ZZR Z PRL - bikeBoard

Archeologia
TEKST: MICHAŁ TABOR
ZDJĘCIA: MIŁOSZ KĘDRACKI
EKSPONATY Z KOLEKCJI ANDRZEJA RYBSKIEGO
ZZR Z PRL
Instrukcja z roku 1965
Kiedy w latach osiemdziesiątych ostro jeździłem Rometem Wagantem,
trwałość komponentów pozostawiała wiele do życzenia i awarie były
prawdziwą zmorą. Pamiętam jak kolega pokazał mi jakąś pokrytą
patyną część mówiąc „szukaj klamotów z tym znaczkiem”. Na detalu
widniały trzy tajemnicze literki wpisane w owal. Po latach dowiedziałem się, że skrót ZZR pochodził od nazwy Zjednoczonych Zakładów
Rowerowych przekształconych później w krajowego monopolistę – Rometa. ZZR powstało na bazie upaństwowionych po wojnie wytwórni
oraz nowych zakładów. Powstawanie „zjednoczeń” wynikało z doktryny
odgórnego planowania i centralnego zarządzania gospodarką.
Prezentowane znalezisko datowane jest na wczesne lata sześćdziesiąte
ubiegłego stulecia. Bardzo twarde stale oraz dokładna obróbka były
gwarancją wieloletniej eksploatacji, a zastosowanie stopów aluminium
i wyrafinowane, jak na owe czasy, rozwiązania świadczą o sportowym
lub zawodniczym przeznaczeniu komponentów. Kolarstwo szosowe
w bloku wschodnim było sportem popularnym. Wyścigami Pokoju,
nie tylko ze względu na polityczne zabarwienie, pasjonowali się prawie wszyscy, a niejeden młody zapaleniec marzył o karierze kolarza
i o tym, aby dokopać „przyjaciołom” z ZSRR lub NRD.
PRZERZUTKA TYLNA
Jeszcze kilkanaście lat temu przerzutki łańcuszkowe można było zobaczyć w starych Huraganach
i Jaguarach. Sercem przerzutki jest mechanizm suwakowy przemieszczający wózek po linii
równoległej do osi koła. Suwak stanowi pręt prowadzony w tulei, na zewnątrz której znajduje
się sprężyna spiralna spełniająca jednocześnie dwie funkcje – napinanie łańcucha (skręcanie
sprężyny) i zmianę biegu (rozprężanie). Pręt złączony jest z łańcuszkiem ciągnionym przez linkę,
co zapewnia jej prosty przebieg w końcowym odcinku. Suwak i sprężynę zabezpiecza przed
brudem osłona zwinięta z taśmy stalowej (rodzaj sprężyny stożkowej). Urządzenie funkcjonuje
podobnie jak przerzutki Shimano Rapid-Rise, czyli luzując linkę wrzucamy niższy bieg. Użytkownik
mógł ustawić twardość sprężyny w kilku wartościach, a niezależnie od tego istniała możliwość
zainstalowania dodatkowej linki zmieniającej naciąg. Płytki i wkręty wózka wykonano z duralu.
Rolki napinające łańcuch, podobnie jak we wczesnych modelach Campagnolo, nie mają zębów,
za to kręcą się na łożyskach kulkowych. Konstruktorzy pomyśleli nawet o sytuacjach awaryjnych
– w przypadku zerwania linki, łańcuszek blokowało się w przypominającym jaskółczy ogon
uchwycie, co umożliwiało kontynuację jazdy na jednym biegu.
zaczep na dwa pancerze linek
PRZERZUTKA PRZEDNIA
Ten komponent cechuje prostota – żadnego pantografu, linek, itp. Istotę stanowi pręt zaosiowany
przy obejmie mocującej przerzutkę do ramy (regulacja oporu obrotu). Wkręty regulujące skrajne
położenia opierały się bezpośrednio na rurze podsiodłowej. Pozostałych regulacji dokonywano
zmieniając położenie wodzika (obrót i przesunięcie w lewo lub w prawo).
pierścień regulacji
napięcia sprężyny
połączony z dodatkową linką
SUPORT
Ramię korby (170 mm) to solidna stalowa odkuwka z podłużnymi wgłębieniami obniżającymi
masę. Mocowanie przy pomocy klinów wymarło prawie całkowicie, natomiast standard gwintów
(pedały) nie różni się od współczesnego. Korbę z aluminiowym „pająkiem” łączą śruby M5
(z nietypowymi łebkami pod klucz 7). Aluminiowe tarcze (53/44) połączone z pająkiem
w sześciu punktach, zapewniają mniejszą niż obecnie rozpiętość przełożeń.
osłona sprężyny
OŚ SUPORTU
Ośka budzi szacunek niską masą i sposobem obróbki. Najprawdopodobniej wpierw wiercono otwór,
następnie półfabrykat kuto i dopiero poddawano obróbce finalnej. W efekcie kiedy spojrzymy do
otworu, to w miejscu wycięć pod kliny widać wybrzuszenia na wewnętrznych ściankach.
POZOSTAŁE KOMPONENTY
skokowa
regulacja napięcia
sprężyny głównej
52
zaczep „awaryjny"
na wypadek
zerwania linki
Reszta grupy wygląda klasycznie. Piasty stanowią bliskie nawiązanie do Campagnolo.
Na stalowych korpusach trwale osadzono aluminiowe kołnierze (36 otworów). Zarówno
w przedniej, jak i tylniej piaście identyczne są średnice osi i konusy, różna jest średnica kulek
– z przodu 4,76 (3/16"), z tyłu 6,35 (1/4"). Szybkozamykacze lubiły nawalać – obudowy
mimośrodu od czasu do czasu pękały przy mocnym zaciskaniu. Czterobiegowy, nakręcany na
piastę wielotryb (14/16/18/20 zębów) cechują wymienne koronki nakręcane na korpus
mechanizmu zapadkowego. Dwie mniejsze zębatki mają gwint prawy, pozostałe dwie lewy,
a gwinty różne średnice. Pedały stalowo-aluminiowe z rozbieralnymi łożyskami sprawiały kłopoty
– ginęły osłonki zewnętrznego łożyska, a same łożyska się rozlatywały. Stalowe stery o nietypowym
gwincie – 26x1, wykonano z bardzo twardego materiału – wbijając miski można było uszkodzić
co najwyżej ramę, siebie lub młotek. Nieindeksowana manetka jest bardzo lekka, opór obrotu
regulowany wygodnym pokrętłem z tworzywa sztucznego.
MASY:
Przerzutka tylna – 286 g
Przerzutka przednia – 178 g
Piasta tylna (z zaciskiem) – 302 g
Piasta przednia (z zaciskiem) – 220 g
Manetka – 60 g
Wolnobieg – 260 g
Pedały z noskami i paskami (para) – 516 g
Korba (tylko prawa z tarczami) – 596 g
Ośka suportu (bez misek i łożysk) – 138 g
Stery (bez kulek) – 118 g
53