polska literatura akordeonowa i jej znaczenie w świecie
Transkrypt
polska literatura akordeonowa i jej znaczenie w świecie
POLSKA LITERATURA AKORDEONOWA I JEJ ZNACZENIE W ŚWIECIE ELŻBIETA ROSIŃSKA [email protected] Akademia Muzyczna im. St. Moniuszki w Gdańsku Lata międzywojenne – utwory o charakterze tanecznym tworzone przez akordeonistów-wirtuozów: Edward Gosk (1880–1954) Karol Olesiński (ok. 1880–ok. 1950) Wacława Suchocki (ok. 1888–ok. 1965) Władysław Kaczyński (1894–1952) Bolesław Buchalski (1898–ok. 1960) Józef Steć (1899–1969) Eugeniusz Lassota (1903–1965) Tadeusz Kozłowski (1910–?) Piotr Rybarski (1912–1944) Polskie Radio – Kapela Feliksa Dzierżanowskiego, Trio Harmonistów Wacława Suchockiego Okres powojenny – muzyka stylizowana na folklor wiejski lub swing, zespoły akordeonistów związane z Polskim Radiem Włodzimierz Bieżan (1918) Stanisław Trzeciak (1916) Jerzy Orzechowski (1917) Tadeusz Wesołowski (1918–1972) Józef Podobiński (1925) Początki koncertowej literatury akordeonowej – neostylistyka Rok 1955 – Czesław Grudziński – Sonatina Rok 1963 – Bronisław Kazimierz Przybylski – Trzy utwory Rok 1966 – Tadeusz Natanson – Concertino na akordeon i orkiestrę W muzyce polskiej po „październikowej odwilży”(1956): powstanie festiwalu „Warszawska Jesień”, pokolenie o awangardowym nastawieniu – Serocki, Baird, Kotoński, Górecki, Penderecki, Lutosławski, Szabelski Style – dodekafonia, serializm, punktualizm, poszukiwania nowych brzmień, aleatoryzm, muzyka elektroakustyczna, happening, teatr instrumentalny. Lata 70-te odwrót z awangardowej ścieżki, zwrot ku tradycji, dążność do uproszczenia faktury i materiału muzycznego, nawiązywanie do dawnych form. W tej generacji kompozytorów – Andrzej Krzanowski (1951–1990) Język muzyczny adekwatny do współczesnych trendów w muzyce polskiej; arystyczna nobilitacja akordeonu Wypowiedzi krytyków muzycznych Krzysztof Droba – „. . .To był świat brzmień (często nowych, np. jakże oryginalne przestrzenie brzmień akordeonowych) na usługach emocji i ekspresji; dramatycznej, lirycznej, zawsze – co się czuło – prawdziwej”. Leszek Polony – „. . .Ów pogardzany, prozaiczny instrument, staje się tutaj podmiotem lirycznym wypowiedzi muzycznej, ciągle wędrującym w krainie długich, rozwibrowanych dźwięków górnego rejestru, rozbrzmiewającym organowymi niemal harmoniami. Niezwykła ekspresyjność tego brzmienia uwydatnia jakby obecność lirycznego ja w świecie niesamowitych zjaw. Widziałbym w tym zamienny symbol; pospolitość, której muzycznym symbolem jest właśnie ten popularny instrument, zostaje wyniesiona na prawdziwe wyżyny szlachetności”. Twórczość cykl sześciu „Audycji” (1973–1982) – jedność materiału partii taśmy magnetofonowej, różnorodność – często nietypowego – składu instrumentalnego, stopienie poezji z muzyką cykl pięciu „Studiów”na akordeon solo, duet akordeonowy, kwintet akordeonowy – eksperymenty w zakresie barwy, harmonii, nowych sposobów gry na akordeonie cykl „Reliefów” na różne instrumenty solowe Łączenie literatury i muzyki, współczesny język muzyczny i elementy tonalności, efekty sonorystyczne i romantyczna nastrojowość, cytaty, oryginalne instrumentarium Lata 70-te – debiut kompozytorski Krzysztofa Olczaka (rocznik 1956) – Manualiter (1976), Fantasmagorie (1977) czynnik wirtuozowski poszukiwania brzmieniowe łączenie akordeonu z innymi instrumentami cytat bądź materiał zaczerpnięty z folkloru katalizatorem twórczości, przemyślana struktura kompozycji Zbigniew Bargielski (rocznik 1937) wkracza na grunt muzyki akordeonowej ze swoim bagażem doświadczeń kompozytorskich i ukształtowanym językiem muzycznej wypowiedzi Akordeon – ważnym instrumentem w jego twórczości od 1980 roku, przede wszystkim muzyka kameralna, także akordeon w orkiestrze. „Kilka lat temu Zbigniew Bargielski poprosił mnie o zdefiniowanie akordeonu jako instrumentu: z czym kojarzy się akordeon przeciętnemu odbiorcy muzyki artystycznej? Funkcjonują obiegowe zakodowane pojęcia odnoszone do skrzypiec, które śpiewają, organy przywodza na myśl brzmienie spiżowe w kościele, na fortepianie można zagrać wszystko, choćby na cztery ręce – również partyturę orkiestrową. A jaki jest akordeon? Niewyeksploatowany pokład barw, jakby organy, instrument dęty; może śpiewać prawie jak skrzypce i w ogóle upodobnić się do każdego instrumentu – zwłaszcza w kameralistyce może być wszystkim. Dużo określeń, ale brak jednego sięgającego sedna. «Właśnie dlatego, że akordeon jest jak kameleon» – stwierdził Bargielski. wypowiedź Zbigniewa Koźlika, akordeonisty – adresata wielu kompozycji Bargielskiego „Ptak ze snu” na perkusję i akordeon „Malowane chmury” na akordeon solo „Labirynt” na wiolonczelę i akordeon „Noc pożegnań” na akordeon i kwartet smyczkowy „Zatopiony płomień” na skrzypce, wiolonczelę i akordeon „Rozmowa z cieniem” na dwa akordeony „Czarne lustro” na gitarę i akordeon „EGAD” na wibrafon i akordeon „Trigonalia” koncert potrójny na gitarę, akordeon, perkusję i orkiestrę kameralną „Jeux a Trois” na trzy akordeony (dla Motion Trio) Bronisław Kazimierz Przybylski (rocznik 1941) twórczość bardzo bogata: w sensie ilościowym – ok. 200 kompozycji, różnorodność stylistyki – od neostylistyki po awangardowe eksperymenty, formy, użytego instrumentarium; kompozycje w wielu wersjach instrumentalnych Bogdan Dowlasz (rocznik 1949) Palindrom (1983) Postscriptum (1987) Ab hoc et ab hac (1989) Dialogus musarum (1991) Koncert na akordeon i małą orkiestrę (1997) Accosoftplay (2003) Najmłodsze pokolenie Michał Moc Marcin Bortnowski Aleksandra Gryka Barbara Kaszuba Aleksander Kościów Mikołaj Majkusiak Szczepan Tesarowicz Grzegorz Duchnowski „Dowody uznania”: 1. Utwory obowiązkowe na międzynarodowych konkursach wykonawczych: maj 2006 – Szanghaj – międzynarodowy konkurs akordeonowy Andrzej Krzanowski – Sonata Międzynarodowy Konkurs Akordeonowy w Kligenthal w finale – koncerty Bronisława Kazimierza Przybylskiego, Bogdana Dowlasza, Bogdana Precza, Mikołaja Majkusiaka (edycja w roku 2007) Międzynarodowy Konkurs Akordeonowy w Castelfidardo „Premio Citta di Castelfidardo” – utwór polskiego kompozytora w programie II etapu 2. Wydania zagraniczne 3. Nagrody na konkursach kompozytorskich 4. Obecność w repertuarze i dyskografii zagranicznych wykonawców