Komunikat nr 1 - Wydział Nauk Humanistycznych i Społecznych

Gdynia, 15. 10. 2014 r.
KOMUNIKAT NR 1
Szanowni Państwo,
Za przyzwoleniem uczestników XII Forum Historyków Wojskowych, którzy w dniach
24 – 26 czerwca br. obradowali w Rzeszowie (Lwowie) zdecydowano, że kolejne – XIII Forumzorganizuje Wydział Nauk Humanistycznych i Społecznych Akademii Marynarki Wojennej im.
Bohaterów Westerplatte w Gdyni. Przyjmując rolę gospodarza naszego kolejnego spotkania
mamy świadomość powagi przedsięwzięcia i odpowiedzialności za jego stronę organizacyjną
i merytoryczną. Już w Rzeszowie zaproponowaliśmy, że dobrze byłoby zmierzyć się z
problematyką, którą zawarliśmy w przesłaniu: „O żołnierskich powinnościach”. Gdy opadły
pierwsze emocje, po głębszym namyśle dochodzimy do wniosku, że temat z wielu powodów
zasługuje na poważną debatę środowiska historyków wojskowych oraz przedstawicieli
innych dyscyplin naukowych (socjologii, psychologii, pedagogiki, etyki), których udział w
Forum nadałby dyskusji charakter interdyscyplinarny.
Mając powyższe na uwadze kierujemy niniejszy komunikat do szerokiego grona
badaczy i nauczycieli akademickich z nadzieją, że zechcą okazać swoje zainteresowanie
przedmiotową problematyką. Uważam, że debata, która rodzi się w naszym zamyśle okaże
się w dwójnasób pożyteczna, i dla środowiska historyków wojskowych, i dla przedstawicieli
innych dyscyplin naukowych.
Chcemy wyraźnie powiedzieć, że nie jest naszym zamiarem poprzez Forum
budowanie kolejnego pomnika żołnierzowi polskiemu, ani też pisanie „ku czci”. Wydaje się,
że „pomników ci u nas dostatek” i być może niektóre z nich stają na przeszkodzie mądrej,
wyważonej i z całą pewnością potrzebnej debacie „o żołnierskich powinnościach”. Czym one
są, kto je definiuje, kto wreszcie ma prawo do ich egzekwowania i oceniania? Historia
Wojska Polskiego to „obszar” zagadnień o różnych odcieniach, to wydarzenia wzniosłe i
biegunowo odmienne. Nie bez powodu profesor Benon Miśkiewicz pisał o „zwycięstwach i
niepowodzeniach bohaterskiego żołnierza polskiego”. A jeśli tak, to są powody, by
zastanowić się dlaczego los żołnierza bywał tak zmienny?
W środowisku wojskowym często mówi się, że żołnierz ma niewiele praw, ale jedno
z nich jest niezbywalne, żołnierz ma prawo być dobrze dowodzonym. Jak było z tym
dowodzeniem, czy słusznie, bez mała każdemu dowódcy, przypisujemy cechy, na które w
1
żaden sposób nie zasłużył. Czy tylko dlatego, że wyróżnia ich mundur będący uosobieniem
władzy, czy może są inne ku temu powody? A jeśli tak, to jakie? Czy jesteśmy gotowi do innej
debaty, w której należałoby odejść od gloryfikowania martyrologii na rzecz racjonalizowania
naszych ocen, zarówno wobec zdarzeń i ludzi znaczonych laurem zwycięstwa na polu bitwy,
ale z jeszcze większą dociekliwością wobec klęsk i niepowodzeń, które przecież miały swoje
przyczyny! Nie wszystko da się usprawiedliwić przewagą przeciwników i wiarołomnością
sojuszników. Ile zła i zaniedbań było po naszej stronie?
Na XI Forum w Kielcach rozmawialiśmy o mitach w polskiej historiografii wojskowej,
może warto niektóre wątki tej dyskusji kontynuować, ale z wyraźnym akcentem na te
zagadnienia, które decydują o tym, że żołnierz jest (był) dobrze lub źle dowodzony.
„Powinności…”, o których chcemy rozmawiać, to obszar zagadnień bardzo rozległych i nie
można ich zamykać w przestrzeni koszar, okopów czy twierdz. Żołnierz spełnia powinności
wobec narodu (państwa), a jak to działa w drugą stronę? Przecież w Konstytucji 3-maja
zapisano, że „wojsko to nic innego, jak siła z narodu wzięta”. Czy rzeczywiście tak to było w
naszej historii, czy może znajdziemy przykłady dywersji i uchylania się od „zaszczytnego
obowiązku”?
Armia, nie ulega to żadnej wątpliwości podlega ciągłym zmianom. Czy to samo
możemy powiedzieć o „powinnościach żołnierskich”, bez obawy, że narazimy się na zarzut
ich relatywizowania? Jak ma się etos służby wywiedziony z wychowania rycerskiego,
artykułów hetmańskich, czy choćby Korpusu Kadetów do wojskowej i wojennej
rzeczywistości? Jak było z wychowaniem żołnierza-obywatela i w jakim zakresie
Rzeczpospolita owo wychowanie spożytkowała? Czy nie nadużywamy słowa „patriotyzm”,
próbując nim maskować ewidentne przykłady postaw nieetycznych, sprzeniewierzania się
zasadom, a nawet pospolitej zdrady? Kim byli dowódcy, którzy w najwyższej potrzebie
porzucili swoje oddziały (dywizje, armie), dlaczego z takim trudem przychodzi nam oceniać
przeszłość, w której z jednakowym nasileniem występowały przesłanki do dumy, jak i
wstydu?
Wywołaliśmy tu kilka zaledwie problemów, które naszym zdaniem powinny znaleźć
swoje odzwierciedlenia w dyskusji na Forum. Czy tak się stanie zależy to wyłącznie od jego
uczestników i naszej determinacji w dążeniu do „oczyszczania” historii wojskowej ze
zbędnego patosu i podnoszenia każdej bitwy lub potyczki do rangi wydarzenia o
przełomowym, patriotycznym i propaństwowym charakterze. Rzeczowość i naukowa
2
odwaga powinny racjonalizować podejście do biografii wojskowych, z których zdecydowana
większość to hagiografie, gdzie nasz bohater oczywiście „chciał”, ale wraże siły i okoliczności
skutecznie paraliżowały jego wysiłki. Czy tak było w istocie? Oczywiście ta uwaga nie dotyczy
wyższej kadry dowódczej „ludowego” Wojska Polskiego, którą z definicji potraktowano, jako
„polskojęzyczne narzędzie”, z zakazem pochówku na wojskowej części warszawskich
Powązek. Oczekuje się od armii i każdego żołnierza apolityczności, a nasza historia wyraźnie
wskazuje, że takiego komfortu nigdy to wojsko nie miało. Jak wykonywać rozkaz
przełożonych, nawet ten najdalej idący, by po latach nie narazić się na zarzut, że stało się po
niewłaściwej stronie?
Szanowni Państwo,
Za wcześnie na jakiekolwiek szczegóły organizacyjno-programowe. Ten komunikat
proszę potraktować, jako „sondowanie” gruntu pod XIII Forum. Wiemy, że będzie miało ono
miejsce w I połowie 2016 r. Rzeszowski sygnał, że będzie to w majowy piątek (13-tego)
proszę potraktować ulgowo i z humorem. Forum odbędzie się w takim czasie, który będzie
gwarantował, że nasze spotkanie stanie się ważnym i głośnym wydarzeniem dla
ogólnopolskiego
środowiska naukowego. Stanie się także ważnym wydarzeniem dla
społeczności Trójmiasta. Decydować o tym będą różne okoliczności, które musimy
wzajemnie dopasować.
Jedna sprawa wydaje się nam oczywista: do końca 2015 r. powinniśmy zakończyć
gromadzenie „materiałów” do publikacji, by jej wydanie nastąpiło przynajmniej na 2
miesiące przed Forum.
Dzieląc się z państwem tymi refleksjami prosimy o:

aktywne włączenie się w nurt dyskusji nad meritum Forum (budowaniem jego
warstwy merytorycznej), każdy głos i sugestię potraktujemy z najwyższą uwagą –
termin
zgłaszania
autorskich
przemyśleń
programowych
i
merytorycznych
chcielibyśmy zamknąć z dniem 31 grudnia 2014 r.;

zanim wyślemy druki kart zgłoszeniowych prosimy, by każdy, kto jest gotów
uczestniczyć w Forum już nam mailowo sygnalizował swój zamiar; chcemy w ten
sposób jak najszybciej ogarnąć liczbę uczestników, by mając te dane bazowe
planować Forum pod kątem logistycznym;
3

jeśli ktoś z Państwa ma już gotowy temat, to proszę go wysłać, bo może się okazać, że
tematy będą się na siebie nakładały i w tej sytuacji obowiązywać będzie zasada
pierwszeństwa;

o zakwalifikowaniu tematu zadecyduje Rada Naukowa XIII Forum, o przyjęcie
zaproszenia do niej zwrócimy się do najwybitniejszych historyków wojskowości, o
czym Państwa niezwłocznie powiadomimy;

prosimy, byście mieli Państwo na uwadze swoich współpracowników, przyjaciół,
znajomych, których pasjonuje historia wojskowa, a do których z różnych przyczyn
może nie dotrzeć nasza informacja i powiadomili ich o zbliżającym się Forum;
będziemy za to głęboko wdzięczni;
Jeśli XIII Forum Historyków Wojskowych ma być czymś więcej aniżeli zaprzeczeniem, że
13-tka jest pechowa, to bardzo prosimy, by każdy z nas spełnił wobec niego swoją
powinność, a wówczas otworzy się przestrzeń do debaty „O żołnierskich
powinnościach”.
Informujemy Państwa, że Dziekan Wydziału Nauk Humanistycznych i Społecznych
AMW, dr hab. Piotr Semków, prof. ndzw. AMW swoją decyzją z dnia 18 października 2014 r.
powołał Komitet Organizacyjny XIII Forum Historyków Wojskowych w następującym składzie:

Przewodniczący – dr Andrzej Drzewiecki;

Zastępca przewodniczącego – dr Mariusz Kardas;

Sekretarz – mgr Katarzyna Zeman;
Adresy: dr A. Drzewiecki: tel. kom. 609 780 565; tel. sł. (0-58) 626 26 56; mail:
[email protected]; [email protected];
dr M. Kardas : tel. kom. 692 822 007 ; tel. sł. (0-58) 626 41 85; mail:
[email protected]; [email protected];
mgr K. Zeman: tel. kom. 501 222 081; tel. sł. (0-58) 626 29 01; mail:
[email protected]; [email protected];
Informuję, że wszystkie komunikaty oraz sprawy dotyczące Forum będą dostępne
na stronach internetowych naszego Wydziału pod adresem: www.wnhis.amw.gdynia.pl
Przewidujemy, że kolejny komunikat organizacyjny, już bardziej precyzyjny, zostanie
wydany w nowym roku kalendarzowym – do końca lutego.
Przewodniczący Komitetu Organizacyjnego Forum
dr Andrzej Drzewiecki
4