dr Marek Jelonek - RZGW w Krakowie

Jak planować udrożnienie
rzecznych korytarzy ekologicznych
Marek Jelonek
Piotr Sobieszczyk
Planowanie udrożnienia rzecznych korytarzy ekologicznych
Dolina rzeczna
v obszary naturalne, mozaiki krajobrazowe: matryce - płaty - korytarze
v obszary antropogeniczne: komunalne - przemysłowe - rolnicze
v korytarze migracji
Łączność pomiędzy
elementami krajobrazu
v
v
v
v
mozaiki siedlisk
stepping stones
korytarze ekologiczne
korytarze antropogeniczne
Źródło: Stream Corridor Restoration: Principles, Processes, and Practices 1998.
By the Federal Interagency Stream Restoration Working Group, 15 Federal agencies of the US gov’t.
Przywodne (lądowe) korytarze ekologiczne
bariery migracyjne dla organizmów lądowych i związanych z wodą
Korytarze ekologiczne
A – dobrze rozwinięta sieć
korytarzy
B – słabo rozwinięta sieć
korytarzy
Korytarze antropogeniczne
A – wpływ barier na dobrze rozwiniętą
sieć korytarzy ekologicznych
B – wpływ barier na słabo rozwiniętą
sieć korytarzy ekologicznych
Przywracanie ciągłości
przywodnym korytarzom
ekologicznym
Źródło: Stream Corridor Restoration: Principles, Processes, and Practices 1998.
By the Federal Interagency Stream Restoration Working Group, 15 Federal agencies of the US gov’t.
Wybór barier migracyjnych w korycie rzeki
do udrożnienia
Bariery
…to techniczne, naturalne lub
behawioralne przeszkody w
korycie rzeki lub potoku,
których - ze względu na ich
wysokość, konstrukcję,
właściwości hydrologiczne,
morfologiczne lub fizykochemiczne - nie mogą
pokonać organizmy wodne…
Bariery migracyjne dla organizmów wodnych
w korycie i dopływach Białej Tarnowskiej
Plan odtworzenia ciągłości rzecznego korytarza ekologicznego
Białej Tarnowskiej
Biała Tarnowska - 16 barier poprzecznych:
- 4 bariery modernizowane
- 10 barier przeprojektowywanych
- 2 bariery umożliwiające migracje
Efekt modernizacji - odcinek bez barier:
w górze rzeki - 10 km
w dole rzeki - 58 km
Źródło: Stream Corridor Restoration: Principles, Processes, and Practices 1998.
By the Federal Interagency Stream Restoration Working Group, 15 Federal agencies of the US gov’t.
Przywracanie ciągłości rzecznym korytarzom ekologicznym
planowanie przedsięwzięcia – stopień Grybów
Informacje wstępne – kto ma korzystać z urządzenia
Gatunki ryb
łosoś atlantycki
pstrąg potokowy
lipień
brzanka
głowacz pręgopłetwy
śliz
strzebla
kleń
certa
świnka
piekielnica
max długość
[cm]
prędkość pływania
[m/s]
145
50
35
30
12
12
10
50
40
35
15
1,10 - 3,20
0,80 – 1,80
0,52 – 0,92
0,65 – 1,05
0,20 - 0,34
0,24 - 0,46
0,47 - 0,74
0,68 - 1,75
0,56 - 1,65
0,66 - 1,57
0,42 - 0,91
krytyczna głębokość
[cm]
1,10 - 3,20
0,80 – 1,80
0,52 – 0,92
0,65 – 1,05
0,20 - 0,34
0,24 - 0,46
0,47 - 0,74
0,68 - 1,75
0,56 - 1,65
0,66 - 1,57
0,42 - 0,91
– 6,00
-- 4,00
-- 2,99
-- 2,62
– 1,28
– 1,28
– 1,14
– 4,00
– 3,36
– 2,99
– 1,51
Przywracanie ciągłości rzecznym korytarzom ekologicznym
planowanie przedsięwzięcia – stopień Grybów
Terminy działania urządzenia = okresy migracji ryb
Gatunki ryb
łosoś atlantycki
pstrąg potokowy
lipień
brzanka
głowacz pręgopłetwy
śliz
strzebla
kleń
certa
świnka
piekielnica
miesiące
I
II
III
IV
V
↕
↕
↓
↓
↓
↓
↓
↑
↑
↑
↑
↑
↑
↕
↑
↑
↑
↑
↑
↑
↕
↕
↓
↕
↕
↕
↕
↕
↕
↑
↑
↑
VI
↓
↕
↓
↕
↕
↕
↕
↓
VII
↕
↓
↓
↓
↓
VIII
IX
X
XI
XII
↑
↑
↑
↑
↑
↑
↕
↕
↕
↕
Przywracanie ciągłości rzecznym korytarzom ekologicznym
planowanie przedsięwzięcia – stopień Grybów
Dane hydrologiczne:
v średnie dekadowe przepływy minimalne
v min. dekadowy przepływ obserwowany 90 litr/s (0,090 m3/s)
5
2001
2002
2003
2004
3
przepływ [m /s]
4
3
2005
2
1
0
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XII
Przywracanie ciągłości rzecznym korytarzom ekologicznym
planowanie przedsięwzięcia – stopień Grybów
Dane hydrologiczne:
v średnie dekadowe przepływy maksymalne
v max dekadowy przepływ obserwowany 211 m3/s
150
2001
przepływ [m 3/s]
2002
2003
100
2004
2005
50
0
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XII
Przywracanie ciągłości rzecznym korytarzom ekologicznym
planowanie przedsięwzięcia – stopień Grybów
Zakres przepływów operacyjnych:
v max przepływ przez urządzenie 8,2 0 m3/s
v min przepływ przez urządzenie 0,01 m3/s
Q m in
Q m ax
Wielom . (Q m ax)
Wielom . (Q m in)
10
9
7
3
przepływ [m /s]
8
6
5
4
3
2
1
0
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
IX
X
XI
XII
m-ce
Przywracanie ciągłości rzecznym korytarzom ekologicznym
wybór rozwiązania
Na etapie koncepcji rozważano:
v urządzenie (przepławkę) poza korytem rzeki
v urządzenie w korycie rzeki bystrotok zwykły/kaskadowy, przepławkę deflektorową, kaskadę stopni
Reintrodukcja łososia
w zlewni Białej Tarnowskiej
Planowane działania:
v ocena warunków środowiskowych
potencjalnych tarlisk łososia
i wytypowanie miejsc zarybień
v wykonanie zarybień nieżerującym
wylęgiem łososia
v monitoring przeżywalności
wypuszczonych łososi
dziękuję za uwagę