W POLSCE?
Moderator: Rzeczpospolita & Financial
Times
Uczestnicy m.in.:
Rafał Dutkiewicz - Prezydent Wrocławia,
Max Shinkarenko - Foreign Investment Manager, Altera
Finance (Ukraina)
Ivan Belga - Vice-President, Sokrat Capital (Ukraina)
Renzo Poli - Prezes Zarządu TOORA Poland S.A.
Oliver Borrmann - CEO, bmp AG
Club Lemon
20.00 - 1.00
Giełdowe Party dla inwestorów w Klubie
LEMON w Warszawie
(zgłoszenia: www.forum.gpw.pl )
0609.qxd
6/1/07
16:07
Page 4
WYDARZENIA
Dla inwestorów spoza Warszawy
przygotowaliśmy specjalne pakiety
dot. pobytu w Warszawie podczas CEE Market Forum.
Pakiet 190 PLN
Pakiet 160 PLN
■ transport
specjalnym autokarem do Warszawy i z powrotem z 6 miast w Polsce: Gdańska, Katowic, Lublina,
Wrocławia i Zielonej Góry (przez Poznań);
■
■
■ Wstęp na party giełdowe w warszawskim klubie
w dniu 18.01.207 wieczorem
1 nocleg ze śniadaniem w Hotelu Novotel Centrum
w Warszawie (18/19 stycznia 2007, zakwaterowanie
w pokoju dwuosobowym)
w pokoju dwuosobowym)
Pakiet 300 PLN
■
Pakiet 330 PLN
■
transport specjalnym autokarem do Warszawy
i z powrotem z 6 miast w Polsce: Gdańska, Katowic,
Lublina, Wrocławia i Zielonej Góry (przez Poznań);
w pokoju jednoosobowym)
■
w pokoju jednoosobowym)
Pakiet 20 PLN
W
arunkiem skorzystania z powyższej oferty jest wypełnienie formularza zgłoszeniowego oraz przesłanie potwierdzenia dokonania
przelewu na konto Stowarzyszenia Inwestorów Indywidualnych.
Po wypełnieniu formularza zostanie do Państwa wysłany mail z potwierdzeniem rezerwacji oraz numerem konta i terminem dokonania
wpłaty. Prosimy o niedokonywanie wpłat przed otrzymaniem potwierdzenia.
Uprzejmie informujemy, że całość działań związanych z organizacją noclegów i transportu koordynuje Stowarzyszenie Inwestorów
Indywidualnych.
Biuro Zarządu SII: tel. 071 783 76 85, 787 33 55, www.sii.org.pl
0609.qxd
6/1/07
16:07
Page 5
AKTUALNOŚCI
SII jako organizacja
P
ojęcie organizacji pożytku publicznego (OPP) zostało wprowadzone przepisami ustawy
o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Działalnością pożytku publicznego jest działalność społecznie użyteczna, prowadzona
przez organizacje pozarządowe w sferze
zadań publicznych. Stowarzyszenie Inwestorów Indywidualnych (SII) jest właśnie
taką organizacją prowadzącą działalność
w obszarach pożytku publicznego, a jej
głównym celem jest integracja środowiska inwestorskiego, ochrona praw inwestorów oraz szeroko rozumiana edukacja.
Działalność SII wspomaga rozwój gospodarczy a także rozwój przedsiębiorczości.
Mechanizm akcji 1% na OPP:
Zgodnie z ustawą o działalności pożytku
publicznego i o wolontariacie głównym
założeniem tej akcji jest szczególna forma
wsparcia przewidziana tylko i wyłącznie
dla organizacji posiadających status organizacji pożytku publicznego. Należy
podkreślić, że kwota stanowiąca 1% podatku w żadnym wypadku nie jest ani darowizną, ani przejawem filantropii. Przekazanie to ma charakter ściśle podmiotowy.
Podatnik dzięki temu mechanizmowi może świadomie zadecydować na jakie konkretne cele chce przeznaczyć 1% swojego podatku należnego państwu.
1% na SII-jak to
zrobić
pożytku publicznego
Marta Michnowicz, SII
KROK 2: Oblicz ile wynosi 1% należnego podatku.
■ KROK 3: Wpisz tę kwotę w odpowiednią rubrykę
■ KROK 4: Po obliczeniu kwoty stanowiącej 1% podatku należy tę kwotę wpłacić
na konto wybranej organizacji. Dane SII
niezbędne do dokonania wpłaty to:
● dokładna nazwa: Stowarzyszenie Inwestorów Indywidualnych
● adres: ul. Komandorska 53A/8, 53-342
Wrocław
● numer konta bankowego: Kredyt Bank
SA I O/Wrocław -39 1500 1155 1211
5003 6180 0000
■ KROK 5: Wypełnij dokument wpłaty.
Musi on zawierać: imię i nazwisko wpłacającego, adres wpłacającego, kwotę
wpłaty, nazwę organizacji na rzecz której
dokonuję się wpłaty, tytuł wpłaty:” wpłata 1% podatku na rzecz organizacji pożytku publicznego”.
■ KROK 6: Dokonaj wpłaty. Możesz to
zrobić w banku lub na poczcie. W przypadku przekazywanych przez podatników wpłat 1% należnego podatku na
rzecz organizacji pożytku publicznego pobierana na poczcie
opłata została obniżona z 2,5 zł do 1 zł.
■ KROK 7: Odlicz 1%
należnego podatku.
Aby to zrobić odejmij
obliczoną kwotę od
podatku, który masz
zapłacić. W przypadku wyboru drugiego
wariantu (wpłaty
w dowolnej kwocie)
można w zeznaniu
rocznym odliczyć jedynie kwotę stanowiącą 1% należnego
podatku.
■ KROK
8: Złóż wypełnione zeznanie we właściwym urzędzie skarbowym.
■
Pamiętaj - masz prawo
sam zdecydować, na co
przekazywane są Twoje
pieniądze i kogo chcesz
wesprzeć! Jeśli sam nie
zdecydujesz, trafią one
do wspólnej puli i ktoś
inny zrobi to za Ciebie
1% przekazać mogą jedynie osoby fizyczne
płacące podatek dochodowy. Podatnik może
wybrać
jedną
z dwóch opcji: Można
bowiem wypełnić zeznanie podatkowe i obliczyć kwotę stanowiącą dokładnie 1% należnego podatku dochodowego i wpłacić tę
kwotę na rzecz SII, ale
można też wpłacić dowolną kwotę na rzecz
SII i później wypełniając roczne zeznanie
podatkowe pomniejszyć należny podatek pamiętając przy
tym, że nie więcej niż o 1% podatku należnego.
■ KROK 1: Wypełnij odpowiedni formularz i ustal wysokość należnego za dany
rok podatku. (aktualne formularze PIT
znajdują się na stronie Ministerstwa Finansów: www.mf.gov.pl)
■
czeniu za 2004 roku – 0,680 mln). W ten
sposób podatnicy wsparli cele społeczne
kwotą w wysokości 61 mln zł, to jest wyższą od ubiegłorocznej o ponad 20 mln.
W 2005 roku ponad 1,5 raza więcej osób
w stosunku do roku poprzedniego przekazało 1% swojego podatku organizacjom pożytku publicznego. Była to liczba
1 156 480 podatników, co stanowi
5,03% wszystkich podatników!
Suma łączna uzyskanych w ten sposób
środków przez organizacje wyniosła 62
332 000 zł. Średnią kwotą przekazywaną
przez podatników była suma 53zł.
Widać zatem iż popularność możliwości
przekazania OPP 1% podatku rośnie
w ogromnym tempie. Mamy nadzieję iż
tendencja ta co roku będzie się utrzymywać.
1% dla SII
Srodki przekazane w 2007 roku przez
wszystkich, którzy zdecydują się wesprzeć
działanie SII w ramach akcji 1% posłużą
na dofinansowanie działalności statutowej
SII. W szczególności środki pozyskane
z tych wpłat pozwolą Stowarzyszeniu na
udział przedstawicieli SII w WZA spółek
giełdowych, w których istnieje spore ryzyko nieposzanowania praw akcjonariuszy
mniejszościowych. Szczegółowy raport
dotyczący zgromadzonej kwoty oraz jej celowego wykorzystania Stowarzyszenie zamieści na swojej witrynie internetowej
w czerwcu tego roku.
1% za rok 2005
Z możliwości oddania części podatku skorzystało w rozliczeniu za
2005 rok 1 148 mln osób (w rozlicz-
1013.qxd
6/1/07
16:17
Page 2
WYDARZENIA
Aktualności Stowarzyszenia
IPO Day
– Dzień Debiutantów
dniu 20 września na Sali Notowań GPW w Warszawie odbyła się trzecia już edycja IPO
Day – Dzień Debiutantów. W spotkaniu udział wzięli przedstawiciele zarządów następujących spółek: NFI Empik
Media&Fashion SA, Monnari Trade
SA, Korona SA
Prezentacje planujących debiut
spółek zgromadziły na GPW ponad 90
osób w tym: inwestorów, dziennikarzy,
przedstawicieli biur maklerskich, TFI
W
i OFE, natomiast relację w Internecie
obejrzało prawie 200 osób z całej Polski. Uczestnicy zgodnie podkreślali, że
jest to wyjątkowa możliwość kontaktu
z przyszłymi debiutantami.
Kolejna edycja IPO Day planowana
jest jeszcze w grudniu 2006.
dbyła się czwarta edycja projektu
edukacyjnego pod nazwą Akademia Tworzenia Kapitału (ATK).
Głównym celem Akademii jest przekaz odbiorcom praktycznych umiejętności pozwalających skutecznie pomnażać posiadane środki oraz zwrócenie uwagi na zagadnienia bezpośrednio związane z szeroko pojętym inwestowaniem. Czwarta edycja projektu poświęcona jest możliwościom inwestowania na rynkach walutowych i surowcowych. www.sii.org.pl/atk4.php
O
Przewodnik
po edukacji
Forum
Zachęcamy gorąco państwa to
aktywnego udziału w dyskusjach
które toczą się na forum inwestorskim. Forum dostępne jest na stronie internetowej Stowarzyszenia
www.sii.org.pl
Poza burzliwymi dyskusjami, znajdą
tam państwo również:
■ oceny spółek z rynku pierwotnego
IPO
■ materiały edukacyjne Akademii
Tworzenia Kapitału
■ materiały pokonferencyjne
WallStreet 2006
■ codzienne strategie rynku futures
AZYMUT
Ukazał się
Przewodnik
„Z kim i gdzie
po wiedzę o rynku kapitałowym”
2006/2007. Jest to
publikacja zawierająca kompletną i aktualną bazę kursów,
szkoleń i kierunków studiów poświęconych rynkowi kapitałowemu. Zawiera również informacje
o edukacji w Internecie
i publikacjach książkowych.
Uczelnie Wyższe ● Firmy szkoleniowe, pośrednicy finansowi ● Domy maklerskie ● Instytucje Rynku
Kapitałowego ● Edukacja i giełda w internecie ● Publikacje z zakresu Rynku Kapitałowego
1013.qxd
6/1/07
16:17
Page 3
WYDARZENIA
Relacja
z konferencji WallStreet 10
Raz w roku centrum finansowym Polski jest Zakopane
■
Michał Masłowski, SII
W
dniach 3-5 czerwca
można powiedzieć, że takie osoby jak
2006 roku w ZakopaWojciech Białek (TFI SEB), czy Artur Sienem odbyła się 10 jubirant (Parkiet Media SA) stały się już twaleuszowa konferencja
rzami konferencji WallStreet. Znakomity
WallStreet. Konferencja
wykład w roku 2005 przedstawił mecenas
miała miejsce w hotelu Mercure KasproLeszek Koziorowski (Kancelaria Gessel),
wy. Była to największa w historii polskiego
co skutkowało licznymi zapytaniami inwerynku kapitałowego konferencja zorganistorów o jego udział również w tym roku,
zowana z myślą o inwestorach indywidua ostatecznie zaowocowało świetnym
alnych, udział w niej
wykładem podczas
wzięło 350 osób. Podtegorocznej konferenByła to największa w historii
czas imprezy odbyła się
cji. Po kilku latach
też kolejna edycja Tarw roli wykłapolskiego rynku kapitałowego przerwy
gów Akcjonariat, w któdowcy na konferencję
rej wzięła udział rekorWallStreet powrócił
konferencja zorganizowana
dowa liczba 27 spółek.
Profesor Krzysztof Jajuz myślą o inwestorach
ga z Akademii EkonoPonad dwuletnia już
micznej we Wrocłaindywidualnych, udział w niej wiu. Jego wykład, jakhossa na giełdzie miała
swoje odzwierciedlenie
że różny od pozostawzięło 350 osób
w liczbie uczestników
łych wykładów stanokonferencji WallStreet.
wiących
tematykę
Takich tłumów sala konferencyjna w hotekonferencji, traktujący o wpływie teorii filu Mercure Kasprowy nie gościła zapewnansów na praktykę, zgromadził rekordone od dawna. Ponad 350 osób w ciągu
wą liczbę słuchaczy. Jarosław Ziębiec
3 dni konferencji wzięło udział w licznych
(GPW) zapoznał słuchaczy z możliwościawykładach oraz dyskusjach panelowych.
mi inwestowania w opcje na polskiej giełWysoką jakość merytoryczną konferencji
dzie. Natomiast Tomasz Wronka (X-Trade)
zapewnili wykładowcy zaproszeni przez
przedstawił możliwości alternatywnych
Stowarzyszenie Inwestorów Indywidualinwestycji w polskich warunkach rynkonych. Niektórzy z nich już kolejny raz prewych. W pamięć uczestników wpisał się
zentowali się uczestnikom konferencji,
także panel dyskusyjny z udziałem czoło-
Humory
dopisują, a to
dopiero początek
konferencji
Gwar przed salą konferencyjną
Recepcja konferencji nigdy nie zasypia
wych polskich analityków: Piotra Kuczyńskiego (Xelion Doradcy Finansowi), Wojciecha Białka, Roberta Gwiazdowskiego
(Centrum im. A. Smitha) oraz Rolanda
Paszkiewicza (CDM PEKAO S. A.). Konferencja WallStreet po raz pierwszy także
zgromadziła tak znakomite grono przedstawicieli instytucji rynku kapitałowego.
Kulminacyjnym punktem konferencji był
panel dyskusyjny o przyszłości polskiego
rynku kapitałowego w świetle postępującej konsolidacji giełd na świecie z udziałem prezesów Wiesława Rozłuckiego
(GPW), Ludwika Sobolewskiego (GPW),
Marii Dobrowolskiej (IDM), Macieja Grelowskiego (PID), Jarosława Dominiaka
(SII) oraz doradcy KPWiG Krzysztofa Grabowskiego. Ostatni dzień konferencji
uczestnicy zapamiętają dzięki wykładom
Profesora Stanisława Drożdża oraz Profesora Tomasza Zaleśkiewicza. Giełdowi
gracze jeszcze bardzo długą będą zaglądać do notatek z wykładów Pawła Szczepanika (DI BRE Banku) i Grzegorza Zalewskiego (futures. pl)
Już od trzech lat podczas konferencji
1013.qxd
6/1/07
16:17
Page 4
WYDARZENIA
WallStreet odbywają się Targi Akcjonariat,
tj. spotkania inwestorów z Zarządami
spółek publicznych. Jest to z pewnością
okazja dla inwestorów, gdyż nie codziennie zdarza się możliwość porozmawiania
całkowicie swobodnie z przedstawicielami
spółek publicznych podczas zarówno oficjalnych spotkań jak i nieformalnych rozmów w czasie imprez plenerowych, czy
choćby przerw kawowych. Inicjatywę tę
doceniają także przedstawiciele spółek,
którzy coraz częściej zaczynają doceniać
bezpośredni kontakt z inwestorami indywidualnymi. Do standardów krajów zachodnich, gdzie na spotkania z Zarządami
spółek przychodzą setki ludzi, a Zarządy
tych spółek przygotowują się do nich lepiej i poważniej niż na spotkania z zawodowymi analitykami, jeszcze nam daleko,
lecz sytuacja w porównaniu z tą sprzed kilku lat jest z pewnością dużo lepsza.
Podczas konferencji WallStreet miało
miejsce jeszcze jedno szczególne wydarzenie. Na pożegnanie z Giełdą Papierów
Wartościowych Prezes Wiesław Rozłucki
otrzymał od Stowarzyszenia Inwestorów
Indywidualnych pamiątkową nagrodę „Filar Rynku Kapitałowego”, której przyznanie inwestorzy uświetnili owacją na stojąco oraz głośnym „sto lat...”. Był to z pewnością najbardziej wzruszający moment
tegorocznej konferencji WallStreet.
Ze względu na okrągłą już rocznicę konferencji organizatorzy postarali się o szczególną oprawę oraz o masę atrakcji dla
uczestników. Na początek GG Parkiet
wręczała Perły Polskiej Giełdy. Następnie
odbyło się wręczenie nagrody w pierwszych mistrzostwach Polski inwestorów. Jaguara podczas jednej z imprez wieczornych odebrała Sylwia Kasprzyk. Sukces
zwycięzcy inwestorzy nagrodzili gromkimi
brawami. Podczas konferencji nie mogło
zabraknąć znanych od lat imprez plenerowych. Ze względu na pogodę, która jak
zwykle nie rozpieszczała uczestników,
część atrakcji odbyła się jednak pod da-
Tańcząca z góralami
Targi Akcjonariat
Artur Sierant (GG Parkiet)
Panel dyskusyjny „Wyzwania polskiego rynku kapitałowego”
1013.qxd
6/1/07
16:17
Page 5
WYDARZENIA
chem hotelu Kasprowy, jednakże to nie
przeszkodziło wszystkim w doskonałej zabawie. Imprezy plenerowe organizowane
podczas konferencji WallStreet od lat są
cenione ze względu na możliwość integracji całego środowiska inwestorskiego
w Polsce.
Konferencja WallStreet to jedyna w Polsce
tego typu impreza organizowana specjalnie dla inwestorów indywidualnych. Celem organizatorów, oprócz oczywistych
wartości merytorycznych, tj. najwyższej
jakości wykładów, jest zapewnienie możliwości bezpośredniego kontaktu z przedstawicielami spółek publicznych, władz
Giełdy Papierów Wartościowych oraz innych instytucji rynku kapitałowego w Polsce. Inwestorzy, którzy uczestniczą regularnie w spotkaniach organizowanych
przez Stowarzyszenie Inwestorów Indywidualnych podkreślają, iż właśnie możliwość spotkania Zarządów spółek publicznych, na co dzień niedostępnych, są wielką wartością konferencji WallStreet. Organizacja konferencji WallStreet nie byłaby
możliwa bez pomocy sponsorów. Historycznym już sponsorem, wspomagającym od 10 lat organizację konferencji jest
Giełda Papierów Wartościowych. Bardzo
ważnymi partnerami są także Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych oraz spółka Orbis. Patronat prasowy nad konferencją sprawowała Gazeta Giełdy Parkiet
oraz miesięcznik Forbes. Wszystkim tym
instytucjom organizatorzy po raz kolejny
składają serdeczne podziękowania.
Szczególne podziękowania jednak należą
się Wam inwestorom, którzy przez 3 dni
uczestniczyliście w kolejnej edycji konferencji WallStreet.
Mamy nadzieję, że nie zabraknie Was także za rok.
■
Wiesław Rozłucki z nagrodą SII
Sylwia Kasprzyk odbiera nagrodę od Dariusza Jarosza (GG Parkiet)
Partner strategiczny WallStreet, współorganizator Targów Akcjonariat:
Sponsorzy główni:
Sylwia Kasprzyk
za kierownicą
wygranego Jaguara
Sponsorzy:
Partnerzy medialni:
Partnerzy internetowi:
1415.qxd
6/1/07
16:20
Page 2
„Grupa LOTOS S.A. dziękuje Stowarzyszeniu Inwestorów Indywidualnych za niezwykle cenne wyróżnienie. Raport roczny to jedno z najważniejszych narzędzi skutecznej komunikacji biznesowej. Przyznanie nam nagród zarówno przez inwestorów indywidualnych jak i kapitułę Konkursu oznacza, że system
komunikacji w naszej spółce funkcjonuje na najwyższym poziomie i jest w pełni akceptowany przez inwestorów giełdowych jak i środowiska zaangażowane w udoskonalanie zasad sprawozdawczości finansowej polskich przedsiębiorstw.”
Wiceprezes Zarządu
Dyrektor ds. ekonomiczno–finansowych
1415.qxd
6/1/07
16:20
Page 3
SII W AKCJI
ZEG:
w poszukiwaniu wspólnego języka
Aktualna sytuacja w ZEG-u w świetle działań
podejmowanych przez SII
Bartosz Dziemaszkiewicz, SII
M
inęło już kilka miesięcy
od czasu, kiedy pod auspicjami Stowarzyszenia
Inwestorów Indywidualnych zostało zawarte porozumienie akcjonariuszy mniejszościowych ZEG SA. Od tego czasu liczba akcji
wchodzących w skład portfeli Członków
porozumienia zwiększyła się ze 106 079
szt. do 120 272 szt. Akcjonariusze zrzeszeni wokół SII posiadają obecnie 10,59%
głosów na WZA Spółki.
Działania podjęte przez akcjonariuszy
mniejszościowych od początku nastawione są na konstruktywny
dialog
z Zarządem Firmy.
Władze Spółki wyrażają zrozumienie dla
naszej
inicjatywy
i nie unikają współpracy. Spółka jest
otwarta na wszelkie
nasze sugestie i propozycje, które mogłyby
wpłynąć
na
wzrost wartości wewnętrznej Firmy. Po
rozmowach i wyrażeniu oczekiwań wysuniętych przez akcjonariuszy mniejszościowych są nadzieje na wzrost efektywności zarządzania Firmą. Zarząd ZEG
oraz akcjonariusze zrzeszeni wokół SII będą szukali optymalnych rozwiązań dla
Spółki, które mogłyby doprowadzić do
poprawy jej kondycji finansowej. Chodzi
tu przede wszystkim o zwiększenie efektywności, obniżenie kosztów i poprawę
rentowności. Udziałowcom mniejszościowym zależy także na wzroście przychodów. Wzrost przychodów przy odpowiedniej racjonalizacji pozycji kosztowych mógłby przynieść skokowy wzrost
zysków, a także istotną poprawę rentowności sprzedaży, czy kapitałów własnych.
Spółka do tej pory była i jest zyskowna.
Od wielu lat jest w fazie stabilizacji i stosunkowo dobrze radzi sobie na nierzadko
trudnym rynku górniczym, zdobywając
przy okazji liczne wyróżnienia za jakość
produktów. Akcjonariusze nie są jednak
zadowoleni, że Firma rozwija się wolniej
od sektora. Potencjał inwestycyjny branży górniczej i energetycznej w Polsce i na
świecie daje możliwość osiągania zdecydowanie lepszych parametrów finansowych i akcjonariusze chcieliby, aby Spółka nie przespała tego okresu. Udziałowcy upatrują dużej szansy w ekspansji
ZEG-u na rynki zagraniczne. Produkty wytwarzane przez Spółkę posiadają bowiem wszelkie niezbędne certyfikaty jakościowe. Produkty ZEG pod względem
technologicznym nie są
gorsze od odpowiedników zachodnich. Szansą
na zwiększenie wpływów
z eksportu jest z pewnością zauważalne w ostatnim czasie zacieśnienie
współpracy z Firmą Kopex. Wspólne uczestnictwo obu Firm w targach,
czy
wspólny
udział
w przetargach zwiększa
szanse na pozytywny rozwój sytuacji. W dodatku
w prasie ekonomicznej można spotkać
głosy, że ZEG zostanie przejęty przez inwestora branżowego – Kopex, bądź Famur. W perspektywie długoterminowej
scenariusz ten jest prawdopodobny
i z pewnością mógłby być dobrym rozwiązaniem dla akcjonariuszy mniejszościowych. Spółka potrzebuje bowiem
bodźca do dalszego rozwoju, a zmiany
właścicielskie z pewnością by temu
sprzyjały.
W ostatnich latach Firma prowadziła
głównie restrukturyzację produktową.
Przystosowała się dzięki temu do nowych
realiów rynkowych. Poniesione na ten cel
koszty powinny procentować w przyszłości. Zarząd zadeklarował w rozmowach,
że podejmie działania mogące ograniczyć poziom ponoszonych kosztów. Akcjonariusze oczekują, że nie skończy się
tylko na deklaracjach. Jedyną miarodaj-
Zarząd ZEG oraz
akcjonariusze zrzeszeni
wokół SII będą szukali
optymalnych rozwiązań
dla Spółki
■
ną oceną prowadzonej restrukturyzacji
oraz działań Zarządu będą przyszłe wyniki finansowe. Dopiero one zweryfikują,
czy Spółka zmierza w dobrym kierunku,
czy też nadal stoi w miejscu.
Wyrazem dobrej woli ze strony Zarządu
wobec akcjonariuszy mniejszościowych
jest także pozytywna odpowiedź na prośbę SII dotyczącą wynajęcia animatora.
Zarząd podjął taki krok, dzięki czemu akcje Spółki pozostały w systemie notowań
ciągłych. Z jednej strony ułatwi to akcjonariuszom dokonywanie transakcji giełdowych, a z drugiej strony zwiększa rozpoznawalność Spółki oraz poprawia jej
wizerunek.
Ponadto warto wspomnieć, że jedną
z możliwości jaką bierze pod uwagę SII
jest wynajęcie rewidenta ds. szczególnych. Potencjalnym przedmiotem prac
rewidenta byłaby weryfikacja zasadności
ponoszenia przez Spółkę wysokich, corocznych nakładów na prace rozwojowe
oraz ewentualne inne kwestie budzące
zastrzeżenia akcjonariuszy Spółki. Akcjonariusze biorą pod uwagę taką możliwość jako ostateczną. Zarząd póki co
wyjaśnił wątpliwe kwestie. Akcjonariusze
liczą teraz na obniżenie kosztów działalności, czekają także na przyszłe pozytywne efekty dotychczasowych nakładów
inwestycyjnych. Udziałowcy dają tym samym wotum zaufania Zarządowi. Od
przyszłych efektów dotychczasowych
działań Władz Spółki zależeć będą dalsze kroki Stowarzyszenia. Warto dodać,
że jednym z celów akcjonariuszy mniejszościowych jest wprowadzenie własnego przedstawiciela do Rady Nadzorczej.
Stowarzyszenie Inwestorów Indywidualnych apeluje do wszystkich akcjonariuszy ZEG, którzy są w posiadaniu akcji
Spółki i chcieliby wesprzeć naszą inicjatywę. Im więcej akcjonariuszy ZEG zrzeszymy pod swoimi skrzydłami, tym silniejszy
będzie nasz głos w rozmowach z Zarządem. W razie chęci wstąpienia do porozumienia prosimy o kontakt telefoniczny
z SII pod nr telefonu +(0) 71 783 76 85. ■
1619
6/1/07
16:31
Page 2
RANKING
Podium – ranking spółek
Ranking sporządza ekspert SII. Ranking opiera się na analizie ostatnich wyników kwartalnych oraz na subiektywnym wyborze do rankingu tych spółek,
które w dużym stopniu zwróciły swoimi wynikami uwagę otoczenia rynkowego. W rankingu sklasyfikowanych jest 5 spółek, które w pozytywny sposób
zaskoczyły rynek oraz 5 tych, które pozostawiły po wynikach słabe wrażenie
P
ierwsze miejsce w rankingu oznacza, że spółka zasłużyła na miano
największego zaskoczenia, bądź rozczarowania.
Kolejne miejsca adekwatnie
obniżają pozytywny, bądź negatywny wydźwięk. Poniżej
przedstawione są oceny dotyczące liderów najlepszej oraz
najgorszej piątki. Ranking został opublikowany na stronie internetowej SII w dniu 17 listopada 2006 roku.
Piotr Cieślak, SII
■
Ranking po III kwartale 2006
NAJLEPSZE
NAJGORSZE
1. MOSTOSTAL PŁOCK: Dawno nie było
tak dobrze...
2. GETIN: Dynamiczny rozwój utrzymany
3. HYPERION: 700% wzrostu zysku netto
4. ALMA: Strategia rozwoju przynosi efekty
5. KRUSZWICA: Ponownie znakomity
kwartał
1. eCARD: Po trzech kwartałach strata wyższa
od prognoz
2. POLICE: Kryzys się pogłębił
3. POLCOLORIT: Znaczący spadek zysku netto
4. UNIMIL: Na poziomie Grupy wciąż słabo
5. HYGENIKA: Nadal na minusie
1. MOSTOSTAL PŁOCK:
Dawno nie było tak dobrze
Mostostal Płock SA oferuje wykonawstwo
i montaż konstrukcji stalowych oraz rurociągów i urządzeń przemysłowych. Ponadto firma oferuje wykonawstwo robót
budowlanych, instalacyjnych, izolacyjno-antykorozyjnych, rozruchu urządzeń i instalacji oraz usługi sprzętowo-transportowe. Firma jest szczególnie wyspecjalizowana w pracach dla branży petrochemicznej i chemicznej. Mostostal jest
Członkiem Polskiej Izby Konstrukcji Stalowych. Głównym akcjonariuszem spółki
jest Mostostal Warszawa.
Okres letni okazał się dla Spółki znakomity i pod każdym względem przyniósł wyraźną poprawę wyników w stosunku do
tego samego okresu ubiegłego roku.
Przychody ze sprzedaży wyniosły w ostatnim kwartale 29,2 mln zł, podczas gdy
w 3 kw. poprzedniego roku wyniosły
18,1 mln zł. Daje to dynamikę poprawy
na poziomie 63%. Racjonalizacja pozycji
kosztowych, w tym zaledwie kilkuprocentowy wzrost kosztów ogólnego zarządu,
pozwoliły, by Spółka wypracowała 3,2 mln
zł zysku operacyjnego, wobec 0,3 mln zł
straty w 3 kw. poprzedniego roku. W analizowanym okresie o ponad 50% spadły
także koszty finansowe. W efekcie Spółka
1619
6/1/07
16:31
Page 3
RANKING
wypracowała zysk netto na poziomie 3,82
przychody z tytułu odsetek wzrosły w tym
mln, podczas, gdy w 3 kw. poprzedniego
okresie do poziomu 169,9 mln zł, czyli
roku była to kwota rzędu 137 tyś zł, a to
o około 43% w stosunku do tego samego
oznacza, że dynamika poprawy zysku
okresu poprzedniego roku, kiedy sięgnęły
netto przekroczyła poziom 2680%.
118,7 mln zł. Wynik z tytułu odsetek zaZa tak doskonały wynik, a jednocześnie
mknął się kwotą 91,8 mln zł, wobec kwopozytywną niespodziankę należy się
ty na poziomie 64,6 mln zł uzyskanej
Spółce wyróżnienie
w tym samym
w postaci pierwszeokresie poprzedgo miejsca na Poniego roku. Zdecydium. Raport pokadowanie wyższą
zuje, że Firma wyjątdynamikę przyro■ Poprawa wyników w stosunku do
kowo dobrze porastu wykazuje wytego samego okresu roku
dziła sobie w okrenik z tytułu prowipoprzedniego,
sie wakacyjnym.
zji. Wzrost w anali■ Realizacja oczekiwań rynkowych,
Znacząco zwiększyzowanym okresie
■ Przekroczenie założeń budżetowych
ła przychody, przy
z 13,8 do 49,6 mln
spółek,
jednoczesnym konzł daje dynamikę
■ Nagła nieoczekiwana poprawa, bądź
trolingu
pozycji
poprawy na pozioko s z t ow y ch ,
pogorszenie kondycji finansowej,
mie 259%. Zysk
a w dodatku zasko■ Sposób wypracowania wyniku,
z działalności opeczyła rynek. W wyracyjnej wzrósł do
■ Perspektywy dalszego rozwoju.
pracowaniu takie62,5 mln zł. Z kolei
go wyniku niewątzysk netto zapliwie pomogła bardzo dobra koniunktumknął się w analizowanym okresie kwotą
ra w branży budowlanej. Kurs akcji od kil43,5 mln zł, podczas gdy w tym samym
ku tygodni jest bardzo silny, co można
okresie poprzedniego roku Bank wypraświadczyć, że inwestorzy docenili wypracował jedynie 10,9 mln zł zysku. Oznacza
cowany rezultat.
to, że wynik końcowy poprawił się aż
■ Jak oceniają Państwo raport za ostato 297%.
ni kwartał? Jesteśmy zadowoleni z wyniOpublikowany raport jest bardzo dobry.
ków za 3 kwartał 2006
Spółka osiągnęła w okresie lipiec – wrze■ Czego akcjonariusze mogą spodziesień 2006 rekordowy zysk operacyjny oraz
wać sie w następnych kwartałach? Czy
wykazała bardzo wysoką dynamikę wzropozytywne tendencje zostaną utrzymastu zysku netto. Po trzech kwartałach Gene? Nie powinno być gorzej
tin Holding ma już na koncie 123,1 mln zł
■ Co sądzicie Państwo o aktualnej cezysku netto. Raport za 3 kw. jest kolejnym
nie akcji w kontekście dobrych wynipotwierdzeniem, że przyjęta przez główków? Cena wg nas jest za niska
nych udziałowców strategia jest słuszna.
Pozytywna tendencje powinna być
Mostostal Płock, Prezes Zarządu,
w podtrzymana także w kolejnym kwartadyrektor naczelny – Wiktor Guzek
le. Dynamiczny rozwój Banku, czy poszukiwanie nowych możliwości akwizycji od
dawna znajduje aprobatę w oczach in2. GETIN:
westorów. Przejawem tego jest wzrost kurDynamiczny rozwój utrzymany
su akcji w ostatnich latach o kilka tysięcy
procent.
Getin Holding SA operuje na polskim i rosyjskim rynku sektora finansowego, kon3. HYPERION:
centrując się na usługach bankowych, le700% wzrostu zysku netto
asingu, pośrednictwa kredytowego
i ubezpieczeń. Firma poszukuje przedsięGrupa Hyperion działa na szeroko pojęwzięć o dużym potencjale rozwoju i atraktym rynku telekomunikacyjnym, koncencyjnym, przyszłościowym rynku docelotrując się na usługach dostępowych do
wym. W najbliższym czasie zamierza nainternetu. Spółka jest czołowym na poldal koncentrować się na rozwoju ogólnoskim rynku, niezależnym dostawcą interpolskiej sieci oraz ofercie produktowej
netu w technologii Ethernet. Spółka
Getin Banku SA, Dom Banku oraz na dalświadczy usługi telekomunikacyjne za poszej akwizycji w sektorze szeroko rozumiamocą własnej szerokopasmowej infranych usług finansowych. W rachubę
struktury teleinformatycznej, wykorzystuwchodzą także kolejne inwestycje na
jącej najnowsze rozwiązania techniczne
wschodzie.
z dziedziny przesyłu danych w sieciach
Z raportu za 3 kw. 2006 roku wynika, że
Kryteria OCENY
szkieletowych. Hyperion kieruje swoje
usługi przede wszystkim do klientów indywidualnych. Większość przychodów
pochodzi z comiesięcznych opłat abonamentowych. Liczba abonentów wynosi
obecnie ponad 40 tyś. Spółka chciałaby,
żeby ta liczba wzrosła na koniec roku do
poziomu 60 tyś.
Hyperion ma za sobą znakomity kwartał.
W okresie lipiec – wrzesień 2006 przychody ze sprzedaży wzrosły o 61,5% w stosunku do 3 kw. ubiegłego roku i sięgnęły
poziomu 5,01 mln zł. Ponad 60% spadek
kosztów sprzedaży pozwolił na znaczący
wzrost zysku na poziomie operacyjnym.
Wyniósł on w 3 kw. bieżącego roku 1,21
mln zł, wobec 71 tyś. zł w tym samym
okresie poprzedniego roku. Daje to dynamikę poprawy na poziomie 1628%. Zysk
netto wzrósł natomiast z 0,12 mln zł do
1 mln zł. Oznacza to, że poprawa na tym
poziomie przekroczyła 730%.
Raport za 3 kw. pokazuje, że przyjęta strategia rozwoju procentuje. Prowadzone
akwizycje okazują się skuteczne. Środki
pozyskane z emisji są efektywnie wykorzystywane. Wypracowany wynik pozwala
oczekiwać, że tegoroczna prognoza zostanie wykonana. Zgodnie z nią Spółka
ma osiągnąć w tym roku 3,5 mln zł zysku.
Po trzech kwartałach ma na koncie już
2,3 mln zł zysku netto. Opublikowany raport należy ocenić bardzo pozytywnie.
Wynik za 4 kw. także powinien być bardzo
dobry. Sądzić można jednak, że w kolejnym roku dynamika poprawy wyników
ulegnie osłabieniu.
1. eCARD:
Po trzech kwartałach strata wyższa
od prognoz
eCard SA to Firma pośrednicząca w nowoczesnym bezgotówkowym rozliczaniu
transakcji płatniczych, a także oferująca
dostęp do produktów i usług Xtrade –
platformy handlu elektronicznego B2B.
eCard szacuje swój udział w krajowym
rynku płatności za pomocą kart w internecie na około 91 proc. Spółka obsługuje około 500 firm, w tym takich liderów
w swoich branżach, jak: PLL LOT, Merlin.
pl, PKP Intercity, Polkomtel SA, Netia SA,
Polish Travel, Quo Vadis, Travelplanet. pl,
Agora SA, PCK i wielu innych.
Trzeci kwartał był dla Spółki bardzo słaby.
Ecard jeszcze kilka miesięcy temu został
obdarzony przez rynek wyjątkowym zaufaniem (z racji tego, że uplasował emisję
przy słabych wynikach), a to powinno
motywować Zarząd do znacznie bardziej
intensywnej pracy niż obecnie. Tymcza-
1619
6/1/07
16:31
Page 4
RANKING
sem w 3 kw. przychody ze sprzedaży spadły i wyniosły raptem 0,9 mln zł, podczas
gdy w 3 kw. ubiegłego roku przekroczyły
poziom 1,5 mln zł. Wzrosły jednak zarówno koszty sprzedaży, jak i ogólnego zarządu. W efekcie strata na działalności operacyjnej wyniosłą 0,76 mln zł. Rok wcześniej Spółka wypracowała na tym poziomie niemal 4 mln zysku. Należy jednak zauważyć, że ubiegłoroczny zysk wynikał tylko ze zdarzeń jednorazowych. W tym roku
takich zdarzeń nie było. W efekcie wynik
netto zamknął się w 3 kw. 2006 stratą rzędu 0,73 mln. W 3 kw. ubiegłego roku Spółka zarobiła na czysto 3,65 mln zł.
Analizując raport należy zwrócić uwagę
na brak porównywalności na poziomie
przychodów z analogicznym okresem
ubiegłego roku ze względu na zmiany
księgowe rejestrowania przychodów. Po
uzyskaniu danych za okres 9 miesięcy Zarząd Spółki poinformował, że prognozy na
rok 2006 zrealizuje tylko na poziomie przychodów. Natomiast nie zostaną zrealizowane prognozy EBITDA i straty netto. Zarząd eCard planuje osiągnąć na koniec
2006 roku EBITDA na poziomie – 2.6 mln
zł, a stratę netto na poziomie 2,5 mln zł.
Pierwotna prognoza zakładała, że Spółka
straci w 2006 roku 0,87 mln zł. Tymczasem
już podczas analizy prospektu nasuwały
się wnioski, że Spółka może mieć poważne problemy z realizacją tej prognozy
(wspominano o tym także w raporcie IPO
opublikowanym przez SII). Reasumując
można stwierdzić, że Spółka ewidentnie
rozczarowuje i choć działa w ciekawej
branży to wciąż nie generuje dodatniego
wyniku. Zyski nadal są tylko perspektywą,
ale w znacznie dłuższym terminie realną.
■ Jak oceniają Państwo raport za ostatni kwartał?
Ocena raportu za 3 kwartał 2006 jest bardzo trudna zwłaszcza jeżeli chce się
w prosty sposób porównać wyniki spółki
z wynikami analogicznego okresu roku
2005. Przede wszystkim zmianie uległy zasady rozliczeń pomiędzy spółką, jej klientami i bankiem rozliczającym, w związku
z czym spadek przychodów jest efektem
zmian księgowych zasad ich rejestrowania. W ostatnim roku spółka poważnie
rozszerzyła też strukturę swojej oferty, prawie dwukrotnie zwiększyła liczbę zatrudnionych specjalistów oraz praktycznie
w 100 procentach wymieniła swoją infrastrukturę technologiczną. Zmianie uległ
bank rozliczający transakcje (obecnie
jest to PKO BP), wprowadzona została
wielowalutowość, zbudowano dwa nowoczesne centra przetwarzania danych.
Spółka rozszerzyła ofertę o obsługę przelewów elektronicznych (eprzelewów), do-
Spółka kolejny raz zawiodła. W 3 kw. bieładowań telefonów komórkowych, sms
żącego roku wypracowała przychody na
premium, hosting usług 3DS dla banków.
poziomie 369,4 mln zł, czyli o 3,1% niższe
Zakres przeprowadzonej restrukturyzacji
niż w roku poprzednim. Rosnące koszty
spółki osiągnął rzadko spotykaną skalę.
wytworzenia produktów (361,3 mln zł,
Kompleksowość i skala zmian spowodowobec 356,2 mln zł w tym samym okresie
wała, że kilku ze wspomnianych powyżej
poprzedniego roku) przy utrzymaniu
zmian nie udało się wprowadzić w zakłakosztów ogólnego zarządu na poziomie
danych wcześniej terminach. Spadek
zbliżonym do ubiegłorocznego, przyczysprzedaży związany był tez z rezygnacją
niły się do wypracowania 21,7 mln zł straprzez Lot z rozliczeń transakcji kartowych
ty na sprzedaży, wow Polsce (brak oferty
bec 6,3 mln zł straty
opartej na wielowalutoSpółka rozczarowała w 3 kw. w tym samym okresie
wości). Klient ten genepoprzedniego roku.
rował dotąd ponad
zarówno akcjonariuszy, jak
Oznacza to dynamikę
50% obrotów spółki.
wzrostu rzędu 244%.
Nowe umowy zawarte
i analityków. Wynik okazał się Po
uwzględnieniu
w tym okresie przez
ujemnego salda pozospółkę pozwoliły na podużo gorszy od oczekiwań
stałych kosztów i przywrót do wcześniejszego
chodów
operacyjpoziomu
sprzedaży.
rynku.
Zmusiło
to
Zarząd
do
nych, strata na pozioeCard podpisał też
mie operacyjnym wyz LOT umowę o obsłuznaczącego obniżenia
niosła 23,5 mln zł. Wodze przelewów. Wdrobec 2,3 mln zł straty
żenie wielowalutowości
prognozy zysku netto.
w 3 kw. poprzedniego
pozwala tez obecnie
roku. Oznacza to
spółce na rozpoczęcie
wzrost straty o 922%. W ostatecznym rozrozmów handlowych o obsłudze transakrachunku Firma wykazała 21,4 mln zł
cji kartowych dla linii lotniczych.
■ Czy jest szansa, że w kolejnych kwarstraty netto, wobec 7,8 mln zł zysku netto
tałach będzie lepiej?
przed rokiem. Należy zaznaczyć jednak,
Należy podkreślić, że pomimo opóźnień
że ubiegłoroczny zysk wynikał tylko i wywe wdrożeniach nowych linii businessołącznie ze zdarzeń jednorazowych.
wych żaden projekt nie został wstrzymaSpółka niestety już drugi raz znalazła się
ny i wkrótce należy spodziewać się przypo negatywnej stronie Podium. Winne
chodów ze sprzedaży nowych usług. Potemu są ponownie bardzo słabe wyniki,
twierdza to rozpoczęcie w listopadzie
które zmusiły Zarząd na kilka dni przed
sprzedaży doładowań telefonów komórpublikacją raportu do odwołania prokowych czego pozytywny wpływ i na wygnozy finansowej na bieżący rok. Zrewiniki spółki będzie widoczny już w najbliżdowane w sierpniu plany zakładały, że firszych kwartałach. Podjęliśmy tez decyzję
ma zarobi na czysto 2,3 mln zł. Przed
o wcześniejszym niż planowano uruchosierpniem planowano zdecydowanie
mieniu sieci własnych bankomatów.
lepszy wynik, bo 54,5 mln zł. Kiepska konPierwsze maszyny eCard będą zainstalodycja Spółki wynikająca w sporym stopwane jeszcze w bieżącym roku. Bankoniu z uwarunkowań rynkowych od dawna
maty staną w bardzo atrakcyjnych lokaliprzekłada się na słabe zachowanie kurzacjach.
su. W momencie, gdy Spółka debiutowała na giełdzie zarówno jej wycena, jak
Odpowiedzi udzielił Konrad Korobowicz,
i wyniki były bardzo atrakcyjne. Wycena
Prezes Zarządu eCard S. A.
wciąż jest ciekawa, ale niestety, aby kurs
rósł, obok wyceny konieczne są dobre
wyniki finansowe. Konieczne są mocne
2. POLICE:
cięcia w kosztach. Najwięcej zależy jedKryzys się pogłębił
nak od cen surowca (gazu). Ponadto ze
względu na letnie klęski żywiołowe (susza
Zakłady Chemiczne Police to potentat
oraz powodzie) i trudną sytuacje finansow polskiej branży chemicznej. Firma spewą rolników popyt na nawozy produkocjalizuje się przede wszystkim w produkwane przez Spółkę był zdecydowanie niżcji bieli tytanowej, amoniaku oraz kwasu
szy niż się wcześniej spodziewano. Póki
fosforowego i siarkowego. Spółka jest
co perspektywy na ten rok nie są zbyt
Największym producentem w Polsce nadobre. Firma musi nadal szukać optymalwozów fosforowych i wieloskładnikonego rozwiązania obecnego kryzysu,
wych, ma prawie 60% udział w produkcji
gdyż tylko w taki sposób będzie mogła
krajowej.
odzyskać zaufanie rynku.
1619
6/1/07
16:31
Page 5
2025.qxd
6/1/07
16:38
Page 2
SPÓŁKI GIEŁDOWE
Wywiad z prezesem
zarządu Alma Market
Jerzym Mazgajem
Misją Spółki jest zapewnienie bogatego asortymentu produktów delikatesowych zadawalających najbardziej wymagających klientów. Dlatego można
u nas znaleźć produkty, których nie można kupić gdzie indziej.
Alma to sieć supermarketów
i delikatesów należących do
krakowskiej firmy Alma Market
S. A. Spółka posiada obecnie
swoje oddziały w Krakowie,
Warszawie, Nowym Targu i Tarnowie. Do
końca 2008 r. Alma planuje zwiększyć
ilość placówek do 27. Do tego czasu
w Warszawie funkcjonować będzie
6 obiektów. Misją Spółki jest zapewnienie
bogatego asortymentu produktów delikatesowych zadawalających nawet najbardziej wymagających klientów. Dlatego w supermarketach Alma znaleźć można produkty, których nie można kupić
w innych sklepach. Sprowadzane są z Europy i Ameryki Południowej z pełną dbałością o ich najwyższą jakość. Supermarkety Alma są wyjątkowe, nie tylko dzięki
wyjątkowej różnorodności asortymentu.
Ich przyjazną atmosferę stwarzają fachowi i uśmiechnięci sprzedawcy oraz niebanalne i wygodnie zaaranżowane wnętrza
– harmonijne połączenie nowoczesności
z tradycją. Do Almy należy także Spółka
działająca w sektorze chemicznym –
Krakchemia. Firma ta w przyszłości wprowadzona zostanie na giełdę lub trafi do
inwestora branżowego. Kolejna ze spółek
zależnych – Alma Development realizować będzie projekty deweloperskie.
A
1. Od momentu pojawienia się Pana
w Spółce znacząco uległ zmianie wizerunek Spółki. Obiekty Almy mocno zyskały na jakości. Oferują nową jakość
zakupów. Czym inspirował się Pan przy
wyborze takiej ścieżki rozwoju spółki?
Będę trochę nieskromny, ale myślę, że to
właśnie moje zaangażowanie się, najpierw kapitałowe, a później osobiste angażowanie się w ideę stworzenia sklepów
z żywnością, w których będzie można zaspokajać nie tylko podstawowe potrzeby
zakupów związane z wyżywieniem się, ale
również potrzeby odkrywania nowych
smaków dały początek zmiany wizerunku
spółki. W jakiś sposób moje wcześniejsze
doświadczenie związane z handlem
odzieżą markową, przeniosło się również
na handel artykułami żywnościowymi.
2. Co jest priorytetem strategicznym
Spółki na najbliższe 3 lata?
Zwiększanie powierzchni handlowej poprzez uruchamianie nowych obiektów
handlowych, a w konsekwencji wzrost
sprzedaży. Oczywiście ważne jest dla nas,
aby uruchamiane obiekty po okresie
mniej więcej roku od ich otwarcia zaczynały być rentowne i tworzyły już wartość
dodaną dla spółki jako całości.
3. Co z Pańskiego punktu widzenia jest
największym zagrożeniem dla rozwoju
Spółki?
Nietrafione lokalizacje, co będzie się ob-
jawiać ich zbyt niską sprzedażą w stosunku do zakładanej.
4. W jakim stopniu realizacja programu
motywacyjnego może wpłynąć na obniżenie przyszłych wyników finansowych? Czy Spółka uwzględnia ten
koszt, a zarazem nagrodę za dobre zarządzanie, w swoich prognozach?
2/3 programu jest praktycznie nieczynne
ze względu na kryteria ekonomiczne tego
programu, gdzie bazą są skonsolidowane
wyniki za 2004 rok, które były bardzo wysokie ze względu na dokonaną wówczas
sprzedaż części nieruchomości spółki, co
niestety nie było zakładane podczas podejmowania uchwały o programie motywacyjnym. Ta część programu mogłaby
się stać aktywna wyłącznie gdyby miały
miejsce transakcje jednorazowe typu na
przykład bardzo duży zysk na sprzedaży
którejś z nieruchomości. Ale tego nie planowaliśmy w prognozie naszych wyników.
2025.qxd
6/1/07
16:38
Page 3
EDUKACJA
A nawet gdyby coś takiego miało mieć
miejsce to wówczas bardzo prosto można uwzględnić taki wpływ na wyniki.
Na pozostałą 1/3 programu uzależnioną
od wzrostu wartości kursu akcji spółka
tworzy rezerwy.
Giełda
5. Kiedy można oczekiwać otwarcia
pierwszych obiektów za granicą?
Może to nastąpić już w 2007 roku, jednak
decyzja o tym nie została jeszcze podjęta.
W jakim celu inwestujemy?
6. Czy ewentualne upublicznienie Krakchemi wpłynie na wynik finansowy Grupy Alma?
Gdyby tak nie było, to nie byłoby sensu
rozważać tego kroku. Oczywiście nie stanie się to natychmiast pomijając ewentualny krótkoterminowy efekt związany
z przychodami finansowymi od pozyskanego i niewykorzystanego natychmiast
przez tą spółkę kapitału.
7. Co z akwizycjami? Czy Zarząd prowadzi rozmowy na temat przejęć? Kiedy można spodziewać się konkretnych
decyzji?
Nie wykluczamy akwizycji. Prowadzimy
rozmowy, ale jednocześnie sprawdzamy
i liczymy czy mogłoby dane przedsięwzięcie być dla nas opłacalne. A to jest dla
nas priorytetem.
8. Czy jest coś, co chciałby Pan Prezes
powiedzieć akcjonariuszom Spółki?
Tylko potwierdzić moje osobiste zaangażowanie w spółkę i plany jej rozwoju. Marzeniem moim jest, aby sklepy delikatesowe o nazwie ALMA kojarzyły się z dobrą
marką, a wówczas również zadowoleni
będą akcjonariusze spółki.
■
krok po kroku
■
Tomasz Gessner
Kiedy kupić? Kiedy sprzedać? Czyli wszystko,
co warto wiedzieć o analizie technicznej
O
dpowiedź wydaje się banalNarzędzia ułatwiające podejmowanie decyzji inwestycyjnych
na. Z chęci zysku. Zysk rozumieć można jednak w wieloDominującymi dwiema grupami narzędzi
raki sposób. Dla większości
mającymi na celu ułatwienie podjęcia
osób jest to różnica między
decyzji inwestycyjnych są narzędzia anaceną kupna, a ceną sprzedaży. Warto
lizy fundamentalnej oraz analizy techjednak pamiętać, że nabywanie papienicznej. Analiza fundamentalna zajmuje
rów wartościowych, czy jakichkolwiek insię badaniem spółki (którego uwieńczestrumentów finansowych, niekoniecznie
niem jest wycena) oraz
musi wiązać się z zyjej relacji z otoczeniem
skiem pochodzącym
makroekonomicznym
z różnicy kursowej. Zysk
Przy próbie określenia
(a więc określeniem
może być również rozuwpływu i tendencji rozmiany jako korzyść wykształtowania się cen
wojowej poszczególnikająca na przykład
nych danych makroz posiadania większeaktywów finansowych
ekonomicznych na jej
go wpływu na to, co się
funkcjonowanie) oraz
dzieje w spółce (liczba
z pomocą przychodzą nam
mikroekonomicznym
głosów na Walnym
Zgromadzeniu Akcjonarzędzia analizy fundamen- (czyli relacji z bliższym
otoczeniem, jak sektor,
nariuszy), z chęci uzyw którym spółka działa
skania Prawa Poboru,
talnej i technicznej
i jego perspektyw do
dywidendy, czy też zrecałego portfela rynkodukowania ekspozycji
wego). Można więc stwierdzić, że analiza
na ryzyko (kursowe, stóp procentowych)
fundamentalna odpowiada na pytanie:
przy wykorzystaniu instrumentów poco kupić / sprzedać? Określa zatem grochodnych. Rynek finansowy oferuje więc
no spółek niedowartościowanych i rokukorzyści niekoniecznie dotyczące stricte
jących dobre perspektywy rozwoju o wyżróżnicy kursowej.
szej dynamice, niż rynek rozumiany jako
całość (w tym wypadku bierze się zwykle
Dla drobnych, indywidualnych inwestopod uwagę Warszawski Indeks Giełdowy
rów zysk jest jednak przede wszystkim
– WIG). Wśród tak wyselekcjonowanych
utożsamiany ze zmianą ceny aktywów fispółek należałoby zdecydować, kiedy bęnansowych, w które zamierzają inwestodzie dobry moment na ich kupno i w tym
wać. Priorytetem staje się osiągnięcie jak
miejscu przydatne mogą się okazać nanajwyższej stopy zwrotu z inwestycji. Istotrzędzia analizy technicznej, za pomocą
ne jest więc to, aby kupić tanio i sprzedać
których inwestor jest w stanie stworzyć
drogo. Kluczowa jest zatem umiejętność
sobie kryteria, których pojawienie się bęprzewidzenia tego, jak zmienią się ceny
dzie przesłanką do kupna. Działa to rówkonkretnych aktywów w przyszłości i ponież w drugą stronę, czyli dzięki analizie
szerzeniu tych umiejętności będzie służył
fundamentalnej jesteśmy w stanie okrecykl niniejszych artykułów. Przy próbie
ślić grono spółek przewartościowanych,
określenia dalszego kształtowania się cen
co z kolei sugerowałoby, aby pozbyć się
aktywów finansowych z pomocą przyich z portfela, a analiza techniczna podchodzą nam narzędzia analizy fundapowie nam, kiedy najlepiej będzie to zromentalnej i technicznej.
2025.qxd
6/1/07
16:38
Page 4
EDUKACJA
bić. Analiza fundamentalna dostarcza
więc informacji na temat tego „co kupić
lub sprzedać?”, a techniczna „kiedy kupić lub sprzedać?”. Do pełni sukcesu potrzeba jeszcze jednego narzędzia, odpowiadającego na pytanie „ile kupić/sprzedać?”, a tym z kolei zajmuje się analiza
portfelowa, pozwalająca m. in. za pomocą narzędzi statystycznych skonstruować
portfel tak, aby uzyskać najwyższą stopę
zwrotu przy danym poziomie ryzyka, bądź
daną stopę zwrotu przy najniższym poziomie ryzyka.
ogólnie przyjęte zasady, na których analiza techniczna się opiera, są dla wszystkich jasne, to jednak interpretacja przez
poszczególnych analityków tego samego
wykresu może się między sobą różnić
i mogą oni nawet dojść do sprzecznych
ze sobą wniosków. Można więc powiedzieć, że jest to dziedzina w dużej mierze
subiektywna i o sukcesie w przeważającej
mierze decyduje zdobywane latami doświadczenie i wypracowany zestaw narzędzi, aniżeli sama znajomość teorii bez
umiejętności jej właściwego zastosowania. Analiza techniczna z założenia opiera się na trzech założeniach:
Niniejszy cykl artykułów poświęcony będzie przede wszystkim decyzjom doty■ rynek dyskontuje wszystko
czącym momentu zawarcia transakcji,
Pierwszy aspekt wiąże się w pewnym
a więc analizie technicznej. Zostaną
stopniu z założeniem rynku efektywnego,
w nich przybliżone podstawowe informaczyli takiego, gdzie ceny rynkowe pocje, które powinny pomóc indywidualneszczególnych instrumenmu inwestorowi w bartów finansowych zawiedziej trafnym doborze
rają już w sobie wszelkie,
momentu wejścia na ryAnaliza fundamentalna
dostępne informacje.
nek, bądź jego opuszczeniu. Poznają Państwo
dostarcza więc informacji Mówiąc inaczej, nie ma
możliwości uzyskania
podstawowe
rodzaje
na temat tego
dodatkowej stopy zwrowykresów (liniowe, słuptu na bazie analizy funkowe, świecowe), ich
„co kupić lub sprzedać?”, damentalnej, bowiem
skale (arytmetyczna, lorynkowa akcji pogarytmiczna), podstaa techniczna „kiedy kupić cena
winna zawsze odzwierwowe formacje liniowe
ciedlać wartość we(odwrócenia, kontynulub sprzedać?”.
wnętrzną spółki. Zaacji i odwrócenia lub
miast zatem dokonywać
kontynuacji trendu) oraz
wyceny spółek, należałoby się skupić jeświecowe. Nie zabraknie także teorii Dodynie na badaniu wykresów, które obrawa i Elliotta. Przyjrzymy się także najważzują już wszystkie, dotychczasowe zachoniejszym wskaźnikom, którymi posługują
wania inwestorów. Wychodzi się tu z załosię analitycy (między innymi oscylatory,
żenia, że łatwiej jest ocenić przyszłość na
wskaźniki mierzące siłę trendu, wskaźniki
bazie analizy przeszłych zachowań cen,
oparte na wolumenie). Omówione zostaktóre obrazują faktyczne decyzje inwenie również znaczenie luk cenowych, liczby otwartych kontraktów oraz średnich
kroczących. Będzie to więc przegląd
podstawowych kwestii, które pomogą
w lepszym zrozumieniu tego, co jest zapisane na wykresie i co może okazać się
pomocne w określeniu przyszłych zachowań rynku. Wiedza z tego zakresu może
pomóc zarówno przy sporządzaniu własnych analiz, jak również w lepszym zrozumieniu publikowanych analiz technicznych na łamach prasy / Internetu.
storów, aniżeli dociekać przyczyn dotychczasowego zachowania się kursu.
■ ceny podlegają trendom
Kolejnym, podstawowym założeniem
analizy technicznej jest to, że ceny podlegają trendom. Zadaniem analityka jest tu
zatem rozpoznanie trendu w jego wczesnej fazie i podjęcie odpowiednich działań, czyli wydania rekomendacji kupna
w przypadku przesłanek dotyczących
możliwości zapoczątkowania nowego
trendu wzrostowego i odwrotnie w przypadku zapoczątkowania nowego trendu
spadkowego. Wychodzi się tu z założenia,
że trend ma zawsze większą szansę na
kontynuację, aniżeli na odwrócenie i stąd
również wzięło się znane każdemu inwestorowi powiedzenie: „Trend is your friend”
(„Trend jest twoim przyjacielem”). Wystarczy więc „tylko” rozpoznać trend w jego
wczesnej fazie i się do niego przyłączyć.
W praktyce, jak się okaże w dalszych częściach niniejszego cyklu, nie jest to zadanie proste.
■ historia się powtarza.
Ostatnim aspektem jest założenie, że historia się powtarza. Innymi słowy, że zachowania inwestorów w konkretnych sytuacjach są do siebie bardzo zbliżone,
a zatem można próbować przewidywać,
co się stanie z ceną na podstawie tego,
jak w tych samych warunkach reagowali inwestorzy w przeszłości. Takie zachowania opisane są pewnymi wzorami
(formacjami) na bazie których można
określić, co się dalej stanie z ceną.
Aspekty poszczególnych formacji zostaną szczegółowo omówione w kolejnych
częściach.
Rys. 1: Wykres liniowy indeksu WIG 20
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
Analiza techniczna
– podstawowe założenia
Analizę techniczną można określić jako
badanie przeszłych zmian cen za pomocą wykresów, na podstawie których dokonuje się próby określenia tego, co się stanie z ceną w przyszłości. Ten rodzaj analizy często utożsamiany jest niemalże ze
sztuką. Wynika to bowiem z tego, że choć
September October
November
Ddecember
2006
February
March
April
May
June
3400
3350
3300
3250
3200
3150
3100
3050
3000
2950
2900
2850
2800
2750
2700
2650
2600
2550
2500
2450
2400
2350
2300
2250
2200
6/1/07
16:38
Page 5
EDUKACJA
Rys.2: Budowa słupka
➙
Cena
otwarcia
Cena
maksymalna
➙
Cena
zamknięcia
➙
2025.qxd
Cena
minimalna
1. Wykres liniowy
Podstawowym, najprostszym typem wykresu jest wykres liniowy. Na osi odciętych (X) znajduje się czas, natomiast na
osi rzędnych (Y) cena. Przykład takiego
wykresu obrazuje rysunek 1.
Tego typu wykresy są często używane w
prasie, czy telewizji do pokazywania
zmian cen na rynkach finansowych. Są
one bowiem bardzo proste i widzom
oraz czytelnikom nie sprawiają kłopotów
w interpretacji. Rysunek 1 przedstawia
wykres indeksu WIG20 od września 2005
roku. Jest to wykres sporządzony na podstawie danych dziennych. Istotną kwe-
stią przy wykresach liniowych jest to, że
należy określić, według jakich cen wykres ma zostać sporządzony. Dzienne
wahania giełdowe zawierają w zasadzie
cztery ceny: cenę otwarcia, cenę zamknięcia, cenę maksymalną oraz cenę
minimalną. Rysując wykres liniowy trzeba się zatem zdecydować, która cena
będzie brana pod uwagę (niektórzy
analitycy budują wykresy liniowe również
w oparciu o cenę średnią z danego
dnia). Uważa się, że najbardziej istotną
ceną jest zawsze cena zamknięcia notowań i przeważnie to właśnie ona jest używana przy kształtowaniu wykresów linio-
Rys.4: Konstrukcja świecy japońskiej
➙
Maksimum
Górny cień
Rodzaje wykresów
Podstawowym narzędziem pracy analityka technicznego jest wykres. Umiejętność jego właściwego odczytania jest
kluczową kwestią w ocenie kondycji rynku. Pozornie dziwnie wyglądające zygzaki są dla analityka skarbnicą wiedzy o
tym, co się dzieje na rynku.
Maksimum
Górny cień
Zamknięcie
Otwarcie
Otwarcie
Zamknięcie
Dolny cień
Dolny cień
Minimum
Na początek spójrzmy zatem na rodzaje
wykresów, jakimi można się posłużyć,
aby zapisać przebieg notowań.
Minimum
Biały korpus
Czarny korpus
Rys. 3: Wykres słupkowy indeksu WIG 20
– 3400
– 3350
– 3300
– 3250
– 3200
– 3150
– 3100
– 3050
– 3000
– 2950
– 2900
– 2850
– 2800
– 2750
– 2700
– 2650
– 2600
– 2550
– 2500
– 2450
– 2400
– 2350
– 2300
– 2250
– 2200
September
October
November
Ddecember
2006
February
March
April
May
June
2025.qxd
6/1/07
16:38
Page 6
EDUKACJA
wych. Jak łatwo się domyślić, wykres liniowy jest wykresem bardzo ubogim, bowiem informuje nas o kształtowaniu się
kursu jedynie w cenach zamknięcia, ale
nie pokazuje już, jak kształtowały się notowania w czasie całej sesji. Jest on zatem wykresem stosunkowo amatorskim
i raczej nie jest powszechnie używany
przez analityków. Jego zaletą może być
jednak to, że fakt pokazywania jedynie
cen zamknięcia działa trochę jak średnia i pokazuje ogólne tendencje kształtowania się cen (trend), a zatem jest pozbawiony tzw. szumu cenowego, jaki pojawia się w trakcie sesji (zwłaszcza przy
dużej, dziennej zmienności).
2. Wykres słupkowy
Nieco bardziej zaawansowanym wykresem jest wykres słupkowy. Każda sesja
pokazywana jest jako jeden „słupek”.
Przykład budowy pojedynczego słupka
przedstawia rysunek 2.
Pojedynczy słupek pokazuje wszystkie
cztery ceny z danego dnia. Na rysunku
widać, że ze słupka wychodzą po obu
stronach jeszcze krótkie, poziome kreski.
Ta po lewej stronie słupka oznacza poziom rozpoczęcia sesji, a po prawej stronie słupka poziom zakończenia sesji. Wysokość całego słupka obrazuje natomiast
rozpiętość notowań w ciągu danej sesji.
Na przykładowym słupku (Rys. 2) cena
otwarcia jest wyższa od ceny zamknięcia.
Wykresy słupkowe są nieco częściej używane przez analityków. Dostarczają bowiem zdecydowanie więcej informacji,
w porównaniu z wykresami liniowymi,
opartymi zwykle jedynie o cenę zamknięcia. Widać więc, jak zmieniała się sytuacja w ciągu danego dnia oraz czy cena
otwarcia była wyższa, czy niższa od ceny
zamknięcia. Przykład wykresu słupkowego dla indeksu WIG20 przedstawia rysunek 3.
Dzięki takiemu wykresowi widać więc również rozpiętość notowań w ciągu każdej
sesji. Okres od listopada do grudnia 2005
roku charakteryzował się bardzo stabilnym i równomiernym wzrostem indeksu.
Widoczne jest to po stosunkowo niewielkich wysokościach pojedynczych słupków. Od 15 maja 2006 roku zapoczątkowany został już bardzo silny spadek, cechujący się dużą zmiennością cen. Jak
widać, wysokość słupków na sesjach po
15 maja 2006 jest znacznie większa. Jest
to również informacja, że na rynku pojawiło się dużo emocji i mamy do czynienia
z bardzo nerwowymi ruchami. Takie zachowanie się cen świadczy wówczas również o wzroście ryzyka inwestowania na
rynku o tak dużej wolatywności (problem
Rys. 5: Wykres świecowy indeksu WIG 20
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
–
September
October
November
Ddecember
2006
February
March
April
May
3400
3350
3300
3250
3200
3150
3100
3050
3000
2950
2900
2850
2800
2750
2700
2650
2600
2550
2500
2450
2400
2350
2300
2250
2200
June
Rys. 6: ALCHEMIA – wykres w skali arytmetycznej
– 80
ALCHEMIA (46.00 00, 46.90 00, 44.20 00, 45.70 00, +2.200 00)
– 75
– 70
– 65
– 60
– 55
– 50
– 45
– 40
– 35
– 30
– 25
– 20
– 15
– 10
– 5
– 0
Apr
May
Jun
Jul
Aug
Sep
Oct
Nov
ustawienia zleceń obronnych adekwatnych do panującej zmienności rynku).
Dec
2006
Feb
Mar
Apr
May
Jun
Wykres świecowy jest zatem trochę bardziej czytelną wersją wykresu słupkowego. Odległości od poziomu otwarcia do
3. Wykres świecowy
poziomu zamknięcia (a więc w przypadWykres świecowy (nazywany również wyku wykresów słupkowych odległości
kresem świec japońskich) jest chyba najmiędzy poziomymi kreskami w poprzek
bardziej
popularnym
słupka) obrazowane są
wykresem wśród analityza pomocą tzw. korpusu
ków technicznych. Możświecy.
Jeśli
cena
Wykres świecowy jest
na powiedzieć, że jest
otwarcia jest niższa od
to jeszcze nieco barchyba najbardziej popular- ceny zamknięcia, wówdziej udoskonalona werczas korpus ma kolor
sja wykresu słupkowego.
nym wykresem wśród ana- biały. Jeśli natomiast
Zmiany ceny w ciągu
otwarcie dokonało się
danej sesji obrazowane
powyżej ceny zamknięlityków technicznych.
są za pomocą świecy,
cia, wówczas korpus
która również pokazuje
będzie czarny. Oprócz
ceny otwarcia, zamknięcia, minimum
korpusów, świece zawierają również tzw.
oraz maksimum. Przykład budowy pojecienie, które mogą się pojawić zarówno
dynczej świecy przedstawia rysunek 4.
u góry świecy, jak również w jej dolnej
2025.qxd
6/1/07
16:38
Page 7
EDUKACJA
Rys. 7: ALCHEMIA – wykres w skali logarytmicznej
–
–
–
–
90
80
70
60
– 50
– 40
– 30
– 20
– 10
Apr
May
Jun
Jul
Aug
Sep
Oct
części. Obrazują one rozpiętość cen
w ciągu danej sesji. Poszczególne kształty świec (a więc długość i kolor korpusów oraz długości cieni świec) i miejsce
ich pojawienia się są bardzo cennymi informacjami na temat kondycji rynku.
Z poszczególnych świec budowane są
tzw. formacje świecowe (składające się
z jednej, dwóch, bądź większej ilości
świec), które informują, co się dzieje na
rynku (czy przewagę zyskują / tracą kupujący, czy sprzedający), a taka diagnoza zwiększa prawdopodobieństwo prawidłowego określenia dalszych zmian
cen na rynku. Przykład wykresu świecowego
na
podstawie
indeksu
WIG20 przedstawia rysunek 5.
Podsumowując: przedstawione rodzaje
wykresów są w zasadzie podstawowymi,
których używa się do prezentacji notowań. Warto przede wszystkim zapamiętać podstawowe właściwości poszczególnych wykresów. Wykres liniowy jest
wykresem najprostszym, ale budowany
w oparciu tylko o jedną z cen danego
dnia (zwykle jest to cena zamknięcia).
Wykres słupkowy dostarcza nam już informacji na temat przebiegu sesji, bowiem widoczne są cena otwarcia, zamknięcia oraz zakres zmienności cen
danego dnia (minimum i maksimum sesji). Wykres świecowy jest natomiast
udoskonaleniem wykresu słupkowego.
Zakres pomiędzy ceną otwarcia, a ceną
zamknięcia nazywany jest korpusem
świecy. Korpusy, jak również cienie świec
i ich położenie tworzą formacje świecowe, dzięki którym można zwiększyć
prawdopodobieństwo przewidzenia dalszego przebiegu notowań.
Nov
Dec
2006
Feb
Mar
Apr
May
Skala arytmetyczna,
a skala logarytmiczna
Jun
trzech przypadków wzrost wyniósł
100%. Zupełnie inaczej takie ruchy byłyby przedstawione na skali arytmetycznej (odpowiednio wzrost o 10, 20 i 40
jednostek). Wykresy z użyciem skali logarytmicznej są de facto wykresami semi-logarytmicznymi, bowiem oś czasu
(X) przedstawiana jest już w tradycyjnym ujęciu. Różnice pomiędzy tymi
dwiema skalami widać najlepiej na
przykładzie walorów, gdzie ruchy cen
w ujęciu procentowym były znaczące.
Rysunek 7 przedstawia ten sam wykres
spółki Alchemia, ale tym razem w ujęciu
procentowym, czyli przy użyciu skali logarytmicznej.
Jak widać na rysunku 7, skala cenowa
nadaje zmianom procentowym tą samą odległość, czyli nawiązując do
wcześniejszego przykładu, jeśli spojrzymy na skalę cenową na rysunku 7, to
dystans od 10 do 20, od 20 do 40 oraz
od 40 do 80 (a więc w każdym przypadku wzrost o 100%) ma na osi Y taką samą długość.
Wspomniałem wcześniej, że na osi rzędMożna więc powiedzieć, że skala arytnych (Y) prezentowana jest skala cenometyczna jest użyteczna, gdy zakres ruwa. Można ją jednak pokazać w dwojachu jest mały. Gdy jest znaczący, naleki sposób. W tradycyjnym ujęciu będzie
żałoby przejść już na skalę logarytmiczto skala arytmetyczna. Oznacza to, że
ną. Skala arytmetyczna może być pona wykresie wzrost kursu danego instrumocna w prezentacji wykresów raczej
mentu na przykład o 10
krótkoterminowych.
jednostek będzie miał
Gdy zmiana ceny nie
zawsze taką samą odlejest zbyt duża, wówSkala arytmetyczna
głość niezależnie od teczas nie widać spego, czy będzie to wzrost
cjalnie różnicy pomięjest użyteczna, gdy zakres
z poziomu 10 do 20, czy
dzy obydwiema skalaz poziomu 100 do 110.
mi. Za pomocą skali
ruchu jest mały. Gdy jest
Warto jednak zauwalogarytmicznej dożyć, że o ile ruchy te są
brze widoczne są
znaczący, należałoby
sobie równe w ujęciu
zmiany procentowe.
nominalnym (10 jednoW przypadku znacząprzejść już na skalę
stek), o tyle zupełnie
cych zmian cen, z reinaczej sytuacja przedguły na skali logarytlogarytmiczną.
stawia się w przypadku
micznej łatwiej rysuje
ujęcia procentowego.
się również linie trenW pierwszym przypaddów.
ku mamy bowiem do czynienia ze wzroW pierwszej części niniejszego cyklu postem kursu o 100% (z poziomu 10 do
znaliśmy podstawowe zagadnienia
20), natomiast w drugim przypadku jezwiązane z teorią inwestowania i narzędynie o 10% (z poziomu 100 do 110). Na
dziami wspomagającymi podejmowawykresie w skali arytmetycznej wzrosty
nie decyzji inwestycyjnych. Część ta state będą sobie równe (10 jednostek).
nowiła również wprowadzenie do zaPrzykład zastosowania skali arytmetyczgadnień związanych z analizą technicznej prezentuje rysunek 6.
ną, której dotyczył będzie cykl tych artyNieco inaczej działa natomiast skala lokułów. Poznali już Państwo podstawowe
garytmiczna. Eksponuje ona ruchy
właściwości wykresów (liniowych, słupw ujęciu procentowym. Na przykład
kowych oraz świecowych) oraz skal, któwzrost z poziomu 10 do 20, 20 do 40,
re można na nich zastosować (arytmebądź 40 do 80 będzie na wykresie
tycznej oraz logarytmicznej). W kolejw skali logarytmicznej miał taką samą
nym numerze zapoznamy się między inodległość, bowiem w każdym z tych
nymi z teorią Dowa.
■
2629.qxd
6/1/07
16:45
Page 2
EDUKACJA
Analiza
fundamentalna (1)
■
Analiza fundamentalna źródłem sukcesu inwestycyjnego. Giełda
w otoczeniu makroekonomicznym.
Piotr Cieślak, SII
Z
apoczątkowany niniejszym artykułem cykl edukacyjny
przedstawiać będzie informacje oraz ramy analityczne niezbędne dla właściwego podejmowania decyzji inwestycyjnych na
podstawie analizy fundamentalnej.
Schemat cyklu edukacyjnego zostanie
skonstruowany w taki
sposób, aby zawarte
zostały w nim sposoby
oceny ważnych zmiennych ekonomicznych
oraz danych dotyczących spółek – w tym
przede wszystkim finansowych aspektów
ich funkcjonowania.
Dowiemy się, jaki potencjalny wpływ mogą
mieć czynniki ekonomiczne na zmianę koniunktury giełdowej,
w tym przede wszystkim zmianę wartości
notowań akcji.
Niniejszy artykuł związany będzie przede
wszystkim z funkcjonowaniem przedsiębiorstwa w otoczeniu makroekonomicznym. Z kolei już w kolejnym wydaniu Akcjonariusza pojawią się informacje dotyczące analizy finansowej przedsiębiorstwa. Analizy, która w dużym stopniu
wspomaga ocenę atrakcyjności inwestycji, analizy, która w niejednym przypadku
może uchronić przed utratą kapitału,
a jednocześnie zdecydowanie może
wspomóc osiąganie ponadprzeciętnych
wyników inwestycyjnych.
na ograniczeniu ryzyka. Można tego dokonać inwestując rozsądnie. Inwestować
z rozsądkiem można tylko wówczas, kiedy
kierujemy się przy podejmowaniu decyzji
elementami analizy fundamentalnej.
Analiza fundamentalna w zdecydowanej
większości przypadków sprawdza się.
Szczególnie w perspektywie długoterminowej.
Bezpieczeństwo przy podejmowaniu inwestycji wzrasta,
jeśli do wykonanej
analizy fundamentalnej dodamy elementy
analizy technicznej.
Analiza fundamentalna daje odpowiedź na
pytanie co kupić?,
bądź co sprzedać?,
a analiza techniczna
ułatwia znalezienie dogodnego momentu do kupna, bądź
sprzedaży akcji.
Wahania kursów akcji
na giełdzie determinowane są przede wszystkim przez cykliczność
gospodarki.
Inwestycja i ryzyko alternatywą
dla konsumpcji bieżącej
Decydując się na inwestycję z reguły wyrzekamy się innych korzyści bieżących, jakie można by uzyskać z posiadanej gotówki. Celem każdego inwestora giełdowego jest osiąganie zysków. Pamiętać
jednak należy, że nieodłącznym elementem wszystkich decyzji inwestycyjnych
jest ryzyko. Oznacza to, że potencjalny inwestor powinien maksymalnie skupić się
Gospodarka decyduje
o koniunkturze giełdowej
Ażeby zrozumieć, co w głównej mierze
wpływa na zmianę wyników finansowych
przedsiębiorstw, trzeba zagłębić się
wpierw w czynniki otaczające przedsiębiorstwo, czyli aspekty makroekonomiczne. Dobra koniunktura gospodarcza wpływa bowiem na poprawę wyników finansowych przedsiębiorstw, a to z kolei przekłada się na poprawę notowań akcji. Natomiast negatywne tendencje w gospodarce znajdują niekorzystne odbicie
w wynikach finansowych spółek oraz
w notowaniach papierów wartościowych.
Można więc zadać sobie pytanie, co jest
kluczem do wahań koniunkturalnych
w gospodarce? Czynników jest niewątpliwie bardzo wiele, ale sądzić można, że
kluczowymi w tym przypadku są potrzeby
inwestycyjne przedsiębiorstw oraz wzrost
bądź spadek zamożności ludności na
świecie. Te elementy otoczenia ekonomicznego w znaczącym stopniu wpływają na wahania koniunkturalne, w tym na
wzrost bądź spadek wartości PKB oraz
produkcji przemysłowej. Z kolei znaczące
wahania wymienionych parametrów
w dużym stopniu odbijają się na notowaniach spółek giełdowych.
Inflacja, stopy procentowe,
a koniunktura giełdowa
Inflacja jest to wzrost poziomu cen w gospodarce prowadzący do utraty wartości
przez pieniądz. We współczesnych gospodarkach inflacja jest zjawiskiem ogólnie występującym. Uważa się, że niewielki
jej poziom jest zdrowy dla gospodarki.
Rosnąca inflacja wynika z reguły ze wzrostu cen surowców oraz wzrostu zamożności społeczeństwa (m. in. spadku bezrobocia, wzrostu płac), a co za tym idzie ze
wzrostu podaży pieniądza w obiegu. Zamożność społeczeństwa rośnie wówczas,
gdy spada bezrobocie, a płace rosną
szybciej od inflacji. Bezrobocie z kolei
spada wówczas, gdy PKB znacząco wzrasta. Wraz ze znacznym wzrostem płac rośnie z reguły presja inflacyjna. Największy
spadek bezrobocia można obserwować
wówczas, gdy poziom PKB przekracza 45%. Inne bardzo istotne czynniki wywołujące wzrost inflacji, to obserwowane
szczególnie w ostatnich latach rosnące
ceny surowców (są efektem ogólnego
przyśpieszenia wzrostu gospodarczego).
Kilkuset procentowy wzrost cen miedzi,
czy bardzo dynamiczny wzrost cen ropy
oraz stali powodują wzrost presji inflacyjnej niemal we wszystkich dziedzinach gospodarki. Kumulacja wszystkich czynników pro inflacyjnych wpływa z kolei na
wzrost cen towarów w niemal wszystkich
obszarach gospodarki.
Tak więc rosnąca inflacja wynika z reguły
z przyśpieszenia wzrostu gospodarczego,
ze wzrostu zamożności społeczeństwa, ze
wzrostu cen surowców, czy spadku bezrobocia i jednocześnie rosnących płac. Inflacja jest jednocześnie głównym obok
wzrostu gospodarczego determinantem
zmian poziomu stóp procentowych. Stopa procentowa to z kolei wielkość mierzo-
2629.qxd
6/1/07
16:45
Page 3
EDUKACJA
na procentowo wyrażonym stosunkiem
kwoty, którą płaci się za użytkowanie kapitału pieniężnego do wielkości tego kapitału. Stopa procentowa decyduje o kosztach kredytu (wielkości odsetek). Poziom
stóp procentowych jest jednym z najważniejszych czynników kształtujących koniunkturę na rynku akcji.
Co się dzieje, gdy stopy
procentowe wzrastają?
Zmiany poziomu inflacji wpływają na
zmianę stóp procentowych. Nie bez powodu cały świat drży, gdy swoje wystąpienia planują szefowie największych
światowych banków centralnych. Spadki
rynków akcji zapoczątkowane w drugiej
połowie maja 2006 r. spowodowane były
w głównej mierze obawami o dalszy
wzrost poziomu stóp procentowych
w USA. Rosnąca od dłuższego czasu inflacja w USA jest efektem rosnących cen
surowców, zamożności społeczeństwa
oraz wysokim poziomem PKB.
Ażeby zapobiegać niekontrolowanemu
przyrostowi cen, banki centralne dokonują podwyżek stóp procentowych. To
z kolei powoduje, że pieniądz staje się
droższy. Zarówno ludzie jak i przedsiębiorstwa odczuwają podwyżki stóp poprzez wzrost kosztów odsetek bankowych. Im wyższe obciążenia finansowe
ze strony banków, tym niższa skłonność
do robienia zakupów na kredyt. Wysokie
koszty finansowe podnoszą także koszt
obsługi długu w przedsiębiorstwach. Rosnący koszt obsługi długu wpływa z reguły na obniżenie wyników finansowych
przedsiębiorstw. Rosnące koszty długu
sprawiają, że firmy coraz mniej pożyczają (podobnie jak ludność), a tym samym
zmniejszają inwestycje finansowane kredytem. Jeśli ludność dokonuje mniejszych zakupów, to firmy mają problemy
ze zbytem towarów. Obniżają ceny swoich wyrobów, przez co pogarszają swoje
marże, a co za tym idzie, także wyniki finansowe. Okazuje się, że wraz ze spadkiem zapotrzebowania na wytwarzane
produkty i usługi w firmach jest nadmiar
rąk do pracy. Ażeby zmniejszyć koszt
działalności pracownicy są zwalniani.
W rezultacie jeszcze bardziej maleje siła
nabywcza portfeli ludności. Ten cały łańcuszek zdarzeń powoduje, że inflacja
spada. Na rynku jest nadpodaż produktów, a ludność ma „uboższe” portfele.
Gospodarka przestaje rosnąć. Jest to
okres, gdy rynki są z reguły pogrążone
w bessie, gdyż słabe wyniki przedsiębiorstw znajdują odzwierciedlenie
w spadkach cen akcji.
Co się dzieje, gdy stopy procentowe zaczynają spadać?
ponownie zaczynają spadać.
Tak więc stopy procentowe w gospodarkach rozwiniętych mają tendencje faloPowstaje pytanie co banki centralne powe. Rosną wraz ze wzrostem inflacji i nadwinny robić, gdy gospodarka zwalnia,
miernym wzrostem PKB i maleją wraz ze
a inflacja wraca do normy? Odpowiedź
spadkiem PKB i inflacji. Stopy procentowe
jest prosta. Banki centralne powinny całsą doskonałym stymulatorem rozwoju gokowicie zmienić swoją politykę monetarspodarki. Są instrumentem, który ma
ną, wielokrotnie obniżając stopy procenwpływać na utrzymanie długoterminowetowe. Takie działania powodują bowiem,
go rozwoju w światowej gospodarce. Stoże ludzie oraz firmy coraz częściej korzypy procentowe mają chronić gospodarkę
stają z kredytów. Koszty finansowe przedświatową przed wchodzeniem w głębokie
siębiorstw spadają, a tym samym poprarecesje oraz przed wchodzeniem w fazę
wiają się wyniki finansowe. Rosnące zakuzbyt szybkiego rozwoju.
py ze strony ludności wzmagają popyt na
Na poniższych wykresach przedstawione
wyroby i usługi wytwarzane przez przedsą wartości stóp procentowych w Polsce
siębiorstwa. To z kolei
oraz wartość WIG-u.
stopniowo, ale wpływa
Na obu wykresach warna wzrost produkcji
to prześledzić okres od
Stopy procentowe
i sprzedaż wyrobów. Symarca 2001 roku do
tuacja dochodzi do
maja 2006 roku. Na wyw gospodarkach rozwiniępunktu, w którym brakresie WIG-u marzec
kuje rąk do pracy do
tych mają tendencje falowe. 2001 roku został oznawytwarzania
dóbr
czony kółkiem. Wyraźi usług. Z tego powodu
nie widać, że od moRosną wraz ze wzrostem
zaczyna spadać bezromentu, gdy stopy zabocie. Zamożność ludczęły mocniej spadać,
inflacji i nadmiernym
ności wzrasta. Ludzie
także i stopniowo zakupują coraz więcej.
czynała stabilizować
wzrostem PKB
Firmy inwestują i zwięksię sytuacja na giełszają moce produkcyjdzie. W momencie,
ne, wzrasta zapotrzebowanie na pieniądz.
gdy stopy stawały się coraz niższe, giełda
Wyniki finansowe Spółek giełdowych porozpoczęła silniejszy „marsz” na północ.
prawiają się. Na giełdzie panuje hossa.
Zbliżone tendencje o mniejszym bądź
W pewnym momencie cykl zatacza koło
większym współczynniku korelacji możei inflacja znowu wymyka się spod kontroli,
my spotkać praktycznie na każdym świarośnie zbyt szybko. Banki centralne potowym rynku akcji.
nownie decydują się na chłodzenie goPodsumowując, można stwierdzić, że zaspodarki. Dokonują podwyżek stóp proleżność pomiędzy stopami procentowycentowych, a giełdy po pewnym czasie
mi, a sytuacją na giełdzie jest następują-
Stopy procentowe w Polsce w latach 2001–2006
Stopa referencyjna (POL)
17,1
16,0
14,9
13,9
12,8
11,7
10,7
9,6
8,5
7,4
6,4
5,3
4,2
Mar
2001 Sie
Lis
Maj
2002
Sie
Paź
Lut
2003
Kwi
Cze
Sie Kwi
2004 2005
Lip
Mar
2006
2629.qxd
6/1/07
16:45
Page 4
EDUKACJA
Indeks Wig w okresie 2000–2006
WIG [kurs: 40 446,42] (+1,52%)
45 000,00
40 000,00
35 000,00
30 000,00
25 000,00
20 000,00
15 000,00
00/01/03
01/01/01
ca: wzrost stóp procentowych hamuje
rozwój gospodarczy, powoduje spadek
kursu akcji i obligacji, natomiast spadek
stóp procentowych wpływa na przyśpieszenie rozwoju gospodarczego oraz powoduje wzrost kursu akcji i obligacji.
Przedstawiony powyżej materiał powinien
pomóc w zrozumieniu otoczenia rynkowego, w jakim działa każde przedsiębiorstwo. Nic nie dzieje się bez przyczyny, każdy trend ma swoje uzasadnienie. Wahania kursów akcji na giełdzie determinowane są przede wszystkim przez cykliczność gospodarki. Cykliczność gospodarki jest natomiast implikacją bardzo wielu
zjawisk ekonomicznych, w tym przede
wszystkim zmian stóp procentowych. Aby
zrozumieć dokładnie mechanizm działania giełdy w otoczeniu makroekonomicznym, warto prześledzić kolejne dwa istotne dla rynków akcji parametry ekonomiczne, czyli PKB oraz produkcję przemysłową.
PKB oraz dynamika produkcji
przemysłowej
02/01/01
03/01/01
04/01/01
05/01/03
słowe, górnictwo i kopalnictwo oraz wytwarzaniu i zaopatrywaniu w energię elektryczną, gaz, wodę, zatrudniających co
najmniej 10 osób. Oba
wyżej
wymienione
wskaźniki są jednymi
z
najważniejszych
wskaźników
ekonomicznych, które pozwalają oceniać i prognozować szybkość rozwoju gospodarki.
Generalnie przyjmuje
się zasadę, że zmiana wielkości PKB, jak
i produkcji przemysłowej jest obrazem koniunktury gospodarczej. Dobre wyniki
przedsiębiorstw oraz poziom wytwarza-
06/01/02
nych dóbr i usług są głównymi determinantami obu parametrów ekonomicznych. Tym samym powinna istnieć duża
współzależność między poziomem produkcji przemysłowej,
wartością PKB, a zmianą cen akcji.
Wykresy poniżej przedstawiają wskaźniki PKB,
produkcję przemysłową, oraz WIG-u. Wykresy te mają pomóc
w zrozumieniu współzależności i korelacji
zachodzących między procesami gospodarczymi,
a
rynkiem
akcji.
Z przedstawionych wykresów jedno-
Nic nie dzieje się bez
przyczyny, każdy trend
ma swoje uzasadnienie
Produkcja przemysłowa w Polsce w latach 1993–2005
23,7
20,9
18,1
15,3
Produkt Krajowy Brutto (PKB) mierzy wielkość produkcji wytworzonej przez czynniki wytwórcze zlokalizowane na terytorium
danego kraju niezależnie od tego, kto
jest ich właścicielem (tak więc zarówno
mieszkańców danego kraju, jak i cudzoziemców) w określonym okresie, przeważnie jednego roku, bądź kwartału.
Z kolei dynamika produkcji przemysłowej
jest indeksem mierzącym comiesięczne
zmiany wartości produkcji sprzedanej
w cenach bazowych podmiotów działających w działach przetwórstwo przemy-
12,5
9,7
6,9
4,1
1,3
-1,5
-4,3
-7,1
-9,9
Sty
1993
Sty
1994
Sty
1995
Sty
1996
Lut
1997
Lut
1998
Lut
1999
Lut
2000
Mar
2001
Mar
2002
Mar
2003
Lut
2004
Mar
2005
2629.qxd
6/1/07
16:45
Page 5
EDUKACJA
znacznie wynika, że rynek polskich akcji
jest ściśle uzależniony od koniunktury gospodarczej. Dziesięcioprocentowe załamanie produkcji przemysłowej w 1994
roku zbiegło się z gwałtownym załamaniem przewartościowanych akcji. Z kolei
późniejszy stopniowy wzrost WIG-u był
odzwierciedleniem poprawy wskaźników
makroekonomicznych. Między innymi
rósł wskaźnik PKB, który pod koniec 1996
roku sięgnął niemal 8%, a produkcja
przemysłowa rosła w tym czasie o kilkanaście procent w skali roku. Ponowne
załamanie wskaźników makroekonomicznych miało miejsce wraz z nadejściem kryzysu rosyjskiego w 1998 roku.
Wówczas produkcja przemysłowa spadła w okolice -6%, a wskaźnik PKB znalazł się w pobliżu 0%. W tym samym czasie ponownie spadały akcje, które traciły na wartości po kilkadziesiąt procent
w ciągu kilku tygodni. Wraz z powrotem
wskaźników (PKB i Produkcji przemysłowej) na wyższe poziomy giełda znowu
rosła. Cykle te powtarzają się, aż po
dzień dzisiejszy, nie tylko w Polsce, ale
także na pozostałych światowych rynkach. Dlatego bardzo ważne jest, aby
nie analizować rynku akcji bez uprzedniej analizy koniunktury gospodarczej.
Z kolei koniunktury gospodarczej nie
Wskaźnik PKB w latach 1996–2004
8,0
7,3
6,7
6,1
5,4
4,8
4,2
3,6
2,9
2,3
1,7
1,1
0,4
Sty
1996 Lip
Kwi
1997
Sty
1998
Paź
Lip
1999
miesięcy przyszłe tendencje w gospodarce.
Przy okazji analizy powyższych parametrów ekonomicznych można zadać sobie pytanie, co wpływa na taką cykliczność i wahania na rynkach finansowych.
Odpowiedzi można szukać na wielu
płaszczyznach ekonomi. Sądzić jednak
można, że odpowiedzialny jest za to po-
Indeks Wig w okresie 1992–2005
WIG [kurs: 25 813,59]
25 000
21 000
17 000
13 000
9000
5000
1000
1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005
można analizować bez połączenia jej
z procesami i tendencjami panującymi
na rynku akcji, obligacji, towarów, czy
walut. Czasami korelacja między giełdą
a wskaźnikami ekonomicznymi jest niższa, a innym razem wyższa. Niemniej
w przeważającej liczbie przypadków
można potwierdzić tezę, że giełda porusza się w rytm cykliczności gospodarczej. Warto także zauważyć, że często
zachowanie giełdy wyprzedza o kilka
ziom zamożności ludności na świecie
oraz potrzeby inwestycyjne przedsiębiorstw. Te czynniki przekładają się z kolei
na zmiany wartości PKB, produkcji przemysłowej, sprzedaży detalicznej, etc.
Wnioski
Firmy wytwarzają towary i usługi dla ludności oraz innych przedsiębiorstw, a to
oznacza, że im grubsze portfele ludzi i im
Kwi
2000
Sty
2001
Paź
Lip
2002
Kwi
2003
Sty
2004
Paź
bogatsze firmy, tym wyższy popyt na wytwarzane dobra. Z kolei im wyższe zapotrzebowanie na produkty, tym wyższe potrzeby inwestycyjne związane z rozwojem
linii produkcyjnych, a także wyższe zapotrzebowanie na pieniądz ze strony przedsiębiorstw. Rosnący popyt na wszelkiego
rodzaju towary i usługi przy braku odpowiedniej podaży zawsze prowadzi do
wzrostu cen i jednocześnie wpływa na
wzrost wyników przedsiębiorstw. Rosnące
ceny są z kolei bodźcem do chłodzenia
gospodarki przez podwyższanie stóp procentowych. Te działania prowadzą z kolei
do spadku popytu globalnego na wytwarzane dobra, a jednocześnie do spadku
wyników finansowych przedsiębiorstw.
W takiej sytuacji z kolei obniża się stopy
procentowe, aby pobudzić gospodarkę
do ponownego wzrostu. W taki to sposób
niemal każda gospodarka przechodzi
przez określone i powtarzalne od wielu lat
cykle. To z kolei znajduje swoje odbicie
w notowaniach papierów wartościowych.
Co będzie w kolejnym wydaniu?
Już teraz chciałbym zaprosić Państwa do
kolejnej części cyklu edukacyjnego z zakresu analizy fundamentalnej. W kolejnym wydaniu części edukacyjnej Akcjonariusza dowiemy się więcej na temat
sprawozdań finansowych, między innymi
zobaczymy, jak powstaje wynik finansowy
spółek giełdowych, jakie są jego części
składowe, jak analizować wynik finansowy oraz na co zwracać przy tym największą uwagę. Odpowiednia analiza wyniku
finansowego może w znacznym stopniu
ułatwić zarabianie, a jednocześnie
zmniejsza ryzyko ponoszenia strat.
■
3035.qxd
6/1/07
17:33
Page 2
EDUKACJA
Zarządzanie kapitałem
na rynku kontraktów
terminowych.
Formuła Kelly‘go w praktyce.
W
poprzednim artykule zatytułowanym: „Inwestowanie czy hazard – wybór należy do Ciebie”
rozpocząłem
bardzo
ważną w inwestowaniu problematykę zarządzania wielkością pozycji. Omówiłem
najprostsze podejścia stosowane w grach
hazardowych i związanych z nimi błędami, które występują w podobnej formie
również w przypadku inwestycji na giełdzie. Sednem artykułu była formuła Johna Kelly’ego, pozwalająca racjonalnie
i skutecznie zarządzać wielkością pozycji.
Teraz przyszła pora na praktyczne wykorzystanie formuły na giełdzie. Na wstępie
przypomnijmy sobie pomysł pana Kelly’ego. Wzór podaje, jaką część aktualnie
posiadanej kwoty gracz powinien przeznaczać na kolejne gry, aby maksymalizować zysk i jednocześnie minimalizować
poniesione na grę nakłady. Kryterium Kelly’ego ma sens tylko wtedy, gdy posiadamy w grze statystycznie niewielką przewagę. Dla gracza, na przykład w kasynie, rachunek prawdopodobieństwa jest z założenia niekorzystny już na starcie. Natomiast na giełdzie inwestor, dzięki zastosowaniu skutecznej strategii, ma szansę
przechylić szalę zwycięstwa na swoją
korzyść. Wzór pozwala obliczyć optymalny procent posiadanej kwoty, którą należy przeznaczać na kolejne gry. Procent
ten określa formuła:
f=((k+1) *p-1)/k
gdzie:
p jest prawdopodobieństwem sukcesu
k (kurs) – wypłata netto w grze
Krzysztof Piróg
■
Formuła Johna Kelly’ego może okazać bardzo
cennym narzędziem przy wyborze optymalnej
strategii.To jak ją wykorzystamy
zależy od naszego podejścia do ryzyka.
Po krótkim przypomnieniu możemy już
przejść do zasadniczej części artykułu.
Do wyliczenia optymalnego procentu
kapitału dla pojedynczej transakcji, posłużę się trzema systemami inwestycyjnymi.
Zamiast współczynnika k (współczynnik
wygranej netto) możemy podstawić do
wzoru stosunek zysku do ryzyka. Gdy ryzykuję na przykład 1000 złotych a przewidywana wypłata to 2000 złotych to
k wyniesie dwa. Zastanówmy się jeszcze, ile tak naprawdę ryzykujemy, czy tyle, ile zakładamy wraz z pierwotnym stopem, czy może powinniśmy dać sobie
nieco więcej elastyczności i jako stratę
liczyć cały depozyt. W przypadku systemów problem rozwiązuje się sam, ponieważ program do testowania od razu
daje nam współczynnik zysku do ryzyka
na podstawie średniego zysku i straty
z przeszłości. Możemy także łatwo obliczyć prawdopodobieństwo osiągnięcia
wygranej biorąc liczbę zyskownych
i stratnych transakcji. Zanim przejdę do
wyliczenia współczynnika dla naszych
strategii, przybliżę, na czym opierają się
badane systemy. Podstawą koncepcji
jest gra z trendem (krótko, średnio lub
długoterminowym), z tym, że pod tymi
pojęciami rozumiem odpowiednio:
● krótkoterminowy – od kilku dni do kilku tygodni,
● średnioterminowy – od kilku tygodni
do kilku miesięcy (maksymalnie 34 miesiące),
● długoterminowy – od miesiąca do
roku.
Systemy zostały oparte na wybiciu z progu zmienności, które często jest początkiem trendu. Próg zmienności jest to
średni zakres zmian w kilku lub kilkunastu ostatnich okresach (w naszym przypadku będzie to pięć ostatnich sesji).
Średni zakres zmian oparłem o wskaźnik
ATR (średni prawdziwy zakres zmian),
który jest największą wartością z 3 wartości:
a) rozpiętości sesji pomiędzy jej maksimum i minimum,
b) różnicy pomiędzy maksimum a poprzednim zamknięciem (jeżeli mamy
lukę na otwarciu w górę)
c) odległości dzielącej minimum poprzedniego zamknięcie poprzedniego dnia (w przypadku luki w dół).
Sygnał kupna lub sprzedaży występował na sesji, kiedy różnica pomiędzy cenami zamknięcia na kolejnych sesjach
był większa niż średni zakres zmian dla
pięciu ostatnich sesji pomnożony przez
stałą (od 0,7 do 1,5), która miała za zadanie dzielić sygnały na krótko, średnio
lub długoterminowe (im wyższa wartość
mnożnika, tym mniej sygnałów). System
był „cały czas na rynku”, czyli odwracał
pozycję w przypadku wystąpienia przeciwnego sygnału do zajmowanej pozycji. Do badań wybrałem okres siedmiu
lat od 1998 roku do początku 2005. Dla
lepszego zbilansowania zakresu danych
(okresy wyraźnego trendu przemieszane
z ruchem w bok), pominąłem ostatni rok
ze względu na zbyt wyraźny trend
od maja 2005 do maja 2006. Ponad ty-
3035.qxd
6/1/07
17:33
Page 3
EDUKACJA
siąc punktowy wzrost znacznie polepszał wyniki strategii, a nie mieliśmy jeszcze okresu trendu bocznego, który przyniósłby kilka fałszywych sygnałów.
Strategia krótkoterminowa.
Obliczmy optymalne f dla systemu krótkoterminowego opartego o wskaźnik
ATR. Współczynnik zysku do straty to
1,68, czyli k=1,68. Transakcji ogółem
mieliśmy 274 z tego 103 zyskownych,
p wynosi więc:
103/274=0,376; p=0,376.
Czyli f=((1+1,68)*0,376-1)/1,68;
f=(1,0077-1)/1,68; f=0,46%.
System nie jest zbyt skuteczny i efektywny, potwierdził to współczynnik f, który
wyniósł jedyne 0,46% na pojedynczą
transakcję.
Co prawda ryzyko wydaję się częściowo
rekompensowane nieco większymi zyskami (zysk/ryzyko= 1,68). Jednak częstotliwość stratnych transakcji czyni strategię krótkoterminową bardzo niestabilną i nie gwarantującą przyrostu kapitału w długim terminie.
Strategia średnioterminowa.
Przejdźmy do wyliczenia naszego współczynnika dla systemu średnioterminowego. Średni zysk /średnia strata to 2,13
(k=2,13), liczba zyskownych transakcji
wyniosła 36 na 76, czyli
p=36/76, p=0,47.
f=((1+2,13)*0,47-1)/2,13; f=22%.
Zaznaczę w tym miejscu, że systemy nie
są istotą niniejszego artykułu. Dlatego
nie były w żaden sposób optymalizowane, chodziło mi jedynie o dobranie
mnożników, które dawałaby sygnały
w różnych perspektywach inwestycyjnych. Dla tych z państwa, którzy chcieliby zbadać dokładniej oraz spróbować
zoptymalizować mnożniki, podaję formułę.
Wróćmy już do sedna naszego artykułu,
czyli praktycznego zastosowania formuły Kelly’ego dla naszych przykładowych
strategii.
Wynik jest zadziwiający w porównaniu
z 0,46% systemu krótkoterminowego,
poza tym spodziewalibyśmy się raczej
kilku procent a nie 22%. Jest to zasługa
znacznej poprawy obu kluczowych
czynników (ilości trafień oraz zysku do
ryzyka). Zobaczmy jeszcze, jak przedstawia się to w przypadku strategii długoterminowej.
Strategia długoterminowa.
k w tym przypadku wyniesie 2,01, z 25
transakcji aż 16 było zyskownych, czyli
p=16/25, p=0,64.
f=((1+2,01)*0,64-1)/2,01; f=46%.
W tym przypadku wynik jest oszałamiający, żeby uzyskać optymalne rezultaty
w pojedynczej transakcji powinniśmy
zaryzykować 46% posiadanego kapitału. Mimo obniżenia relacji zysku do ryzyka, kluczem do sukcesu systemu długoterminowego jest jego niesamowita
trafność.
Wnioski.
Obliczyliśmy już wszystkie współczynniki, które podpowiadają nam, ile optymalnie powinniśmy zaryzykować w przypadku stosowania naszych systemów.
W przypadku strategii krótkoterminowej
optymalne f wyniosło jedynie 0,46%
i potwierdziło to, że system ten nie jest
FORMUŁA dla strategii długoterminowej
Sygnał kupna, zamknięcia krótkiej pozycji:
(C-Ref (C,-1))>1.5*ATR (5)
Sygnał sprzedaży, zamknięcia długiej pozycji:
(C-Ref (C,-1))<1.5*ATR (5)
W powyższej formule mnożnik przy ATR to 1,5 a okres ATR to 5 ostatnich sesji,
zmienne te można dowolnie optymalizować.
godny zainteresowania. Potwierdzają to
moje poprzednie testy. Zakwalifikowałem tę strategię jako odpowiednią jedynie w celu dostarczania zysków pośrednikom przy zawieraniu transakcji na rynku. System średnioterminowy to już zupełnie inna bajka, w tym przypadku
f wyniosło 22%, natomiast strategia długoterminowa zaskoczyła wynikiem optymalnego dla niej f równego 46%. Jednak w pewnym sensie wyjaśniają to intuicyjne przeczucia, co do systemów.
Z psychologicznego punktu widzenia
trafność strategii jest dużo ważniejsza
niż stosunek zysku do ryzyka. System
długoterminowy ma gorszą relację zysku do ryzyka niż średnioterminowy, jednak dzięki dużo lepszej trafności optymalne f jest dla niego ponad dwa razy
wyższe. W uproszczeniu możemy powiedzieć, że strategia długoterminowa zasługuje na dwa razy większe zaufanie ze
strony inwestora. Dodatkowo podpierając się psychologią, system o trafności
powyżej 0,5 jest dużo bardziej bezpieczny dla inwestora. Jeżeli przestanie przynosić zyski, inwestor w porę zorientuje
się, że coś jest nie tak. Natomiast
w przypadku systemu z trafnością poniżej 0,5 możemy zbyt długo czekać na
swoją „wielką wygraną”, jaką obiecuje
nam wysoki współczynnik zysku do ryzyka. Zanim ona nastąpi, nasz kapitał może ulec sporemu spustoszeniu lub też
możemy nie dotrwać do momentu realizacji zysku, ze względu na koszty psychiczne.
Realne pieniądze.
Została nam jeszcze jedna kwestia do
rozważenia. Mamy już nasze współczynniki f dla trzech systemów. Ale nie jest to
jeszcze tożsame z tym, jak duża nasza
pozycja powinna być.
Strategia krótkoterminowa to
f=0,46%, oznacza to, że na transakcję
możemy zaryzykować jednorazowo
0,46% kapitału. Teraz musimy oszacować ubytek kapitału, jaki może spowodować pojedyncza transakcja.
Najprościej wydaje się użyć do tego
celu średnią stratę.
Średnia strata systemu krótkoterminowego to 40 pkt, czyli 400 złotych. Na
otwarcie jednego kontraktu pozwoliłoby
nam posiadanie kwoty około 100 tys.
złotych. Jednak, jeżeli chcielibyśmy zastosować wariant bardzo ostrożny i zamiast średniej straty wzięli największą
stratę (142 pkt-1420 pln) to do otwarcia
jednego kontraktu potrzebowalibyśmy
3035.qxd
6/1/07
17:33
Page 4
EDUKACJA
kapitału nieco powyżej 300 tys. złotych.
Dowodzi to, że aby zacząć sensowne inwestycje na giełdzie, musimy posiadać
naprawdę wyraźną przewagę nad rynkiem. Taką przewagą dysponuje nasz
system średnioterminowy z f wynoszącym 22% (na pojedynczą transakcję
możemy zaryzykować 22 tys.), jego
średnia strata to 66pkt.(660pln), czyli
posiadając 100tys. możemy otworzyć
(22tys./660=33) 33 kontrakty, na otwarcie jednego kontraktu potrzebujemy
około 3300 złotych. Stosując jednak wariant pesymistyczny będzie to jedynie
(22tys./3,1tys.=7) 7 kontraktów, na
otwarcie jednego musimy mieć 14 tys.
złotych.
Kwota, jaką przyjmujemy za przewidywaną stratę, zależy od indywidualnych
preferencji każdego inwestora. Osoba
akceptująca duże ryzyko, wybierze wariant optymalny, jednak musi się liczyć
z tym, że niewielkie pogorszenie skuteczności systemu, zamieni optymalne
rozwiązanie w czysty hazard. Przyjęcie
jako wyznacznika maksymalnej straty
z przeszłości (oczywiście nie mamy
pewności, że w przyszłości nie będziemy musieli zrealizować jeszcze większej
straty) wydaje się dużo bezpieczniejszym rozwiązaniem. Każdy z nas powinien samodzielnie określić swoje nastawienie do ryzyka, być może dla niektórych inwestorów dobrym rozwiązaniem
mógłby być wariant znajdujący się pośrodku powyżej proponowanych rozwiązań.
Spróbujmy zastosować wariant pośredni, czyli wyciągnąć średnią z największej
straty i średniej straty ((660+3,1
tys.)/2=1880). W wariancie pośrednim
możemy otworzyć (22 tys./1880=11) 11
kontraktów, musimy posiadać na jeden
kontrakt 8,5 tys.
W przypadku dosyć dobrego systemu
średnioterminowego, który oferuje nam
możliwość zaryzykowania aż 22% posiadanego kapitału, w dwóch
ostatnich przypadkach
przekraczamy co najmniej trzykrotnie wymagany
depozyt.
W wariancie optymistycznym jest to 3,3 tys.
na kontrakt, w pośrednim (realistycznym) 8,5
tys. a w przypadku pesymistycznego (ostrożnego) aż 14 tys. na jeden kontrakt (czyli
z dosyć umiarkowanym wykorzystaniem
dźwigni finansowej).
System średnioterminowy zaszokował
nas procentem kapitału, jaki możemy
zaryzykować. Jednak ostateczne wyliczenia wielkości pozycji nie były już tak
oszałamiające jak ów wysoki procent
wyjściowy. Optymalne f dla systemu długoterminowego ma jeszcze wyższą wartość, bo aż 46%. Najpierw rozpatrzymy
wariant optymistyczny i użyjmy do wyliczeń średniej straty.
Średnia strata wynosi
118pkt.(1180pln).
Ponownie weźmy kapitał
wysokości 100tys. złotych,
46%*100 tys.=46 tys., 46
tys./1180=39 kontraktów. Czyli na
jeden kontrakt potrzebujemy
2560pln. Weźmy teraz wariant
ostrożny. Maksymalna strata dla
strategii długoterminowej wyniosła
425 pkt.(4250 pln), czyli 46
tys./4250=11 kontraktów, na jeden
kontrakt potrzebujemy 9090pln.
W wariancie pośrednim (strata to
średnia ze średniej i największej
straty) daje to wartość ryzykowanej
kwoty równą (4250+1180)/2=2715.
46 tys./2715=17 kontraktów, na jeden kontrakt potrzebujemy kapitału
wysokości 5880 pln. Czyli mimo
bardzo wysokiej skuteczności systemu długoterminowego i wyjściowego f wynoszącego 46% kapitału,
w wariancie pesymistycznym mamy zabezpieczenie sporo większe
niż wymagany depozyt.
Wnioski
Z naszych rozważań wynikają dwa istotne wnioski. Pierwszy jest następstwem
samej analizy zysków i strat testowanych
przeze mnie systemów. Najlepsze rezultaty na giełdzie daje
strategia długoterminowa. Jednak takiego
rezultatu można się
było spodziewać. Natomiast drugi wniosek
jest dużo bardziej zaskakujący. Okazało
się, że lepsza jest strategia, dzięki której wygrywamy często, niż
ta, która ma wysoki
współczynnik zysku
Okazało się, że lepsza
jest strategia, dzięki
której wygrywamy
często, niż ta, która ma
wysoki współczynnik
zysku do ryzyka
do ryzyka. Mimo niezbyt korzystnego
kursu wygranej (k) jest ona znacznie
bezpieczniejsza niż strategia, która daje
nam duże wygrane, znacznie przewyższające zaryzykowane kwoty, ale które
pojawiają się raz na jakiś czas. Taki wniosek jest sprzeczny ze starą zasadą inwestycyjną, mówiącą żebyśmy szukali
transakcji o korzystnym stosunku zysku
do ryzyka. Pamiętamy zapewne z książek, że ich autorzy sugerują tutaj współczynniki zysku do ryzyka na poziomie 3.
Jednocześnie zwracając mniejszą uwagę na częstotliwość trafień takich transakcji. Jednak licząc optymalne f doszliśmy do wniosków, że powinniśmy raczej
poszukiwać transakcji o dużym stopniu
prawdopodobieństwa osiągnięcia zysku, spychając na drugi plan współczynnik zysku do ryzyka. Jednak moim zdaniem nie powinien on spaść poniżej
1,5 (zysk powinien być co najmniej 50%
większy od ewentualnej straty).
Najważniejsze jest unikanie strat. Czasem nawet opłaca się przetrzymać stratną transakcję, jeżeli jest ona zgodna
z dotychczasowym trendem średnioterminowym, a strata jest powodowana jedynie przez przeciągającą się krótkoterminową korektę. Zauważmy, że gdy już
zrealizujemy stratę to potem musimy zarobić podwójnie, pierwszy raz, żeby odrobić poprzedni ubytek, a drugi raz, żeby
osiągnąć w końcu zysk. Jeżeli wchodzilibyśmy na rynek naprawdę rzadko ryzykując na tyle niewiele, żeby być przygotowanym na przetrzymanie ewentualnej, nadzwyczajnej straty, to w długim
terminie osiągnęlibyśmy dużo większe
zyski niż przy próbach ciągłego wypatrywania wielkich wygranych ze stosunkiem zysku do ryzyka 3 do 1. Tak długi
trend, jaki trwał do maja br może się
długo nie powtórzyć, dlatego lepiej
opracować strategię, która będzie
sprawdzała się także w trudniejszych do
osiągnięcia zysku warunkach. Formuła
Johna Kelly’ego może okazać się bardzo cennym narzędziem przy wyborze
optymalnej strategii. Wzór umożliwia
porównanie opracowanych przez nas
systemów pod kątem ich efektywności.
W realnych transakcjach, optymalne
f daje nam jedynie wskazówkę, jak duże
powinno być nasze zaangażowanie na
rynku. To, jak ją wykorzystamy, zależy od
naszego podejścia do ryzyka. Pamiętajmy, że rozwiązanie optymalne jest bardzo wyśrubowane i jeżeli nasz system
przestanie działać równie dobrze jak
w przeszłości, możemy szybko znaleźć
się na krawędzi bankructwa.
■
3035.qxd
6/1/07
17:33
Page 5
EDUKACJA
Giełdowy
temperament
Naukowe podejście do „miękkich” aspektów inwestowania jest stosunkowo młode, ale prężnie się rozwija. Zapraszam do zapoznania się z wynikami jednego z „psychologicznych badań giełdy” przeprowadzonych po- ■
nad rok temu na konferencji WallStreet w Zakopanem.
C
hyba każdy gracz giełdowy
marzy o jakimś algorytmie
lub zasadzie, które dałyby
przeciętną trafność inwestycji
większą od trafności losowej.
Od czasu powstania pierwszych giełd,
z początku setki, potem tysiące, a teraz
już miliony osób hobbystycznie bądź zawodowo zajmujących się inwestycjami
tworzą różnego rodzaju reguły i zasady.
Czy komuś udało się stworzyć matematyczne „równanie giełdy”? Nie można tego stwierdzić ze stuprocentową pewnością, ale przypuszczalnie odpowiedź
brzmi „nie”. Przynajmniej szerokiemu gronu graczy i specjalistów w tej dziedzinie
nie jest jeszcze znany taki przypadek.
Dobrze rozumiemy wzajemny wpływ zjawisk makroekonomicznych oraz rynków
kapitałowych. Wiemy, że korzystne zjawiska w gospodarce danego kraju mają
pozytywny wpływ na giełdę. Sama giełda
często uważana jest za
doskonały predykator
tego, co będzie działo
się w ekonomii. Znane
są efekty wielu zjawisk
mikroekonomicznych.
Na przykład podpisanie dużej i korzystnej
umowy dla spółki oznacza zazwyczaj wzrost
kursu jej akcji.
Pomimo swojej rzetelności zdobyta dotychczas wiedza nie dostarczyła jednak wystarczających podstaw do
stworzenia
ogólnie
uznanego narzędzia, które podpowiadałoby, jak skutecznie inwestować. Jest wiele strategii giełdowych. Jednak liczba
osób korzystających z nich i zarabiających dzięki nim jest ograniczona. Można
pokusić się o stwierdzenie, że inwestorzy
zyskujący i tracący tworzą rozkład normalny. Może tym osobom, którym lepiej
Jakub Kryś
idzie, wcale nie pomagają wyrafinowane
metody inwestycyjne? Może po prostu
dopisuje im szczęście?
mają istotny wpływ na te zjawiska.
Zwłaszcza w kontekście interesującej nas
giełdy.
Psychika rynku
Osobowość i inteligencja
Większość graczy z długim stażem dochodzi do wniosku, że tajemnica inwestowania tkwi w psychice inwestorów
i w psychologii tłumu. Temat ten został
przeze mnie szerzej przedstawiony w wakacyjnym cyklu artykułów na łamach GG
Parkiet opisujących dorobek psychologii
w obszarze rynków finansowych. Artykuły
omówiły typowe błędy, które zubażają
nasze portfele oraz wpływ tłumu na trafność naszych decyzji.
Ciekawym wydaje się jeszcze wpływ osobowości człowieka na to, jakie zyski osiągamy. Dotychczas nie pojawiły się powszechnie uznane wyniki badań na ten
temat. Jednak rok temu został zrobiony
pierwszy krok w kierunku zbadania wpływu
ludzkiego temperamentu na skuteczność podejmowanych
decyzji
inwestycyjnych.
Notowania spółek oraz
wartościowania indeksów są pewnego rodzaju pochodną lub –
posługując się mniej
matematycznym językiem – agregatem
ludzkich zachowań.
Firmy nie stanowią autonomicznego bytu
(chyba, że spojrzymy na nie z punktu widzenia prawa). Magiczne pojęcia „niewidzialnej ręki rynku”, „popytu” i „podaży”
to przecież mechanizmy wynikające z dodania zachowań milionów ludzi.
Zakładając, że zjawiska ekonomiczne to
suma ludzkich działań, warto zastanowić
się, które cechy indywidualne człowieka
Bardzo uproszczony podział indywidualnych właściwości człowieka wyróżnia cechy związane z intelektem oraz cechy
związane z osobowością. Intuicyjnie przeczuwamy, że im ktoś jest inteligentniejszy
tym prawdopodobnie lepsze wyniki osiąga w inwestowaniu. Stąd dużo ciekawszy
wydaje się wpływ cech osobowościowych na skuteczność naszych giełdowych poczynań.
Po ograniczeniu rozważań do osobowości, zastanówmy się, czym ona jest. Ponownie robiąc duże uproszczenie, można
powiedzieć, że w szeroko pojętej osobowości mieszczą się nasze postawy życiowe, osobowość jako taka oraz temperament. To są trzy schodki naszego osobowościowego „Ja”. Możemy je opisać ze
względu na zmienność w przeciągu całego życia oraz wpływ środowiska na ich
ukształtowanie. Otóż najbardziej stałym
i uwarunkowanym genetycznie składnikiem naszej osoby jest temperament.
Z drugiej strony skali znajdujemy postawy
życiowe, które powstają w wyniku interakcji ze środowiskiem społecznym oraz podlegają dość regularnym modyfikacjom
i zmianom.
Jako ciekawostkę dodam, że znaczna
część badaczy uważa, że temperament
charakteryzuje również zwierzęta. Przyjmuje się, że pozostałe składniki osobowości są domeną wyłącznie ludzką.
Jak względnie na stałe zakotwiczone
w nas cechy temperamentu mogą wpływać na skuteczność inwestycji? W świecie naukowym to pytanie budzi kontrowersje. Część badaczy jest zdania, że od
temperamentu do podejmowania decyzji inwestycyjnych jest zbyt daleka droga.
Inne osoby z kolei uważają, że temat jest
Może tym osobom,
którym lepiej idzie, wcale
nie pomagają wyrafino-
wane metody inwestycyjne? Może po prostu dopisuje im szczęście?
3035.qxd
6/1/07
17:33
Page 6
EDUKACJA
w miarę ciekawy. Chyba najłatwiej rozsądzić ten spór empirycznie sprawdzając
wpływ temperamentu na zasobność naszych rachunków inwestycyjnych.
Mało jeszcze wiemy
Badania, które w swej treści podejmują
szeroko pojęte zagadnienia społeczne
lub psychologiczne i łączą je z tematyką
inwestycji kapitałowych, to młoda dziedzina nauki. Najlepsze lata ma tak naprawdę przed sobą. Dotychczasowy dorobek jest skromny, choć systematycznie
powiększa się. Oto niektóre ciekawe informacje.
Popełniamy szereg błędów w myśleniu
i postępowaniu. Ich działanie zubaża nasze portfele. Te „wbudowane w nas” błędy są efektem procesu ewolucji. Wynikają przypuszczalnie ze specyfiki warunków
środowiska w plejstocenie, czyli w „okresie dorastania” homo-sapiens. Spośród
wspomnianych tendencji udało się
w miarę solidnie udokumentować tendencyjność w doborze informacji, nadmierny optymizm, iluzoryczne poczucie
kontroli, skrzywioną perspektywę zysków
i strat, nasze zachowania stadne oraz problemy z efektywnym przetwarzaniem informacji.
Z punktu widzenia charakterystyki poszczególnych osób udało się jeszcze
zauważyć kilka prostych prawidłowości:
■ Kobiety osiągają statystycznie lepsze wyniki w grze na giełdzie od
mężczyzn.
■ Osoby, które przeprowadzają transakcje przez internet, mają statystycznie gorsze zwroty z inwestycji
od tradycyjnych graczy.
■ Im częściej ktoś dokonuje zmian
w składzie portfela, tym niższa jest
jego okresowa stopa zwrotu z inwestycji.
■ Samotne kobiety trafniej od mężatek inwestują na giełdzie. Z drugiej
strony żonaci mężczyźni są lepsi od
kawalerów.
Pamiętajmy, że opisane powyżej prawidłowości są jedynie efektem wyliczeń statystycznych. Z pewnością jest wielu kawalerów często zmieniających skład portfela
i używających do tego internetu, którzy
odnoszą spektakularne sukcesy.
Tak mniej więcej w dużym uproszczeniu
wygląda opis stanu wiedzy, jaką psychologowie dostarczyli inwestorom. Powoli
przejdźmy w stronę opisywanych w niniejszym artykule badań. Interesuje nas
Kobiety osiągają statystycznie lepsze wyniki w grze na giełdzie od mężczyzn.
wpływ temperamentu na zachowania inwestycyjne. Warto wobec tego odpowiedzieć sobie na pytanie...
Czym jest temperament?
Wiemy już, że temperament jest naszym
genetycznie uwarunkowanym „rusztowaniem” osobowości. Wiemy, że w trakcie
całego życia podlega tylko niewielkim
zmianom. Wiemy też, że temperament
prawdopodobnie cechuje również zwierzęta. Ale czym on dokładnie jest?
Tutaj pojawia się problem. Jest bardzo
dużo teorii i badań opisujących nasze cechy temperamentalne. Podstawowe podręczniki wspominają w sumie o kilkudziesięciu różnych cechach. Jednak większość z nich w jakiś sposób pokrywa się
lub jest po prostu użyciem innej nazwy
do tego samego zjawiska. Prostymi słowami mówiąc: w teorii temperamentu
panuje straszny bałagan. Większość badaczy postuluje, że temperament można
spokojnie zredukować do trzech bądź
czterech właściwości. Niestety każdy ba-
Tajemnica inwestowania
Większość graczy z długim stażem
dochodzi do wniosku, że tajemnica inwestowania tkwi w psychice inwestorów
i w psychologii tłumu.
dacz postuluje inne cechy jako te najtrafniej oddające ideę temperamentu.
Dla potrzeb niniejszego artykułu najłatwiej chyba rozstrzygnąć powyższy naukowy spór przytaczając klasyfikację, która
powstała już ponad dwa tysiące lat temu.
Jej twórcami byli ojciec medycyny Hipokrates oraz żyjący dwieście lat po nim Galen. Pierwszy z nich wyjaśniał zdrowie
i chorobę za pomocą sformułowanej
przez siebie koncepcji soków. Jego następca Galen uzupełnił tę teorię o interpretację psychologiczną.
Według wspomnianych starożytnych mędrców, ciało człowieka ma w sobie cztery
główne soki: krew, flegmę oraz dwa rodzaje żółci – żółtą i czarną. Soki te stanowią naturę naszego ciała i dzięki nim jesteśmy zdrowi bądź chorzy. W medycynie
starożytne idee czterech soków już dawno się zdezaktualizowały. Jednak zaproponowany opis charakterów człowieka
nadal cieszy się popularnością.
Antyczna klasyfikacja
Cztery główne typy temperamentu zostały nazwane w zależności od pochodzenia
któregoś z soków w organizmie. I tak:
■ sangwinik pochodzi od krwi (łac.
krew – sanguis),
■ choleryk pochodzi od żółci (łac. żółć
– chole),
■ melancholik pochodzi od czarnej żółci (łac. czarna – melas, żółć – chole),
■ flegmatyk pochodzi od flegmy (łac.
flegma, śluz – phlegma).
3035.qxd
6/1/07
17:33
Page 7
EDUKACJA
Czym charakteryzują się te
cztery podstawowe temperamenty? To jest temat
na obszerny wykład. Postaram się jednak obrazowo
i w bardzo uproszczony
sposób przybliżyć właściwości czterech wymienionych wyżej charakterystyk.
Sangwinik to osoba, która
lubi, gdy dużo się dzieje
i zazwyczaj podchodzi do
wydarzeń ze spokojem.
Choleryk to osoba, która
również lubi gdy dużo się
dzieje, ale ma problem ze
spokojnym odbiorem rzeczywistości. Melancholik
i Flegmatyk nie przepadają
za intensywnymi wrażeniami – raczej unikają dużych
i szybkich zmian i wydarzeń. Różnica między nimi
polega na tym, że Flegmatyk mimo wszystko podchodzi do zmian ze spokojem. Melancholikowi tego spokoju brakuje. Przytoczony opis jest wielkim uproszczeniem, jednak na potrzeby niniejszego
artykułu powinien wystarczyć.
Bardzo wiele teorii temperamentu odwołuje się do powyższego podziału. Jako ciekawostkę dodam, że
na przykład prace Pawłowa, którego kojarzymy z psem, śliną
i dzwonkiem, także doprowadziły do sformułowania teorii temperamentu. Kategorie zaproponowane przez rosyjskiego badacza da
się sprowadzić do wymienionych wyżej czterech temperamentów. O temperamencie można napisać
wiele ciekawych rzeczy. Osoby, które ciekawi ta tematyka, odsyłam do książki
„Psychologia temperamentu” autorstwa
polskiego badacza Jana Strelaua.
Badanie objęło wpływ siedmiu charakterystyk – między innymi ekstrawersji, neurotyczności oraz psychotyczności. Nazwy
czterech pozostałych cech nie są intuicyjnie łatwe do zrozumienia, więc je pominę.
Wyniki badania okazały się umiarkowanie
obiecujące. Otrzymane dane wskazały
na mniejszy lub większy wpływ na skuteczność inwestowania sześciu spośród
siedmiu przebadanych cech. Najwyraźniej korelowały dwie z nich: neurotyczność oraz ekstrawersja.
Ekstrawertycy osiągali w skali roku wyniki
nawet o ponad 10% lepsze od introwertyków. Jak to wytłumaczyć? Otóż ekstrawertyk jest z definicji osobą, której łatwiej
jest znosić niepowodzenia. Gra na giełdzie ma to do siebie, że nie ma osób, które nie doznają porażek. Inwestując, należy przyzwyczaić się do smaku przegranej.
Osoba ekstrawertyczna osiąga lepsze wyniki w grze na giełdzie, ponieważ jest bardziej uodporniona na negatywny wpływ
nieudanych inwestycji. Ekstrawertyk łatwiej akceptuje porażkę i nie przejmuje
się nią tak bardzo jak introwertyk.
Drugą, bardzo istotnie korelującą cechą,
okazała się neurotyczność. Neurotycy byli lepsi od inwestorów zrównoważonych
emocjonalnie. Wyjaśnienie tego zjawiska
wydaje się trudniejsze niż w przypadku
ekstrawersji. Otóż neurotyczność nieodłącznie wiąże się z lękiem. Można pokusić
się o następujące tłumaczenie: osoby neurotyczne
kierowane
swoim
„wrodzonym
i wewnętrznym” lękiem
dokładniej i bardziej
wnikliwie analizują potencjalne zagrożenia.
Na giełdzie wnikliwa
analiza zagrożeń prowadzi neurotyków
do wyższej skuteczności inwestowania.
Pozostałe sprawdzone cechy miały dużo
mniejszy wpływ na skuteczne podejmowanie decyzji inwestycyjnych.
Ekstrawertycy osiągali
w skali roku wyniki
nawet o ponad 10%
lepsze od introwertyków
Dobrego inwestora zalewa żółć
Neurotyczny ekstrawertyk
Ponad rok temu, przy pomocy polskich inwestorów indywidualnych, udało się przeprowadzić badanie dotyczące wpływu
temperamentu na skuteczność inwestowania. Wyniki tej analizy należy traktować
tylko i wyłącznie jako pierwszy krok w kierunku przeprowadzenia rzetelnych i dużych badań na interesujący nas temat.
W żadnym wypadku nie możemy jeszcze
wyciągać jakichkolwiek „twardych” wniosków.
Wyłaniająca się z badań charakterystyka
cech dobrego inwestora wygląda mniej
więcej tak.
Ekstrawertyk to osoba towarzyska – ma
wielu przyjaciół. Działaniami ekstrawertyka
kierują emocje – jest impulsywny. Lubi
zmiany w swoim życiu. Jest zadowolony, jeśli cały czas może coś robić i być w ruchu.
Niepowodzenia raczej nie załamują go.
Synonimem dla drugiej wyłuskanej cechy
– neurotyczności – jest emocjonalność.
U neurotyka powstające emocje są dłu-
gotrwałe i silne. Neurotycy często uskarżają się na bliżej nieokreślone dolegliwości oraz mają tendencję do narzekania
na ciągłe kłopoty. Nastroje osób neurotycznych bywają zmienne. Osoby o wysokiej neurotyczności częściej popadają
w depresje oraz częściej cierpią na bezsenność.
Jeśli czujesz, że obie powyższe charakterystyki pasują do Ciebie, to chyba warto,
żebyś próbował swoich sił na giełdzie.
Kim zgodnie z przytoczonym wcześniej
antycznym podziałem ludzkiego temperamentu jest neurotyczny ekstrawertyk?
Otóż Hipokrates prawdopodobnie stwierdziłby, że najlepszymi inwestorami są cholerycy.
Wiemy już wobec tego, komu teoretycznie powinno najlepiej powodzić się na
giełdzie. Spójrzmy teraz w drugą stronę –
jak wygląda portret słabego inwestora?
Znajdziemy tam flegmatyka. Charakteryzuje go introwersja oraz niski poziom neurotyczności. Rzućmy jeszcze okiem na objaśnienie tych dwóch cech.
Introwertyk jest powściągliwy. Ceni własne towarzystwo oraz spokój. Ma stałe
grono przyjaciół, a podczas ich wybierania jest bardzo ostrożny. W działaniu introwertyk kieruje się rozsądkiem. Lubi w miarę uporządkowany tryb życia. Jest sumienny, wywiązuje się z podjętych zobowiązań.
Niski poziom neurotyczności – czyli druga
część składowa flegmatyczności – jest odwróceniem zarysowanego wcześniej portretu osoby o wysokim ładunku tej cechy.
Zdrowy dystans
Oczywiście należy pamiętać, że przedstawiony obraz jest tylko wynikiem analizy
statystycznej. Niejeden flegmatyk osiąga
efektowne sukcesy. Podobnie też wielu
choleryków niestety traci pokaźne sumy
na giełdzie.
Opisane powyżej wyniki należy traktować
ze zdroworozsądkowym dystansem. Badanie było przeprowadzone na stosunkowo małej próbie. Zbieranie danych dotyczących skuteczności inwestowania również pozostawiało wiele do życzenia. Opisane badanie to dopiero pierwszy krok
na długiej drodze do poważnego i solidnego zdiagnozowania wpływu temperamentu na zyskowność inwestycji. Do tego
potrzeba sporo pieniędzy oraz czasu,
więc prawdopodobnie poczekamy jeszcze trochę na trudne do podważenia
analizy.
Póki co pamiętajmy, że na rynku kapitałowym nic nie zastąpi zdrowego rozsądku
oraz racjonalnego podejścia.
■
3641.qxd
6/1/07
17:00
Page 2
EDUKACJA
Testowanie systemów
transakcyjnych
w programie do analiz giełdowych MetaStock
■
Bartosz Klepacz, SII
R
ozwój zaawansowanych technologii spowodował, że analizę techniczną
rynków finansowych wykonuje się prawie za jednym naciśnięciem klawisza. Nie trzeba gromadzić stosów kartek, na którym kreślone są wykresy
cen papierów wartościowych, ich trendy, średnie itp. Mamy obecnie dostęp do wszelakich programów komputerowych przeznaczonych do analiz
giełdowych. Jednym z nich jest program Metastock firmy Equis. Program ten ma bardzo rozbudowany pakiet narzędzi analitycznych, które wykorzystuje się w codziennej
pracy nad wykresami. Ponadto znajdziemy w nim grupę narzędzi bardziej zaawansowanych, opartych na języku wewnętrznym Metastocka.
Do tej grupy należy moduł System Tester, pozwalający na przetestowanie określonego zestawu kryteriów inwestycyjnych (system transakcyjny).
Zaczynamy
Program System Tester uruchamia
się przyciskiem znajdującym się
w pasku narządzi lub też wybierając System Tester z menu Tools.
Okienko dialogowe (Rys. 1), które wyświetla się zawiera listę nazw wszystkich
systemów transakcyjnych. Ich ilość może dojść do 1000. Zaznaczony system
możemy zmieniać (przycisk Edit), kopiować (Copy), kasować (Delete), drukować (Print) i testować (Test).
Rys. 1
System, który już został przetestowany
posiada przy nazwie literę „R” Program
MetaStock przechowuje raporty z
ostatnich kilku testów. Możemy się z nimi
zapoznać klikając przycisk Reports.
Dodatkowo w okienku dialogowym możemy importować i eksportować inne sys-
temy transakcyjne (Organize), ustawiać
funkcje systemu (Options), porównywać
kilka systemów ze sobą (pole Compare)
oraz oczywiście korzystać z pomocy
(Help). Zanim skorzystamy z bardziej zaawansowanych funkcji System Testera,
spróbujemy stworzyć moduł testujący dla
prostego systemu transakcyjnego.
Prosty system transakcyjny
Jednym z najprostszych systemów
transakcyjnych jest zestaw dwóch średnich kroczących. Średnia długoterminowa służy w nich na ogół do identyfikacji
trendu, zaś średnia o krótszym okresie
do generowania sygnałów transakcyjnych wtedy, gdy przecina ona pierwszą
średnią.
W naszym przykładzie wykorzystamy
średnie 5- i 15-dniową. Sygnał kupna
pojawia się, gdy średnia 5-dniowa przecina od dołu średnią 15-dniową. Sygnał
sprzedaży pojawia się w sytuacji odwrotnej, czyli gdy średnia 5-dniowa
przecina od góry średnią 15-dniową.
Dodatkowym elementem będzie stop-loss, który uchroni nasz kapitał przed
ponad 10% obsunięciem w czasie zajmowania pozycji (tzw. stop kroczący).
Chcąc utworzyć nowy system, należy
kliknąć New w okienku dialogowym
System Tester. Wyświetli się okienko
Rys. 2
System Editor (Rys. 2), które pozwala
nam wpisać nazwę systemu (Name),
przechowywać adnotacje odnoszące
się do systemu (Notes) i definiować następujące cztery reguły transakcyjne:
Enter Long
Reguła ta określa, kiedy system powinien zająć długą pozycję. Długa pozycja może być otwarta tylko wtedy, gdy
system zajmuje krótką pozycję lub jest
poza rynkiem. Gdy system aktualnie zajmuje długą pozycję, reguła ta jest ignorowana.
Close Long
Reguła ta określa, kiedy system powinien zamknąć długą pozycję. Gdy system aktualnie zajmuje krótką pozycję
lub jest poza rynkiem, reguła ta jest
ignorowana.
Enter Short
Reguła ta określa, kiedy system powinien otworzyć krótką pozycję. Krótka pozycja może być otwarta tylko wtedy, gdy
system zajmuje długą pozycję lub jest
poza rynkiem. Gdy system aktualnie zajmuje krótką pozycję, reguła ta jest ignorowana.
Close Short
Reguła ta określa, kiedy system powinien zamknąć krótką pozycję. Gdy system aktualnie zajmuje długą pozycję
lub jest poza rynkiem, reguła ta jest
ignorowana.
3641.qxd
6/1/07
17:00
Page 3
EDUKACJA
Reguły dla naszego systemu powinny wyglądać następująco:
Enter Long: cross (mov (CLOSE, 5, Simple), mov (CLOSE, 15, Simple))
Close Long: cross (mov (CLOSE, 15, Simple), mov (CLOSE, 5, Simple))
Enter Short: cross (mov (CLOSE, 15, Simple), mov (CLOSE, 5, Simple))
Close Short: cross (mov (CLOSE, 5, Simple), mov (CLOSE, 15, Simple))
Funkcja cross (parametr 1, parametr 2)
generuje sygnał, gdy ‘parametr 1‘, staje
się większy niż ‘parametr 2‘.
W przypadku otwarcia pozycji długiej
(Enter Long) ‘parametr 1‘ to 5-dniowa
prosta (Simple) średnia krocząca (mov)
obliczona w oparciu o ceny zamknięcia
(CLOSE); natomiast ‘parametr 2‘ to 15dniowa prosta średnia krocząca. Zamiast
CLOSE możemy użyć, na przykład:
OPEN (ceny otwarcia), HIGH (maksimum cenowe), LOW (minimum cenowe),
VOLUME (wolumen).
Jeżeli, na przykład, użyjemy funkcji cross
(CLOSE, mov (CLOSE, 15, Simple)) to
sygnał zostanie wygenerowany, gdy cena
zamknięcia „przetnie” od dołu prostą
średnią 15-dniową.
W powyższym przykładzie treść reguły Enter Long jest taka sama jak Close Short,
podobnie Close Long i Enter Short. Wynika to z faktu, że opisany tutaj system
transakcyjny generuje ciągłe sygnały dla
pozycji długiej i krótkiej. Gdy kończy się
pozycja długa, zaczyna się krótka. Gdy
kończy się pozycja krótka, zaczyna się
długa itd. Wyjątkiem w tym cyklu jest sytuacja, w której zadziała stop ochraniający wypracowany przez nas zysk. Wtedy
reguła Enter Long lub Enter Short oznaczać będzie ponowne wejście na rynek
poprzez zajęcie pozycji.
Dodatkowo w okienku System Editor
mamy możliwość wprowadzania: funkcji
z dostępnej listy (Functions), stopów
(Stops) oraz wykonywać optymalizację
zmiennych użytych w regułach (Optimize).
Wprowadzanie stopów
System transakcyjny oprócz reguł transakcyjnych może zawierać do pięciu „stopów”. Stopy są używane do zamykania
długiej i/lub krótkiej pozycji na podstawie straty/zysku z pozycji. Gdy stop zostanie uruchomiony, pozycja jest zamykana bez względu na aktualny stan reguł
transakcyjnych.
Po kliknięciu przycisku Stops wyświetli się
okienko dialogowe Stops (Rys. 3). Do-
Rys. 3
stępne są następujące stopy:
1. Breakeven (Rys. 3)
Stop ten zamyka otwartą pozycję (Longs
lub/i Shorts w opcji Positions), gdy kapitał od momentu otwarcia pozycji wzrośnie o wielkość wyznaczoną w polu Floor
Level, a następnie spadnie poniżej wartości kapitału w chwili otwarcia tej pozycji.
Stop Breakeven staje się aktywny dopiero
po tym, jak zysk z transakcji jest równy lub
przekracza zaznaczoną wartość Floor Level. Dzieje się tak dlatego, ponieważ prowizja maklerska powoduje, że transakcja
przy pierwszym otwarciu pozycji nie jest
zyskowna (kapitał minus prowizja).
Jeżeli w opcji Method zaznaczymy:
■ Percent (procenty) to wartość wpisana w Floor Level oznaczać będzie procenty, na przykład uaktywnienie stopu nastąpi po wzroście kapitału o 30%;
■ Points (punkty) to wartość wpisana
w Floor Level oznaczać będzie jednostki pieniężne, na przykład stop
zostanie uaktywniony po wzroście
kapitału o 3000zł.
W przypadku gdy Floor Level wynosi zero, to stop staje się aktywny tylko wtedy,
gdy cena papieru wartościowego zwiększy się o tyle, że można
zamknąć pozycję bez Rys. 4
strat (prowizja maklerska).
2. Inactivity (Rys. 4)
Stop ten zamyka pozycję, gdy cena papieru
wartościowego nie zmienia się o wartość wyzna-
czoną w polu Minimum Change w obrębie zaznaczonego okresu czasowego
w polu Periods. Wartość Minimum
Change oznacza wzrost, gdy otwarta
jest pozycja długa lub spadek, gdy
otwarta jest pozycja krótka.
Tak jak w stopie Breakeven występuje
opcja Method, w której wybieramy zmianę wartości papieru wartościowego wyrażoną w procentach lub punktach/jednostkach pieniężnych.
Przykład:
Gdy wybierzemy 5% jako Minimum
Change oraz 100 jako liczbę okresów czasowych Periods, to program
automatycznie zamknie pozycję długą (Longs) lub krótką (Shorts), gdy
cena nie zwiększyła się lub nie
zmniejszyła się co najmniej o 5%
w ciągu 100 okresów czasowych.
W przypadku tego stopu ignorowana jest
prowizja maklerska, gdyż analizuje on
zmiany cen, a nie zysk.
3. Maximum loss (Rys. 5)
Stop ten zamyka aktualną pozycję, gdy
strata z niej przekroczy wartość wyznaczoną w polu Maximum Loss, w porównaniu
do ceny, przy której otworzyłeś tę pozycję.
Rys. 5
Przykład:
Wartość 10% w polu Maximum Loss
oznaczać będzie, że pozycja zostanie zamknięta gdy strata przekroczy
10%, w porównaniu do ceny, przy
której otwarta została ta pozycja
(włączając prowizję maklerską).
Jeżeli w polu Maximum Loss
zostanie wprowadzona wartość, która jest mniejsza lub
równa prowizji, to każda pozycja jest zamykana zaraz po
jej otwarciu, gdyż transakcja
obarczona prowizją będzie
przynosić stratę w momencie
otwarcia pozycji.
3641.qxd
6/1/07
17:01
Page 4
EDUKACJA
Rys. 6
4. Profit target (Rys. 6)
W tym stopie pozycja zostanie zamknięta, gdy zostanie z niej osiągnięty zysk wyznaczony w polu Profit Target, w porównaniu do ceny, przy której otwarta została
ta pozycja.
Przykład:
Wartość 50% w polu Profit Target
oznaczać będzie, że pozycja zostanie zamknięta, gdy zysk z aktualnej
pozycji wzrośnie o 50% (wraz z prowizjami), w porównaniu do ceny, przy
której pozycja została otwarta.
5. Trailing (Rys. 7)
Inaczej stop kroczący, czyli jedna z najbardziej popularnych metod ochrony wypracowanego zysku. Zamyka on pozycję,
gdy uzyskany zysk z aktualnej pozycji
zmniejszy się o wartość wyznaczoną
w polu Profit Risk.
Istnieje również możliwość „wyłączenia”
określonej liczby okresów czasu z działania stopu. Jeżeli wpiszemy w polu Periods
liczbę 4 to stop opóźni swoje działanie
o cztery okresy. Oznacza to, że zyski lub
straty z ostatnich czterech okresów będą
ignorowane przy określaniu aktualnego
poziomu stopu. Jest to filtr wahań, które
wystąpiły w ciągu ostatnich czterech
okresów.
Dodatkowym parametrem występującym
w stopach: Breakeven, Maximum loss,
Profit target i Trailing jest pole Exit at
Stop Price. Oznacza ono, że pozycja zostanie zamknięta dokładnie przy poziomie cen wyznaczonym przez stop, nawet
jeżeli była zaznaczona transakcja opóźniona (patrz opis dalej). Opóźniona transakcja jest ignorowana jeśli jest zaznaczone
pole Exit at Stop Price.
Jeżeli zostaną uruchomione jednocześnie dwa stopy, to do zamknięcia pozycji
wykorzystuje się ten stop, który przynosi
mniej strat. Kolejność ważności stopów
jest następująca: Maximum Loss, Breakeven, Trailing, Profit Target i Inactivity.
W naszym przykładzie zakładamy, że jedynym stopem będzie Trailing dla pozycji
długiej i krótkiej (zaznaczone opcje Longs
i Shorts w Positions), wartość Profit Risk
równa 10, liczona w procentach (zaznaczona opcja Percent w Method) oraz
wartość Periods równa 0. (Rys. 7).
Możemy teraz kliknąć na przycisk OK
w okienku dialogowym Stops oraz
w okienku System Editor. Wracamy do
okna System Tester.
Rys. 7
Za każdym razem, gdy zysk z pozycji osiągnie nowe maksimum, stop Trailing
odejmuje od tej wartości wielkość wyznaczoną w polu Profit Risk i różnica ta staje
się wartością graniczną dla naszej pozycji. Gdy zysk z aktualnej pozycji „obsunie
się” do tej wartości, lub też przekroczy ją,
to pozycja jest automatycznie zamykana.
Pozostaje nam określenie opcji przeprowadzania testu naszego systemu. W tym
celu należy kliknąć na przycisk Options –
przechodzimy do okienka dialogowego
System Testing Options, w którym mamy dwie zakładki: Testing i Reporting
(Rys. 8).
Przykład:
W polu Profit Risk wartość 10%,
w polu Periods wpisane jest 0 i aktualna pozycja przynosi zysk w wysokości 1000 zł. Stop zostanie uruchomiony, gdy nastąpi zmniejszenie zysku
do co najmniej 900 zł.
Rys. 8
W pozycji Trade Price w zakładce Testing wybieramy rodzaj ceny otwarcia
pozycji (Entry Price) i zamknięcia pozycji (Exit Price), tj. Open (cena otwarcia
notowań), High (maksimum cenowe),
Low (minimum cenowe) lub Close (cena zamknięcia notowań).
W polu Delay dokonujemy wyboru, czy
transakcja ma być opóźniona czy nie.
Wartość 0 oznaczać będzie, że transakcja zostanie zawarta w momencie wygenerowania przez system sygnału. Natomiast w przypadku wartości, na przykład
„2” transakcja zostanie zawarta z 2-okresowym opóźnieniem licząc od momentu
wygenerowania sygnału przez system.
Okresem może być dzień (sesja giełdowa), tydzień, miesiąc, kwartał, rok lub inny czas, wybrany w opcji Periodicity programu Metastock.
Opóźnienie transakcji nie będzie działać, jeżeli zostanie zaznaczona opcja
Exit at Stop Price w okienku Stop w System Editor. W naszym przykładzie używamy cen typu Close i natychmiastowego wykonania transakcji dla otwarcia
oraz zamknięcia pozycji.
W pozycji Commissions ustala się wartość pobieranych prowizji maklerskich.
W naszym przykładzie jest to prowizja
procentowa (zaznaczone pole Percent)
i wynosi dla wejścia (Entry) oraz wyjścia
(Exit) 0,45%. Ten rodzaj prowizji (w odróżnieniu od prowizji pobieranej w jednostkach pieniężnych) bierze pod uwagę całkowitą wartość zaangażowanego
kapitału w transakcji.
Inną dostępną wartością pobieranych
prowizji jest wartość jednostek pieniężnych (Points) – wartość pól: Entry i Exit
będzie wyrażać prowizje pieniężne.
W polu Positions należy wybrać typ pozycji, dla której jest liczona prowizja maklerska: pozycja długa (Longs), krótka
(Shorts) lub obydwie (Both). Zaznaczamy Both.
Natomiast pole Equity odnosi się do kapitału początkowego, jakim dysponujemy. Opcja Points Only Test oznacza, że
zysk lub strata będzie liczona w punktach zamiast w walucie. Pole to należy
zaznaczyć, gdy przeprowadza się test
systemu transakcyjnego dla instrumentów pochodnych. W naszym przypadku
należy pozostawić je odznaczone.
Wartość Initial Equity oznacza początkowe saldo rachunku jakim dysponujemy W naszym przypadku wynosi
10000 zł. Z kolei Margin Requirement %
to procent kapitału, który należy złożyć
jako depozyt. U nas wynosi 100%, czyli
korzystamy z całego kapitału i nie stosujemy dźwigni finansowej.
3641.qxd
6/1/07
17:01
Page 5
EDUKACJA
Ostatnią wartością jest Annual Interest
Rate, która oznacza roczną stopę procentową, w oparciu o którą będzie kapitalizowany nasz kapitał, gdy nie będziemy posiadać papierów wartościowych.
My wpisujemy 0%.
Teraz przechodzimy do zakładki Reporting (Rys. 9). W polu Arrows ustawiamy
kolor strzałek, pokazujących kupno (Up
Arrow), sprzedaż (Down Arrow) i stopu
(Stop Sign). Zaznaczenie pola Display
Buy/Sell Arrows spowoduje, że strzałki
Test
Teraz pozostaje nam tylko wyjść z okienka
System Testing Options i uruchomić
test, poprzez kliknięcie na przycisk Test.
Wyświetli się nam okno System Test
Optimization (Rys. 10), w którym mamy
podane m. in.:
■ Stan wykonanego testu w procentach (Percent Complete)
■ Sposób wyboru kontroli czasu pracy
procesora, przeznaczonego na potrzeby obliczeń systemu testującego
(Execution Priority). Jeżeli ustawimy opcję Medium lub Low oraz naciśniemy przycisk Minimize to spowoduje to, że system testujący będzie pracował w tle, a my będziemy
mogli skorzystać w tym czasie z innych właściwości programu Metastock czy innych programów.
Natomiast drugie, to wykres cen akcji
spółki IBM wraz z zielonymi i czerwonymi
strzałkami i znakami stopu.
Zielone strzałki sygnalizują zamknięcie
krótkiej pozycji i otwarcie długiej lub tylko
otwarcie długiej, gdy byliśmy poza rynkiem; natomiast czerwone zamknięcie
długiej i otwarcie krótkiej. Znak stop sygnalizuje wcześniejsze zamknięcie pozycji lub tylko otwarcie krótkiej.
Górny wykres z krzywą kapitału informuje
nas o zyskach uzyskanych z zastosowania
tego systemu na historycznych notowaniach spółki IBM, oraz o maksymalnych
obsunięciach kapitału. Jak możemy zauważyć, bardzo często uruchamiany był
stop, który nie pozwalał na „rozwój” lokalnych trendów. Dlatego też możemy wykonać eksperyment i odłączyć działanie
stopu – odwrotnie do opisu przedstawionego wyżej. Funkcje programu Metastock pozwalają nam na testowanie różnych wariantów naszego systemu.
Rys. 9
będą automatycznie umieszczane na wykresie po przeprowadzeniu testu. Opcja
Label Arrows with Buy/Sell oznacza
umieszczenie pod strzałkami kupna/sprzedaży słów: „Buy” i „Sell”; a znak
stopu zostanie oznaczony słowem
„Stop”. Z kolei zaznaczenie Replace Existing Arrows spowoduje, że strzałki kupna/sprzedaży będą automatycznie zastępowane przez nowe, po zakończeniu
testowania.
W polu Equity Line zaznaczenie Plot Equity Line oznacza, że po zakończeniu testowania systemu transakcyjnego będzie
rysowana automatycznie krzywa kapitału; natomiast Replace Existing Equity Lines spowoduje, że istniejąca krzywa kapitału będzie zastępowana automatycznie
przez nową, za każdym razem, gdy zostanie zakończone testowanie systemu.
Jeżeli w polu Other zaznaczymy opcję
Notify When Test Complete to będzie
się ukazywało okienko o zakończeniu
przeprowadzania testu. Okienko to zawiera przycisk Reports, po naciśnięciu
którego możemy przejrzeć raport z przeprowadzanego testu.
Wartość Maximum Reports oznacza
maksymalną ilość raportów przechowywanych w archiwum. Jeżeli liczba testów
jest większa niż określone maksimum ilości raportów lub przekracza pojemność
dysku, to będą gromadzone raporty tylko
z najbardziej zyskownych transakcji.
Powyższe opcje zaznaczamy tak, jak na
rysunku nr 9.
Raporty
Rys. 10
Po zakończeniu testu, program nas sam
o tym poinformuje wyświetlając okienko
System Test Completed, w którym możemy wyświetlić raporty z przeprowadzonego badania (o tym dalej).
Jak możemy zauważyć, na wykresie mamy dwa okna (Rys. 11). Jedno przedstawiające krzywą kapitału naszego systemu
transakcyjnego (Mój system Equity).
Rys. 11
Mamy również możliwość zapoznania się
ze szczegółami testu naszego systemu
transakcyjnego. Klikając na przycisk Reports w okienku System Tester wyświetli
nam się okno Summary Reports, w którym widzimy zwięzłe podsumowanie naszego testu. (Rys. 12)
Rys. 12
W kolumnie Test
Number podany jest
numer testu, według
kolejności, w jakiej
został przeprowadzony.
Kolumna
Status
oznacza stan przeprowadzonego testu.
Stan może być
„OK”, „Invalid„ (wystąpił błąd matematyczny, taki jak dzielenie przez zero – rezultat testu będzie dostępny, ale jego wiarygodność jest wątpliwa) lub „Terminated” (reguła transak-
3641.qxd
6/1/07
17:01
Page 6
EDUKACJA
cyjna nie może być przeanalizowana –
tywny, gdy nie ma żadnego wykresu na
gdy klikniemy na przycisk Reports w akekranie.
tualnym oknie zostanie wyświetlony opis
Plot Equity uruchamia nowe okno weproblemu).
wnętrzne w aktualnie otwartym wykresie
Net Profit przedstawia zysk netto osiąz krzywą kapitału (w przypadku, gdy nie
gnięty przez system, natomiast Percent
zaznaczyliśmy w oknie dialogowym SysGain or Loss procentowy zysk netto lub
tem Testing Options, na stronie Reporstratę netto (w porównaniu do początkoting, w opcji Equity Line, pola Plot Equwej wartości kapitału) osiągniętą przez
ity Line).
system (wartość ta nie jest dostępna jeżeli w okienku dialogowym System TeZmiana okresów
sting Options, na stronie Testing,
w opcji Equity, zaznaczymy pole Points
Ciekawym rozwiązaniem jest możliwość
Only Test).
zmiany okresów czasowych danych liczTotal Trades jest to całkowita liczba
bowych i odpowiednim dostosowaniem
transakcji wygenerowanych przez system.
do tego sygnałów transakcyjnych wraz
Winning Trades to liczba zamkniętych
z krzywą kapitału. Nasz przykładowy systransakcji, które przyniosły zyski. Z kolei
tem opierał się na
Losing Trades to liczba
dziennych danych liczzamkniętych transakcji,
Te narzędzia, które
bowych. Spróbujmy to
które przyniosły stratę.
Powyższe informacje poprzynosiły zyski w przeszło- zmienić, by system
opierał się na danych
zwalają nam się zapotygodniowych. W tym
znać z trafnością nasześci, mogą przestać je
celu należy otworzyć
go systemu (jak widzimy
przynosić w przyszłości.
okienko X-Axis Propernasz prosty system ma
ties poprzez kliknięcie
więcej transakcji stratI o tym należy pamiętać.
na X-Axis w zakładce
nych, niż zyskownych,
Format. Na stronie Pechoć wypracował w bariodicity wybieramy opcję Weekly. Podanym okresie 33,22% zysk).
zostaje jeszcze nam uruchomić ponowAverage Win/Average Loss to stosunek
nie test naszego systemu i... okazuje się,
średniego zysku do średniej straty.
że nasz system przyniósł prawie 50%
utratę początkowego kapitału w badaKlikając przycisk Reports mamy dostęp
nym okresie.
do trzech stron ze szczegółowymi raportami nt. przeprowadzonego testu: Results,
Trades i Equity (Rys. 13). Dodatkowo
Słów kilka na koniec
Rys. 13
dostępna jest strona, która wyświetla reguły systemu transakcyjnego, zmienne
i opcje testowania (System).
Strona Results informuje nas o wszystkich
szczegółach testu, strona Trades wyświetla każdą transakcję generowaną przez
system testujący, strona Equity wyświetla
dzień po dniu zmiany kapitału, natomiast
strona System reguły transakcyjne.
Z kolei przycisk Arrows pozwala nam wyświetlać i usuwać strzałki kupna/sprzedaży oraz znaków wyjścia i stopów na zaznaczonym wykresie. Przycisk jest nieak-
Moduł System Tester programu MetaStock jest bardzo wszechstronnym narzędziem pozwalającym inwestorom sprawdzić ich techniczne koncepcje zawierania
transakcji. Ma szereg użytecznych funkcji.
Część z nich starałem się Państwu zademonstrować powyżej. Reszta wymaga
większej wiedzy, którą wierzę, że Państwo
zdobędziecie wraz z systematycznym korzystaniem z programu.
Jednakże, mimo szeregu zalet tego programu, musimy zwrócić uwagę na to, że
testy systemów transakcyjnych przeprowadzamy na danych historycznych.
Czyha na nas również pokusa dobierania danych, zmiennych czy też ogólnie
narzędzi analitycznych do wykresów reprezentujących ceny papierów wartościowych. Nasza ocena rynku może
ulec obciążeniu, natomiast giełda ulega
permanentnym zmianom. Te narzędzia,
które przynosiły zyski w przeszłości, mogą przestać je przynosić w przyszłości.
I o tym należy pamiętać.
■
N
iskie stopy procentowe,
którymi banki centralne
całego świata ratowały gospodarki przed recesją wywołały w wielu krajach boom na rynku nieruchomości. Ze znanych
mi rynków najbardziej interesująco wygląda sytuacja w USA i w Polsce. W USA
trwająca od kilku lat spekulacja doprowadziła do powstania ewidentnej bańki
spekulacyjnej. Nie ma takiej możliwości,
żeby w naturalny sposób, po 40 latach
trendu bocznego, kiedy to sprzedaż nowych domów nie przekraczała 900 tysięcy, nagle, na przełomie wieków, nastąpił
skok o blisko 50 procent. Nie jest też normalne, żeby ceny domów w tak rozwiniętej gospodarce, jaką jest gospodarka
USA, rosły po kilkanaście procent przez
siedem kolejnych kwartałów. Amerykanie
kupowali drugie i trzecie domy w celach
spekulacyjnych, a domami, które mają
być dopiero wybudowane handlowało
się w Internecie tak jak akcjami. Czy nie
jest to objaw klasycznej euforii, która zawsze, na wszystkich rynkach, bardzo źle
się kończy?
Raport OFHEO
Kwartalny raport OFHEO (federalny urząd
nadzoru zajmujący się rynkiem nieruchomości) pokazał bardzo niepokojący obraz
sytuacji. Okazuje się że w drugim kwartale dynamika wzrostu cen gwałtownie się
zmniejsza. Spadek z 3,65 proc. w pierwszym kwartale do 1,17 proc. w drugim był
największy od 31 lat. Co prawda nie wygląda to nadal źle, jeśli spojrzy się na
wzrost ceny w stosunku do zeszłego roku
(wzrosły o 10,06 proc.), ale dyrektor
OFHEO zdecydowanie twierdzi, że rynek
wychładza się niezwykle szybko. Na domiar złego NAR (narodowe stowarzyszenie handlarzy nieruchomości) poinformowało, że ceny domów na rynku wtórnym
3641.qxd
6/1/07
17:01
Page 7
FELIETON
To sytuacja normalna, bo jeśli ludzie dowiadują się, że na czymś można dobrze
zarobić, to masowo takie dobro kupują.
Tyle tylko, że na razie pęknięcie takiej
bańki nam nie grozi. Taka sytuacja mogłaby wystąpić, gdyby rzeczywiście wybudowano 3 mln mieszkań w ciągu 8 lat,
ale akurat te obietnice dawno się zdezaktualizowały. Można obawiać się jednak,
że za 7 – 8 lat ceny mieszkań sięgną astronomicznych poziomów, a popyt na nie
znacznie spadnie.
Teraz młodzi Polacy już będą mieli gdzie
mieszkać, przyrost populacji będzie niski,
a ludzie z powojennego wyżu demograficznego staną się emerytami, którzy bę■ Piotr Kuczyński, Xelion Doradcy finansowi
dą stroną podażową, bo nie będą już potrzebowali dużych mieszkań, a te, które
mogą spaść po raz pierwszy od 1993 rownętrznego, to problemy konsumentów
kupili w celach pomnożenia majątku bęku. Zachęcam też do sięgnięcia po tygomogą doprowadzić do recesji i bessy na
dą starali się spieniężyć, żeby jeszcze użyć
dnik Barron’s z 21 sierpnia tego roku („The
giełdzie.
życia lub pomóc wnukom. Na szczęście
No-Money-Down Disaster” autor Lon Witu nas problem nieruchomości nie jest tak
Lepiej kupić
ter). Znajdują się tam dane, które przeistotny dla gospodarki jak w USA.
Inaczej wygląda polski rynek nieruchomówią do każdego. Wspomnę tylko o duJednak nie ulega wątpliwości, że jeśli bęmości. Jest on nadal doskonałym miejżym wzroście obciążeń kredytobiorców
dzie się budowało dużo domów to poprascem do lokowania nadwyżek finansowynikającym ze wzrostu stóp (rośnie ilość
wi się koniunktura gospodarcza i wzrosną
wych. Wydawałoby się, że muszą to być
kredytów ze zmienną stopą procentową –
wydatki konsumentów. Nowe domy
spore pieniądze, ale
jest ich już blisko 40 procent), 32,6 proc.
i mieszkania trzeba bętak nie jest. Kupujący
kredytów jest tymi, w których spłaca się
dzie przecież czymś zaNie ma takiej możliwości, że- pełnić.
mieszkania posiłkują
tylko odsetki (w 2000 roku 0,6 proc.), a 43
się przecież w olbrzyprocent kupujących nie wniosło wkładu
by w naturalny sposób, po 40
Najlepiej w Polsce
miej części kredytem.
własnego. Autor twierdzi, że w końcu
Inaczej wygląda proNic w tym dziwnego,
2005 roku ceny domów były o 30 do 50
latach trendu bocznego, kie- blem z ziemią. Cena
bo w środowisku niprocent za wysokie i teraz nadchodzi koziemi rekreacyjnej bęskich stóp procentorekta, która obniży je o 30 procent w czadzie stale rosła, bo jest
wych i walki konkurensie 3 lat.
dy to sprzedaż nowych dojeszcze kilkanaście racyjnej między bankaPotrzeba gotówki
mi zdecydowanie lemów nie przekraczała 900 ty- zy tańsza od tej w rozNa razie ilość wystawionych do sprzedaży
winiętych krajach Unii.
piej jest kupić mieszi niesprzedanych domów rośnie, co mieRośnie też i nadal bękanie niż je wynajmosięcy, nagle, na przełomie
siąc osiągając historyczne poziomy. Amedzie rosła cena ziemi
wać. Nie ulega jednak
rykanie czekają ze sprzedażą na wzrost
rolnej, bo po pierwsze
wątpliwości, że brak
wieków, nastąpił skok
cen. Można sobie jednak wyobrazić, co
też jest dużo tańsza niż
planów zagospodarosię stanie, kiedy w końcu dojdą do wniow UE, a po drugie dowania przestrzennego,
o
blisko
50
procent
sku, że potrzebują gotówki, a przecież ropłaty unijne pozwalają
obawy o wzrost VAT
snące stopy procentowe, w tak krańcowo
(przy dużym areale)
i nagłaśnianie w mezadłużonym społeczeństwie, szybko dona osiąganie pokaźnych przychodów.
diach problemu rosnących cen oraz nieprowadzą do problemów finansowych.
Co więc jest w tej chwili najbardziej
korzystne zmiany podatkowe planowane
Obniżenie wartości domów miałoby kabezpieczną inwestycją? Zakup ziemi rolprzez rząd (rezygnacja z ulgi odsetkowej
tastrofalne skutki, bo banki udzielające
nej w atrakcyjnym miejscu.
i wprowadzenie 19 – procentowy podatek
pożyczek wpadłyby w pułapkę, z której
Kupując na przykład klika hektarów zieod zysku ze sprzedaży mieszkań) prowausiłowałyby się wydobyć przenosząc promi rolnej w dobrym krajobrazowo otodzą do utworzenia bańki spekulacyjnej.
blem na kredytobiorcę. Na przykład zmuczeniu można korzystać z dopłat unijszając go do przejścia ze stałego opronych, a w odpowiednim momencie
centowania na zmienne. A jeśli raty nie
przekwalifikować ją na rekreacyjną, pobyłyby spłacane w całości, to niedopłaty
dzielić i pomnożyć kapitał wejściowy
powiększałyby zadłużenie zwiększając obnawet kilkanaście razy. Trzeba do tego
W drugim kwartale dynamika wzrostu
ciążenie kredytobiorcy. W tej sytuacji
jednak więcej kapitału i cierpliwości, bo
cen gwałtownie się zmniejsza.
wzrost cen benzyny, czy inflacja byłyby nitakie nieruchomości są lokatą zyskowczym w porównaniu do problemów zaną, ale niepłynną.
Spadek z 3,65 proc. w pierwszym kwartadłużonych gospodarstw domowych.
Wniosek jest prosty: jeśli chcemy inwele do 1,17 proc. w drugim był największy
A ponieważ gospodarka amerykańska
stować w nieruchomości, to najlepiej
od 31 lat.
zależy przede wszystkim od popytu wew Polsce i w ziemię
■
Rynek nieruchomości
mocno wpływa
na całą gospodarkę
Raport OFHEO
deklaracja+relama.qxd
6/1/07
17:05
Page 42
deklaracja+relama.qxd
6/1/07
17:05
Page 43
44.qxd
6/1/07
17:12
Page 2

CEE Market Forum CEE Market Forum

Transkrypt

Podobne dokumenty

sprawdź niezależny raport

PRESS-SERVICE Monitoring Mediów

Stanowisko: Programista Junior Java Firma: Sii Polska

Kierownik ds. Administracji i Finansów

Pobierz PDF

Rozwój oprogramowania PLC – Body-In

Pobierz PDF

Analiza biznesowa wymagań dla nowego systemu dla segmentu