O Tożsamość Szkoły - Joanna Piasta

Opracował dyrektor szkoły Joanna Piasta-Siechowicz z zespołem nauczycieli:
Magdaleną Borowiec, Mirosławą Iwasiewicz, Moniką Wojteczek
O toŜsamość szkoły. Samorządowa Szkoła Podstawowa w Ostojowie
Refleksja 1.
O toŜsamość szkoły… - czyli o 156 uczniach od czwartego do dwunastego roku Ŝycia…
o ich Rodzicach/Opiekunach, czyli 312 osobowościach… o dziadkach, czyli 624 mądrych
głowach i bogatych sercach i o 27 pracownikach Samorządowej Szkoły Podstawowej
w Ostojowie w województwie świętokrzyskim.
Jeśli ktoś lubi statystyki…, a jeśli ktoś dostrzega pomiędzy liczbami wpisane wartości, buduje
toŜsamość szkoły, budując własną toŜsamość.
Refleksja 2.
Bogactwo ciszy. Tylko w ciszy usłyszysz, co myślisz. Cisza to czas na weryfikację
i refleksję. W rzeczywistości szkolnej wprowadzamy ją poprzez likwidację dzwonków na
przerwę. Zyskujemy dzięki temu czas na zamknięcie myśli. Lekcja nie kończy się „krzykiem”
dzwonka na przerwę ale nauczycielskim: dziękuję…
Refleksja 3.
Dyscyplina czasu. Parafrazujemy dialog: - Kiedy zamykają wesołe miasteczko? - Park będzie
otwarty do dwudziestej. (patrz: Randy Pausch, Ostatni wykład, Nowa Proza, Warszawa
2008). Tłumacząc na szkolną rzeczywistość: - Kiedy kończy się rok szkolny? - Rok szkolny
będzie trwał do 29 czerwca. Masz czas dla siebie, by zaczerpnąć jak najwięcej. KaŜda lekcja
to 45 minut, podczas których moŜesz stać się bogatszy o kolejną, istotną dla Twojego
rozwoju, myśl…
Refleksja 4.
Szkolny Program Wychowawczy: Wychować Obywatela Polski i Nieba. W czterech
słowach zawiera się pełna treść. Jej dopełnieniem jest kaŜdy, kto tworzy społeczność szkoły.
Program wychowawczy wypełniają: Rodzice, Uczniowie, Nauczyciele, Pracownicy szkoły.
Tworzą go poprzez własny przykład. Definiują i pogłębiają refleksję na temat wartości
wywiedzionych z Konstytucji RP, Ustawy o systemie oświaty, Podstawa programowa
kształcenia ogólnego, Powszechna Deklaracja Praw Człowieka, Konwencja Praw Dziecka,
Stanowiska Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie kompetencji kluczowych, Dekalogu.
Budowanie programu wychowawczego pogłębione jest:
- udzielaniem sobie odpowiedzi na pytania: Jak w domu uczę? W jakich sytuacjach
kształtuję? Jak wyjaśniam, czym jest uczciwość, wiarygodność, odpowiedzialność,
wytrwałość, poczucie własnej wartości, szacunek dla innych, ciekawość poznawcza,
kreatywność, przedsiębiorczość, kultura osobista, gotowość do uczestnictwa w kulturze …;
- prowadzeniem dialogu w oparciu o własny program Opanuj się!, dialogu inicjowanego
przez Sokratesa i Platona, a prowadzonego między uczniem-nauczycielemrodzicem/opiekunem;
- przyjmowaniem odpowiedzialności za edukację autorytatywną i mentorską.
Refleksja 5.
Teorie pedagogiczne. U podłoŜa działań pedagogicznych pozostaje antycypacja znanych
i uznanych teorii pedagogicznych.
Edgar Dale (piramida zapamiętywania) „ukierunkował” działania szkoły na wspomaganie
procesu dydaktycznego poprzez wizualizację i działaniach poprzez wyposaŜenie kaŜdej
pracowni w tablicę interaktywną, wizualizer i projektor multimedialny
Abraham Harold Maslow – piramida potrzeb wyznaczyła standard zapewnienia na terenie
szkoły moŜliwości do rozwoju fizycznego, psychicznego (emocjonalnego i umysłowego),
społecznego i duchowego. Wspomagające w szkole działania to edukacja: sportowa,
przyrodnicza,
analityczno-logiczna,
religijno-etyczna,
kulturalna,
humanistyczna
i obywatelska.
R.A.Webber – hierarchia potrzeb skierowanych na zewnątrz i do wewnątrz stworzyła
podłoŜe do samodoskonalenia się kaŜdego z ogniw trójpodmiotowości i przenoszenia
własnego rozwoju na rozwój grupy. Wspomagające w szkole działania to edukacja:
autorytatywna, mentorska i socjologiczna.
Dariusz Tarczyński – komunikacja interpersonalna wzmocniła rangę aktu komunikacji
i bogactwa kodów, w tym przekazywanych przez wizerunek zewnętrzny, charakter pisma,
organizację własnej przestrzeni. (patrz: Monika Wojteczek, Rękopis duszy, w: „Język Polski
w Szkole IV-VI”, nr 1, 2009/2010, WP Kielce).
Tony Buzan – techniki uczenia się, mapy myśli organizacja pracy na godzinach do
dyspozycji wychowawcy ukierunkowana została na poznanie metod uczenia się
i zapamiętywania, wykorzystywanych następnie na zajęciach przedmiotowych (patrz: Joanna
Piasta-Siechowicz, Livelong learning w dąŜeniu do osiągnięcia kompetencji kluczowych na
zajęciach polonisty, w: „Język Polski w Szkole IV-VI”, nr 3, 2009/2010, WP Kielce).
Paul Dennison kinezjologia edukacyjna wykorzystana na zajęciach dydaktycznych
i organizacji zajęć świetlicowych – świetlica sensoryczna i świetlica analityczno-logiczna,
wyposaŜona, tabliczki „logiko” i „pus” dla kaŜdego ucznia, hamaki, koła manipulacyjne,
półkule sensoryczne, dotykowe krąŜki itp. do rozwoju duŜej i małej motoryki. W praktykę
codziennej pracy wprowadziła takŜe nawyk picia wody.
Lew Wygotski – teoria rozwoju, myślenie sekwencyjne, język logiki. Wprowadzony przede
wszystkim w edukację przedszkolną i wczesnoszkolną stanowi podstawę do rozwoju
samodzielności. Poznanie języka symboli i ich kodu umoŜliwia naturalne przejście z poziomu
odbioru enaktywnego i ikonicznego na symboliczny.
Howard Gardner – inteligencje wielorakie zmodyfikowały proces diagnozy i metodyki
pracy z uczniem, ukierunkowując działania na indywidualny profil inteligencji kaŜdego
dziecka.
RZ
E
ST
KA
DY
PR
ZE
TO
K
A
I
Z
E
N
ME
Ń
Teorie pedagogiczne otworzyły dialog między uczestnikami procesu zmian
(Uczniem-Rodzicem-Nauczycielem), zainspirowały do projektowania szkolnej przestrzeni
dydaktycznej i poszukiwania skutecznych metod pracy, wpisując się w koncepcję szkoły
opartej na filozofii kaizen (z japońskiego ciągłe udoskonalanie, (patrz: Gordon Dryden,
Jeannette Vos, Rewolucja w uczeniu się, Zysk i S-ka Wydawnictwo, Poznań 2003., s.207).
CZŁOWIEK
Piramida Kaizen w koncepcji Samorządowej Szkoły Podstawowej w Ostojowie
Szkoła, określając adresatów działań wychowawczych, załoŜyła trójpodmiotowość
Uczniowie-Rodzice-Nauczyciele.
Aby zapewnić pełny rozwój adresatów naszych działań stwarzamy warunki
do dbałości o zdrowie fizyczne, psychiczne (emocjonalne i umysłowe), społeczne
i duchowe.
Dla kaŜdego z wymienionych obszarów realizujemy działania wpisane w plan
organizacyjny szkoły. I tak:
• w zakresie dbałości o zdrowie fizyczne realizowana jest
- edukacja sportowa – w aktywnym, wyczynowym, bądź rekreacyjnym charakterze –
wprowadzony został podział zajęć wychowania fizycznego na fakultety: sportowy,
rekreacyjno-zdrowotna, (turystyka i basen – mimo braku pływalni w promieniu 20
km), gimnastyka korekcyjna, zajęcia taneczne na świetlicy o profilu muzycznym,
- opieka pielęgniarska, logopedyczna;
• w zakresie dbałości o zdrowie psychiczne – emocjonalne, np.:
- realizacja własnego programu Opanuj się!, którego specyfiką jest współpraca/dialog
między uczniem-nauczycielem-rodzicem, zorganizowana na bazie zeszytu ćwiczeń
dla ucznia i instrukcji dla nauczyciela oraz rodzica/opiekuna. Problematyka
podejmowana na godzinie wychowawczej jest kontynuowana w środowisku
domowym w formie rozmów dziecka z rodzicem/opiekunem, ukierunkowanych
zadaniami z Zeszytu ćwiczeń dla ucznia Opanuj się!. Trzyletni cykl jest powtarzany
na kolejnych etapach edukacyjnych, dzięki czemu dziecko (pośrednio rodzic
nauczyciel) otrzymuje informację zwrotną o rozwoju swojej postawy na przestrzeni
trzech lat, sposobie patrzenia na siebie i otoczenie, systemie swoich wartości
- wykłady on-line dla rodziców i nauczycieli, np. psychologów ElŜbiety Matczak czy
Daniela Golemana na temat rozwoju inteligencji emocjonalnej u dzieci i jej wpływie
na wszechstronny rozwój dziecka
- trening dla nauczycieli i pracowników szkoły z zakresu komunikacji
interpersonalnej psychologa dr Dariusza Tarczyńskiego
- codzienne zajęcia popołudniowe (w formie opieki świetlicowej) relaksacyjne,
kompensacyjne i korekcyjne realizowane z optymalnym wykorzystaniem pomocy
dydaktycznych i twórczych pomysłów nauczycieli i dzieci
• w zakresie dbałości o zdrowie psychiczne – umysłowe, np.:
- codzienne zajęcia poranne w grupie świetlicowej stymulujące procesy poznawcze
i wzmacniające koncentrację uwagi
- zajęcia pozalekcyjne ukierunkowane na rozwój zdolności, minimalizowanie słabych
stron ucznia poprzez wykorzystanie mocnych (terapia indywidualna i grupowa),
zajęcia rozwijające zainteresowania organizowane w centrach językowych,
matematyczno-przyrodniczych i artystyczno-ruchowych
- realizacja edukacji analityczno-logicznej – podporządkowanej rozwijaniu zdolności
analizy i wnioskowania, pewności racjonalnej i filozoficznej
- realizacja projektów edukacyjnych, wpisujących się w potrzeby odbiorców
- opracowanie i realizacja innowacji pedagogicznych (np. indywidualizacja w nauce
języka obcego (KO SP/14/08)
• w zakresie dbałości o zdrowie społeczne
- realizacja edukacji autorytatywnej ukierunkowanej na wzmacnianie/budowanie
autorytetu rodzica/nauczyciela; mentorskiej – ukazującej nauczyciela jako jednostkę
o głębokich naukowych pasjach, rozwijającą się, zgłębiającą tajniki wiedzy,
socjologicznej – wskazującej na umiejętność współistnienia w grupie, tworzenia,
zespolonych działaniem w dąŜeniu do efektu, celów; przyrodniczej – rozwijająca
pasje obcowania i dbania o naturę; wreszcie obywatelskiej – budującej wzorzec
Polaka z poczuciem toŜsamości osobowej i zbiorowej (narodowej)
- objęcie wszystkich dzieci od 3-5 lat z rejonu wychowaniem przedszkolnym,
najpierw w formie punktu przedszkolnego 2007-2009, obecnie oddziału
przedszkolnego
- przyjęcie pedagogiki Celestyna Freineta w edukacji wczesnoszkolnej oraz
pedagogiki plany daltońskiego.
• w zakresie dbałości o zdrowie duchowe
- realizacja edukacji religijno-etycznej – ugruntowującej normy akceptowane
społecznie; humanistycznej – podkreślającej wartość jednostki w procesie tworzenia
świata i siebie; kulturalnej – pozwalającej jednostkom być twórczymi,
innowacyjnymi, realizującymi i rozwijającymi talenty w kontakcie ze sztuką
najszerzej pojętą.
Wymienione obszary oddziaływania pedagogicznego wyznaczyły aspekty diagnozy
(medyczny, psychologiczny, społeczny, pedagogiczny), która prowadzona jest ustawicznie
i cyklicznie ewaluowana.
Diagnoza dokonywana jest na podstawie obserwacji i badań diagnostycznych,
prowadzonych w zaleŜności od aspektu przez zespół: nauczycieli, pedagoga, psychologa,
lekarza, pielęgniarkę szkolną, rodziców/opiekunów i samo dziecko. I tak:
• aspekt medyczny koncentruje się na rozwoju fizycznym i motoryce oraz stanie
zdrowia dziecka
• aspekt psychologiczny dotyczy funkcjonowania procesów poznawczych,
lateralizacji, koordynacji róŜnych funkcji
• aspekt społeczny – związany jest ze środowiskiem rodzinnym i funkcjonowaniem
dziecka w grupie przedszkolnej/szkolnej,
• aspekt pedagogiczny - obejmuje wiedzę i umiejętności odpowiednio do wieku
dziecka i wymagań wynikających z podstawy programowej, a takŜe rozpoznanie
róŜnorodnych trudności i problemów.
Narzędziami obserwacji są m.in.:
• Tablica autodiagnozy profilu inteligencji w rozumieniu Howarda Gardnera. KaŜdy
uczeń dokonuje autodiagnozy poprzez wybór preferowanych czynności w uczeniu
się. Odbywa się to poprzez umieszczenie w „kieszeni czynności” paska ze swoimi
inicjałami. KaŜdy z nauczycieli analizuje wybory uczniów i rozpoczyna proces
obserwacji, który pogłębiany jest poprzez gromadzenie informacji na podstawie
ankiety dla rodziców, identyfikującej rodzaj preferencji dziecka w sytuacjach
pozaszkolnych, wywiadu z nimi i prowadzenia Zeszytów sukcesu ucznia (patrz:
Joanna Piasta-Siechowicz, Monika Wojteczek, Uwierzyć w potencjał ucznia, w:
Język Polski w Szkole IV-VI, nr 1, 2009/2010, WP Kielce)
• Zeszyty sukcesu ucznia – prowadzone przez kaŜdego z nauczycieli zapisy
o preferencjach rozwojowych, stylów uczenia się, aktywności, „kluczy do uczenia
się” kaŜdego dziecka
• Wykresy postępu – forma dostarczania informacji o postępie w zakresie osiągnięć
jest przygotowywana na podstawie obserwacji postępu lub jego braku przy
pomocy prostego wykresu, który na początku opracowuje nauczyciel, stopniowo
wdraŜa do tego uczniów lub rodziców. Wykres postępu ucznia w zakresie
umiejętności bada rozwój danej umiejętności w czasie. Odnosimy go do poziomu
osiągnięć (np. w przełoŜeniu na stopnie szkolne: 1-6) i czasu kształtowania
umiejętności.
Wyniki diagnozy i ich interpretacja ukierunkowują zatem proces indywidualizacji pracy
na potrzeby i moŜliwości rozwojowe ucznia. Proces ten jest realizowany we wszystkich
formach działalności szkoły, m.in. poprzez:
• organizację pracy na lekcjach, dobór form i metod pracy opartych na teoriach
pedagogicznych
• ofertę zajęć pozalekcyjnych i świetlicowych (w czterech ośrodkach
zainteresowań: relaksacyjny, analityczno-logiczny, artystyczny, medialny),
ośrodki prac domowych
• projekty edukacyjne
• konkursy powszechne (o zróŜnicowanym stopniu trudności)
• wycieczki tematyczne
• organizację środowiska uczenia się: w zakresie wymagań dotyczących warunków
do realizacji podstawy programowej zapewnione zostały, m.in. stanowiska
komputerowe do indywidualnej pracy kaŜdego ucznia, plac zabaw, miejsca do
zabaw w szkole, pomoce dydaktyczne (tablice interaktywne, laptopy, rzutniki
multimedialne i wizualizery w kaŜdej sali lekcyjnej, biblioteczki dla ucznia
i nauczyciela w kaŜdej sali lekcyjnej, tabliczki „logiko” i „pus” dla kaŜdego
ucznia, środki dydaktyczne do rozwoju duŜej i małej motoryki, w tym hamaki,
koła manipulacyjne, półkule sensoryczne, dotykowe krąŜki itp.
• projekt badania postępu uczniów Tabelą postępów, który wspomaga zadania
szkoły w zakresie oceniania prowadzone m.in. testami kompetencji Instytutu
Badania Kompetencji w Wałbrzychu. Konsekwencja w działaniach nauczyciela
podejmowanych we współpracy z uczniem i jego rodzicem/opiekunem
ukierunkowana na rozwijanie konkretnych umiejętności przynosi efekty, a tym
samym wpływa na poczucie sukcesu w pracy dydaktycznej – nauczyciela,
wychowawczej – rodzica/opiekuna, na poczucie sukcesu przede wszystkim
u ucznia. (patrz: Joanna Piasta-Siechowicz, Magdalena Borowiec, Ocenianie
prac pisemnych i jego konteksty, w: Język Polski w Szkole IV-VI, nr 4,
2009/2010, WP Kielce.)
• ocenianie oparte na opiniach nauczycieli o postępach kaŜdego ucznia,
sporządzane dwa razy do roku, przedyskutowane z Rodzicem i Uczniem.
Uczniowie na bieŜąco rozliczani są z pracy przewidzianej dla nich w tzw.
Zeszytach mojego sukcesu, w których zawarty jest indywidualny program pracy
na najbliŜsze dni. Co dwa tygodnie zespoły nauczycielskie złoŜone z uczących
w danej klasie opracowują propozycje tematów do realizacji przez uczniów.
Proponują uczniom tematy obowiązkowe, dowolne i dodatkowe, z których
w indywidualnej rozmowie z uczniem podejmowane są decyzje dotyczące
realizowanych zadań. Dzięki temu kaŜdy uczeń ma moŜliwość opanowania
materiału w swoim indywidualnym tempie, zdolny moŜe rozwijać swoje
zainteresowania, mający trudności staje wobec wymagań dostosowanych do jego
moŜliwości
• realizację idei oceniania kształtującego
- konsekwentne notowanie informacji o stopniu opanowania umiejętności
(koniecznej do dalszego rozwoju)
- analizę stopnia opanowania umiejętności minimum cztery razy w roku (w
zaleŜności od ilości spotkań z rodzicami przed wywiadówkami semestralnymi, bo
te juŜ informują o wyniku osiągnięć oraz w zaleŜności od indywidualnych potrzeb
uczniów, tzn. u uczniów, u których postęp nie następuje częściej niŜ u tych, których
postęp jest widoczny), dociekanie przyczyn braku postępu
- przekazywanie informacji rodzicom/opiekunom i nauczycielom w celu określenia
obszarów wsparcia lub rozwoju zdolności ucznia
- prowadzenie dziennika elektronicznego.
• realizację zajęć w ramach art. 42 Karty Nauczyciela organizowanych w formie
zajęć rozwijających zainteresowania, wspomagających rozwój ucznia zdolnego
i wyrównujących
szanse edukacyjne z
wykorzystaniem
potencjału
i doświadczenia nauczycieli, przede wszystkim ich zawodowych pasji –
notowanie postępu i wniosków wynikających z pracy z uczniem.
Ukierunkowujemy pracę nauczyciela na wnikliwą diagnozę predyspozycji
i moŜliwości, na gromadzenie materiałów, metod i form pracy, zindywidualizowanych na
potrzeby kaŜdego ucznia.
Nauczyciel swoją wiedzę poszerza o metody i przykłady ćwiczeń wspomagających
indywidualny rozwój, a takŜe o podstawy pedagogiki i psychologii, by w dialogu
z Rodzicami, innymi nauczycielami, poradniami psychologiczno-pedagogicznymi
i instytucjami pozarządowymi opracowywać formy wsparcia, wynikające z indywidualnych
potrzeb swoich odbiorców.
Nauczyciele Samorządowej Szkoły Podstawowej w Ostojowie wypracowali styl
pracy, który pozwala na ciągłe udoskonalanie kaŜdego z obszarów własnej realizacji
zawodowej pasji w szkolnej koncepcji pracy zgodnych z filozofią Kaizen.
Refleksja końcowa.
Wiele lat temu Uczniowie do swojego mistrza mówili … Nauczycielu… Dziś, by budować
autorytet ugruntowujemy własną toŜsamość, kształtujemy toŜsamość zbiorową (narodową).
Ich współistnienie odkrył przed nami filozof Leszek Kołakowski:
ToŜsamość osobowa
1. Dusza – niematerialna strona osobowości
ToŜsamość zbiorowa (narodowa)
1. Duch narodowy – formy Ŝycia
kulturowego, zachowania
2. Pamięć – ciągłość „ja”, wspomnienia
2. Pamięć historyczna – świadomość
przedłuŜenia przeszłości, im większa pamięć,
tym silniejsza toŜsamość
3. Świadome ukierunkowanie na przyszłość
3. Antycypacja-zorientowanie na przyszłość,
planowanie działań
4. Ciało
4. Terytorium
5. Pewność początku, własnych narodzin 5. Pewność początku czasu historycznego
udokumentowanych prawnie
danej zbiorowości