program ochrony środowiska dla powiatu piotrkowskiego na lata
Transkrypt
program ochrony środowiska dla powiatu piotrkowskiego na lata
PROJEKT PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2016 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2016-2020 AKTUALIZACJA ZLECENIODAWCA: STAROSTWO POWIATOWE W PIOTRKOWIE TRYBUNALSKIM Aleja 3 Maja 33, 97-300 Piotrków Trybunalski e-mail: [email protected], www.powiat-piotrkowski.pl tel: (44) 732 31 00; fax: (44) 732 31 59 ZLECENIOBIORCA: EKO – TEAM Sebastian Kulikowski, ul. Poniatowskiego 20/14, 59-900 Zgorzelec tel. 0691 015 026, fax. 75 613 81 34 e-mail: [email protected], www.ekoteam.com.pl Piotrków Trybunalski, wrzesień 2012 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 AUTOR OPRACOWANIA: Sebastian Kulikowski, Konsultacja merytoryczna: Tomasz Michalak, Krzysztof Kołodziejczyk 2 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 SPIS TREŚCI 1. WSTĘP ........................................................................................................................................................ 6 1.1. PODSTAWA OPRACOWANIA ............................................................................................................. 6 1.2. METODOLOGIA OPRACOWANIA, ZAWARTOŚĆ DOKUMENTU I JEGO PODSTAWY PRAWNE ................. 6 2. UWARUNKOWANIA ZEWNĘTRZNE ............................................................................................................. 8 2.1. 2.2. 2.3. 2.4. 2.5. 2.6. POLITYKA EKOLOGICZNA ................................................................................................................... 8 AKTUALIZACJA STRATEGII ROZWOJU WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO NA LATA 2007-2020 .................... 9 REGIONALNY PROGRAM OPERACYJNY WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO NA LATA 2007-2013 .................. 9 PLAN ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO................................ 10 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO 2012 .......................................... 11 PLAN GOSPODARKI ODPADAMI WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO 2011 Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2012 – 2015 ............................................................................................................................................... 11 3. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO ..................................................................... 12 3.1. 3.2. 3.3. 3.4. 3.5. POŁOŻENIE ..................................................................................................................................... 12 UKSZTAŁTOWANIE TERENU I BUDOWA GEOLOGICZNA .................................................................... 14 KLIMAT ........................................................................................................................................... 15 OTOCZENIE SPOŁECZNO – GOSPODARCZE ....................................................................................... 15 TURYSTYKA I REKREACJA ................................................................................................................. 17 4. OCHRONA DZIEDZICTWA PRZYRODNICZEGO I ZASOBÓW NATURALNYCH ................................................ 17 4.1. OCHRONA PRZYRODY I KRAJOBRAZU............................................................................................... 17 4.1.1. Formy ochrony przyrody ............................................................................................................ 17 4.1.2. Zieleń urządzona ....................................................................................................................... 25 4.1.3. Gospodarka łowiecka, rybactwo, wędkarstwo............................................................................ 26 4.1.4. Identyfikacja potrzeb ................................................................................................................. 30 4.1.5. Cele i zadania środowiskowe do roku 2016 i do roku 2020.......................................................... 32 4.1.6. Harmonogram zadań w zakresie ochrony przyrody i krajobrazu ................................................. 34 4.1.7. Wnioski ..................................................................................................................................... 36 4.2. OCHRONA I ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ LASÓW ............................................................................. 36 4.2.1. Charakterystyka i ocena stanu aktualnego ................................................................................. 36 4.2.2. Identyfikacja potrzeb ................................................................................................................. 42 4.2.3. Cele i zadania środowiskowe do roku 2016 i do roku 2020.......................................................... 44 4.2.4. Harmonogram zadań w zakresie ochrony i zrównoważonego rozwoju lasów .............................. 45 4.2.5. Wnioski ..................................................................................................................................... 46 4.3. KSZTAŁTOWANIE ZASOBÓW WODNYCH ORAZ OCHRONA PRZED POWODZIĄ ................................... 46 4.3.1. Charakterystyka i ocena stanu aktualnego ................................................................................. 46 4.3.2. Identyfikacja potrzeb ................................................................................................................. 48 4.3.3. Cele i zadania środowiskowe do roku 2016 i do roku 2020.......................................................... 50 4.3.4. Harmonogram zadań w zakresie ochrony przed powodzią ......................................................... 50 4.3.5. Wnioski ..................................................................................................................................... 53 4.4. OCHRONA POWIERZCHNI ZIEMI ...................................................................................................... 53 4.4.1. Charakterystyka i ocena stanu aktualnego ................................................................................. 53 4.4.2. Identyfikacja potrzeb ................................................................................................................. 57 4.4.3. Cele i zadania środowiskowe do roku 2016 i do roku 2020.......................................................... 58 4.4.4. Harmonogram zadań w zakresie ochrony powierzchni ziemi ...................................................... 59 4.4.5. Wnioski ..................................................................................................................................... 61 4.5. GOSPODAROWANIE ZASOBAMI GEOLOGICZNYMI ........................................................................... 61 4.5.1. Charakterystyka i ocena stanu aktualnego ................................................................................. 61 4.5.2. Identyfikacja potrzeb ................................................................................................................. 62 4.5.3. Cele i zadania środowiskowe do roku 2016 i do roku 2020.......................................................... 63 4.5.4. Harmonogram zadań w zakresie ochrony zasobów geologicznych.............................................. 63 4.5.5. Wnioski ..................................................................................................................................... 65 3 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 5. DALSZA POPRAWA, JAKOŚCI ŚRODOWISKA I BEZPIECZEŃSTWA EKOLOGICZNEGO NA OBSZARZE POWIATU PIOTRKOWSKIEGO .................................................................................................................................... 65 5.1. GOSPODARKA WODNO – ŚCIEKOWA ............................................................................................... 65 5.1.1. Charakterystyka i ocena stanu aktualnego ................................................................................. 65 5.1.2. Identyfikacja potrzeb ................................................................................................................. 88 5.1.3. Cele i zadania środowiskowe do roku 2016 i do roku 2020.......................................................... 91 5.1.4. Harmonogram zadań w zakresie gospodarki wodno – ściekowej ................................................ 92 5.1.5. Wnioski ..................................................................................................................................... 96 5.2. OCHRONA POWIETRZA ................................................................................................................... 96 5.2.1. Charakterystyka i ocena stanu aktualnego ................................................................................. 97 5.2.2. Identyfikacja potrzeb ............................................................................................................... 107 5.2.3. Cele i zadania środowiskowe do roku 2016 i do roku 2020........................................................ 108 5.2.4. Harmonogram zadań w zakresie ochrony powietrza ................................................................ 109 5.2.5. Wnioski ................................................................................................................................... 111 5.3. GOSPODAROWANIE ODPADAMI ................................................................................................... 112 5.3.1. Charakterystyka i ocena stanu aktualnego ............................................................................... 112 5.3.2. Identyfikacja potrzeb ............................................................................................................... 117 5.3.3. Wnioski ................................................................................................................................... 120 5.4. ODDZIAŁYWANIE HAŁASU ............................................................................................................. 120 5.4.1. Charakterystyka i ocena stanu aktualnego ............................................................................... 121 5.4.2. Identyfikacja potrzeb ............................................................................................................... 122 5.4.3. Cele i zadania środowiskowe do roku 2016 i do roku 2020........................................................ 124 5.4.4. Harmonogram zadań w zakresie ochrony przed hałasem ......................................................... 125 5.4.5. Wnioski ................................................................................................................................... 127 5.5. ODDZIAŁYWANIE PÓL ELEKTROMAGNETYCZNYCH ......................................................................... 127 5.5.1. Charakterystyka i ocena stanu aktualnego ............................................................................... 128 5.5.2. Identyfikacja potrzeb ............................................................................................................... 132 5.5.3. Cele i zadania środowiskowe do roku 2016 i do roku 2020........................................................ 133 5.5.4. Harmonogram zadań w zakresie ochrony przez oddziaływaniem pół elektromagnetycznych..... 134 5.5.5. Wnioski ................................................................................................................................... 135 6. DOSTĘP DO INFORMACJI, EDUKACJA EKOLOGICZNA, UDZIAŁ SPOŁECZEŃSTWA..................................... 135 7. UWARUNKOWANIA FINANSOWE REALIZACJI PRZEDSIĘWZIĘĆ WYNIKAJĄCYCH Z PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA ......................................................................................................................................... 137 7.1. ANALIZA ŹRÓDŁA PREFERENCYJNEGO WSPARCIA FINANSOWEGO PRZEDSIĘWZIĘĆ W ZAKRESIE OCHRONY ŚRODOWISKA ............................................................................................................... 137 7.2. NAKŁADY NA REALIZACJĘ ZADAŃ PROGRAMU I PROPONOWANE ŹRÓDŁA ICH FINANSOWANIA ...... 140 8. SYSTEM ZARZĄDZANIA ŚRODOWISKOWEGO .......................................................................................... 141 8.1. MONITORING ŚRODOWISKA ......................................................................................................... 141 8.2. MONITORING POLITYKI ŚRODOWISKOWEJ .................................................................................... 142 9. STRESZCZENIE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM ................................................................................... 143 LITERATURA ................................................................................................................................................. 146 TABELA 1 POWIERZCHNIA GMIN POWIATU PIOTRKOWSKIEGO ...................................................................................... 13 TABELA 2 POWIERZCHNIOWE FORMY OCHRONY PRZYRODY NA TERENIE POWIATU PIOTRKOWSKIEGO .................................. 17 TABELA 3 LICZBOWE ZESTAWIENIE POMNIKÓW PRZYRODY NA TERENIE POWIATU PIOTRKOWSKIEGO .................................. 24 TABELA 4 POWIERZCHNIA TERENÓW ZIELENI URZĄDZONEJ NA TERENIE POWIATU PIOTRKOWSKIEGO ................................. 26 TABELA 5 STRUKTURA POWIERZCHNIOWA OBWODÓW ŁOWIECKICH NA TERENIE POWIATU PIOTRKOWSKIEGO ...................... 26 TABELA 6 PLAN ZARYBIANIA WÓD OKRĘGU PZW PIOTRKÓW TRYBUNALSKI ................................................................. 28 TABELA 7 STRUKTURA WŁASNOŚCIOWA LASÓW NA TERENIE GMIN POWIATU PIOTRKOWSKIEGO ........................................ 37 TABELA 8 ŚREDNIOROCZNE ZADANIA NADLEŚNICTWA BEŁCHATÓW ................................................................................... 41 TABELA 9 GOSPODARCZE TYPY DRZEWOSTANU I ORIENTACYJNE SKŁADY UPRAW ............................................................ 42 4 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 TABELA 10 ZESTAWIENIE ZBIORNIKÓW MAŁEJ RETENCJI NA TERENIE POWIATU ............................................................... 49 TABELA 11 UŻYTKI ROLNE, LASY ORAZ POZOSTAŁE GRUNTY I NIEUŻYTKI NA TERENIE POWIATU ........................................... 54 TABELA 12 INDYWIDUALNE GOSPODARSTWA ROLNE WEDŁUG GRUP OBSZAROWYCH ........................................................ 56 TABELA 13 ZESTAWIENIE KLASYFIKACJI STANU/POTENCJAŁU EKOLOGICZNEGO, STANU CHEMICZNEGO I STANU JCW ............... 66 TABELA 14 KLASYFIKACJA WÓD PODZIEMNYCH W PUNKTACH OBSERWACYJNO-POMIAROWYCH SIECI KRAJOWEJ MONITORINGU ZWYKŁYCH WÓD PODZIEMNYCH W 2010 R. ........................................................................................................ 69 TABELA 15 KLASYFIKACJA WÓD PODZIEMNYCH W PUNKTACH OBSERWACYJNO-POMIAROWYCH SIECI REGIONALNEJ MONITORINGU ZWYKŁYCH WÓD PODZIEMNYCH W 2010 R. ........................................................................................................ 69 TABELA 16 WYKAZ UJĘĆ WÓD PODZIEMNYCH NA TERENIE POWIATU PIOTRKOWSKIEGO WG POZWOLEŃ WODNOPRAWNYCH ... 72 TABELA 17 DŁUGOŚĆ SIECI KANALIZACJI SANITARNEJ W POSZCZEGÓLNYCH GMINACH POWIATU ......................................... 77 TABELA 18 ZESTAWIENIE OCZYSZCZALNI ŚCIEKÓW W POWIECIE PIOTRKOWSKIM............................................................. 78 TABELA 19 KLASY STREF I WYMAGANE DZIAŁANIA W ZALEŻNOŚCI OD POZIOMÓW STĘŻEŃ ZANIECZYSZCZENIA, UZYSKANYCH W ROCZNEJ OCENIE, JAKOŚCI POWIETRZA, DLA PRZYPADKÓW, GDY OKREŚLONY JEST MARGINES TOLERANCJI.................. 98 TABELA 20 KLASY STREF I WYMAGANE DZIAŁANIA W ZALEŻNOŚCI OD POZIOMÓW STĘŻEŃ ZANIECZYSZCZENIA, UZYSKANYCH W ROCZNEJ OCENIE, JAKOŚCI POWIETRZA, DLA PRZYPADKÓW, GDY MARGINES TOLERANCJI NIE JEST OKREŚLONY ............ 98 TABELA 21 LISTA STREF ZAKWALIFIKOWANYCH DO PROGRAMÓW OCHRONY POWIETRZA POP NA PODSTAWIE OCENY WG KRYTERIÓW DLA OCHRONY ZDROWIA ..............................................................................................................................100 TABELA 22 ZESTAWIENIE DANYCH DOTYCZĄCYCH INFRASTRUKTURY GAZOWNICZEJ, ILOŚCI ODBIORCÓW I ZUŻYCIA GAZU ZIEMNEGO NA TERENIE POWIATU PIOTRKOWSKIEGO ....................................................................................... 102 TABELA 23 ŹRÓDŁA CIEPŁA NA TERENIE POWIATU .................................................................................................... 103 TABELA 24 EMISJA ZANIECZYSZCZEŃ DO POWIETRZA ZE WSZYSTKICH NOŚNIKÓW ENERGII W 2011 R. .................................104 TABELA 25 ROCZNA EMISJA SUBSTANCJI SZKODLIWYCH DO ATMOSFERY ZE ŚRODKÓW TRANSPORTU NA TERENIE POWIATU PIOTRKOWSKIEGO W 2011 ROKU .................................................................................................................106 TABELA 26 BILANS ZEBRANYCH SELEKTYWNIE ODPADÓW KOMUNALNYCH NA TERENIE POWIATU W 2011 ROKU ....................113 TABELA 27 WYKAZ PODMIOTÓW ODBIERAJĄCYCH ODPADY KOMUNALNE Z TERENU POWIATU PIOTRKOWSKIEGO ......................... 114 TABELA 28 WYKAZ CZYNNYCH SKŁADOWISK ODPADÓW INNYCH NIŻ NIEBEZPIECZNE I OBOJĘTNE, NA KTÓRYCH UNIESZKODLIWIANE SĄ ODPADY KOMUNALNE (STAN NA DZIEŃ. 31.12.2011) ........................................................ 115 TABELA 29 HARMONOGRAM ZADAŃ STRATEGICZNYCH W GOSPODARCE ODPADAMI NA TERENIE POWIATU PIOTRKOWSKIEGO ........... 119 TABELA 30 ŹRÓDŁA PROMIENIOWANIE ELEKTROMAGNETYCZNEGO NA TERENIE POWIATU ............................................... 129 TABELA 31 WYNIKI POMIARÓW MONITORINGOWYCH PEM W 2010 R. NA TERENIE POWIATU PIOTRKOWSKIEGO ................. 132 TABELA 32 ZBIORCZE ZESTAWIENIE WYDATKÓW NA REALIZACJĘ PRZEDSIĘWZIĘĆ W POSZCZEGÓLNYCH KIERUNKACH OCHRONY ŚRODOWISKA .......................................................................................................................................... 141 RYSUNEK 1 LOKALIZACJA POWIATU PIOTRKOWSKI NA TLE WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO ................................................... 12 RYSUNEK 2 PODZIAŁ POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA JEDNOSTKI ADMINISTRACYJNE ....................................................... 13 RYSUNEK 3 POWIERZCHNIA POSZCZEGÓLNYCH GMIN POWIATU PIOTRKOWSKIEGO .......................................................... 14 RYSUNEK 4 LICZBA MIESZKAŃCÓW POWIATU PIOTRKOWSKIEGO W LATACH 2004-2011 ................................................... 15 RYSUNEK 5 SALDO MIGRACJI NA OBSZARZE POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA PRZESTRZENI LAT 2004 - 2011 .........................16 RYSUNEK 6 OBSZAR NATURA2000 DOLINA ŚRODKOWEJ PILICY (PLH 100008)......................................................... 19 RYSUNEK 7 OBSZAR NATURA2000 ŁĄKA W BĘCZKOWICACH (PLH 100004)................................................................... 20 RYSUNEK 8 PRZEBIEG KORYTARZA EKOLOGICZNEGO PRZEZ TEREN POWIATU .................................................................. 25 RYSUNEK 9 LESISTOŚĆ POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA TLE WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO W 2010 R.................................... 37 RYSUNEK 10 UDZIAŁ PROCENTOWY W POWIERZCHNI LASÓW NA TERENIE POWIATU ........................................................ 38 RYSUNEK 11 LASY NIESTANOWIĄCE WŁASNOŚCI SKARBU PAŃSTWA NA TERENIE POWIATU (HA) ......................................... 39 RYSUNEK 12 MAPA OBSZARÓW NARAŻONYCH NA NIEBEZPIECZEŃSTWO POWODZI DLA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO .............. 48 RYSUNEK 13 WSKAŹNIK ROLNICZEJ PRZESTRZENI PRODUKCYJNEJ NA TERENIE POWIATU .................................................. 54 RYSUNEK 14 PORÓWNANIE POWIERZCHNI OGÓŁEM POSZCZEGÓLNYCH GMIN ORAZ POWIERZCHNI UŻYTKÓW ROLNYCH ......... 55 RYSUNEK 15 LOKALIZACJA GŁÓWNYCH ZBIORNIKÓW WÓD PODZIEMNYCH NA TERENIE WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO ............ 68 RYSUNEK 16 ROZMIESZCZENIE EMITORÓW PUNKTOWYCH W WOJEWÓDZTWIE ŁÓDZKIM W 2011 ROKU ............................... 99 RYSUNEK 17 OBSZARY PRZEKROCZEŃ WARTOŚCI DOCELOWEJ B(A)P NA TERENIE W CZĘŚCI STREFY ŁÓDZKIEJ W 2010 R. ....... 101 RYSUNEK 18 OBSZARY PRZEKROCZEŃ WARTOŚCI DOPUSZCZALNEJ PYŁU PM10 (POMIAR 24-GODZINNY UŚREDNIONY) NA TERENIE GMINY WOLA KRZYSZTOPORSKA ..................................................................................................... 101 RYSUNEK 19 REGION III GOSPODARKI ODPADAMI KOMUNALNYMI WRAZ Z WYKAZEM INSTALACJI REGIONALNYCH I ZASTĘPCZYCH DO PRZETWARZANIA ZMIESZANYCH ODPADÓW KOMUNALNYCH ...................................................................................117 5 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 1. WSTĘP 1.1. PODSTAWA OPRACOWANIA Podstawą opracowania jest umowa zawarta między EKO-TEAM Sebastian Kulikowski ze Zgorzelca, a Powiatem Piotrkowskim na wykonanie pracy pt.: „Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Piotrkowskiego na lata 2013 – 2016 z perspektywą na lata 2017 - 2020”. Aktualizacja Programu powstała w oparciu o dane pochodzące z licznych źródeł są to przede wszystkim: 1. Opracowania udostępnione przez Starostwo Powiatowe w Piotrkowie Trybunalskim, 2. Dane zebrane przez zespół autorów Programu, 3. 4. Opracowania i raporty takich instytucji jak m.in.: Ministerstwo Ochrony Środowiska, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Łodzi, Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Łodzi, Wojewódzka Stacja Sanitarno – Epidemiologiczna w Łodzi, Urząd Marszałkowski Województwa Łódzkiego, Państwowa Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa, Państwowy Instytut Geologiczny, Literatura branżowa i specjalistyczna. 1.2. METODOLOGIA OPRACOWANIA, ZAWARTOŚĆ DOKUMENTU I JEGO PODSTAWY PRAWNE Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Piotrkowskiego został opracowany zgodnie z zapisami ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo Ochrony Środowiska (Dz. U. Nr 25, poz. 150 z późn. zm.), jako narzędzie prowadzenia polityki ekologicznej w Powiecie Piotrkowskim. Realizacja Programu powinna doprowadzić do poprawy stanu środowiska naturalnego, oraz zapewnić skuteczne mechanizmy chroniące środowisko przed degradacją, a także stworzyć warunki dla stałego i ciągłego wdrożenia wymagań aktualnie obowiązującego prawa. Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Piotrkowskiego sporządzony został w 2008 roku jako realizacja ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo Ochrony Środowiska (tekst jednolity Dz. U. z 2008 r. Nr. 25 poz. 150 ze zm.), która w Dziale III „Polityka ekologiczna oraz Programy Ochrony Środowiska” art. 17 wprowadza obowiązek opracowania programów ochrony środowiska na szczeblu krajowym, wojewódzkim, powiatowym i gminnym. Ustawa – Prawo ochrony środowiska nie określa jednak sztywnych ram programu ochrony środowiska, zwraca natomiast uwagę (art. 17 pkt. 1), by opracowanie uwzględniało pewne elementy określone w art. 14 wynikające z również polityki ekologicznej państwa. A są to: cele ekologiczne; priorytety ekologiczne; poziomy celów długoterminowych; rodzaj i harmonogram działań proekologicznych; środki niezbędne do osiągnięcia celów, w tym mechanizmy prawno ekonomiczne i środki finansowe. Szczegółowy zakres, sposób oraz forma sporządzania Powiatowego Programu Ochrony Środowiska (POŚ) jest zgodny z przyjętymi 21 grudnia 2002 roku przez Ministerstwo Środowiska „Wytycznymi do sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym”. Wytyczne „…mają charakter ramowy i mogą być wykorzystane, jako materiał pomocniczy przy sporządzaniu programów ochrony środowiska”. Dokument ten podkreśla, że struktura wojewódzkich powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska powinna nawiązywać do struktury „Polityki ekologicznej państwa”. 6 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Piotrkowskiego na lata 2013-2020 opracowana została z uwzględnieniem układu strukturalnego „Wytycznych...” i zawiera wszystkie wyszczególnione w Polityce ekologicznej elementy. Są to głównie: racjonalne użytkowanie zasobów naturalnych, poprawa jakości środowiska, narzędzia i instrumenty realizacji programu, harmonogram realizacji i nakłady na realizację programu, kontrola realizacji programu. Niniejsza Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Piotrkowskiego na lata 2013-2020 została opracowana ze względu na to, iż mija ustawowy termin wykonania aktualizacji oraz ze względu na wprowadzone zmiany w prawodawstwie. Przesłanką do opracowania aktualizacji są także zmiany, jakie zaszły w środowisku, które powodują iż poprzedni dokument stał się niezgodny ze stanem faktycznym. W niniejszym opracowaniu autorzy starali się wykonać porównanie stanu środowiska, z roku 2008 z obecnym. Jest to możliwe dzięki dokładnemu pozyskiwaniu informacji dotyczących stanu środowiska pochodzących zarówno od gmin należących do Powiatu Piotrkowskiego, jednostek uczestniczących w życiu Powiatu, a także badających i gromadzących dane o środowisku. Nawiązując do układu i zawartości Projektu Polityki ekologicznej Państwa na lata 2009-2012 z perspektywą do roku 2016 niniejsze opracowanie zawierał takie elementy jak: OCHRONA DZIEDZICTWA PRZYRODNICZEGO Ochrona przyrody i krajobrazu, Ochrona i zrównoważony rozwój lasów, Ochrona powierzchni ziemi, Ochrona zasobów kopalin, ZRÓWNOWAŻONE WYKORZYSTANIE MATERIAŁÓW, WODY I ENERGII Materiałochłonność, wodochłonność, energochłonność i odpadowość produkcji, Wykorzystanie energii ze źródeł odnawialnych, Kształtowanie zasobów wodnych oraz ochrona przed powodzią i skutkami suszy, ŚRODOWISKO I ZDROWIE. DALSZA POPRAWA, JAKOŚCI ŚRODOWISKA I BEZPIECZEŃSTWA EKOLOGICZNEGO Jakość wód, Zanieczyszczenie powietrza, Gospodarka odpadami, Poważne awarie, Oddziaływanie hałasu, Oddziaływanie pól elektromagnetycznych, Struktura Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Piotrkowskiego na lata 2013-2020 obejmuje: 1. Omówienie kierunków ochrony środowiska w poszczególnych gminach, starostwie i instytucjach Powiatu Piotrkowskiego w odniesieniu do racjonalnego użytkowania zasobów naturalnych w tym racjonalnego użytkowania lasów i zasobów przyrodniczych, gospodarki wodnej, gospodarki odpadami, ochrony gleb, ochrony powietrza, ochrony przed hałasem, ochrony przed szkodliwym oddziaływaniem pól elektromagnetycznych z podaniem ich stanu aktualnego, 2. Ocenę stanu wyjściowego i stanu docelowego umożliwiając tym samym identyfikację potrzeb w tym zakresie. Stan docelowy zostanie osiągnięty po zrealizowaniu zaproponowanych zadań stanowiących zarówno zadania powiatu Piotrkowskiego, gmin należących so powiatu, a także instytucji i podmiotów działających na analizowanym terenie. 3. Dowodów osiągania stanu docelowego dostarczać będzie ocena efektów działalności środowiskowej, dokonywana okresowo w formie Raportu z Realizacji Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Piotrkowskiego. Całość działań proekologicznych zamykają wnioski, w których wyspecyfikowane zostały najważniejsze informacje i uwagi odnośnie zadań i potrzeb Powiatu. 7 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 Dla każdego kierunku działań utworzony został harmonogram realizacji zadań. Zawiera on wykaz zadań własnych - powiatowych, czyli finansowanych w większości ze środków własnych i zadań koordynowanych, czyli takich, które realizowane są na terenie Powiatu, ale nie koniecznie z własnych środków finansowych. Zadania te będą realizowane często bez zaangażowania środków finansowych powiatu przez przedsiębiorstwa działające na obszarze powiatu czy mieszkańców. Harmonogram określa terminy i jednostki odpowiedzialne za realizację zadań, planowane efekty ekologiczne oraz planowane szacunkowe koszty przedsięwzięć. Harmonogramy są zebrane w jedną całość, jako zbiorcze zestawienie w końcowej części opracowania. Pomagają one w realizacji całości zamierzeń inwestycyjnych Powiatu Piotrkowskiego. Aktualizacja Programu zawiera omówienie uwarunkowań finansowych Powiatu. Na podstawie budżetów z ostatnich lat i planu budżetu na rok 2012 i szacunkowych kosztów zaproponowanych zadań nakreślono ogólną sytuację finansową powiatu, przeprowadzono prognozę budżetową oraz przeanalizowano możliwości powiatu w zakresie realizacji najważniejszych zadań. Analiza ta pokazuje jak duże powinno być zaangażowanie środków finansowych pochodzących z zewnątrz na realizację zaplanowanych działań W tej części aktualizacji zostały przedstawione potencjalne i możliwe do pozyskania źródła bezzwrotnego, a także preferencyjnego i komercyjnego dofinansowania. 2. UWARUNKOWANIA ZEWNĘTRZNE 2.1. POLITYKA EKOLOGICZNA Zasady realizacji Polityki Ekologicznej Państwa zostały przyjęte, jako podstawa realizacji opracowania niniejszego dokumentu, jakim jest Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Piotrkowskiego. Nadrzędnym, strategicznym celem polityki ekologicznej państwa jest zapewnienie bezpieczeństwa ekologicznego kraju (mieszkańców, zasobów przyrodniczych i infrastruktury społecznej) i tworzenie podstaw do zrównoważonego rozwoju społeczno - gospodarczego. Realizacja tego celu osiągana będzie poprzez niezbędne działania organizacyjne, inwestycyjne (w tym wdrażanie postanowień Traktatu Akcesyjnego), tworzenie regulacji dotyczących zakresu korzystania ze środowiska i reglamentowania poziomu tego wykorzystania w najważniejszych obszarach ochrony środowiska. Stąd celami realizacyjnymi Polityki ekologicznej są: wzmacnianie systemu zarządzania ochroną środowiska, ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne wykorzystanie zasobów przyrody, zrównoważone wykorzystanie materiałów, wody i energii, dalsza poprawa, jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego dla ochrony zdrowia mieszkańców Polski, ochrona klimatu. Ustawa Prawo ochrony środowiska w art. 13 stwierdza, że polityka ekologiczna państwa ma na celu stworzenie warunków niezbędnych do realizacji ochrony środowiska. We współczesnym świecie oznacza to przede wszystkim, że polityka ta powinna być elementem równoważenia rozwoju kraju i harmonizowania z celami ochrony środowiska celów gospodarczych i społecznych. Oznacza to także, że realizacja polityki ekologicznej państwa w coraz większym stopniu powinna dokonywać się poprzez zmiany modelu produkcji i konsumpcji, zmniejszanie materiałochłonności, wodochłonności i energochłonności gospodarki oraz stosowanie najlepszych dostępnych technik i dobrych praktyk gospodarowania, a dopiero w dalszej kolejności poprzez typowo ochronne, tradycyjne działania takie jak oczyszczanie gazów odlotowych i ścieków, unieszkodliwianie odpadów. Oznacza to również, że aspekty ekologiczne powinny być obligatoryjnie włączane do polityk sektorowych we wszystkich dziedzinach gospodarowania, a także do strategii i programów rozwoju na szczeblu regionalnym i lokalnym. Nadrzędną wartością w polityce ekologicznej państwa jest człowiek, co oznacza, że zdrowie społeczeństwa, komfort środowiska, w którym żyją i pracują ludzie, życie obywatela są głównym kryterium realizacji polityki ekologicznej na każdym szczeblu. Polityka ekologiczna państwa ma służyć zaspokojeniu rosnących potrzeb człowieka. Wiodącą zasadą polityki ekologicznej państwa jest przyjęta w Konstytucji RP zasada zrównoważonego rozwoju, która uzyskała prawo obywatelstwa wśród społeczeństw świata w wyniku Konferencji Narodów 8 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 Zjednoczonych w Rio de Janeiro w 1992 r. Istotą zrównoważonego rozwoju jest równorzędne traktowanie racji społecznych, ekonomicznych i ekologicznych. 2.2. AKTUALIZACJA STRATEGII ROZWOJU WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO NA LATA 20072020 Strategia rozwoju województwa jest podstawowym narzędziem prowadzonej przez samorząd województwa polityki regionalnej. Obecna „Strategia rozwoju województwa łódzkiego na lata 20072020” uwzględnia zmienione uwarunkowania zewnętrzne (europejskie i krajowe) rozwoju regionu, stwarzające nowe perspektywy realizacji strategicznych celów rozwojowych województwa. Ponadto model programowania dopasowany jest do nowej formuły planowania działań wspieranych z funduszy UE. W Strategii zintegrowano polityki sektorowe na poziomie regionalnym, a także uwzględniono problemy międzyregionalne. Misją Strategii jest: „Podniesienie atrakcyjności województwa łódzkiego w strukturze regionalnej Polski i Europy jako regionu sprzyjającego zamieszkaniu i gospodarce przy dążeniu do budowy wewnętrznej spójności i zachowaniu różnorodności jego miejsc.” Program ochrony środowiska dla województwa łódzkiego jest jednym z programów realizacyjnych „Strategii rozwoju województwa łódzkiego na lata 2007-2020”. Oznacza to, że zapisy strategii dotyczące ochrony środowiska (bezpośrednio i pośrednio) stanowią wytyczne do sformułowania celów ekologicznych, kierunków działań i konkretnych przedsięwzięć. Poniżej przedstawiono cele i priorytety Strategii, które zostały zaadaptowane dla potrzeb niniejszego Programu. SFERA SPOŁECZNA Cel główny: Wzrost ogólnego poziomu cywilizacyjnego województwa Cele strategiczne: Podniesienie poziomu wykształcenia mieszkańców województwa Podniesienie poziomu jakości życia SFERA EKONIMICZNA Cel główny: Poprawa pozycji konkurencyjnej gospodarki województwa Cele strategiczne: Zwiększanie dostępności gospodarczej regionu, Tworzenie nowoczesnej, prorozwojowej i innowacyjnej bazy gospodarczej, Trwały i zrównoważony rozwój obszarów wiejskich, Tworzenie wizerunku regionu przyjaznego i atrakcyjnego dla podejmowania współpracy, inwestowania i życia mieszkańców SFERA FUNKCJONALNO-PRZESTRZENNA Cel główny: Stworzenie rzeczywistego regionu społeczno-ekonomicznego posiadającego własną podmiotowość kulturową i gospodarczą Cele strategiczne: Poprawa warunków życia mieszkańców regionu poprzez poprawę jakości środowiska 2.3. REGIONALNY PROGRAM OPERACYJNY WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO NA LATA 20072013 Regionalny Program Operacyjny Województwa Łódzkiego (RPOWŁ)14 stanowi kompleksowe narzędzie prowadzenia polityki rozwoju regionu w latach 2007-2013. Należy go postrzegać jako jeden z instrumentów realizacji „Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia na lata 2007-2013” oraz jako instrument realizacji „Strategii rozwoju województwa łódzkiego na lata 2007-2020”. Regionalny Program Operacyjny Województwa Łódzkiego na lata 2007-2013 (RPOWŁ) jest dokumentem o charakterze operacyjnym, określającym główne kierunki rozwoju województwa, zmierzające m.in. do poprawy konkurencyjności gospodarczej województwa, promowania zrównoważonego rozwoju regionalnego oraz zapewnienia większej spójności społecznej, ekonomicznej i przestrzennej regionu. Celem strategicznym Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Łódzkiego na lata 2007- 2013 jest: 9 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 Integracja regionu z europejską i globalną przestrzenią społeczno-gospodarczą jako środkowoeuropejskiego centrum rozwoju, sprzyjającego zamieszkaniu i gospodarce oraz dążenie do budowy wewnętrznej spójności przy zachowaniu różnorodności jego miejsc Cel strategiczny realizowany będzie w ramach siedmiu Osi Priorytetowych, z których dla niniejszego Programu najważniejsze znaczenie ma OP II, tj.: Ochrona środowiska, zapobieganie zagrożeniom i energetyka. Celem tej osi priorytetowej jest Poprawa stanu środowiska naturalnego i bezpieczeństwa energetycznego. Oś priorytetowa skupiając się na ekologicznych celach rozwoju regionu i łącząc z celami społecznymi oraz gospodarczymi pozostałych osi priorytetowych, przyczyni się do realizacji zasady zrównoważonego rozwoju, która determinuje wzrost atrakcyjności i konkurencyjności województwa, zarówno w stosunku do pozostałych województw, jak i innych regionów Unii Europejskiej. Poprawa stanu środowiska naturalnego regionu, przy jednoczesnym dążeniu do zachowania jego walorów krajobrazowych i różnorodności biologicznej, jak również zapobieganie zagrożeniom środowiskowym i likwidowanie ich skutków, zapewni mieszkańcom i przyszłym pokoleniom atrakcyjne miejsce zamieszkania i rozwoju, przyczyniając się do realizacji celu strategicznego RPO WŁ. 2.4. PLAN ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO Głównym zadaniem Planu jest określenie celów, zasad i kierunków gospodarowania przestrzenią województwa. Nadrzędnym celem polityki zagospodarowania przestrzennego województwa łódzkiego jest: Kształtowanie struktury funkcjonalno-przestrzennej województwa, warunkującej dynamizację rozwoju zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju poprzez: wykorzystanie cech położenia w centrum Polski, wykorzystanie endogenicznego potencjału regionu, trwałe zachowanie środowiska przyrodniczego i kulturowego, dążenie do budowy wewnętrznej spójności regionu. Poniżej przedstawiono sfery działań wraz z celami głównymi polityki przestrzennej i kierunkami działań dotyczące ochrony środowiska. Sfera działań: Powiązania środowiskowe i kulturowe Cel główny: Kształtowanie tożsamości regionalnej z wykorzystaniem walorów przyrodniczych, kulturowych i turystycznych regionu. Kierunki działań: Ochrona najcenniejszych zasobów przyrodniczych i krajobrazowych oraz zapewnienie ciągłości systemu ekologicznego Zachowanie i ochrona materialnych i niematerialnych zasobów dziedzictwa kulturowego oraz krajobrazu kulturowego województwa Wzrost atrakcyjności turystycznej województwa Sfera działań: Środowisko przyrodnicze Cel główny: Ochrona i poprawa stanu środowiska Kierunki działań: Ochrona i wzrost różnorodności biologicznej Zwiększanie i wzbogacanie zasobów leśnych Ochrona powierzchni ziemi i gleb Zwiększanie zasobów wodnych i poprawa ich jakości Racjonalizacja gospodarki odpadami Poprawa klimatu akustycznego Poprawa jakości powietrza Ograniczenie zagrożenia promieniowaniem elektromagnetycznym Sfera działań: Obszary problemowe Cel główny: Minimalizacja zagrożeń i obszarów problemowych Kierunki działań: Ograniczenie ujemnych skutków suszy w obszarach największego deficytu wody 10 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 Ograniczenie zagrożenia powodziowego Ograniczenie degradacji środowiska związanej z eksploatacją złóż węgla brunatnego Ograniczenie degradacji tkanki miejskiej Łodzi 2.5. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO 2012 Cele ochrony środowiska do 2015 z perspektywą do roku 2019 wraz z działaniami zostały ujęte w trzech blokach tematycznych: Kierunki działań systemowych, Ochrona zasobów naturalnych, Poprawa jakości środowiska i bezpieczeństwa ekologicznego Cele wojewódzkiej polityki ekologicznej do 2019 roku realizowane będą poprzez kierunki działań, które w Programie ujmują lata 2012-2015. W Programie określono następujące priorytety ekologiczne: Ochrona zasobów naturalnych ochrona zasobów przyrodniczych, ochrona i zwiększanie zasobów leśnych, ochrona gleb użytkowanych rolniczo, racjonalna eksploatacja kopalin i ochrona złóż, rekultywacja terenów zdegradowanych, zmniejszenie materiałochłonności produkcji. Ochrona jakości powietrza wdrażanie programów ochrony powietrza (POP), opracowanie i wdrażanie Programów ograniczenia niskiej emisji (PONE) dla terenów wskazanych w POP,, przygotowania do wdrożenia dyrektywy IED przez zakłady przemysłowe (modernizacje istniejących technologii i wprowadzanie nowych, nowoczesnych urządzeń), zwiększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii, prowadzenie działań energooszczędnych w mieszkalnictwie i budownictwie (rozwój sieci ciepłowniczych, termomodernizacje), ograniczanie emisji ze środków transportu (modernizacja taboru, wykorzystanie paliw ekologicznych, remonty dróg). Ochrona zasobów wód podziemnych i powierzchniowych oraz ochrona przed powodzią i suszą racjonalne gospodarowanie zasobami wodnymi, ochrona wód przed zanieczyszczeniami ze źródeł punktowych i obszarowych rozwój małej retencji wodnej odbudowa melioracji podstawowych i szczegółowych w celu przeciwdziałania skutkom suszy i powodzi. Racjonalna gospodarka odpadami zapobieganie i minimalizacja ilości wytwarzanych odpadów, rozbudowa lub budowa Zakładów Zagospodarowania Odpadów (ZZO), zamykanie i rekultywacja składowisk odpadów Oddziaływanie hałasu - realizacja programu ochrony środowiska przed hałasem Oddziaływanie pól elektromagnetycznych edukacja ekologiczna nt. rzeczywistej skali zagrożenia emisją pól, zachowanie stref bezpieczeństwa przy lokalizacji obiektów emitujących promieniowanie elektromagnetyczne. Edukacja ekologiczna - prowadzenie edukacji na rzecz zrównoważonego rozwoju, dotyczącej wszystkich elementów środowiska, Poważne awarie - działania zapobiegające powstawaniu poważnych awarii w zakładach oraz w trakcie przewozu materiałów niebezpiecznych, szybkie usuwanie skutków poważnych awarii. 2.6. PLAN GOSPODARKI ODPADAMI WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO 2011 Z UWZGLĘDNIENIEM LAT 2012 – 2015 Wojewódzki plan gospodarki odpadami powinien być spójny zarówno z Polityką ekologiczną państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku 2016, jak i Krajowym planem gospodarki odpadami 2014. W 11 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 dokumentach tych przedstawione zostały główne cele, które przyczynią się do stworzenia zintegrowanego systemu instalacji gospodarki odpadami. Na ich podstawie wyznaczone zostały następujące cele: utrzymanie tendencji oddzielania wzrostu ilości wytworzonych odpadów od wzrostu gospodarczego państwa, zwiększenie odzysku odpadów komunalnych, w tym przede wszystkim papieru, metalu, szkła, tworzyw sztucznych, opakowań wielomateriałowych, odpadów ulegających biodegradacji, ograniczenie ilości składowanych odpadów komunalnych do 50% ilości wytworzonych odpadów, wyeliminowanie nielegalnego składowania odpadów, wyeliminowanie niewłaściwego postępowania z odpadami niebezpiecznymi, zwiększenie świadomości ekologicznej mieszkańców oraz właścicieli przedsiębiorstw. 3. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO 3.1. POŁOŻENIE Powiat Piotrkowski położony jest w południowo-wschodniej części województwa łódzkiego. Rysunek 1 Lokalizacja Powiatu Piotrkowski na tle Województwa Łódzkiego Źródło: opracowanie własne na podstawie http://wybory2011.pkw.gov.pl Powiat Piotrkowski graniczy: od zachodu z powiatem bełchatowski, od północy z powiatami: o pabianickim, o łódzki wschodni od wschodu z powiatem tomaszowskim, od południa z powiatem radomszczańskim. W skład powiatu wchodzi 11 gmin: miasto i gmina Sulejów, miasto i gmina Wolbórz oraz gminy wiejskie Aleksandrów, Czarnocin, Gorzkowice, Grabica, Łęki Szlacheckie, Moszczenica, Ręczno, Rozprza i Wola Krzysztoporska. 12 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 Rysunek 2 Podział Powiatu Piotrkowskiego na jednostki administracyjne Źródło: opracowanie własne na podstawie http://wybory2011.pkw.gov.pl Powierzchnię zajmowaną przez poszczególne gminy przedstawia tabela i wykres poniżej. Tabela 1 Powierzchnia gmin Powiatu Piotrkowskiego L.p. Wyszczególnienie Powierzchnia w km2 Udział procentowy w całości powierzchni powiatu 1 Sulejów 188,24 13,2% 2 Wolbórz 151,66 10,6% 3 Aleksandrów 144,09 10,1% 4 Czarnocin 71,79 5,0% 5 Gorzkowice 102,17 7,2% 6 Grabica 127,64 8,9% 7 Łęki Szlacheckie 108,96 7,6% 8 Moszczenica 111,49 7,8% 9 Ręczno 88,9 6,2% 10 Rozprza 163,08 11,4% 11 Wola Krzysztoporska 170,75 12,0% Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Gmin 13 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 200 180 160 140 120 100 80 60 40 20 0 Rysunek 3 Powierzchnia poszczególnych gmin Powiatu Piotrkowskiego Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Gmin Powiat Piotrkowski stanowi bardzo atrakcyjny teren do zamieszkania. Gminy należące do powiatu stanowią malownicze tereny wypoczynku i rekreacji, a bliskie sąsiedztwo Jeziora Sulejowskiego stanowi o jego turystycznej atrakcyjności. Wpłynęło to, w znacznym stopniu, na rozwój zaplecza usługowego związanego z branżą turystyczno - rekreacyjną. Na terenie powiatu zlokalizowane jest jedno z największych centrów logistycznych Europy, co przyczyniło się do stworzenia kilku tysięcy miejsc pracy. Zwłaszcza ten ostatni kierunek jest pożądany z uwagi na fakt przyciągnięcia na teren powiatu wielu inwestorów takich jak IKEA, FM LOGISTIC w gminie Moszczenica, AHOLD w gminie Wola Krzysztoporska, AUCHAN w gminie Wolbórz, magazynów logistycznych PARTNER CENTER w gminie Wolbórz, KAUFLAND POLSKA MARKETY sp. z o.o. w gminie Wola Krzysztoporska czy największy w Europie Środkowo-Wschodniej park logistyczny POLAND CENTRAL w miejscowości Wola Bykowska w gminie Grabica. Gminy mają przeważnie charakter rolniczy. Większe zakłady przemysłowe zlokalizowane są w gminach: Moszczenica, Gorzkowice i Wolbórz. Wielkim atutem powiatu są przebiegające przez niego drogi o dużym znaczeniu krajowym: droga nr 1 - Gdańsk-Katowice (z fragmentem autostrady A1 na terenie powiatu), droga szybkiego ruchu nr 8 Warszawa – Piotrków – Wrocław. Przez teren powiatu będą poprowadzone trasy planowanych autostrad. W pobliżu znajdują się lotniska w Łodzi (49 km od Piotrkowa Trybunalskiego) i Łasku (46 km od Piotrkowa). 3.2. UKSZTAŁTOWANIE TERENU I BUDOWA GEOLOGICZNA Według stosowanego obecnie podziału fizycznogeograficznego Kondrackiego (2002), Powiat Piotrkowski położony jest w: Prowincji Niżu Środkowoeuropejskiego (31) Podprowincji Nizin Środkowopolskich (318) Makroregionie Wzniesień Południowomazowieckich (318.8) Mezoregionie Wysoczyzny Bełchatowskiej (318.81) Mezoregionie Równiny Piotrkowskiej (318.84) Podprowincji Wyżyny Małopolskiej (342) Makroregionie Wyżyny Przedborskiej (342.1) Mezoregionie Wzgórz Radomszczańskich (342.11) Mezoregionie Doliny Sulejowskiej (342.111) 14 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 Wzniesienia Południowomazowieckie pod względem hipsometrycznym stanowią region przejściowy od Nizin Środkowopolskich do Wyżyny Małopolskiej. Zbudowane są z gliny zwałowej lub piasków lodowcoworzecznych. Wzniesienia znajdują się częściowo w brzeżnej strefie zlodowacenia warciańskiego. Ponadto Równina Piotrkowska na północy graniczy z Wzniesieniami Łódzkimi, na zachodzie z Wysoczyzną Bełchatowską, a na wschodzie z Doliną Białobrzeską. Równina Piotrkowska jest w przeważającej części płaska z lokalnymi obszarami falistymi. W krajobrazie dominującą rolę odgrywa piaszczysta równina, o znacznym zalesieniu. Lasy równiny stanowią fragmenty dawnych puszcz (Lasy Sulejowskie i Spalskie). W południowo-wschodniej części Równiny Piotrkowskiej płynie Pilica, w której biegu, pomiędzy Sulejowem a Smardzewicami, utworzono sztuczny zbiornik wodny Zalew Sulejowski. 3.3. KLIMAT Powiat piotrkowski jest położony na styku ścierających się mas powietrza oceanicznego i kontynentalnego co powoduje częste zmiany pogody. Większość elementów klimatycznych notowanych w Stacji Meteorologicznej w Sulejowie przybiera w poszczególnych latach zróżnicowane wartości. Bardzo zróżnicowany jest w poszczególnych miesiącach roku rozkład temperatury i opadów atmosferycznych. Zauważa się przesunięcie tzw. pory deszczowej z miesięcy wiosenno - jesiennych na koniec lata. Okres wegetacyjny z intensywnym wzrostem roślin często charakteryzuje się niedoborem wody, natomiast okres zbioru plonów nadmiarem opadów. Zjawisko to w sposób niekorzystny odbija się na przebiegu prac polowych. 3.4. OTOCZENIE SPOŁECZNO – GOSPODARCZE Powiat Piotrkowski ma powierzchnię 1428 km2. Stan ludności zamieszkującej powiat w grudniu 2011 roku wynosił 90 920 mieszkańców, co oznacza, że średnie zaludnienie w powiecie wynosi około 64 mieszkańców na kilometr kwadratowy. Według danych statystycznych liczba ludności na terenie Powiatu Piotrkowskiego na przestrzeni ostatnich ośmiu lat stale się nieznacznie zwiększa. W roku 2004 teren powiatu zamieszkiwało około 90 549 ludzi, w latach 2004-2011 liczba ta zwiększyła się do około 90 920, jest to powiększenie liczby ludności o 370 osób. Do obszaru o najwyższej koncentracji ludności należą Sulejów, Wolbórz oraz Moszczenica, najsłabiej zaludnione gminy to Łęki Szlacheckie i Ręczno. 91000 90920 90900 90759 90800 90700 90600 90549 90529 90547 2006 2007 90647 90629 2008 2009 90500 90395 90400 90300 90200 90100 2004 2005 2010 2011 Rysunek 4 Liczba mieszkańców Powiatu Piotrkowskiego w latach 2004-2011 Źródło: opracowanie własne na postawie danych zamieszczonych na stronie GUS, 2012 Wzrost poziomu liczby ludności wynika w zdecydowanej większości z migracji, z zestawienia zamieszczonego poniżej wynika, iż od 2004 roku saldo utrzymuje się na stałym, wysokim poziomie około 200-300. Tak wysokie saldo migracji wynika z tego, że gminy należące do Powiatu Piotrkowskiego położone 15 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 są w niedalekiej odległości od większych miast takich jak Łódź, Piotrków Trybunalski, Częstochowa. Tereny te w ostatnich latach stają się atrakcyjnymi obszarami nie tylko wypoczynku weekendowego, ale także doskonałym miejscem stałego zamieszkania. 300 260 250 229 200 178 172 150 147 139 133 134 100 50 0 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Rysunek 5 Saldo migracji na obszarze Powiatu Piotrkowskiego na przestrzeni lat 2004 - 2011 Źródło: opracowanie własne na postawie www.stat.gov.pl, 2012 Ludność w wieku produkcyjnym stanowi około 62,6% całej populacji mieszkańców powiatu, ludność w wieku przedprodukcyjnym stanowi około 21,1%, a w wieku poprodukcyjnym około 16,3%.mieszkańców. Powiat piotrkowski jest powiatem typowo rolniczym. Dla gospodarki powiatu istotne znaczenie ma jego położenie komunikacyjne, dobrze rozwinięta sieć dróg, zróżnicowanie przyrodnicze, występowanie dużych obszarów leśnych oraz utworzony na rzece Pilicy sztuczny zbiornik wodny - Zalew Sulejowski. Nie bez znaczenia pozostaje bliskość dużej aglomeracji miejskiej - Łodzi oraz Piotrkowa Trybunalskiego, co pozwoliło niektórym gminom rozwinąć funkcje usługowe zaplecza rekreacyjnego. W 1998r. oddano do użytku Zalew Cieszanowicki (gminy Gorzkowice, Łęki Szlacheckie, Rozprza), który daje zaplecze do dalszego rozwoju funkcji rekreacyjnej i usługowej powiatu. Dobre zaplecze produkcji rolnej daje możliwość rozwoju przetwórstwa rolno-spożywczego, liczne obszary leśne są podstawą produkcji branży drzewnej. Na terenie powiatu działalność gospodarczą prowadzi prawie 5000 firm. Największą grupę ok. 85% stanowią podmioty gospodarcze osób fizycznych. Przemysł rozwinął się w oparciu o lokalne surowce. Występowanie surowców węglanowych związane jest z serią wapieni jurajskich z północnego obrzeża Gór Świętokrzyskich. Najbardziej zasobnymi w wapienie i margle o znaczeniu przemysłowym jest rejon Sulejowa. Z kolei w rejonie Ręczna (Góra Czartoria) oraz Aleksandrowa znajdują się złoża piaskowców. Złoża te są eksploatowane na potrzeby lokalne. Gminy Moszczenica (Michałów, Baby) i Grabica (Ostrów) są zasobne w złoża glin. Licznie występują także złoża piasku i piasku ze żwirem. Eksploatowane są małymi odkrywkami dla potrzeb budownictwa i drogownictwa. W gospodarce powiatu piotrkowskiego dominuje: przemysł drzewny produkcja mebli przemysł szklarski przemysł lekki przetwórstwo rolno-spożywcze 16 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 3.5. TURYSTYKA I REKREACJA Położenie powiatu piotrkowskiego w centrum Polski, na skrzyżowaniu głównych szlaków komunikacyjnych oraz różnorodne środowisko przyrodnicze decyduje o szczególnej atrakcyjności turystycznej tego regionu . Na terenie powiatu znajduje się Sulejowski Park Krajobrazowy oraz rezerwaty przyrody. Najbardziej atrakcyjne tereny rekreacyjne są położone: nad Zalewem Sulejowskim wzdłuż malowniczej doliny Pilicy nad Zbiornikiem Cieszanowice nad rzekami Czarna i Luciąża (są to rzeki o wyjątkowej czystości wód - świadczą o tym żeremia założone przez bobry przy ujściu Luciąży do Pilicy poniżej Sulejowa). Przez teren powiatu biegną atrakcyjne ścieżki turystyczne umożliwiające poznanie historii, zabytków przeszłości, unikatowej przyrody oraz współczesnego obrazu regionu: Niebieski (PT 150 n - 121 km) biegnący z Piotrkowa przez Barkowice-Bronisławów-SmardzewiceSulejów-Szarbsko-Przedbórz do Krzętowa (został zaliczony do najpiękniejszych znakowanych szlaków nizinnych Polski Czerwony (PT 22 c - 201 km) rozpoczynający się w Radomsku, biegnący przez Przedbórz-Bąkową Górę-Majkowice-Trzy Morgi-Sulejów-Piotrków-Meszcze-Polichno-Golesze-Tomaszów MazowieckiSpałę-Inowłódz-Anielin-Poświętne Zielony (PT 1570 z - 22 km) Piotrków Trybunalski- Uszczyn-Koło-Polichno-Proszenie-MichałówJarosty Czarny (PT 1571 s - 5 km) Moszczenica-Gazomia Czarny (PT 1573 s -5 km) Polichno-Meszcze Ponadto bardzo dobrze rozwinięta sieć ścieżek rowerowych i szlaków pieszych, które stanowią uzupełnienie turystyki i rekreacji w powiecie: Ścieżka rowerowa im. Zygmunta Goliata wokół Zbiornika Sulejowskiego. Szlak rowerowy im. Zygmunta Goliata tworzy pętlę o długości 68.5 km wiodącą wokół Zbiornika Sulejowskiego, 3 TRASY DOJAZDOWE: Wolbórz - Żarnowica Duża – Lubiaszów o długości 10.5 km, Wolbórz - Golesze Duże - Leonów o długości 10 km, Piotrków Trybunalski - Barkowice Mokre o długości 11 km, Szlaki piesze: Szlak Partyzancki im. mjr Henryka Dobrzańskiego "Hubala", Szlak pieszy rzeki Pilicy, Szlak okólny po Piotrkowie Trybunalskim Szlak rekreacyjny Piotrków-Jarosty Szlak łącznikowy Moszczenica-Proszenie, Szlak łącznikowy Meszcze-Polichno. Szlaki wodne Spływy Pilicą. Przez powiat piotrkowski przepływa, jedna z najpiękniejszych, zwłaszcza w tej części swego biegu, rzeka Pilica. Jej 45 km odcinek, który w swej dolnej części zasila akwen Zalewu Sulejowskiego, 4. OCHRONA DZIEDZICTWA PRZYRODNICZEGO I ZASOBÓW NATURALNYCH 4.1. OCHRONA PRZYRODY I KRAJOBRAZU 4.1.1. Formy ochrony przyrody Powierzchniowe formy ochrony przyrody ożywionej i nieożywionej, wymienionych w ustawie z dnia 16 kwietnia 2004 r. (Dz.U. Nr 92 poz. 880 z późn. zm.) na terenie Powiatu Piotrkowskiego wymieniono w tabeli poniżej. Tabela 2 Powierzchniowe formy ochrony przyrody na terenie Powiatu Piotrkowskiego 17 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 L.P. Nazwa obszaru Pow. w gran. powiatu [ha] Gmina Cel ochrony Park krajobrazowy 1 Sulejowski Park Krajobrazowy - Ręczno, Aleksandrów, Sulejów, Wolbórz dorzecze środkowej Pilicy; lasy byłej Puszczy Pilickiej; różnorodność gatunkowa flory i fauny (szczególnie entomofauny i awifauny) Rezerwaty przyrody 1 2 Czarny Ług Dęby w Meszczach 2,46 Wolbórz 39,15 Wolbórz 3 Diabla Góra 159,00 Aleksandrów 4 Jaksonek /Taraska 26,90 Aleksandrów 5 Las Jawora 87,99 Ręczno 6 Las Jabłoniowy 19,04 Sulejów 7 Lubiaszów 202,4 Wolbórz 8 Meszcze 35,32 Wolbórz 9 Wielkopole 42,08 Ręczno Torfowisko wysokie typu atlantyckiego ze stanowiskiem bagnicy torfowej Starodrzew dębowy pochodzenia naturalnego w zespołach o charakterze grądu i boru mieszanego z drzewami pomnikowymi dębu szypułkowego Wychodnie skał piaskowych, miejsce bitew partyzanckich z okresu II wojny światowej Zachowanie zimoziołu północnego i Dąbrowa Stanowiska rzadkich na niżu gat. roślin leśnych oraz ginących zbiorowisk łęgu podgórskiego i młaki niskoturzycowej Populacja dzikich gatunków drzew i krzewów owocowych, szczególnie jabłoni leśnej i gruszy pospolitej Zbiorowiska leśne; grąd, dąbrowa i bór jodłowy z cennym stanowiskiem jodły oraz stanowiska roślin rzadkich i chronionych, dębów pomnikowych Las mieszany świeży z udziałem lipy drobnolistnej Drzewostan jodłowy z rzadkimi gatunkami roślin w runie, występujący w sąsiedztwie północnej granicy zasięgu jodły Obszary Chronionego Krajobrazu 1 OCHK Dolina Wolbórki Moszczenica, Wolbórz 2 OCHK Doliny Widawki Wola Krzysztoporska, Gorzkowice, Łęki Szlacheckie, ochrona przed dalszą degradacją doliny rzeki Wolbórki, korytarz ekologiczny łączący OCHK KoluszkowskoLubochniańskiego i Tuszyńsko Dłutowskiego z Sulejowsko - Spalskim OCHK. Celem utworzenia obszaru utrzymanie ciągłości ekosystemu w dolinie Wolbórki umożliwiającego migrację fauny i flory oraz zachowanie siedlisk chronionych i zagrożonych gatunków roślin i zwierząt. ochrona doliny rzeki Widawki z wartościowymi siedliskami i zbiorowiskami roślinnymi, ochrona koryta rzeki Widawki stanowiącej na znacznej przestrzeni naturalny ciek wodny; korytarz ekologiczny łączący dolinę Warty z doliną Pilicy. Są to tereny cenne przyrodniczo, o znacznym zalesieniu, z licznymi zbiornikami wodnymi; na wyróżnienie zasługują: zwałowisko kopalni Bełchatów stanowiące dominantę wśród otaczającego terenu i wpływające na urozmaicenie krajobrazu, wzniesienia Borowej Góry stanowiące zespół pagórków o wysokich walorach krajobrazowych z najwyższym szczytem Borowa Źródło: Rejestr obszarów chronionych województwa łódzkiego, Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Łodzi ,2012 Powierzchniowe formy ochrony przyrody obejmują swymi granicami większość wartościowych zbiorowisk leśnych i rzecznych, w tym: 1 park krajobrazowy, 9 rezerwatów przyrody oraz 2 obszary chronionego krajobrazu. 18 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 Ponadto na terenie powiatu zlokalizowane są obszary NATURA2000 wymienione poniżej. Dolina Środkowej Pilicy (PLH 100008) Według SDF (standardowego formularza danych) obszar ostoi obejmuje 40 km odcinek środkowej Pilicy i położony jest w większości w regionie Doliny Sulejowskiej, pomiędzy Wzgórzami Radomszczańskimi, Równiną Piotrkowską (na zachodzie) i Wzgórzami Opoczyńskimi (na wschodzie). Rzeka jest nieuregulowana; ma naturalny charakter (liczne meandry i starorzecza). Pewne fragmenty obszaru są regularnie zalewane. Łąki kośne i pastwiska pokrywają dużą część powierzchni doliny; znajdują się tu również niewielkie płaty torfowisk, trzcinowisk i turzycowisk. Około 20% powierzchni obszaru porastają lasy łęgowe i nadrzeczne zarośla wierzbowe na brzegach rzek. Jest to ważna ostoja ze względu na występującą ichtiofaunę, 11 typów siedlisk przyrodniczych z Załącznika I Dyrektywy Rady 92/43/EWG, 8 gatunków zwierząt z Załącznika I Dyrektywy Rady 92/43/EWG oraz 19 gatunków ptaków z Załącznika I Dyrektywy Rady 79/409/EWG. Około połowa powierzchni obszaru znajduje się w granicach Sulejowskiego Parku Krajobrazowego (17 444 ha, 1994). Rysunek 6 Obszar NATURA2000 Dolina Środkowej Pilicy (PLH 100008) Źródło: Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Łodzi Obszar Dolina Środkowej Pilicy zlokalizowany jest na terenie gmin: Gorzkowice oraz Łęki Szlacheckie. Łąka w Bęczkowicach (PLH 100004) Obszar obejmuje rozległe torfowisko, z dobrze zachowanymi stosunkami wodnymi, fitocenozy licznych zespołów torfowiskowych, łąki trzęślicowe ze zw. Molinion i wilgotne łąki ze zw. Calthion. Na tym niewielkim obszarze zidentyfikowano w sumie 5 rodzajów siedlisk z Załącznika I Dyrektywy Rady 92/43/EWG. Występuje tu tez liczna populacja lipiennika Loesela - gatunku z Załącznika II Dyrektywy, jest to stanowisko rzadkich i zagrożonych gatunków roślin, w tym podlegających ochronie prawnej. Leży ono w 19 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 środkowym biegu rzeki Luciąży, na około 500 m odcinku doliny. Omawiane łąki znajdują się na lewym (zachodnim) jej brzegu rzeki. Do początków lat 50. XX stulecia obszar ten był silnie eksploatowany w złoża torfu, zaś do połowy lat 80. był wykorzystywany rolniczo, jako mało wartościowe łąki (koszone raz w roku) oraz jako pastwiska. Od połowy lat 80. zaprzestano wypasu i wykaszania roślinności na łąkach, toteż zwiększył się udział zarośli wierzbowych. Rysunek 7 Obszar NATURA2000 Łąka w Bęczkowicach (PLH 100004) Źródło: Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Łodzi Obszar Łąka w Bęczkowicach zlokalizowany jest na terenie gmin: Aleksandrów, Ręczno, Sulejów. Lasy Gorzkowickie (PLH100020) Obszar obejmuje południowy fragment uroczyska leśnego Szczukocice, leżący w strefie źródliskowej bezimiennego cieku będącego lewobrzeżnym dopływem Prudki. Płaskie, zabagnione obniżenie terenu zajmują lasy łęgowe (40% powierzchni - Łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe (Salicetum albofragilis, Populetum albae, Alnenion)), w niektórych fragmentach posiadające cechy przejściowe do olsów. W wielu miejscach, na skutek przesuszenia siedliska, lasy łęgowe przekształcają się w grądy niskie. Wyżej położone, łagodne zbocza zajmują typowo wykształcone grądy, typowe i wysokie (60% powierzchni - Grąd środkowoeuropejski i subkontynentalny (Galio-Carpinetum, Tilio-Carpinetum)) z udziałem jodły w drzewostanie. Drzewostany w większości mają blisko 100 lat, obecne są również pojedyncze starsze przestoje. W omawianym obszarze zachował się naturalny układ fitocenoz wykształconych w zależności od wilgotności siedliska. Obszar ma istotne znaczenie dla ochrony 2 typów siedlisk leśnych z załącznika I Dyrektywy Siedliskowej. Są to dobrze wykształcone lasy olszowe w źródliskowym fragmencie cieku, oraz grądy (tutaj odmiana małopolska z jodłą Abies alba) w zróżnicowanych ekologicznie podzespołach. Obszar Lasy Gorzkowickie położony jest na terenie gminy Gorzkowice. Lubiaszów w Puszczy Pilickiej (PLH100026) Obszar obejmuje rezerwat Jodły Lubiaszów, chroniący ekosystemy o naturalnych cechach, dawnej Puszczy Pilickiej. Powierzchnia obszaru w zdecydowanej części zajęta jest przez fitocenozy grądu 20 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 subkontynentalnego Tilio-Carpinetum, w odmianie małopolskiej, z udziałem jodły pospolitej Abies alba. Grądy reprezentują szerokie spektrum zróżnicowania ekologicznego: od higrofilnych grądów niskich do grądów wysokich z udziałem gatunków termofilnych. Cechą świadczącą o naturalnym charakterze ekosystemów jest ponadto duży udział martwego drewna na dnie lasu. Występują tu stare drzewostany jodły w wieku 150 lat o wysokości ponad 35 m, grupa modrzewia polskiego w wieku 140 lat o wysokości 40 m oraz 200-letnie dęby. W południowej części obiektu znajduje się dolina niewielkiego cieku, w której wykształcił się łęg jesionowo-olszowy Fraxino-Alnetum . Obiekt chroni jedną z największych populacji jodły w Polsce środkowej. Ponadto na szczególną uwagę zasługuje fragment lasu w południowej części rezerwatu z 200-letnim drzewostanem dębowym. Naturalność ekosystemów potwierdza obecność licznych gatunków związanych z martwym drewnem. Stwierdzono występowanie 306 gatunków grzybów (największa liczba gatunków spośród rezerwatów Polski środkowej) oraz licznych bezkręgowców i ptaków typowych dla puszczańskich lasów. Obszar Lubiaszów w Puszczy Pilickiej (Rysunek 6) położony jest na terenie gmin: Wolbórz, Sulejów. Dąbrowy w Marianku PLH100027 Obszar obejmuje wschodni fragment kompleksu leśnego położonego na zachód od miejscowości Marianek w gminie Gorzkowice (Rysunek 7). Podłoże zbudowane jest głównie z piasków i żwirów; teren opada ku południowi. Obiekt sąsiaduje bezpośrednio z polami uprawnymi. Zachowały się tu 100-letnie drzewostany dębowe, jednak przeważają dąbrowy w wieku 60-80 lat. W północnej części obszaru stwierdzono fitocenozy grądowe Tilio-Carpinetum, z przestojami dębowymi. Grąd rozwija się wzdłuż ściany lasu. Na podłożu żwirowym, na łagodnych zboczach o wystawie południowej stwierdzono niewielkie płaty fitocenozy ciepłolubnej dąbrowy, które występują w mozaice z płatami dąbrowy kwaśnej. Wielkopole - Jodły pod Czartorią (PLH100031) Obszar obejmuje rezerwat przyrody Wielkopole położony na wschodnim stoku piaskowcowego wzgórza Czartoria (270 m n.p.m.), na terenie gminy Ręczno (Rysunek 7). Na łagodnym stoku wykształciły się typowe płaty wyżynnego boru jodłowego Abietetum polonicum w mozaice z grądem subkontynentalnym TilioCarpinetum , odmiany małopolskiej. Drzewostany są wielowarstwowe i zróżnicowane wiekowo - do 150 lat. Jodła dobrze się odnawia i w niektórych płatach dominuje. Fitocenozy jedliny występują głównie na niewielkich, piaszczystych wyniosłościach terenu. W obniżeniach występują grądy niskie, nawiązujące do łęgów, gdzieniegdzie z udziałem olszy w drzewostanie. Obiekt chroni jedno z najdalej na północny-zachód w Polsce wysuniętych stanowisk wyżynnego jodłowego boru mieszanego. Stanowisko jest tym bardziej cenne, że jedlina ma tu typowy charakter. Obecny jest starodrzew jodłowy oraz liczne stanowiska górskich gatunków runa takich jak Huperzia selago, Polygonatum verticillatum i Aruncus sylvestris. Obficie występują paprocie, mszaki, w niektórych płatach dominuje Lycopodium annotinum. Liczne wykroty jakie pojawiły się w ostatnich latach dodatkowo urozmaicają mikrosiedliska tego ekosystemu leśnego. Wartość obszaru jako obiektu przyrodniczego o charakterze wyżynnym potwierdza również obecność górskich gatunków chrząszczy: Clytus lama i Leptura maculata. Znaczenie obszarów NATURA 2000 dla Gmin Powiatu Piotrkowskiego Istnienie obszaru Natura 2000, podobnie jak istnienie jakiejkolwiek innej formy ochrony przyrody, stanowi znaczące uwarunkowanie zagospodarowania przestrzennego, opartego na zasadach ładu przestrzennego i zrównoważonego rozwoju, co pozwala na wkomponowanie sieci Natura 2000 w system planowania i zagospodarowania przestrzennego powiatu, przy traktowaniu jej jako ważny komponent wdrażania zasad zrównoważonego rozwoju. Istnienie obszaru Natura 2000 w granicach gminy powinno być obligatoryjnie uwzględnione w sporządzanym przez gminę tzw. studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, wytyczającym kierunki polityki przestrzennej gminy i wiążącym dla jej organów przy sporządzaniu planów miejscowych. Można oczekiwać, że tak stanie się w tych studiach, które będą sporządzane lub rewidowane po ustanowieniu obszaru Natura 2000. Decyzja o ustanowieniu takiego obszaru jest w oczywisty sposób decyzją zmieniającą istniejące uwarunkowania zagospodarowania przestrzennego, można więc oczekiwać, że powinna ona skutkować także rozpoczęciem procesu zmiany istniejących studiów i ich dostosowania do nowych realiów. Nie ma jednak prawnych mechanizmów, które taką zmianę mogłyby wymusić, choć można się jej domagać 21 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 powołując się na przepisy wymagające okresowego przeglądu przez gminy aktualności obowiązujących dokumentów dotyczących zagospodarowania przestrzennego. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy powinno zawierać: zaznaczenie granic obszaru Natura 2000; informacje o rzeczywistym występowaniu na obszarze zakreślonym linią graniczną elementów przyrody, które są w tym obszarze przedmiotem ochrony – a więc siedlisk przyrodniczych oraz gatunków ujętych w załącznikach do Dyrektywy Ptasiej i Siedliskowej. Niezależnie od działań ochronnych i formalnych procedur ocen skutków planów i przedsięwzięć, dla łagodzenia konfliktów między ochroną obszaru a gospodarką człowieka istotne są odpowiednie postawy społeczne mieszkańców i innych grup ludzkich zaangażowanych w zarządzanie obszarem bądź mających na nim swoje interesy. Niezmiernie ważne jest uświadomienie szans dla regionu, Włączenie obszaru do sieci Natura 2000 umożliwia rolnikom korzystanie z programów rolnośrodowiskowych, które stanowią formę wynagrodzenia za podejmowanie się różnych (lecz ściśle określonych) działań na rzecz ochrony środowiska (w tym szczególnie na rzecz ochrony przyrody i/lub ochrony walorów krajobrazu wiejskiego. Programy rolnośrodowiskowe są uważane za jeden z najważniejszych mechanizmów osiągania celów Natury 2000 na obszarach rolniczych. We wszystkich krajach Unii Europejskiej zauważalna jest postępująca harmonizacja obszarów wdrażania programów rolnośrodowiskowych i obszarów Natura 2000. Przykładem tej harmonizacji i jednocześnie dodatkową korzyścią dla rolników, których gospodarstwa położone są w obrębie obszarów Natura 2000 jest to, iż wszelkie płatności dla nich za realizację programów rolnośrodowiskowych powiększane są o 20% w stosunku do płatności podstawowych ustalonych dla poszczególnych pakietów działań. Szczegóły programu rolnośrodowiskowego określa dokument: „Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007 – 2013”. Obecność obszaru Natura 2000 w granicach danej jednostki samorządu terytorialnego może być czynnikiem promującym region pod kątek usług (przede wszystkim turystycznych) oraz produkcji (głównie spożywczej). Im większy dany obszar Natura 2000, a przedmiot ochrony bardziej niepowtarzalny i specyficzny, tym dla promocji lepiej. Jednakże wykorzystanie terenu i jego promocja muszą być dostosowane do wymogów ochronnych siedlisk i gatunków, dla ochrony, których został powołany obszar Natura 2000. Natura 2000 nie blokuje działań nieszkodliwych dla chronionych gatunków i siedlisk przyrodniczych, jak również możliwości innych działań, choć wymusza ich planowanie w sposób uwzględniający potrzeby ochrony przyrody. Wymogiem Natury 2000 jest wyłącznie poddawanie planowanych inwestycji analizie pod kątem ich wpływu na przedmioty ochrony Natura 2000. Można oczekiwać, że w 90% przypadków nie będzie znaczącego wpływu na obszar Natura 2000, a więc i żadnych przeszkód do realizacji inwestycji. Istnieją również procedury umożliwiające nawet poświęcenie chronionych gatunków i siedlisk przyrodniczych w imię „nadrzędnego interesu publicznego” (ze względu na ochronę zdrowia i życia ludzi). Natura 2000 w określonych przypadkach ogranicza działalność inwestycyjną, ponieważ w przypadku wystąpienia znaczącego potencjalnego wpływu przedsięwzięcia na przedmioty ochrony z sieci Natura 2000 istnieje obowiązek przeprowadzenia procedury oceny oddziaływania tego przedsięwzięcia pod kątem jego wpływu na obszar Natura 2000. Jeżeli, w ramach przeprowadzonej oceny, zostanie wykazany negatywny wpływ przedsięwzięcia na przedmioty ochrony Natura 2000, oraz w przypadku braku rozwiązań alternatywnych i „nadrzędnego interesu publicznego”, przedsięwzięcie nie będzie mogło być zrealizowane. Na obszarach NATURA 2000 obowiązują następujące zakazy i ograniczenia dotyczące zagospodarowania przestrzennego: wprowadzenia działalności gospodarczej, mogącej w istotny sposób oddziaływać szkodliwie na ekosystemy, walory krajobrazowe, kulturowe i turystyczne Parku, lokalizacji inwestycji zaliczonych do grupy „mogących znacząco oddziaływać na środowisko” lokalizacji obiektów wypoczynkowych stałych i sezonowych oraz letniskowych (nie dotyczy budynków terenów zabudowy ustalonych w planach miejscowych), 22 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 lokalizacji obiektów kubaturowych poza terenami ustalonymi w planach miejscowych ( w formie zabudowy rozproszonej ; zakaz nie dotyczy „ wymiany substancji ” i budynków uzupełniających w granicach istniejącej działki zagrodowej, realizacja obiektów, których gabaryty i forma architektoniczna mogą obniżyć walory krajobrazowe, realizacja przedsięwzięć, mogących spowodować niekorzystne zmiany stosunków wodnych , naruszających w sposób istotny rzeźbę terenu lub powodujących wzmożenie procesów erozyjnych, przeznaczenia gruntów na cele nieleśne, niszczenia zadrzewień i zakrzewień śródpolnych oraz wzdłuż cieków wodnych i dróg, wypalania traw i rżysk Dla ograniczenia emisji do atmosfery ustala się: zakaz wznoszenia oraz modernizacji kotłowni oraz innych źródeł energii cieplnej o mocy powyżej 0,5 MW jeśli nie korzystają one ze spalania uszlachetnionego węgla, zaleca się stosowanie czystych nośników energii dla celów grzewczych i socjalno – bytowych, preferowane są źródła lokalne zmodernizowane i przystosowane do paliw gazowego lub oleju opałowego ekologicznego, użytkowanie terenów, dla których została dopuszczona lokalizacja obiektów i urządzeń ma mieć miejsce w sposób nie powodujący szkodliwych i ponadnormatywnych oddziaływań tych obiektów i urządzeń dla zdrowia ludzi i dla środowiska, zakaz lokalizacji na całym obszarze objętym planem, zakładów i urządzeń szczególnie szkodliwych dla środowiska, Wyznaczanie obszarów Natura 2000 pociąga za sobą konsekwencje, które skutkować będą przez bardzo długi okres i będą miały duży wpływ na rozwój gmin. Tych problemów nie rozwiążą żadne inne późniejsze działania, ponieważ samo wyznaczenie obszaru Natura 2000 rodzi określone konsekwencje prawne. Prace związane z wyznaczaniem obszarów Natura 2000 powinny obejmować nie tylko rozpoznanie walorów przyrodniczych gminy, ale także, a może przede wszystkim, celów i zamierzeń rozwojowych gminy. Plany przedsięwzięć gminnych powinny znaleźć się na mapie wspólnie z proponowanymi do wyznaczenia obszarami Natura 2000. Na podstawie wypracowanego w każdej gminie kompromisu należy przyjąć takie rozwiązania, które zapewnią optymalne możliwości rozwoju, zapewniając równocześnie ochronę wyznaczonych obszarów Natura 2000. Prace prowadzone obecnie nie zabezpieczają gminom warunków do skutecznego zaprezentowania swoich interesów, a już w żadnym przypadku możliwości wypracowania rozsądnego kompromisu. Istnieje niebezpieczeństwo, że gminy otrzymają informacje o wyznaczonych obszarach Natura 2000, ale ich możliwości wpływania na zmianę czegokolwiek będą ograniczone. Liczba pomników przyrody w Powiecie Piotrkowskim jest wysoka, w porównaniu z innymi powiatami w obrębie województwa łódzkiego. Poniżej załączono wykaz pomników przyrody i użytków ekologicznych zlokalizowanych na terenie gmin Powiatu Piotrkowskiego. 23 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 Tabela 3 Liczbowe zestawienie pomników przyrody na terenie Powiatu Piotrkowskiego Pomniki przyrody ożywionej Lp. Pomniki przyrody nieożywionej Gmina Pojedyncze drzewa Grupy drzew Głazy narzutowe 1 1 1 1 Aleksandrów 2 Czarnocin 3 Gorzkowice 3 6 4 Grabica 3 3 5 Łęki Szlacheckie 1 6 Moszczenica 2 7 Ręczno 2 8 Rozprza 5 1 9 Sulejów 2 1 10 Wola Krzysztoporska 4 2 11 Wolbórz 3 4 21 25 Razem 2 1 Źródło: Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Łodzi Bardzo istotnym problemem jest zachowanie roślinności nieleśnej, która w dużej mierze decyduje o walorach przyrodniczych powiatu. Istnieje szereg propozycji nowych form ochrony takiej roślinności, takich jak obszary chronionego krajobrazu. Głównym celem ich utworzenia jest zapewnienie powiązań ekologicznych pomiędzy obszarami o najwyższych walorach przyrodniczych i krajobrazowych oraz ułatwienie przemieszczania się roślin i zwierząt, jak również ochrona przestrzeni przyrodniczej i krajobrazu kulturowego. Planowany system obszarów chronionych w województwie łódzkim przewiduję połączyć Obszar Chronionego Krajobrazu Środkowej Grabi na terenie gminy Czarnocin, wskutek czego miałby powstać nowy obszar o nazwie Tuszyńsko – Dłutowski. Natomiast nowe obszary chronionego krajobrazu proponowane do utworzenia na terenie Powiatu Piotrkowskiego to: Obszar Spalsko – Sulejowski na terenie gminy Trybunalski, Aleksandrów, Gorzkowice, Łęki Szlacheckie, Ręczno, Rozprza, Sulejów, Wolbórz, Dolina Pilicy i Wolbórki na terenie gminy Wolbórz, Elementem stworzenia właściwego systemu ochrony przyrody są m.in. działania związane z dokończeniem wdrażania systemu obszarów Natura 2000 w powiecie. Na najbliższe lata przewiduje się dokończenie planu ochrony obszaru Natura 2000 dla obszarów: Lasy Spalskie PLH100003, Łąka w Bęczkowicach PLH100004. Na lata 2012-2013 planuje się opracowanie PZO dla obszaru Dolina Środkowej Pilicy PLH100008. Istotnym działaniem w kierunku zachowania różnorodności biologicznej na terenach zabudowanych są przedsięwzięcia powiatu w kierunku rozwoju terenów zielonych oraz utrzymania i pielęgnacji założeń parkowych. W budżetach wielu gmin, w szczególności miast, kwoty przeznaczane na utrzymanie terenów zieleni stanowią istotny wydatek. Ilość proponowanych do objęcia ochroną prawną obiektów i obszarów o znaczących, ponadlokalnych walorach przyrodniczych, świadczy o konieczności podjęcia skutecznych działań dla ich ochrony: zarówno przez władze samorządowe Gmin, administrację Lasów Państwowych oraz właścicieli gruntów, na których powyższe proponowane obiekty i obszary się znajdują. Korytarze ekologiczne mają za zadanie umożliwienie migracji roślin i zwierząt. Wyznaczone korytarze ekologiczne o randze krajowej, związane z dolinami rzek to na terenie powiatu to: Pradolina Warszawsko – Berlińska - korytarz ekologiczny obejmujący doliny Warty i Neru, mający kontynuacje na terenie województw, wielkopolskiego od zachodu i mazowieckiego od wschodu, Dolina Warty - korytarz ekologiczny mający kontynuację od północy w województwie wielkopolskim na południu łączący się z korytarzem doliny Prosny od zachodu i z korytarzem doliny Pilicy od wschodu, 24 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 Dolina Pilicy i Dolina Rawki mający kontynuację od południa w województwie świętokrzyskim, od północy łączący się z korytarzem Pradoliny Warszawsko-Berlińskiej, Dolina Widawki – korytarz stanowiący powiązanie doliny Warty z doliną Pilicy. Natomiast korytarz ekologiczny dotyczący migracji dużych zwierząt (wg W. Jędrzejewskiego25) to główny korytarz ekologiczny Południowo-Centralny, który łączy Roztocze z Lasami Janowskimi, Puszczą Sandomierską i Świętokrzyską, Przedborskim Parkiem Krajobrazowym, Załęczańskim Parkiem Krajobrazowym, następnie łączy się z Lasami Lublinieckimi i Borami Stobrawskimi oraz biegnie do Lasów Milickich, Doliny Baryczy i Borów Dolnośląskich. Przebieg korytarzy ekologicznych na terenie powiatu przedstawia poniższy rysunek Rysunek 8 Przebieg korytarza ekologicznego przez teren powiatu Źródło: Program ochrony środowiska województwa łódzkiego 2012 . 4.1.2. Zieleń urządzona Ciągły układ przestrzenny terenów otwartych, przyrodniczo aktywnych, zapewniający prawidłowe funkcjonowanie żywych zasobów naturalnych oraz kształtowanie właściwych warunków klimatycznych i możliwości rekreacji ludności w kontakcie z przyrodą to Ekologiczny system Obszarów Chronionych (ESOCh). Ważnym elementem ESOCh są: parki, zieleńce, skwery, zieleń przyzagrodowa w zabudowie mieszkaniowej, izolacyjno – osłonowa wzdłuż ciągów komunikacyjnych i wokół zabudowy usługowo – przemysłowej, w tym – obiektów użyteczności publicznej oraz zabytkowe zespoły zieleni przydworskiej, przypałacowej i przykościelnej. Wyznaczanie ESOCh ma na celu: ochrona obszarów o szczególnych wartościach przyrodniczych, naturalna aktywizacja niestabilnych ekosystemów, tworzenie i utrzymywanie terenów zieleni w mieście, ochrona istniejących oraz rozwijanie nowych połączeń przyrodniczo-funkcjonalnych między ekosystemami, zapewnienie osłony ekologicznej dla zurbanizowanych obszarów koncentracji życia i aktywności gospodarczej społeczeństwa, zachowanie terenów właściwych dla ekologicznych metod gospodarowania, poprawa biologicznych i społecznych warunków życia mieszkańców, kontynuacja funkcji regionalnego systemu obszarów chronionych. 25 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 Tabela 4 Powierzchnia terenów zieleni urządzonej na terenie Powiatu Piotrkowskiego Tereny zieleni Powierzchnia (ha) parki spacerowo – wypoczynkowe 14,2 zieleńce 7,6 zieleń uliczna 3,9 tereny zieleni osiedlowej 19,3 parki, zieleńce i tereny zieleni osiedlowej 41,1 Cmentarze 50,2 RAZEM 136,3 Źródło: Bank Danych Regionalnych, 2012 Powiat Piotrkowski nie dysponuje kompetencjami ustawowymi oraz instrumentami finansowymi do odrębnego kreowania systemu zieleni urządzonej w skali całego powiatu. Niemniej konieczne jest określenie najważniejszych elementów kształtowania w/w zieleni w jego granicach. 4.1.3. Gospodarka łowiecka, rybactwo, wędkarstwo Aktualnie obowiązująca wersja ustawy stanowiąca Prawo Łowieckie pochodzi z 13 października 1995 roku (tekst jednolity z 2009 r. Nr 92, poz.753). Łowiectwo, jako element ochrony środowiska przyrodniczego, w rozumieniu ustawy oznacza ochronę zwierząt łownych (zwierzyny). Jej podstawowym założeniem jest państwowa własność zwierzyny w stanie wolnym oraz gospodarowanie ich zasobami w zgodzie z zasadami ekologii oraz zasadami racjonalnej gospodarki rolnej, leśnej i rybackiej. Określa cele i szczegółowe zasady ochrony, hodowli i pozyskania zwierzyny, jak również organy administracji rządowej upoważnione do jej zarządzania. Zasady te dotyczą w szczególności gospodarowania na podstawie rocznych i wieloletnich planów hodowlanych, wprowadzenia zakazów i nakazów dotyczących ochrony zwierzyny, sposobów i kierunków zagospodarowania środowiska naturalnego oraz sposobu i zasad obrotu zwierzyną. Na terenie powiatu działa 21 kół łowieckich, które gospodarują na terenie 35 obwodów łowieckich leśnych i polnych o łącznej powierzchni 208193 ha gdzie lasy ogółem zajmują 55158 ha. Tabela 5 Struktura powierzchniowa obwodów łowieckich na terenie Powiatu Piotrkowskiego L.P. Nr obw. Powierzchnia ogólna obwodu w granicach powiatu Lasy [ha] Powierzchnia wyłączona [ha] Gminy 1 187 polny 3934 450 138 Grabica 4844 134 288 Grabica, Wola Krzysztoporska 3604 175 138 Grabica, Moszczenica 2 3 188 polny 189 polny 4 190 polny 4574 49 1229 Grabica, Wola Krzysztoporska, Moszczenica 5 191 9435 4435 1303 Wolbórz, Moszczenica 5069 328 284 Wolbórz, Moszczenica 5439 338 273 Czarnocin, Moszczenica 4157 863 127 Czarnocin, Wolbórz, 6 7 8 192 polny 193 polny 194 26 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 Polny 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 195 polny 196 leśny 197 polny 198 polny 217 polny 218 polny 219 polny 220 polny 221 polny 222 polny 223 leśny 224 leśny 250 polny 251 polny 252 Polny 254 polny 255 polny 271 polny 273 polny 274 polny 275 polny 277 polny 278 polny Moszczenica 7130 799 273 Wolbórz, Moszczenica 5038 2496 425 Wolbórz, Sulejów 6425 2213 1095 Wolbórz 7448 810 1069 Wolbórz 5311 758 685 Wola Krzysztoporska 5463 533 261 Wola Krzysztoporska 3545 230 749 Wola Krzysztoporska 4903 634 732 Wola Krzysztoporska, Rozprza 7774 2508 584 Rozprza, Sulejów 7811 2677 799 Sulejów 6944 3126 417 Sulejów 4651 1921 186 Aleksandrów, Sulejów 7058 1960 205 Wola Krzysztoporska, Rozprza 6280 493 391 Gorzkowice, Wola Krzysztoporska, Rozprza 9565 4649 236 Łęki Szlacheckie, Sulejów, Ręczna, Rozprza 6856 1483 164 Wolbórz 5463 1256 193 Aleksandrów 5316 1127 284 Gorzkowice 4547 1406 168 Gorzkowice 6020 1380 399 Gorzkowice, Lęki Szlacheckie, Rozprza 12166 3848 340 Gorzkowice, Lęki Szlacheckie, Rozprza, Ręczno 4052 1546 259 Aleksandrów 3268 1026 64 Aleksandrów 27 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 294 32 7589 2321 189 Gorzkowice 4905 1552 165 Łęki Szlacheckie 5721 1595 238 Łęki Szlacheckie, Ręczno 5888 4039 63 Aleksandrów 208193 55158 14413 Powiat Piotrkowski polny 295 33 Polny 296 34 polny 297 35 polny OGÓŁEM Źródło: Rejestr powierzchniowy obwodów łowieckich województwa łódzkiego, Urząd Wojewódzki Gospodarka łowiecka prowadzona jest w obwodach łowieckich przez dzierżawców lub zarządców w oparciu o: Roczny plan zawierający zadania z zakresu poprawy warunków bytowania zwierząt łownych, dokarmiania, budowy urządzeń, zasilania populacji i pozyskiwania zwierząt łownych, ochrony przyrody Liczebność i jakość zwierząt łownych, strukturę płciową i wiekową populacji, przyrost naturalny, szkody w lasach oraz uprawach i płodach rolnych wyrządzone przez zwierzęta łowne. Wieloletnie łowieckie plany ustalone przez dyrektorów regionalnych dyrekcji Lasów Państwowych w porozumieniu z wojewodami i z PZŁ na okres 10 lat oraz charakterystykę rejonu hodowlanego. Gospodarka wędkarska w skali Powiatu Piotrkowskiego odgrywa istotną rolę. Obszar powiatu należy do PZW Okrąg Piotrków Trybunalski, w skład, którego wchodzi 6 kół wędkarskich: Koło Nr 9 w Moszczenicy, Koło nr 28 w Sulejowie, Koło nr 36 w Woli Krzysztoporskiej, Koło nr 36 w Wolborzu, Koło nr 43 w Gorzkowicach, Koło nr 44 w Rozprzy. W rejestrach łowisk wędkarskich Polskiego Związku Wędkarskiego na terenie powiatu występują następujące akweny wodne: Rzeka Widawka, Rzeka Pilica, Zbiornik Sulejów, Rzeka Luciąża, Rzeka Wolbórka. Tabela 6 Plan zarybiania wód Okręgu PZW Piotrków Trybunalski Obwód rybacki Rzeki Widawka Nr 1 Lp. gatunek rodzaj materiału sztuki kg 1 Szczupak Narybek letni 2 Szczupak* Narybek jesienny 400 3 Sandacz* Narybek jesienny 118 4 Sum* Kroczek 165 5 Karp Kroczek 1250 6 Karaś pospolity* Kroczek 880 9000 28 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 7 Lin* Kroczek 600 8 Jaź* 2 – latek 630 9 Brzana Narybek jesienny 2500 10 Świnka Narybek jesienny 12500 11 Kleń Narybek jesienny 4000 12 Pstrąg potokowy Narybek jesienny 12000 13 Lipień Narybek jesienny 1500 *zarybienie obejmuje również Łowisko Specjalne „Kodrąb” ** w tym zarybienie szczupakiem NL przeniesione z r.2010, karpiem kr. 120kg z r.2010 Obwód rybacki Zbiornika Sulejowskiego na Rzece Pilica Nr 3 Lp. Gatunek rodzaj materiału sztuki kg 1 Karp Kroczek 2 Sandacz Narybek letni 300000 3 Szczupak Narybek letni 350000 4 Szczupak Narybek jesienny 1000 5 Karaś pospolity Kroczek 500 6 Lin Kroczek 3000 1000 7 Sum Kroczek 350 8 Jaź 2 – latek 300 9 Brzana Narybek jesienny 2000 10 Kleń Narybek jesienny 8000 11 Świnka Narybek jesienny 2000 12 Sandacz Narybek jesienny 536 Obwód rybacki Rzeki Pilica Nr 4 Gatunek rodzaj materiału sztuki kg 1 Karp Kroczek 110 2 Sandacz Narybek letni 60000 3 Szczupak Narybek letni 57000 4 Szczupak Narybek jesienny 100 5 Karaś pospolity Kroczek 95 6 Lin Kroczek 120 7 Jaź 2 – latek 482 8 Brzana Narybek jesienny 7000 9 Kleń Narybek jesienny 9000 10 Boleń Narybek jesienny 6000 11 Świnka Narybek jesienny 10000 Obwód rybacki Rzeki Luciąża Nr 1 gatunek rodzaj materiału sztuki kg 29 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 1 Karp Kroczek 2 Sandacz Narybek letni 400 3 Sandacz Narybek jesienny 4 Szczupak Narybek letni 5 Karaś pospolity Kroczek 350 6 Jaź 2 – latek 300 7 Sum Kroczek 30 8 Lin Kroczek 200 9 Świnka Narybek jesienny 10000 20 40000 7000 Obwód rybacki Rzeki Wolbórka Nr 1 gatunek rodzaj materiału sztuki kg 1 Karp Kroczek 2 Szczupak Narybek letni 320 3 Szczupak Narybek jesienny 160 4 Lin Kroczek 120 5 Karaś pospolity Kroczek 280 6 Jaź 2 – latek 175 7 Sandacz Narybek jesienny 20 8 Świnka Narybek jesienny 20000 2000 Źródło: PZW Okręg Piotrków Trybunalski 4.1.4. Identyfikacja potrzeb Działania władz gmin na terenie Powiatu Piotrkowskiego, zmierzające do zrównoważonego rozwoju, powinny być spójne z propozycjami działań ochronnych Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Łodzi, zarządzającej obszarami NATURA 2000 oraz Zespół Nadpilicznych Parków Krajobrazowych w Moszczenicy – realizującego zadania ochronne na terenie parków krajobrazowych. Podstawowymi celami strategicznymi, zapisanymi w Strategii …, to zachowanie terenów cennych pod względem przyrodniczym oraz właściwe kształtowanie istniejących walorów środowiskowych. Powyższe cele powinny pozostawać w zgodzie ze zdefiniowanymi obszarami działań ochronnych (obszar obejmujący tereny leśne, tereny nieleśne, tereny zwartej zabudowy wiejskiej) i strefami funkcjonalnymi, określonymi w przygotowanych planach ochrony parków krajobrazowych (zwarte kompleksy lasów, tereny w użytkowaniu rolnym wraz z nieużytkami, zadrzewieniami i terenami rozproszonej zabudowy, obszary zwartej zabudowy wiejskiej oraz obszar aktywności gospodarczej i zachowania walorów kulturowych i rozwoju infrastruktury sportowo – wypoczynkowej). Wskazane do ochrony w formach przewidzianych w ustawie o ochronie przyrody fragmenty powiatu pełnią przede wszystkim rolę lokalnych węzłów i korytarzy ekologicznych. Winny one być powiązane przestrzennie z podobnymi strukturami na terenie sąsiadujących terenów. W stosunku do niektórych ekosystemów warunkiem zachowania wysokich walorów jest wprowadzenie ochrony czynnej (dotyczy cennych zbiorowisk nieleśnych) w sytuacji, bowiem zaniechania tradycyjnego użytkowania niektórych typów zbiorowisk bardzo szybko dochodzi do wycofywania się np. gatunków słabych konkurencyjnie, a często należących jednocześnie do grupy gatunków ginących. Dla ochrony całości dziedzictwa przyrodniczego powiatu oraz kształtowania systemu terenów zieleni należy podjąć następujące zadania: wdrożenie proponowanych obiektów i obszarów chronionych na mocy przepisów ustawy o ochronie przyrody – w ramach Ekologicznego Systemu Obszarów Chronionych (ESOCh), poprzez utworzenie projektowanego rezerwatu przyrody, powołanie pomników przyrody, propozycji użytków ekologicznych, stanowisk dokumentacyjnych, bieżące zgłaszanie uwag i wniosków, udział 30 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 w konsultacjach – w ramach przygotowywanych planów ochrony dla poszczególnych stref ochrony obszaru NATURA 2000 (Lasy Spalskie, Łąka w Bęczkowicach, Dolina Środkowej Pilicy PLH100008), utworzenie nowych form ochrony przyrody w postaci Spalsko – Sulejowskiego, Koluszkowsko – Lubochniańskiego, Tuszyńsko-Dłutowskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu oraz obszaru Dolina Pilicy i Wolbórki, kreowanie wspólnej polityki ochrony przyrody dolin rzecznych: Pilicy oraz jej dopływów, korytarzy ekologicznych o randze regionalnej, tereny zieleni łęgowej, koncepcja rekreacyjno - wypoczynkowego zagospodarowania terenów przywodnych w dolinie rzeki Pilicy wraz z dopływami, koordynacja rozwoju sieci tras i ścieżek rowerowych; wsparcie organizacyjne rekultywacji i rewitalizacji przeobrażonych i zdegradowanych terenów poeksploatacyjnych i poprzemysłowych, promocja rozwoju rolnictwa ekologicznego, agroturystyki: programy rolnośrodowiskowe, jako formy zmiany wizerunku nieefektywnej gospodarki rolnej, wsparcie działań organizacji ekologicznych, instytucji naukowych w zakresie ochrony czynnej wybranych gatunków fauny i flory. 31 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 4.1.5. Cel Cele i zadania środowiskowe do roku 2016 i do roku 2020 Cele długoterminowe do roku 2020 Cel OPK.1.1 OPK.1 Zachowanie i wzbogacanie walorów przyrodniczych OPK.1.2 OPK.2 Zagospodarowanie zielenią terenów antropogenicznych rozszerzenie oferty rekreacyjno-turystycznej OPK.2.1 Cele krótkoterminowe do roku 2016 Tworzenie Ekologicznego Systemu Obszarów Chronionych i ochrona czynna cennych przyrodniczo obiektów i obszarów na terenie Powiatu Piotrkowskiego Zachowanie i przywrócenie warunków występowania ginących gatunków zwierząt Zadanie Zadanie Jednostka odpowiedzialna OPK.1.1.1 Opracowanie waloryzacji przyrodniczej oraz tworzenie na jej podstawie form ochrony przyrody Gminy Powiatu Piotrkowskiego OPK.1.1.2 Objęcie ochroną prawną drzew – propozycji pomników przyrody oraz prowadzenie prac pielęgnacyjno – konserwacyjnych proponowanych pomników przyrody Gminy Powiatu Piotrkowskiego, Nadleśnictwa OPK.1.1.3 Opracowanie planów zadań ochronnych dla obszaru Natura 2000 PLH100004 Łąka w Bęczkowicach RDOŚ w Łodzi OPK.1.1.4 Wdrażanie programów rolnośrodowiskowych dla rolników w ramach PROW: 2007 – 2013 Gminy Powiatu Piotrkowskiego, Łódzki Ośrodek Doradztwa Rolniczego, Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa ( biuro powiatowe w Piotrkowie Trybunalskim ) OPK.1.2.1 Program ochrony czynnej wybranych gatunków fauny, flory, zbiorowisk roślinnych; idea włączenia szkół, jako społecznych opiekunów nad pomnikami przyrody Gminy Powiatu Piotrkowskiego, RZGW, lokalne stowarzyszenia ekologiczne, szkoły, instytucje naukowe, Zespół Nadpilicznych Parków Krajobrazowych OPK.2.1.1 Przebudowa i częściowa wymiana składu gatunkowego zadrzewień przydrożnych wzdłuż odcinków dróg, nowe nasadzenia zieleni wysokiej, prace pielęgnacyjno konserwacyjne zieleni przydrożnej Gminy Powiatu Piotrkowskiego, Powiatowy Zarząd Dróg, Zarząd Dróg Wojewódzkich w Łodzi, GDDKiA w Warszawie OPK.2.1.2 Realizacja terenów zieleni urządzonej w ramach istniejących i projektowanych obiektów rekreacyjno – wypoczynkowych, tworzonych głównie na bazie akwenów wodnych oraz terenów leśnych, na osiedlach mieszkaniowych, wokół obiektów użyteczności publicznej Gminy Powiatu Piotrkowskiego, lokalne stowarzyszenia, wspólnoty mieszkaniowe, Zespół Nadpilicznych Parków Krajobrazowych, Administratorzy cieków wodnych OPK.2.1.3 Konserwacja i renowacja zabytkowego parku i dworu w Moszczenicy - Moszczenica, ul. Piotrkowska i ul. Dworcowa, Gmina Moszczenica Gmina Moszczenica OPK.2.1.4 Odnowa centrum miejscowości Wolbórz poprzez przebudowę Pl. Jagiełły, jako przestrzeni społecznokulturowej Gmina Wolbórz Kształtowanie terenów zieleni urządzonej i nieurządzonej 32 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 OPK.3 Wzrost świadomości ekologicznej w społeczeństwie OPK.3.1 OPK.2.1.5 Renowacja i rewitalizacja parków miejskich i skwerów oraz konserwacja zabytkowych drzewostanów, stawów itp.. Powiat Piotrkowski, Zespół Szkół Rolnicze Centrum Kształcenia Ustawicznego w Wolborzu OPK.3.1.1 Opracowanie koncepcji i projektu oznakowania szlaków, ścieżek rowerowych na terenie powiatu Powiat Piotrkowski (koordynator), Gminy Powiatu Piotrkowskiego OPK.3.1.2 Promocja własnych działań i inicjatyw proekologicznych, promujących walory środowiska przyrodniczego, o charakterze cyklicznym: „Powiatowe Dni Lasu”, „Wiosenna Akcja Sadzenia Drzew”, „Dzień Ziemi” (+konkursy towarzyszące) Powiat Piotrkowski OPK.3.1.3 Promocja działań proekologicznych dla rolników Łódzki Ośrodek Doradztwa RolniczegoRejonowy Zespół Doradców w Piotrkowie Trybunalskim OPK.3.1.4 Tworzenie sieci ścieżek przyrodniczo-dydaktycznych w obrębie obszarów przyrodniczo cennych, atrakcyjnych krajobrazowo oraz dziedzictwa kulturowego Gminy Powiatu Piotrkowskiego Poszerzenie wiedzy o środowisku przyrodniczym powiatu 33 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 4.1.6. L.P. Harmonogram zadań w zakresie ochrony przyrody i krajobrazu Nazwa zadania Termin rozpoczęcia planowany Termin zakończenia planowany Jednostka odpowiedzialna Planowane koszty ogółem (PLN) tyś. Partnerzy Źródło finansowania 400 (50/rok) szkoły (wszystkich szczebli), organizacje i stowarzyszenia ekologiczne Środka własne, WFOŚiGW Powiat Piotrkowski Środka własne, WFOŚiGW ZADANIA WŁASNE POWIATU Promocja własnych działań i inicjatyw proekologicznych, promujących walory środowiska przyrodniczego, o charakterze OPK.3.1.2 cyklicznym: „Powiatowe Dni Lasu”, „Wiosenna Akcja Sadzenia Drzew”, „Dzień Ziemi” (+konkursy towarzyszące) 2013 2020 Powiat Piotrkowski ZADANIA KOORDYNOWANE POWIATU OPK.2.1.5 OPK.1.1.3 Renowacja i rewitalizacja parków miejskich i skwerów oraz konserwacja zabytkowych drzewostanów, stawów itp.. Opracowanie planów zadań ochronnych dla obszaru Natura 2000 PLH100004 Łąka w Bęczkowicach 2013 2016 Zespół Szkół Rolnicze Centrum Kształcenia Ustawicznego w Wolborzu 2013 2016 RDOŚ w Łodzi b.d. Powiat Piotrkowski Środki RDOŚ w Łodzi, WFOŚiGW 300 Powiat Piotrkowski Środka własne, WFOŚiGW 150 Powiat Piotrkowski, Zespół Nadpilicznych Parków Krajobrazowych, organizacje i stowarzyszenia ekologiczne Środka własne, WFOŚiGW Środka własne, WFOŚiGW OPK.1.2.1 Program ochrony czynnej wybranych gatunków fauny, flory, zbiorowisk roślinnych; idea włączenia szkół, jako społecznych opiekunów nad pomnikami przyrody 2013 2020 Gminy Powiatu Piotrkowskiego, RZGW, lokalne stowarzyszenia ekologiczne, szkoły, instytucje naukowe, Zespół Nadpilicznych Parków Krajobrazowych OPK.3.1.3 Promocja działań proekologicznych dla rolników 2013 2020 Łódzki Ośrodek Doradztwa Rolniczego- Rejonowy Zespół Doradców w Piotrkowie Trybunalskim ZALECENIA DLA GMIN POWIATU PIOTRKOWSKIEGO OPK.1.1.1 Opracowanie waloryzacji przyrodniczej oraz tworzenie na jej podstawie małoobszarowych form ochrony przyrody 2013 2020 Gminy Powiatu Piotrkowskiego 250 Powiat Piotrkowski, Zespół Nadpilicznych Parków Krajobrazowych, organizacje i stowarzyszenia ekologiczne, RDLP Łódź OPK.1.1.2 Objęcie ochroną prawną drzew – propozycji pomników przyrody oraz prowadzenie prac pielęgnacyjno – konserwacyjnych proponowanych pomników przyrody 2013 2020 Gminy Powiatu Piotrkowskiego 150 Powiat Piotrkowski, Zespół Nadpilicznych Parków Krajobrazowych, organizacje i stowarzyszenia ekologiczne, RDLP Łódź Środka własne, WFOŚiGW 34 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 Realizacja terenów zieleni urządzonej w ramach istniejących i projektowanych obiektów rekreacyjno – wypoczynkowych, OPK.2.1.2 tworzonych głównie na bazie akwenów wodnych oraz terenów leśnych, na osiedlach mieszkaniowych, wokół obiektów użyteczności publicznej 2013 2020 Gminy Powiatu Piotrkowskiego 500 lokalne stowarzyszenia, wspólnoty mieszkaniowe, Zespół Nadpilicznych Parków Krajobrazowych, Administratorzy cieków wodnych 150 Łódzki Ośrodek Doradztwa Rolniczego, Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa ( biuro powiatowe w Piotrkowie Trybunalskim ) Gminy Powiatu Piotrkowskiego OPK.1.1.4 Wdrażanie programów rolnośrodowiskowych dla rolników w ramach PROW: 2007 – 2013 OPK.2.1.1 Przebudowa i częściowa wymiana składu gatunkowego zadrzewień przydrożnych wzdłuż odcinków dróg, nowe nasadzenia zieleni wysokiej, prace pielęgnacyjno konserwacyjne zieleni przydrożnej 2013 2020 OPK.2.1.3 Konserwacja i renowacja zabytkowego parku i dworu w Moszczenicy Moszczenica, ul. Piotrkowska i ul. Dworcowa 2015 2016 2013 2016 Odnowa centrum miejscowości Wolbórz OPK.2.1.4 poprzez przebudowę Pl. Jagiełły, jako przestrzeni społeczno-kulturowej Tworzenie sieci ścieżek przyrodniczodydaktycznych w obrębie obszarów OPK.3.1.4 przyrodniczo cennych, atrakcyjnych krajobrazowo oraz dziedzictwa kulturowego OPK.3.1.1 Opracowanie koncepcji i projektu oznakowania szlaków, ścieżek rowerowych na terenie powiatu 2013 2016 Środka własne, WFOŚiGW Środka własne, WFOŚiGW Gminy Powiatu Piotrkowskiego 440 Powiatowy Zarząd Dróg, Zarząd Dróg Wojewódzkich w Łodzi, GDDKiA w Warszawie Gmina Moszczenica 100 Nadleśnictwo Środka własne, WFOŚiGW Gmina Wolbórz 790 - Środki własne, PROW 2007 2013 Środka własne, WFOŚiGW Środka własne, WFOŚiGW 55/rok 2013 2020 Gminy Powiatu Piotrkowskiego 300 lokalne stowarzyszenia, wspólnoty mieszkaniowe, Zespół Nadpilicznych Parków Krajobrazowych, Powiat Piotrkowski 2013 2020 Gminy Powiatu Piotrkowskiego 100 Powiat Piotrkowski RAZEM ZADANIA WŁASNE 400 RAZEM ZADANIA KOORDYNOWANE 450 ZALECENIA DLA GMIN POWIATU PIOTRKOWSKIEGO 2720 Środka własne 35 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 4.1.7. Wnioski Wśród czynników pozytywnych należy wymienić: występowanie licznych obszarów i obiektów cennych pod względem przyrodniczokrajobrazowym, kwalifikujących się do ochrony prawnej, także, jako potencjał do zagospodarowania rekreacyjno – turystycznego, rozwinięty system dolin rzek (Soły, Koszarawy) i potoków stanowiących korytarze ekologiczne w powiązaniu z bogatą siecią akwenów wodnych (jeziora zaporowe), charakterystyczny krajobraz kulturowy z pozostałościami zabytkowych założeń zieleni parkowej, dobry stan rozpoznania elementów środowiska przyrodniczego większości miast i gmin, umożliwiający skuteczne wdrażanie opracowanych koncepcji rozwoju sieci systemu ESOCH, form rekreacji i turystyki, wzrost potencjału do zagospodarowania rekreacyjno – turystycznego, rozwój turystyki pieszej, agro- i ekoturystyki. Wśród czynników negatywnych należy wymienić: zanieczyszczenia powietrza wpływające na stan szaty roślinnej, zanieczyszczenia wód podziemnych i powierzchniowych, wprowadzenie i inwazję gatunków obcych roślin, niski poziom świadomości ekologicznej społeczeństwa, przekształcenia krajobrazu i likwidację ekosystemów siedlisk spowodowaną zmianą sposobu użytkowania ziemi, niski udział wydatków budżetów Gmin na przedsięwzięcia związane z ochroną przyrody i krajobrazu. 4.2. OCHRONA I ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ LASÓW 4.2.1. Charakterystyka i ocena stanu aktualnego Ogólna powierzchnia lasów na terenie Powiatu Piotrowskiego wynosi ok. 34 498,2 ha, co daje przeciętną lesistość powiatu na poziomie ok. 24 %. Lasy nie stanowiące własności Skarbu Państwa to 10 430,50 ha. W ogólnej powierzchni leśnej udział lasów prywatnych wynosi 30,3%, stanowiąc tym samym istotny element gospodarki leśnej powiatu. Na zlecenie Starosty nadzór nad lasami nie stanowiącymi własności Skarbu Państwa sprawują nadleśnictwa: Piotrków, Brzeziny, Smardzewice, Kolumna, Przedbórz, Bełchatów, Opoczno, Radomsko, podlegające Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Łodzi. Dominującym siedliskiem jest bór świeży a co za tym idzie głównym gatunkiem lasotwórczym jest sosna, w dużo mniejszym stopniu brzoza i pozostałe gatunki: olsza, dąb, świerk, modrzew, mające wprawdzie marginalne znaczenie dla produkcji surowca drzewnego, ale odgrywają istotną rolę w ekosystemach leśnych. Natomiast żyźniejsze siedliska lassowe - łącznie z olsami stanowią niewielki odsetek w całości siedlisk leśnych. 36 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 Rysunek 9 Lesistość powiatu piotrkowskiego na tle województwa łódzkiego w 2010 r. Źródło: Program ochrony środowiska dla województwa łódzkiego 2012 Lasy Państwowe Niemal całość Lasów Państwowych pozostaje w administracji siedmiu lokalnych Nadleśnictw: Nadleśnictwo Opoczno: Aleksandrów, Nadleśnictwo Smardzewice: Aleksandrów, Sulejów, Wolbórz, Nadleśnictwo Kolumna: Czarnocin, Grabica, Nadleśnictwo Bełchatów: Grabica Nadleśnictwo Piotrków: Wola Krzysztoporska, Rozprza, Łęki Szlacheckie, Gorzkowice, Ręczno, Aleksandrów, Sulejów, Wolbórz, Moszczenica, Grabica Nadleśnictwo Przedbórz: Aleksandrów, Nadleśnictwo Brzeziny, obręb Żywocin: Wolbórz, Moszczenica. Tabela 7 Struktura własnościowa lasów na terenie gmin Powiatu Piotrkowskiego Powierzchnia lasów (ha) Gmina Ogółem Państwowych Niepaństwowych Aleksandrów 3097 1772,7 4869,7 Czarnocin 21,1 479 500,1 Gorzkowice 847,8 739 1586,8 Grabica 409,3 843,8 1253,1 Łęki Szlacheckie 1711,2 1470,5 3181,7 Moszczenica 851,6 479,3 1330,9 37 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 Ręczno 2772 676,8 3448,8 Rozprza 3229 1093,8 4322,8 Sulejów 6143,7 1597,3 7741 Wola Krzysztoporska 906,3 926,7 1833 Wolbórz 3428,9 716,3 4145,2 RAZEM 23417,9 10795,2 34213,1 Źródło: dane z Gmin oraz Bank danych lokalnych, GUS, 2011 Analiza struktury własnościowej lasów na terenie powiatu wskazuje na duży udział lasów niepaństwowych w ogólnej powierzchni, około 46%. Największą powierzchnie lasów na terenie powiatu odnotowano w gminie Sulejów ok. 26%, gminie Wolbórz ok. 14%, gmina Ręczno i Aleksandrów ok. 13% każda. Natomiast najmniejsza powierzchnia lasów występuję na terenie gminy Czarnocin ok. 9%. 13,23% 14,64% 0,09% 3,87% Aleksandrów 3,62% Czarnocin 1,75% Gorzkowice 7,31% Grabica Łęki Szlacheckie 3,64% Moszczenica Ręczno Rozprza 26,24% Sulejów 11,84% 13,79% Wola Krzysztoporska Wolbórz Rysunek 10 Udział procentowy w powierzchni lasów na terenie powiatu Źródło: dane z Gmin oraz Bank danych lokalnych, GUS, 2011 Lasy niepaństwowe Specyficzną cechą lasów niepaństwowych Powiatu Piotrkowskiego, oprócz bardzo dużego rozdrobnienia własnościowego, silnego przemieszania z obszarami Lasów Państwowych, jest znaczny udział lasów należących do osób fizycznych (ok. 92% ogólnej powierzchni lasów niepaństwowych, tj. 8955 ha). 38 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 10000 8955,00 9000 8000 7000 6000 5000 4000 3000 2000 962,40 652,50 1000 101,90 0 grunty leśne prywatne osób fizycznych grunty leśne prywatne wspólnot gruntowych grunty leśne gminne ogółem grunty leśne gminne lasy ogółem Rysunek 11 Lasy niestanowiące własności skarbu państwa na terenie powiatu (ha) Źródło: Bank danych lokalnych, GUS, 2011 Obowiązująca ustawa o lasach z dnia 28 września 1991 r. (Dz. U. z 2005 r., Nr 45, poz. 435) w art. 5 ust. 1 pkt. 2 określa, iż nadzór nad gospodarką leśną w lasach nie stanowiących własności Skarbu Państwa sprawuje starosta. Artykuł 5 ust. 3 mówi o możliwości powierzenia, w drodze porozumienia oraz prowadzenie spraw z zakresu nadzoru, jednostkom Lasów Państwowych. Starosta może powierzyć prowadzenie w jego imieniu spraw z zakresu nadzoru - nadleśniczemu. Można stwierdzić, że przez nadzór uznaje się prawo do sprawowania opieki i kontroli nad czyjąś działalnością, połączone z uprawnieniami do merytorycznego korygowania tych czynności. W świetle tego nadzór nad prowadzeniem gospodarki leśnej w lasach niepaństwowych polega na: lustracji, kontroli, opiniowaniu, doradztwie i udzielaniu instruktaży, wydawaniu wiążących poleceń w tym decyzji administracyjnych, kontroli wykonania zaleceń i decyzji wydanych w drodze postępowania administracyjnego, cechowanie drewna i stwierdzanie legalności pochodzenia. W szerszym ujęciu nadzór nad prowadzeniem gospodarki leśnej w lasach nie stanowiących własności Skarbu Państwa można określić jako zespół oddziaływań (udzielanie pomocy, porad, instruktaży i zaleceń) organów administracji publicznej (starostów) na właścicieli lasów, w celu realizacji ciążących na nich obowiązków wynikających z ustawy o lasach. Zgodnie z ustawą o lasach do powinności organów sprawujących nadzór nad prowadzeniem gospodarki leśnej w lasach nie stanowiących własności Skarbu Państwa (starosty) należy miedzy innymi: zarządzanie i wykonywanie na koszt nadleśnictw zabiegów zwalczających i ochronnych w zagrożonych lasach niepaństwowych, wydawanie decyzji w sprawie przyznania środków finansowych z budżetu państwa na całkowite lub częściowe pokrycie kosztów zalesienia gruntów, przeznaczonych do zalesienia w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, sporządzenie uproszczonych planów urządzenia lasu dla lasów należących do osób fizycznych i wspólnot gruntowych. określanie decyzja administracyjna, wydana na podstawie inwentaryzacji stanu lasu zadań z zakresu gospodarki leśnej dla właścicieli lasów (do 10 ha). 39 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 Zgodnie z aktualizacją Krajowego Programu Zwiększania Lesistości, powierzchnia gruntów przewidzianych do zalesienia na terenie powiatu w latach 2001-2020 wynosi ok. 785 ha, natomiast w sektorze gruntów niepaństwowych – 3023 ha1. Wszystkie gminy Powiatu Piotrkowskiego mają rozpoznane potencjalne możliwości podaży gruntów do zalesienia, oparte o analizę fizjograficzną środowiska naturalnego oraz waloryzację rolniczej przestrzeni produkcyjnej (tzw. program intensywny), określone szczegółowo w projektach granicy rolno-leśnej (wprowadzonych do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego). Ogółem w lasach powiatu piotrkowskiego pozyskano w 2011 roku 7753 tys. m3 grubizny drewna brutto, w tym całość w lasach prywatnych. Lasy państwowe NADLEŚNICTWO BRZEZINY Pod względem przyrodniczym położenie Lasów Nadleśnictwa Brzeziny określa się: Kraina - VI Małopolska Dzielnica - 1 Łódzko-Opoczyńska Mezoregion - Piotrkowsko- Opoczyński W granicach Nadleśnictwa znajdują się gminy: Wolbórz, Moszczenica. Głównym gatunkiem lasotwórczym na terenie nadleśnictwa jest sosna. Zajmuje ona jako gatunek panujący ponad 63% powierzchni leśnej. W ramach pozostałych gatunków drzew, które najczęściej rosną na naszym terenie występują; dąb 15%, brzoza brodawkowata 6%, buk zwyczajny 6%, jodła pospolita 3%, pozostałe gatunki Gb,Kl, Jw, Wz,Ol,Os, Lp, Ak, Jb stanowią 7%. Ponad 60% powierzchni lasów w nadleśnictwie zajmują siedliska lasów i lasów mieszanych, około 25% powierzchni stanowią siedliska borów mieszanych. Stosunkowo niewielką powierzchnię zajmują siedliska olsowe. Przeciętny wiek - 70 lat, roczne pozyskanie grubizny 62 tys. m3 Na terenie Nadleśnictwa Brzeziny wyznaczono leśny kompleks promocyjny Lasy Spalsko Rogowskie”. LKP „Lasy Spalsko-Rogowskie” ustanowiono Zarządzeniem Nr 85 Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych z dnia 30 października 2002 r. w sprawie Leśnego Kompleksu Promocyjnego „Lasy Spalsko-Rogowskie” (ZO-731-18/02). Jest to (wraz z LKP „Lasy Mazurskie”) „najmłodszy” LKP w Polsce, położony na terenie województwa łódzkiego, Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Łodzi i obejmuje następujące obszary: - Nadleśnictwo Brzeziny – pow. 14 434 ha, w tym: obręb leśny Brzeziny (pow. 7743,19 ha) oraz obręb leśny Regny (pow. 6690,73 ha); - Nadleśnictwo Spała – pow. 15 542 ha, w tym: obręb leśny Lubochnia (pow. 7053 ha) oraz obręb leśny Spała – (pow. 8489 ha). Na podstawie wniosku Rektora Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego (SGGW) włącza się w skład LKP „Lasy Spalsko Rogowskie”, Leśny Zakład Doświadczalny (LZD) Rogów, należący do Szkoły Glównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie. W skład LZD Rogów (o pow. 3691 ha) wchodzą: Nadleśnictwo Rogów, Szkółkarski Ośrodek Szkoleniowy, Arboretum oraz Centrum Edukacji Przyrodniczo Leśnej. Ogólna powierzchnia LKP „Lasy Spalsko-Rogowskie” wynosi 33 667 ha. NADLEŚNICTWO BEŁCHATÓW Lasy nadleśnictwa położone są w VI Krainie Małopolskiej, w środkowej części dzielnicy 1 SieradzkoOpoczyńskiej, w mezoregionie Sieradzko-Łódzkim w części południowej województwa łódzkiego. Swym zasięgiem działania obejmuje obszar 120.000 ha. Lesistość terenu wynosi ok. 28%. Nadleśnictwo zarządza lasami państwowymi o powierzchni 19.489 ha (z czego na powierzchnię leśną przypada 18.226 ha, w tym drzewostany stanowią 17.392 ha). Lasy innych własności w zasięgu działania Nadleśnictwa zajmują powierzchnię około 16.400 ha. Nadleśnictwo administracyjnie podzielone jest na dwa obręby leśne: Kluki 9 leśnictw i Wola Grzymalina 6 leśnictw oraz gospodarstwo szkółkarskie Borowiny. 1 Krajowy Program Zwiększania Lesistości (aktualizacja), Ministerstwo Środowiska, Warszawa 2003, msc 40 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 Tabela 8 Średnioroczne zadania Nadleśnictwa Bełchatów Lp. Zadanie Ilość Z Odnowienia i zalesienia 196 ha Pielęgnowanie lasu w tym: 657 ha pielęgnowanie gleby 189 ha czyszczenia wczesne 254 ha czyszczenia późne 214 ha 3 Trzebieże wczesne 202 ha 4 Trzebieże późne 841 ha Pozyskanie drewna w tym: 64.000 m3 rębne (w drzewostanach rębnych) 34.000 m3 przedrębne (w drzewostanach przedrębnych) 30.000 m3 2 5 Źródło: Według planu urządzenia lasu na lata 2007-2016 NADLEŚNICTWO KOLUMNA Nadleśnictwo Kolumna w podziale administracyjnie kraju usytuowane jest w granicach województwa łódzkiego, w pobliskim sąsiedztwie aglomeracji łódzkiej na terenie powiatu: bełchatowskiego, łaskiego, łódzkiego – wschodniego, pabianickiego, piotrkowskiego, sieradzkiego i zduńsko – wolskiego oraz na terenie 17 gmin tj. Buczek, Czarnocin, Dłutów, Dobroń, Drużbice, Grabica, Łask, Moszczenica, Pabianice, Rzgów, Sędziejowice, Sieradz, Tuszyn, Wodzierady, Zapolice, Zduńska Wola i Zelów. Lesistość w Nadleśnictwie Kolumna wynosi 21,29%., natomiast w powiecie piotrkowskim i przyjmuje ona wartość 8,69%. Z uwagi na właściwości powierzchni przeznaczonej, zaplanowanej do odnowienia, ze względu na wymagania siedliskowe ważniejszych gatunków drzew i krzewów leśnych stosuje się: odnowienie pod osłoną drzewostanu, odnowienie na powierzchni otwartej. Według przyjętego Planu Urządzenia Lasu na lata 2006-2015 w Nadleśnictwie Kolumna corocznie wykonywane będą zalesienia i odnowienia na powierzchni 141 ha. Średniorocznie przewiduje się do wykonania również: Podsadzenia produkcyjne - na pow. 8 ha , Dolesianie luk - na pow. 1 ha, Wprowadzanie podszytów - na pow. 5 ha, Poprawki i uzupełnienia - na pow. 8-10 ha. NADLEŚNICTWO OPOCZNO Nadleśnictwo Opoczno położone jest na obszarze trzech powiatów. Największa część nadleśnictwa położona jest w powiecie opoczyńskim, na terenie gmin: Białaczów, Drzewica, Opoczno, Paradyż, Poświętne, Sławno i Żarnów. Południowo – zachodnia część nadleśnictwa położona jest na terenie powiatu piotrkowskiego, gminy Aleksandrów. W nadleśnictwie zdecydowanie przeważają siedliska świeże, zajmujące ok. 86% powierzchni. Siedliska wilgotne zajmują ok. 11% natomiast bagienne i łęgowe – tylko ok. 3%. W skali nadleśnictwa najwięcej jest siedlisk boru mieszanego świeżego (36%) i boru świeżego (31%). Siedlisk lasu mieszanego świeżego jest ok. 17%. NADLEŚNICTWO SMARDZEWICE Nadleśnictwo Smardzewice leży w prawobrzeżnej części środkowego dorzecza Pilicy, na terenie województwa łódzkiego na granicy 8 gmin wiejskich: Mniszków, Opoczno, Paradyż, Sławno, Inowłódz, 41 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 Aleksandrów, Wolbórz , Tomaszów Mazowiecki oraz w dwóch gmin miejskich: Tomaszów Maz. i Sulejów. Lasy Nadleśnictwa należą do VI Krainy Przyrodniczo-Leśnej Małopolskiej Dzielnicy 1 Łódzko-Opoczyńskiej w Mazoregionie "b" Piotrkowsko-Opoczyńskim. Na terenie Nadleśnictwa leżą dwa Parki Krajobrazowe: Sulejowski i Spalski. W zachodniej części terenu nadleśnictwa znajduje się sztuczny zbiornik wody Zalew Sulejowski, który ma duże znaczenie wypoczynkowo-turystyczne. Główne gatunki drzew występujące w naszych lasach to: sosna (około 75%), dąb, brzoza, olcha, jodła, świerk i modrzew. Udział siedlisk w zależności od uwilgotnienia terenu: Siedliska suche 0,06% Siedliska świeże 94,94% Siedliska wilgotne 5% NADLEŚNICTWO PIOTRKÓW Nadleśnictwo Piotrków położone jest w powiecie piotrkowskim, na obszarze gmin: Gorzkowice, Grabica, Łęki Szlacheckie, Ręczno, Rozprza, Wola Krzysztoporska, Sulejów, Piotrków Trybunalski, Wolbórz i Moszczenica. Niewielki fragment nadleśnictwa położony jest w powiecie radomszczańskim, gminie Kamieńsk. Tabela 9 Gospodarcze typy drzewostanu i orientacyjne składy upraw Typ Siedliskowy Lasu Gospodarczy Typ Drzewostanu Gatunki domieszkowe Orientacyjny skład upraw w % Bs So Brz So 80, Brz i inne 20 Bśw So Brz So 80, Brz i inne 20 Bw So Św, Brz So 70, Św, Brz i inne 30 Bb So Brz, Św So 80, Brz , Św i inne 20 Db-So Bk, Jd, Św, Md So 60, Dbb 20, Bk, Jd i inne 20 So Dbb, Bk, Jd, Md So 70, Dbb, Bk i inne 30 So Św, Dbb, Bk, Jd So 70, Brz, Św i inne 30 BMśw BMw BMb So Brz, Św So 80, Brz, Św i inne 20 Db-So Md, Jd, Bk, Św So 40, Db 30, Md, Jd i inne 30 Jd-Db So, Md, Bk, Św Db 50, Jd 30, So, Md i inne 20 So-Db Św, Jd Db 50, So 30, Św, Jd i inne 20 So-Jd Św, Db Jd 50, So 30, Św, Db i inne 20 Ol Brz, So, Św Ol 70, Brz, So i inne 30 Bk-Db Jd, Św, So, Md Db 60, Bk 30, Jd i inne 10 Jd-Db Bk, Św, So, Db 50, Jd 30, Bk i inne 20 Lw Db Jd, Wz, Gb Db 60, Jd 20, Wz, Gb i inne 20% Lł Db Wz, Ol Db 70, Wz, Ol i inne 30 LMśw LMw LMb Lśw Ol Ol Brz, Św Ol 90, Brz, Św i inne 10 OlJ Ol-Js Db, Św, Wz Js 60, Ol 30, Db, Wz i inne 10 Źródło: Nadleśnictwo Piotrków 4.2.2. Identyfikacja potrzeb Największym problemem w lasach nadzorowanych jest utrudnione egzekwowanie wykonania koniecznych zabiegów gospodarczych ze względu na znaczną ilość współwłasności, duże rozdrobnienie działek (ponad 22.000 właścicieli), podeszły wiek znacznej części właścicieli, zamieszkiwanie właścicieli w znacznej odległości od swojego lasu, często poza granicami kraju, nieuregulowany stan własnościowy (brak prowadzonych postępowań spadkowych w stosunku do nieżyjących właścicieli), brak środków finansowych na realizację zadań tj. aktualizację planów urządzenia lasu, zalesienia gruntów porolnych, sprawowanie nadzoru. Renaturalizacja lasów na terenie powiatu powinna wiązać się z dostosowaniem składu gatunkowego wprowadzanych drzewostanów do charakteru siedlisk. 42 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 Lasy Nadleśnictw na terenie powiatu w przeważającej części wchodzą w obszary chronione, co ukierunkowuje działania administracji Lasów Państwowych do dążenia do uzyskania „proekologicznego modelu” gospodarki leśnej, tj. trwałego zachowania lub odtwarzania naturalnych walorów lasu metodami racjonalnej gospodarki leśnej. Praktycznie dotyczy to bieżącej realizacji zapisów planów urządzania lasów nadleśnictw oraz „Programów ochrony przyrody”, zsynchronizowanych z cyklem 10-letniego okresu obowiązywania ww. planów. Wszystkie zadania gospodarcze, hodowlane i ochronne powinny być podporządkowane „ochronności” Lasów Państwowych. Należy podkreślić, iż zgodnie z przepisami ustawy o ochronie przyrody, na terenach leśnych urządzanych przez PGL Lasy Państwowe i znajdujących się w granicach parku krajobrazowego, zadania w zakresie ochrony przyrody wykonuje samodzielnie miejscowy nadleśniczy – zgodnie z ustaleniami projektu planu ochrony parku krajobrazowego, uwzględnionymi w planie urządzenia lasów nadleśnictwa. 43 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 4.2.3. Cel ZRL.1 Cele i zadania środowiskowe do roku 2016 i do roku 2020 Cele długoterminowe do roku 2020 Ochrona bioróżnorodności Cel ZRL.1.1 Cele krótkoterminowe do roku 2016 Wdrażanie proekologicznego modelu gospodarki leśnej Zadanie Zadanie Jednostka odpowiedzialna ZRL.1.1.1 Aktualizacja operatów urządzenia lasów prywatnych Powiat Piotrkowski ZRL.1.1.2 Zalesianie gruntów bonitacyjnych Powiat Piotrkowski ZRL.1.1.3 Realizacja zadań: gospodarczych, hodowlanych i ochronnych – zgodnie z planami urządzania lasów prywatnych Nadleśnictwa, właściciele lasów ZRL.1.1.4 Realizacja wytycznych „Programu ochrony przyrody” nadleśnictw Nadleśnictwa: Bełchatów, Brzeziny, Kolumna, Smardzowice, Opoczno, Piotrków, Przedbórz, Zespół Parków Krajobrazowych porolnych niskich klas 44 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 4.2.4. Harmonogram zadań w zakresie ochrony i zrównoważonego rozwoju lasów L.P. Nazwa zadania Termin rozpoczęcia planowany Termin zakończenia planowany Jednostka odpowiedzialna Planowane koszty ogółem (PLN) tyś. Partnerzy Źródło finansowania ZADANIA WŁASNE ZRL.1.1.1 Aktualizacja operatów urządzenia lasów prywatnych 2013 2020 Powiat Piotrkowski 800 Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Łodzi Środki własne ZRL.1.1.2 Zalesianie gruntów porolnych niskich klas bonitacyjnych 2013 2020 Powiat Piotrkowski 6500 Gminy, Nadleśnictwa: Bełchatów, Brzeziny, Kolumna, Smardzowice, Opoczno, Piotrków, Przedbórz Środki własne ZADANIA KOORDYNOWANE Realizacja zadań: gospodarczych, hodowlanych i ZRL.1.1.3 ochronnych – zgodnie z planami urządzania lasów prywatnych Realizacja wytycznych ZRL.1.1.4 „Programu ochrony przyrody” nadleśnictw RAZEM ZADANIA WŁASNE RAZEM ZADANIA KOORDYNOWANE 2013 2013 2020 Nadleśnictwa, właściciele lasów b.d. Powiat Piotrkowski Środki własne 2020 Nadleśnictwa: Bełchatów, Brzeziny, Kolumna, Smardzowice, Opoczno, Piotrków, Przedbórz, 30 000 Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Łodzi, Generalna Dyrekcja Lasów Państwowych, Zespół Parków Krajobrazowych Środki własne 7300 30 000 45 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 4.2.5. Wnioski Korzystne uwarunkowania w realizacji ochrony i zrównoważonego rozwoju lasów: Znaczący udział zwartych kompleksów leśnych, umożliwiających prowadzenie racjonalnej gospodarki leśnej w lasach Nadleśnictw, Proekologiczny model gospodarki leśnej Nadleśnictwa: Bełchatów, Brzeziny, Kolumna, Piotrków, Smardzewice, Opoczno, Przedbórz, Łatwa dostępność przeważającej części obszarów leśnych, administrowanych przez Lasy Państwowe, Objęcie planami całości obszarów leśnych Lasów Państwowych i prywatnych. Ograniczenia w realizacji ochrony i zrównoważonego rozwoju lasów: Konieczność szczegółowych uzgodnień ze służbą parków krajobrazowych, dotyczących planów prowadzenia edukacji ekologicznej, urządzania ścieżek przyrodniczo - dydaktycznych i kwalifikowanej turystyki rowerowej na obszarach leśnych – wynikająca z istnienia Parku Krajobrazowego, Właściwa współpraca nadleśnictw z różnymi podmiotami gospodarczymi zainteresowanymi zagospodarowaniem i użytkowaniem turystycznym lasów, wymaga, a w przyszłości w coraz większym stopniu wymagać będzie, systematycznej koordynacji działań. Działania te winny być oparte przede wszystkim na promocji walorów turystycznych regionu. Priorytetem podstawowym gospodarki leśnej, niezmiennym dla lasów w powiecie, jest utrzymanie ciągłości i trwałości lasu oraz wdrażanie wielofunkcyjnego modelu gospodarki leśnej. Koszty, które należy ponieść na zapewnienie realizacji tego priorytetu, będą różne, a zależeć będą w głównej mierze od uwarunkowań przyrodniczych, aktualnego stanu lasu oraz prognozowania i ograniczania skutków zagrożenia. 4.3. KSZTAŁTOWANIE ZASOBÓW WODNYCH ORAZ OCHRONA PRZED POWODZIĄ 4.3.1. Charakterystyka i ocena stanu aktualnego Na terenie Powiatu Piotrkowskiego istnieje prawdopodobieństwo powstania zagrożenia powodziowego na terenach gmin Sulejów, Ręczno, Rozprza oraz Aleksandrów, w związku z przepływem przez tereny tych gmin rzek: Pilicy, Luciąży i Czarnej. Rzeka Pilica rozgranicza tereny należące do gmin: Sulejów, Ręczno i Aleksandrów. Wschodnia granica terenów gminy Sulejów i Ręczno wyznaczona przez rzekę Pilicę liczy 60 km, rozpoczynając się od 140 km, a kończąc na 200 km. Od miejscowości Sulejów w kierunku północnowschodnim rozpościera się zbiornik Sulejowski o powierzchni lustra wody 2268 ha. (przy normalnym piętrzeniu tj. 166 m n.p.m.). Na granicy trzech gmin: Rozprza, Gorzkowice i Łęki Szlacheckie w okolicy miejscowości Cieszanowice znajduje się sztuczny zbiornik wodny „Cieszanowice" o powierzchni 217 ha, powstały na skutek spiętrzenia rzeki Luciąży. W miejscowości Czarnocin zlokalizowany jest zbiornik retencyjny „Czarnocin" o powierzchni 1,5 ha powstały w wyniku spiętrzenia wód rzeki Wolbórki. Na terenie Powiatu Piotrkowskiego znajdują się 3 wodowskazy w miejscowościach Kłudzice, Sulejów, Dąbrowa. Wodowskaz KŁUDZICE. Rzeka Luciąża - km 7,9A-505 km2 - dopływ Pilica dorzecze Wisły Stan ostrzegawczy - 350 cm, Stan alarmowy - 380 cm. Wodowskaz znajduje się przy moście na drodze Kłudzice - Łęczno. Czynnikiem wpływającym na przebieg stanów wody jest młyn usytuowany około 0,4 km powyżej wodowskazu. Wodowskaz SULEJÓW. Rzeka Pilica - km 159,8 A - 3909 km2 - dorzecze: Wisły 46 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 Stan ostrzegawczy – 180 cm, Stan alarmowy – 230 cm. Wodowskaz znajduje się około 300m powyżej mostu na drodze Piotrków – Opoczno Wodowskaz Dąbrowa nad Czarną Rzeka Czarna - km 6,2 - A941 km2 - Dopływ Pilicy, dorzecze Wisły Stan ostrzegawczy – 370 cm, Stan alarmowy – 400 cm. Na terenie powiatu znajdują się miejsca gdzie zatory lodowe na rzekach występują cyklicznie. Dość liczne miejsca występowania zatorów lodowych zidentyfikowano na Pilicy, a w mniejszych ilościach na rzekach jak Moszczenica, Wolbórka i Czarna Maleniecka. Innym rodzajem zjawisk naturalnych potęgujących zagrożenie powodziowe są osuwiska powstające w dolinach rzek w wyniku erozji bocznej. Na terenie powiatu stwierdzono kilkadziesiąt takich miejsc, głównie w dolinach rzeki Pilicy. Poniżej zestawiono najistotniejsze elementy oceny zagrożenia powodziowego dla głównych rzek Powiatu. Pilica Miejsca i obiekty będące na obszarach szczególnego zagrożenia powodzią rzeki Pilicy wg "Studium dla potrzeb ochrony przeciwpowodziowej - Etap I Rzeka Pilica", sporządzonym przez Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Warszawie, znajdują się w gminach Aleksandrów, Ręczno, Sulejów, Wolbórz. Lewy dopływ Wisły. Posiada zabudowę regulacyjną fragmentaryczną, głównie w postaci opasek brzegowych. Utrzymanie i ich pielęgnacja wymaga prowadzenia okresowych prac remontowych. Zabezpieczenie brzegów wykonuje się tam, gdzie erozje brzegowe stwarzają zagrożenie dla mostów, dróg, budynków i innych urządzeń technicznych. W km 136+300 znajduje się stopień wodny w Smardzewicach. W km 255+360 w m. Sokołowice, w km 244+100 w m. Pukarzew oraz w km 241+750 w m. Kozioł znajdują się 3 jazy piętrzące, będące prywatną własnością, które są wykorzystane głównie w gospodarce rybackiej. Luciąża Zagrożenie powodziowe w dolinie Luciąży obejmuje tereny gmin Sulejów, Rozprza, Łęki Szlacheckie. Czarna Maleniecka Obszary szczególnego zagrożenia powodzią rzeki Czarnej Malenieckiej w przypadku powodzi wg "Studium dla potrzeb ochrony przeciwpowodziowej - Etap I - Rzeka Czarna Maleniecka", sporządzonym przez Dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Warszawie występują w gminach Aleksandrów, Sulejów . Wolbórka Tereny potencjalnie zagrożone znajdują się w gminach Czarnocin, Wolbórz. Prawo wodne stanowi, że ochrona przed powodzią jest zadaniem organów administracji rządowej i samorządowej. Powiat Piotrkowski położony jest na obszarze działania Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Warszawie t.j. RZGW. W ramach ochrony przed powodzią w strukturach RZGW wyodrębniono Ośrodek Koordynacyjno – Informacyjny Osłony Przeciwpowodziowej, w którym prowadzone są przede wszystkim podstawowe działania związane z tą ochroną. Działania te, realizowane również na terenie powiatu, prowadziły i w dalszym ciągu prowadzą do zmniejszenia tragicznych skutków wystąpienia ewentualnych powodzi w tym rejonie. W granicach obszaru działania RZGW w Warszawie można wydzielić następujące jednostki hydrograficzne: zlewnię Wisły Środkowej o pow. 101 tys. km² (51% całkowitej powierzchni dorzecza Wisły), w tym zlewnia Wieprza 10,4 tys. km², zlewnia Pilicy 9,3 tys. km², zlewnia Narwi 53,9 tys. km², (w tym Bug 19,3 tys. km²), zlewnia Bzury 7,8 tys. km²; Jednym z ważniejszych dokumentów z zakresu ochrony przeciwpowodziowej jest „Wstępna ocena ryzyka powodziowego” (WORP) jest pierwszym z czterech dokumentów planistycznych wymaganych Dyrektywą 2007/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2007 r. w sprawie oceny ryzyka powodziowego i zarządzania nim (Dyrektywa Powodziowa). Celem wstępnej oceny ryzyka powodziowego jest wyznaczenie obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi, czyli obszarów, na których istnieje znaczące ryzyko powodziowe lub na których wystąpienie dużego ryzyka jest prawdopodobne. Wstępną ocenę wykonuje się w oparciu o dostępne lub łatwe do uzyskania informacje. 47 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 Rysunek 12 Mapa obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi dla powiatu piotrkowskiego Źródło: Wstępna ocena ryzyka powodziowego dla województwa łódzkiego Na powyższej mapie kolorem czerwonym oznaczone obszary narażone na niebezpieczeństwo powodzi na terenie powiatu piotrkowskiego. Obszar zalewowy występuję wzdłuż rzeki Pilicy oraz zbiornika Sulejowskiego. 4.3.2. Identyfikacja potrzeb Ochrona przeciwpowodziowa to zespół działań mających na celu ograniczenie strat powodziowych. Poczynania te mają charakter zabiegów technicznych oraz nietechnicznych. Pierwsze polegają na ograniczaniu wielkość fali powodziowej oraz jej zasięgu przestrzennego przy pomocy zbiorników retencyjnych, kanałów ulgi, polderów i obwałowań. Drugie - na edukowaniu mieszkańców terenów potencjalnie zagrożonych powodzią, stosowaniu systemów wczesnego ostrzegania, jak również specjalnych rodzajów ubezpieczeń. W grupie środków nietechnicznych będą to: Monitoring powodziowy dla całego powiatu oparty na koncepcji pozyskiwania skutecznej informacji o opadzie i odpływie w warunkach powodziowych, współpracujący z istniejącą i planowaną siecią IMGW. System ostrzeżeń gwarantujący mieszkańcom i użytkownikom terenów zalewowych możliwie szybkie powiadomienie o nadchodzącym zagrożeniu. 48 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 Wyposażenie drużyny ratowniczej w specjalistyczny sprzęt niezbędny do efektywnego prowadzenia akcji przeciwpowodziowej w warunkach cieków górskich Opracowanie bazy informacyjnej dla utrzymywania i projektowania systemu ochrony przed powodzią na obszarze powiatu. Opracowanie materiałów informacyjnych z podstawowymi danymi umożliwiającymi identyfikację przez każdego mieszkańca zagrożonego obszaru zagrożenia powodziowego w jego otoczeniu. W grupie środków technicznych będą to: Bieżące remonty budowli regulacji rzek i potoków. Bieżące remonty, stała konserwacja i renowacja przepustów, rowów i innych urządzeń odprowadzających wodę lub zabezpieczających odpływ; Wycinka drzew i krzewów w korytach cieków, co przeciwdziała podnoszeniu się poziomu zwierciadła wód odpływowych oraz niszczeniu mostów i brzegowych ubezpieczeń dróg; Systematyczne oczyszczanie z rumowiska koryt powyżej zapór przeciwrumowiskowych i stopni wodnych, stabilizujących dno cieków; Rozpatrzenie kompleksowe zagadnień związanych z przestrzenna zmiennością czynników środowiskowych obszaru powiatu, a głównie: rozkład opadów atmosferycznych, wielkości maksymalnych sum dobowych zdarzających się hipotetycznie w stuleciu, częstość i czas trwania susz, rozkład średnich niskich odpływów jednostkowych – średnich i minimalnych, lokalizacje obszarów bagiennych i leśnych, rozmieszczenie jezior, jak też: wielkość i rozkład miarodajnych niedoborów wodnych w okresie wegetacyjnym, wyniki obliczeń klimatycznego bilansu wodnego (P – E), daje podstawę do ustalenia stref o określonej wielkości potrzeb małej retencji wodnej. Problem potrzeb obszarowych małej retencji wodnej na tle predyspozycji terenowych (przyrodniczych – siedliskowych, krajobrazowych, etc.) rozpatrzono w opracowaniach: Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej, Oddział w Poznaniu – Hierarchia potrzeb obszarowych małej retencji w Polsce (1995 r.), oraz Instytutu Melioracji i Użytków Zielonych w Falentach – Mała retencja – potrzeby i możliwości realizacji (1996 r.). Tereny Powiatu Piotrkowskiego znajdują sie w II strefie, o dużych potrzebach rozwoju małej retencji, gdzie występują korzystniejsze warunki klimatyczne, lecz duże są potrzeby rolnictwa, gospodarki komunalnej i przemysłu wodochłonnego. Zestawienie programowanych zbiorników zlokalizowanych w II strefie potrzeb rozwoju małej retencji. Tabela 10 Zestawienie zbiorników małej retencji na terenie powiatu Dane techniczne nr obiektu Nazwa zbiornika 137 Dębowa Góra 138 Lokalizacja - Gmina Orientacyjna pojemność Przybliżona powierzchnia zalewu Aleksandrów 40 600 Rzepki Czarnocin 24,1 361,5 139 Rzepki Czarnocin 58 690 140 Płucice Gorzkowice 59 770 142 Kałek Sulejów 32 544 144 Laski Wola Krzysztoporska 81,8 1200 145 Wolbórz Wolbórz 41 615 Źródło: Program małej retencji dla województwa łódzkiego, 2006 49 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 4.3.3. Cele i zadania środowiskowe do roku 2016 i do roku 2020 Cele długoterminowe do roku 2020 Cel OPS.1 Minimalizacja zagrożeń spowodowanych klęskami powodzi Cel OPS.1.1 Cele krótkoterminowe do roku 2016 Realizacja planów ochrony przeciwpowodziowej Zadanie Zadanie Jednostka odpowiedzialna OPS.1.1.1 Rozbudowa systemu monitoringu środowiska dla potrzeb ochrony przeciwpowodziowej na obszarze powiatu Piotrkowskiego Powiat Piotrkowskiego OPS.1.1.2 Wykonanie zabudowy regulacyjnej potoków/rzek na terenie powiatu Gminy Powiat Piotrkowskiego OPS.1.1.3 Wdrażanie systemu powiadamiania o zagrożeniach Gminy Powiat Piotrkowskiego OPS.1.1.4 Zwiększanie retencyjności zlewni rzek i potoków na terenie powiatu Gminy Powiat Piotrkowskiego OPS.1.1.5 Budowa lokalnego systemu monitoringu (przeciwpowodziowego) dla powiatu Gminy Powiat Piotrkowskiego OPS.1.1.6 Budowa obiektów małej retencji w dorzeczu rzeki Pilicy Gminy Powiat Piotrkowskiego 4.3.4. Harmonogram zadań w zakresie ochrony przed powodzią L.P. Nazwa zadania Termin rozpoczęcia planowany Termin zakończenia planowany Jednostka odpowiedzialna/realizująca Planowane koszty ogółem Partnerzy Źródła finansowania [PLN] tys. ZADANIA WŁASNE POWIATU OPS.1.1.1 Rozbudowa systemu monitoringu środowiska dla potrzeb ochrony przeciwpowodziowej na obszarze powiatu Piotrkowskiego 2013 2020 Powiat Piotrkowskiego 20 RZGW Warszawa, Gminy Powiatu Piotrkowskiego Środka własne ZADANIA KOORDYNOWANE Luciąża - ekoregulacja rzeki w km 7+900 16+600 gm. Sulejów, gm. Rozprza 2013 2014 Wojewódzki Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Łodzi 7 078,022 Gmina Rozprza, Gmina Sulejów Środki Marszałka Województwa Łódzkiego, w tym 4 283 184 środki UE Luciąża - ekoregulacja rzeki, odcinek w km 16+600 - 19+800 gm. Rozprza 2013 2015 Wojewódzki Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Łodzi 3 905,683 Gmina Rozprza Środki Marszałka Województwa Łódzkiego, w tym OPS.1.1.2 50 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 4 283 184 środki UE ZALECENIA DLA GMIN POWIATU PIOTRKOWSKIEGO Środka własne OPS.1.1.3 Wdrażanie systemu powiadamiania o zagrożeniach 2013 2020 Gminy Powiatu Piotrkowskiego 30 RZGW Warszawa OPS.1.1.4 Zwiększanie retencyjności oraz zabudowy regulacyjnej zlewni rzek i potoków na terenie powiatu 2013 2020 Gminy Powiatu Piotrkowskiego 35 000 RZGW Warszawa OPS.1.1.5 Budowa lokalnego systemu monitoringu (przeciwpowodziowego) dla powiatu 2013 2020 Gminy Powiatu Piotrkowskiego 1200 RZGW Warszawa Środka własne Środka własne Budowa obiektów małej retencji w dorzeczu rzeki Pilicy, w tym: Dębowa Góra na rzece Czarna Konecka 2013 2020 Aleksandrów 17929 Rzepki na rzece Biskupka 2013 2020 Czarnocin 7489 Rzepki – Abram na rzece Wolbórka 2013 2020 Czarnocin 13947 Płucice na rzece Prudka 2013 2020 Gorzkowice 13211 Kałek na rzece Strawka 2013 2020 Sulejów 14343 Laski na rzece Bogdanówka 2013 2020 Wola Krzysztoporska 17205 OPS.1.1.6 Wojewódzki Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Łodzi Środka własne, WFOŚiGW Wojewódzki Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Łodzi Środka własne, WFOŚiGW Wojewódzki Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Łodzi Środka własne, WFOŚiGW Wojewódzki Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Łodzi Środka własne, WFOŚiGW Wojewódzki Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Łodzi Środka własne, WFOŚiGW Wojewódzki Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Łodzi Środka własne, WFOŚiGW 51 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 Wolbórz na rzece Moszczanka Budowa zbiornika retencyjnego w Moszczenicy przy rzece Moszczance 2013 2020 Wolbórz 8509 2016 2020 Moszczenica 3800 ZADANIA WŁASNE POWIATU 20 ZADANIA KOORDYNOWANE 10 983 ZALECENIA DLA GMIN POWIATU PIOTRKOWSKIEGO 131 463 Wojewódzki Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Łodzi Środka własne, WFOŚiGW Wojewódzki Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Łodzi Środka własne, WFOŚiGW 52 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 4.3.5. Wnioski Retencja jest to zjawisko naturalnego lub sztucznego zatrzymywania wody na powierzchni, w glebie i pod ziemią. Głównym celem retencji jest poprawa bilansu wodnego zlewni rzecznych poprzez czasowe zatrzymanie lub zmniejszenie odpływu wód, czyli spowolnienie jej obiegu. Realizacja nowych projektów infrastrukturalnych, w tym w ramach tzw. Małej retencji będzie możliwa pod warunkiem spełnienia wymogów wynikających z Prawa wodnego oraz dyrektyw unijnych, w szczególności dyrektywy o ocenach oddziaływania na środowisko, dyrektywy siedliskowej i ramowej dyrektywy wodnej. Ważna role w procesie retencjonowania wody pełnią zbiorniki śródpolne, małe zbiorniki retencyjne oraz enklawy łąk. Obszary te zapobiegają przedostaniu się i rozprzestrzenianiu w środowisku biogenów i innych zanieczyszczeń pochodzących z upraw rolniczych. W wyniku rozbudowa systemu monitoringu środowiska dla potrzeb ochrony przeciwpowodziowej powstanie sprawny i niezawodny, system pomiarów i obserwacji meteorologicznych i hydrologicznych. Konfiguracja systemu pozwoli na adekwatny do potencjalnych i aktualnych zagrożeń dostęp do danych pomiarowych z zadanym krokiem czasowym i przestrzennym. System ten będzie źródłem danych dla złożonych modeli meteorologicznych i hydrologicznych realizowanych w pozostałych komponentach. Dane z systemu będą przekazywane do wszystkich odbiorców działających w systemie osłony hydrologicznometeorologicznej oraz będą przedmiotem wymiany międzyregionalnej. 4.4. OCHRONA POWIERZCHNI ZIEMI Obowiązek prowadzenia monitoringu gleby i ziemi w ramach państwowego monitoringu środowiska wynika z zapisów art. 26 oraz art. 109 ustawy Prawo Ochrony Środowiska (Dz.U. nr 25, poz. 150), przy czym prowadzenie okresowych badań, jakości gleby i ziemi należy do zadań własnych starosty. Wprowadzenie standardów miało na celu stworzenie skutecznego instrumentu ochrony gleb przed degradacją w wyniku zanieczyszczenia substancjami chemicznymi pochodzącymi ze źródeł antropogenicznych oraz ustalenie prawnych podstaw do egzekwowania obowiązku przywrócenia właściwej jakości gleb w oparciu o wymierne wskaźniki docelowe. Z formalnego punktu widzenia przyjęte standardy wyznaczają docelowy stan jakości gleb poddanych rekultywacji z uwzględnieniem różnych form użytkowania gruntów. Ustawa nakładała na starostów obowiązek prowadzenia corocznie aktualizowanych rejestrów zawierających informacje o terenach, na których stwierdzono przekroczenie standardów jakości gleby lub ziemi. Jednak przepis prawa ochrony środowiska traktujący o tym zagadnieniu został uchylony. Ponadto ze względu na fakt, że akumulacja zanieczyszczeń jest procesem powolnym, a skutki rozproszonej emisji najczęściej nie są wykrywalne w krótkim czasie, obowiązku tego nie należy traktować, jako konieczności corocznych badań obszarów już uznanych za zanieczyszczone. Natomiast szczegółowymi badaniami potwierdzonymi odpowiednią dokumentacją należy każdorazowo objąć obszary, na których doszło do awarii i niekontrolowanej emisji oraz migracji zanieczyszczeń do gleb. 4.4.1. Charakterystyka i ocena stanu aktualnego Gleba jest układem dynamicznym, a związki mineralne znajdujące się w niej ulegają ciągłym przemianom, co prowadzi do ich zwiększenia lub do ubytków, aż do całkowitego zubożenia gleby. Ubytki związków mineralnych w glebach powodowane głównie przez pobieranie składników pokarmowych przez rośliny, wypłukiwanie rozpuszczalnych składników do głębszych warstw gleby, tworzenia się pod wpływem różnych czynników związków nierozpuszczalnych, niedostępnych dla roślin. Produktywność gleb jest ściśle uzależniona od rodzaju zwietrzeliny oraz wysokości nad poziomem morza. Zwietrzelina fliszowa jest tu z reguły bezwęglanowa, kwaśna i silnie kwaśna, najczęściej gliniasto-pylasta o dużej ilości szkieletu. W przypadku zwietrzeliny piaskowców z domieszką łupków – zawsze ilość szkieletu jest mniejsza i jest on drobniejszy. Kompleksy glebowo – rolnicze o niższej wartości użytkowej zdominowały obszar województwa, koncentrując się w jego wschodniej i centralnej części Natomiast kompleksy glebowe o wysokiej wartości użytkowej rozmieszczone są głównie w północnej jego części, pojawiają się one również jako enklawy w 53 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 środkowej, zachodniej i południowej części. Odzwierciedleniem takiego stanu jest wysoki wskaźnik waloryzacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej w tych rejonach między innymi częściowo w powiecie piotrkowskim. 75,9 80 70 60 64,4 68,4 63,9 60,6 67,1 69,1 54,8 51,5 50,9 64,6 50 40 30 20 10 0 Rysunek 13 Wskaźnik rolniczej przestrzeni produkcyjnej na terenie powiatu Źródło: Program Ochrony Środowiska i Plan Gospodarki Odpadami dla Powiatu Piotrkowskiego na lata 2008-2012 4.4.1.1. Użytkowanie powierzchni Na obszarze Powiatu Piotrkowskiego użytki rolne stanowią 39,89% powierzchni, z czego 42% powierzchni powiatu zajmują grunty orne. Szczegółowe zestawienie powierzchni gruntów na terenie poszczególnych gmin oraz całego Powiatu Piotrkowskiego zestawiono w tabeli. Moszczenica Ręczno Rozprza Sulejów Wola Krzysztoporska Wolbórz 6 740 8 930 4 538 10 189 8 308 14 025 9 082 5 361 8 032 3 525 8 099 7 426 11 314 7 816 43 30 7 77 23 76 38 900 776 758 1 632 657 1 745 802 Łęki Szlacheckie Grabica Gorzkowice Czarnocin J. m. Aleksandrów Jednostka terytorialna: Powiat piotrkowski Tabela 11 Użytki rolne, lasy oraz pozostałe grunty i nieużytki na terenie powiatu UŻYTKI ROLNE Powierzchnia użytków rolnych ogółem ha 94 852 8 653 6 236 7 354 10 797 grunty orne ogółem ha 79 255 7 148 5 333 5 863 9 338 sady ogółem ha 538 40 42 43 119 łąki ogółem ha 10 755 1 019 558 1 071 837 pastwiska 54 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 ogółem ha 4 304 446 303 377 503 436 92 248 381 202 890 426 1 366 3 335 4 305 7 833 1 604 4 229 1 048 1 756 2 804 1 412 1 811 LASY Lasy i grunty leśne ogółem ha 33 708 4 726 528 1 557 1 258 2 967 POZOSTAŁE GRUNTY I NIEUŻYTKI Pozostałe grunty i nieużytki ogółem ha 14 352 1 023 510 1 318 669 1 134 867 Źródło: dane z Urzędów Gmin oraz uzupełnione danymi z GUS, 2012 Wolbórz Wola Krzysztoporska Sulejów Rozprza Ręczno Moszczenica Łęki Szlacheckie Grabica Gorzkowice Czarnocin Aleksandrów 0 2 000 4 000 6 000 8 000 10 000 Powierzchnia użytków rolnych w ha 12 000 14 000 16 000 18 000 20 000 Powierzchnia ogółem w ha Rysunek 14 Porównanie powierzchni ogółem poszczególnych gmin oraz powierzchni użytków rolnych Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Urzędów Gmin oraz uzupełnione danymi z GUS, 2012 Największa powierzchnia użytków rolnych występuje na terenie gminy Wola Krzysztoporska oraz Grabica, najmniejsza natomiast w gminie Ręczno. 4.4.1.2. Struktura gospodarstw rolnych Aktualnie w rolnictwie dominują gospodarstwa indywidualne cechujące się dużym rozdrobnieniem gruntów i małą wielkością, średnia powierzchnia gospodarstwa rolnego wynosi około 6,4 ha. Niekorzystna struktura agrarna, niesprzyjające warunki przyrodnicze, rozdrobnienie gospodarstw, szachownica pól utrudniają rozwój rolnictwa, wynikiem, czego z roku na rok rolnictwo schodzi na dalszy plan rozwoju społeczno – gospodarczego powiatu. 55 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 Tabela 12 Indywidualne gospodarstwa rolne według grup obszarowych L.p. Wyszczególnienie gospodarstwa ogółem liczba gospodarstw w grupach obszarowych użytków rolnych poniżej 1 1-5 5-10 10-15 15 i więcej Średnia wielkość gospodarstw (ha) 1 Aleksandrów 1250 140 397 438 173 102 7,9 2 Czarnocin 841 88 222 340 136 55 7,9 3 Gorzkowice 1637 392 798 322 73 49 4,5 4 Grabica 1409 223 414 412 225 135 8,3 5 Łęki Szlacheckie 964 149 340 330 100 45 6,8 6 Moszczenica 1885 576 739 250 140 80 4,7 7 Ręczno 2252 124 340 259 69 23 6,5 8 Rozprza 815 693 916 430 136 75 4,7 9 Sulejów 1716 370 760 423 105 56 5,3 10 Wola Krzysztoporska 2088 380 746 613 221 121 6,4 11 Wolbórz 1253 224 431 362 133 105 7,3 12 POWIAT 16110 3359 6103 4179 1513 846 6,4 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Urzędów Gmin oraz uzupełnione danymi z GUS, 2012 4.4.1.3. Kontrole terenów użytkowanych rolniczo Na terenie Powiatu Piotrkowskiego prowadzony jest w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska monitoring jakości gleb: na poziomie krajowym i regionalnym. Monitoring gleb sieci krajowej opiera się na badaniach prowadzonych na zlecenie GIOŚ przez Instytut Uprawy, Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach w interwale pięcioletnim. Obejmuje on punkt Nr 251 Wygoda w gminie Wola Krzysztoporska. Ostatnie badania w ramach monitoringu krajowego wykonano w 2005r. Cykliczne badania jakości gleb w monitoringu krajowym wskazują, że zawartość oznaczonych metali ciężkich Cd, Cu, Ni, Pb i Zn oraz S-SO4 i WWA jest mało zróżnicowana w poszczególnych latach badań. Zaistniałe zmiany stanu zanieczyszczenia gleb są niewielkie i mieszczą się praktycznie w obrębie jednej klasy. Nie wpływa to w znacznym stopniu na przydatność rolniczą gleb. Brak większych zmian zawartości w glebach metali ciężkich, siarki siarczanowej i WWA a tym samym stopnia zanieczyszczenia gleb tymi pierwiastkami/substancjami wynika ze stosunkowo niewielkiego ich dopływu powodowanego gospodarczą działalnością człowieka. W latach 2005–2008 Okręgowa Stacja Chemiczno-Rolnicza w Łodzi przebadała na terenie województwa łódzkiego około 142 973 ha użytków rolnych tj. 10% ogólnego areału w 17 300 gospodarstw rolnych, w których pobrano i wykonano analizy 103 071 próbek gleb z użytków rolnych. Podstawowy zakres badań gleb obejmował oznaczenie odczynu pH, ocenę potrzeb wapnowania oraz zawartość podstawowych składników pokarmowych: fosforu, potasu i magnezu. Z przeprowadzonych badań wynika, że 72% przebadanych gleb charakteryzuje się odczynem bardzo kwaśnym i kwaśnym a ok. 20% lekko kwaśnym odczynem. Gleb wykazujących odczyn obojętny i zasadowy jest zaledwie 8%. Odczyn gleb uzależniony jest od rodzaju skały macierzystej, składu granulometrycznego gleby, a także stosowanych w jej obrębie zabiegów agrotechnicznych. Źródłem zakwaszenia mogą być ponadto procesy zachodzące pomiędzy korzeniami roślin a glebą, zmineralizowanie substancji organicznej gleby lub też powstawanie kwasów organicznych w substancjach humusowych. Obniżony poziom pH (zakwaszenie) ogranicza zawartość w glebie przyswajalnych przez rośliny składników pokarmowych, a jednocześnie ułatwia gromadzenie metali ciężkich. W celu podniesienia poziomu odczynu pH gleby poddaje się wapnowaniu. Jest to podstawowy zabieg agrotechniczny podnoszący zdolności produkcyjne gleby głównie poprzez poprawę jej żyzności oraz ograniczenie skutków zanieczyszczenia metalami ciężkimi. 56 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 4.4.2. Identyfikacja potrzeb Ze względu na ukształtowanie powierzchni i warunki agroklimatyczne, jakość gleb, a także procesy erozyjne potencjał rolniczy na analizowanym terenie nie jest w pełni wykorzystywany. Zdecydowana większość gospodarstw to małe działki rolne o powierzchni mniejszej niż 2 ha. Dużą powierzchnię zajmują również nieużytki i ugory. Z przyrodniczego punktu widzenia duże znaczenie ma zachowanie zróżnicowania biologicznego oraz obecne małoskalowe formy dominujące w krajobrazie nie mniej jednak by gospodarstwa mogły konkurować z tymi większymi powinny być prowadzone z zachowaniem Dobrych Praktyk Rolniczych współpracując ze sobą. Ważnym zadaniem w zakresie ochrony ziemi i gleb jest coroczna kontrola stosowanych nawozów i środków ochrony roślin dokonywana przez samych rolników. Realizacja tego zadania przyczyni się do ograniczenia zanieczyszczenia, a także niepotrzebnej degradacji środowiska glebowego na terenie powiatu. Badania gleb zostały przeprowadzone w 2005 roku, jednak w dalszym ciągu należy kontrolować zawartość metali ciężkich i poziom pH. Zadanie to powinno być realizowane w czasookresach 3-5 letnich. Takie działanie daje możliwość porównania wyników i określenia, w jakim kierunku zmierza stan środowiska. Ważnym zadaniem do zrealizowania jest okresowe badanie gleby w zakresie odczynu pH. Działania te w gospodarstwach przeprowadzają sami rolnicy, co daje podstawę ubiegania się o środki finansowe z WFOŚiGW w Łodzi na wapno nawozowe. Cennym działaniem przyczyniającym się do zwiększenia świadomości ekologicznej i rolniczej jest organizacja spotkań informacyjnych, konferencji, szkoleń i akcji informacyjnych połączonych z praktycznymi zajęciami dla zainteresowanych produkcją rolną i rolników a także właścicieli gospodarstw predestynujących do ekologicznych i agroturystycznych. Działania takie są przeprowadzane przez ośrodek Doradztwa Rolniczego oddział w Piotrkowie Trybunalskim oraz Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w Piotrkowie Trybunalskim. Zadaniem, które zarówno teraz jak i przyszłości może się przyczynić do poprawy stanu nie tylko gleb, ale i całego środowiska jest organizacja w szkołach dla dzieci i młodzieży kilku lekcji o tematyce ochrony środowiska i metodach dbania o jego zasoby i naturalny charakter. Zadanie to będzie realizowane przez Gminy przy współpracy ze Starostwem Powiatowym. 57 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 4.4.3. Cele i zadania środowiskowe do roku 2016 i do roku 2020 Cel Cele długoterminowe do roku 2020 Cel OG.1.1. OG.1 Cele krótkoterminowe do roku 2016 Zagospodarowanie terenu w sposób racjonalny Racjonalne wykorzystanie zasobów glebowych OG.1.2 Zadanie Zadanie Jednostka odpowiedzialna OG.1.1.1 Kontrolowanie zawartości metali ciężkich w glebach Powiat Piotrkowski OG.1.1.2 Kontrolowanie ilości zużywanych nawozów i środków ochrony roślin, Właściciele gospodarstw rolnych, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Roślin i Nasiennictwa Delegatura w Piotrkowie Trybunalskim OG.1.1.3 Monitorowanie terenów rolniczych pod kątem szkodników i patogenów roślinnych Wojewódzki Inspektorat Ochrony Roślin i Nasiennictwa Delegatura w Piotrkowie Trybunalskim OG.1.1.4 Wykorzystanie nieużytków na uprawy energetyczne Właściciele gruntów rolnych OG.1.1.5 Właściwa polityka zalesiania gruntów nieprzydatnych rolniczo (udzielanie dopłat, przekazywanie sadzonek, zainteresowanie zalesieniami) Nadleśnictwa, Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w Piotrkowie Trybunalskim, właściciele terenów OG1.2.1 Realizacja działań w kierunku scalania i wymiany gruntów rolnych Właściciele gruntów rolnych OG1.2.2 Koordynacja badań gleb na poziom pH i pozyskiwanie dofinansowania na wapnowanie gleb kwaśnych Gminy Powiatu Piotrkowskiego OG1.2.3 Promocja rolnictwa ekologicznego i agroturystyki poprzez działania edukacyjno – szkoleniowe, a także promocyjne regionu Piotrkowskiego jak i samych Gmin Gminy Powiatu Piotrkowskiego OG1.2.4 Organizacja programów doradczych dla rolników i zainteresowanych produkcją rolniczą Gminy Powiatu Piotrkowskiego Przywrócenie wartości biologicznych gleb 58 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 4.4.4. Harmonogram zadań w zakresie ochrony powierzchni ziemi L.P. Nazwa zadania Termin rozpoczęcia planowany Termin zakończenia planowany Jednostka odpowiedzialna Planowane efekty ekologiczne Planowane koszty ogółem (PLN) tyś. Partnerzy Źródła finansowania 200 Gminy Powiatu Piotrkowskiego, właściciele terenów rolniczych Środki własne właściciele terenów rolniczych Środki własne Gminy Powiatu Piotrkowskiego, właściciele terenów rolniczych Środki własne ZADANIA WŁASNE OG.1.1.1 Kontrolowanie zawartości metali ciężkich w glebach 2013 2020 Powiat Piotrkowski Kontrola pięcioletnia zanieczyszczenia gleb ZADANIA KOORDYNOWANE OG.1.1.2 Kontrolowanie ilości zużywanych nawozów i środków ochrony roślin OG.1.1.3 Monitorowanie terenów rolniczych pod kątem szkodników i patogenów roślinnych OG1.2.1 Realizacja działań w kierunku scalania i wymiany gruntów rolnych OG.1.1.4 Wykorzystanie nieużytków na uprawy energetyczne OG.1.1.5 Właściwa polityka zalesiania gruntów nieprzydatnych rolniczo (udzielanie dopłat, przekazywanie sadzonek, zainteresowanie zalesieniami) 2013 2013 2013 2013 2013 2020 Właściciele gospodarstw rolnych, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Roślin i Nasiennictwa Delegatura w Piotrkowie Trybunalskim Ograniczenie zanieczyszczenie wód powierzchniowych i gleb środkami ochrony roślin 2020 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Roślin i Nasiennictwa Delegatura w Piotrkowie Trybunalskim Eliminacja szkodników i walka z chorobami roślin 2020 Właściciele gruntów rolnych Poprawa struktury agrarnej na terenie Powiatu Piotrkowskiego - Gminy Powiatu Piotrkowskiego środki własne rolników 2020 Właściciele gruntów rolnych Zagospodarowanie nieużytków i wykorzystanie terenów porolnych - Gminy Powiatu Piotrkowskiego środki własne rolników 2020 Nadleśnictwa, Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w Piotrkowie Trybunalskim, Zagospodarowanie nieużytków w zależności od zainteresowani a właścicieli gruntów porolnych - środki własne właścicieli gruntów 50/rok 480 50/tok 480 59 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 właściciele terenów ZALECENIA DLA GMIN POWIATU PIOTRKOWSKIEGO OG1.2.3 Koordynacja badań gleb na poziom pH i pozyskiwanie dofinansowania na wapnowanie gleb kwaśnych OG1.2.4 Promocja rolnictwa ekologicznego i agroturystyki poprzez działania edukacyjno – szkoleniowe, a także promocyjne regionu Piotrkowskiego jak i samych Gmin OG1.2.5 Organizacja programów doradczych dla rolników i zainteresowanych produkcją rolniczą 2013 2013 2013 2020 2020 2020 Gminy Powiatu Piotrkowskiego Monitoring kwasowości gleb ornych Gminy Powiatu Piotrkowskiego Rozwój turystyki wiejskiej Gminy Powiatu Piotrkowskiego Rozwój rolnictwa na bazie naturalnych metod gospodarowania Środki własne rolników Właściciele terenów rolniczych 5/rok w jednej gminie 600 Organizacje ekologiczne, Łódzki Ośrodek Doradztwa Rolniczego Oddział Piotrków Trybunalski Finansowanie w ramach programów unijnych Organizacje ekologiczne, Łódzki Ośrodek Doradztwa Rolniczego Oddział Piotrków Trybunalski RAZEM ZADANIA WŁASNE 200 RAZEM ZADANIA KOORDYNOWANE 960 ZALECENIA DLA GMIN POWIATU PIOTRKOWSKIEGO 600 środki własne środki własne, WFOŚiGW środki własne, WFOŚiGW, PROW 20072013 60 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 4.4.5. Wnioski Aktualne akty prawne w Polsce tworzą skuteczne instrumenty pozwalające na ochronę gleb, są to głównie Ustawa o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie z dnia 13 kwietnia 2007 r. (tekst jednolity Dz.U. 2007 nr 75 poz. 493), która określa zasady odpowiedzialności za zapobieganie szkodom w środowisku i naprawę szkód w środowisku oraz Ustawa Prawo Ochrony Środowiska z dnia 27.04.2001 Dz. U. Nr 62, poz. 627 z późn. zm. (tekst jednolity Dz. U. 2008 nr 25, po. 150) która definiuje zasadę ochrony powierzchni ziemi, polegająca między innymi na utrzymaniu jakości gleby co najmniej na poziomie kryteriów określonych w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 9 września 2002 r. (Dz.U. Nr 165, poz. 1359) w sprawie standardów jakości gleby oraz standardów jakości ziemi. Równocześnie oba dokumenty legislacyjne formułują podstawy prawne do egzekwowania obowiązku rekultywacji gleb w oparciu o wymierne wskaźniki. Przyjęte zasady ochrony środowiska glebowego odpowiadają praktyce stosowanej w innych krajach europejskich i są zgodne z założeniami tworzonej obecnie Europejskiej Strategii Ochrony Gleb. Poziomy ochrony gleby i ziemi przyjęte w Rozporządzeniu uzależnione są od sposobu użytkowania gruntów i pozwalają na zabezpieczenie retencyjnej funkcji gleby, a więc umożliwiają równoczesną ochronę wód gruntowych. Stan gleb wywiera bezpośredni wpływ na inne elementy środowiska jak stan wód, przydatność rolniczą, różnorodność florystyczną i architekturę krajobrazu, a także na zdrowotność jej mieszkańców, dlatego też, ochrona gruntów jest bardzo istotnym elementem ochrony środowiska. W ramach pielęgnacji walorów glebowych należy: Kształtować właściwy odczyny gleb. Chronić powierzchnię ziemi przed czynnikami erozyjnymi i powstawaniem osuwisk, Zwiększyć udział upraw alternatywnych, która podczas spalania wnosi znacznie mniej zanieczyszczeń gazowych i pyłowych do atmosfery, w związku, z czym ograniczania zanieczyszczenie środowiska. Przeprowadzać okresowe badania gleb na zawartość metali ciężkich, odczyn pH oraz inne zanieczyszczenia na całym obszarze powiatu, co pozwoli rolnikom dostosować rodzaje upraw, dawki wapnowania i nawożenia do właściwości gleb, Promować restrukturyzację rolnictwa z uwzględnieniem kierunku ekologizacji. 4.5. GOSPODAROWANIE ZASOBAMI GEOLOGICZNYMI 4.5.1. Charakterystyka i ocena stanu aktualnego Na terenie Powiatu Piotrkowskiego głównymi surowcami mineralnymi są kruszywa naturalne, ilaste, wapieni i margli dla przemysłu cementowego, piaski kwarcowe do produkcji betonów komórkowych, torfy. W 2009 roku zostały opracowane mapy rozmieszczenia wszystkich surowców na terenie całej Polski. Według danych zamieszczonych w tej bazie na terenie Powiatu Piotrkowskiego2 zalegają złoża eksploatowane: surowców ilastych ceramiki budowlanej Michałów V zasoby 22 tys. m3, wydobycie 7 tys. m3 , piasków i żwirów Boryszów I zasoby 187 tys. m3, wydobycie 37 tys. m3 , Boryszów II zasoby 70 tys. m3, wydobycie 0 tys. m3 Boryszów III zasoby 11 tys. m3, wydobycie 1 tys. m3 Boryszów IV zasoby 256 tys. m3, wydobycie 22 tys. m3 Daniszewice zasoby 276 tys. m3, wydobycie 22 tys. m3 Dobra Golesze zasoby 229 tys. m3, wydobycie 0 tys. m3 Jeżów zasoby 50 tys. m3, wydobycie 3 tys. m3 Kałek zasoby 42 tys. m3, wydobycie 11 tys. m3 Lewkówka I zasoby 2151 tys. m3, wydobycie 105 tys. m3 Lewkówka II zasoby 97 tys. m3, wydobycie 1 tys. m3 2 według danych z 31 grudnia 2011 roku 61 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 Lewkówka III zasoby 326 tys. m3, wydobycie 340 tys. m3 Łazy Duże zasoby 260 tys. m3, wydobycie 32 tys. m3 Łęczno zasoby 18 tys. m3, wydobycie 4 tys. m3 Mąkolice IV zasoby 163 tys. m3, wydobycie 22 tys. m3 Mąkolice V zasoby 218 tys. m3, wydobycie 176 tys. m3 Mąkolice – Piekary zasoby 269 tys. m3, wydobycie 9 tys. m3 Mokracz zasoby 47 tys. m3, wydobycie 1 tys. m3 Moników I zasoby 1 164 tys. m3, wydobycie 510 tys. m3 Moników II zasoby 355 tys. m3, wydobycie 0 tys. m3 Pawłów zasoby 12010 tys. m3, wydobycie 482 tys. m3 Teklin zasoby 107 tys. m3, wydobycie 3 tys. m3 Tychów zasoby 5274 tys. m3, wydobycie 443 tys. m3 Wola Niechcicka Stara I zasoby 181 tys. m3, wydobycie 14 tys. m3 piasków kwarcowych do produkcji betonów komórkowych Mierzyn zasoby 2093 tys. m3, wydobycie 25 tys. m3 4.5.2. Identyfikacja potrzeb W ustawie Prawo ochrony środowiska z dnia 27.04.2001 (tekst jednolity z 2008 Dz. U. nr 25, po. 150) oraz ustawie o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie z dnia 13 kwietnia 2007 r. (tekst jednolity Dz.U. 2007 nr 75 poz. 493) a także ustawie prawo geologiczne i górnicze z dnia 4 lutego 1994 r. (tekst jednolity z dnia 14 listopada 2005 r. Dz. U. nr 228 poz. 1947) dokonano regulacji dotyczących ochrony zasobów środowiskowych pod względem szkód i odpowiedzialności za działania naprawcze, a także ochrony złóż kopalin, wód podziemnych i innych składników środowiska w związku z wykonywaniem prac geologicznych i wydobywaniem kopalin. Ochrona złóż kopalin, która polega na tym, że podejmujący eksploatację złóż kopaliny lub prowadzący tę eksploatację jest obowiązany przedsiębrać środki niezbędne do ochrony zasobów złoża, jak również do ochrony powierzchni ziemi oraz wód powierzchniowych i podziemnych, sukcesywnie prowadzić rekultywację terenów poeksploatacyjnych oraz przywracać do właściwego stanu inne elementy przyrodnicze. Ze względu na strukturę granulometryczną powierzchni ziemi występującą na terenie Powiatu Piotrkowskiego zwierającą w swoim składzie łupki, piaski, żwiry ważnym zadaniem jest ochrona powierzchni ziemi przed erozją, zwłaszcza wodną oraz wietrzną wynikiem działalności wody i wiatru są osuwiska. Obszary te w miarę możliwości finansowych powinny być usuwane lub zabezpieczane przed dalszymi procesami erozyjnymi. Na terenach narażonych na procesy erozyjne istnieje potrzeba właściwego doboru roślin uprawnych, aby zatrzymywały wody opadowe i nie dopuszczały do spływu powierzchniowego. Według ustawy Prawo ochrony środowiska z dnia 27.04.2001 (tekst jednolity z 2008 Dz. U. nr 25, po. 150) starosta prowadzi obserwację terenów zagrożonych ruchami masowymi ziemi oraz terenów, na których występują te ruchy, a także rejestr zawierający informacje o tych terenach. 62 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 4.5.3. Cele i zadania środowiskowe do roku 2016 i do roku 2020 Cel OZK.1 Cele długoterminowe do roku 2020 Ochrona zasobów złóż poprzez ich racjonalne wykorzystywanie w koordynacji z planami rozwoju regionu. Cel Cele krótkoterminowe do roku 2016 Zadanie Zadanie Jednostka odpowiedzialna OZK.1.1. Właściwa rekultywacja terenów wyeksploatowanych OZK.1.1.1 Bieżąca rekultywacja wyrobisk poeksploatacyjnych prowadzona przez koncesjonariuszy. Przedsiębiorstwa posiadające koncesję na eksploatacje kopalin OZK.1.2.1 Podejmowanie decyzji o możliwościach wydobywania kopalin pospolitych na terenie powiatu Starosta Powiatu Piotrkowskiego OZK.1.2.2 Współpraca przy tworzeniu miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego na terenach z udokumentowanymi złożami zasobów kopalin Podmioty gospodarcze, mieszkańcy OZK.1.2.3 Likwidowanie nielegalnej eksploatacji złóż OZK.1.3.1 Współdziałanie organów administracji publicznej w celu zapewnienia maksymalnego wykorzystania eksploatowanych kopalin Gminy Powiatu Piotrkowskiego OZK.1.3.2 Wprowadzenie zapisów w PZP gmin o niezagospodarowywaniu terenów nieeksploatowanych złóż Gminy Powiatu Piotrkowskiego OZK.1.2 OZK.1.3 Racjonalne wykorzystanie kopalin w obszarze udokumentowania Efektywne wykorzystywanie eksploatowanych złóż oraz ochrona zasobów złóż niezagospodarowanych Starosta Powiatu Piotrkowskiego 4.5.4. Harmonogram zadań w zakresie ochrony zasobów geologicznych L.P. Nazwa zadania Termin rozpoczęcia planowany Termin zakończenia planowany Jednostka odpowiedzialna Planowane efekty ekologiczne Planowane koszty ogółem (PLN) tyś. Jednostki partnerujące Przedsiębiorstwa starające się o koncesję na eksploatacje kopalin ZADANIA WŁASNE OZK.1.2.1 Podejmowanie decyzji o możliwościach wydobywania kopalin pospolitych na terenie powiatu 2013 2020 Starosta Powiatu Piotrkowskiego Racjonalne użytkowanie i wykorzystanie terenów Koszty administracyjne OZK.1.2.3 Likwidowanie nielegalnej eksploatacji złóż 2013 2020 Starosta Powiatu Piotrkowskiego Racjonalne użytkowanie i wykorzystanie terenów Koszty administracyjne Zagospodarowanie terenów poeksploatacacyjnych w prawidłowy sposób Koszty zostaną oszacowane po zakończonej eksploatacji ZADANIA KOORDYNOWANE OZK.1.1.1 Bieżąca rekultywacja wyrobisk poeksploatacyjnych prowadzona przez koncesjonariuszy. 2013 2020 Przedsiębiorstwa posiadające koncesję na eksploatacje kopalin Powiat Piotrkowski 63 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 OZK.1.2.2 Współpraca przy tworzeniu miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego na terenach z udokumentowanymi złożami zasobów kopalin 2013 2020 Podmioty gospodarcze, mieszkańcy Ochrona zasobów kopalin - Gminy Powiatu Piotrkowskiego Przedsiębiorstwa posiadające koncesję na eksploatacje kopalin, Powiat Piotrkowski ZALECENIA DLA GMIN POWIATU PIOTRKOWSKIEGO OZK.1.3.1 Współdziałanie organów administracji publicznej w celu zapewnienia maksymalnego wykorzystania eksploatowanych kopalin OZK.1.3.2 Wprowadzenie zapisów w PZP gmin o niezagospodarowywaniu terenów nieeksploatowanych złóż 2013 2013 2020 Gminy Powiatu Piotrkowskiego Ochrona zasobów kopalin bezkosztowo 2020 Gminy Powiatu Piotrkowskiego Ochrona perspektywiczny zasobów do przyszłościowego wykorzystania 50 RAZEM ZADANIA WŁASNE - RAZEM ZADANIA KOORDYNOWANE - ZALECENIA DLA GMIN POWIATU PIOTRKOWSKIEGO 50 64 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 4.5.5. Wnioski Obecność kopalin na terenie powiatu wynika głównie z budowy geologicznej struktur budujących podłoże tego obszaru. Występują tutaj złoża kruszyw naturalnych oraz częściowo wyeksploatowane złoża surowców ilastych ceramiki budowlanej. Lokalizacja złóż kopalin jest trwałym elementem obrazu przestrzennego każdego regionu w związku z tym obiekty te powinny stanowić repery dla sporządzania planów zagospodarowania przestrzennego. Podejmując eksploatację należy mieć na uwadze, iż kopaliny są szczególnym zasobem przyrodniczym, który jest nieodnawialny, a jego występowanie jest związane z określonym miejscem. Zatem ochrona udokumentowanych złóż kopalin, jak i stwierdzonych obszarów perspektywicznych ich wystąpień jest szczególnie ważna. W przypadku złóż kopalin istotna jest racjonalna gospodarka ich zasobami także zagospodarowanie kopaliny towarzyszącej. Tereny zasobów perspektywicznych obejmowane będą ochroną – uwzględniając te tereny w planach zagospodarowania przestrzennego w postaci zapisów uniemożliwiających zagospodarowanie tych terenów w sposób trwały, wykluczający eksploatację. Ponadto wydobycie kopalin regulowane jest poprzez warunki koncesji w oparciu, o które działają zakłady górnicze. W ramach ochrony przed powstawaniem osuwisk należy na bieżąco kontrolować osuwanie i ruch mas ziemnych by w porę zapobiec szkodom na mieszkańcach, a także budynkach i infrastrukturze drogowej. 5. DALSZA POPRAWA, JAKOŚCI ŚRODOWISKA I BEZPIECZEŃSTWA EKOLOGICZNEGO NA OBSZARZE POWIATU PIOTRKOWSKIEGO 5.1. GOSPODARKA WODNO – ŚCIEKOWA 5.1.1. Charakterystyka i ocena stanu aktualnego 5.1.1.1. Hydrografia WODY POWIERZCHNIOWE (rzeki, zbiorniki wodne) Pilica jest najdłuższym spośród lewobrzeżnych dopływów Wisły. Wypływa z wysokości 348 m n.p.m. ze źródła krasowego na południowo-zachodnim krańcu miasta Pilica w województwie śląskim. Do Wisły wpada około 20 km poniżej Warki w województwie mazowieckim (93 m n.p.m.). Rzeka ma 319 km długości, powierzchnia jej zlewni to 9 273 km2. Jest siódmą pod względem długości polską rzeką, także siódmą pod względem powierzchni zlewni wśród rzek tworzących zlewnie drugiego rzędu. Charakterystyczne dla Pilicy są wyraźne zmiany kierunku biegu, głębokości, a także szerokości koryta i doliny. Uśredniony spadek rzeki wynosi około 0,8‰ (w górnym biegu – około 0,9‰, w dolnym – 0,5‰). Średnioroczny przepływ (z lat 19512000) w pobliżu ujścia (Białobrzegi w woj. mazowieckim) wyniósł 47,4 m3/s. Na terenie powiatu Pilica przepływa przez gminę Sulejów. Luciąża – najdłuższy lewy dopływ Pilicy długości 48,7 km (powierzchnia zlewni – 766 km2). Wypływa z Rzejowic w gminie Kodrąb (powiat radomszczański) uchodzi do zbiornika Sulejowskiego w okolicach Sulejowa. Długość rzeki wynosi 48,7 km, powierzchnia dorzecza 766 km². Luciąża ma źródła w pobliżu miejscowości Przerąb. Leżą nad nią m.in. miejscowości Rozprza i Przygłów (gmina Sulejów). Na Luciąży w 1998 r. powstał zbiornik wodny "Cieszanowice" o powierzchni 260 ha. Jego większa część (71%) leży na terenie gminy z siedzibą w Łękach Szlacheckich. Brzegi zbiornika są miejscem korzystnym dla rozwoju turystyki, rekreacji, w tym budownictwa letniskowego. Grabia – prawy dopływ Widawki długości 77 km (powierzchnia zlewni – 813 km2). Swe źródła ma w Grabicy w powiecie piotrkowskim, a ujście w okolicach Widawy w powiecie łaskim. Długość 77 km, powierzchnia dorzecza 813 km². Wolbórka – lewy dopływ Pilicy długości 48,8 km (powierzchnia zlewni – 941 km2). Rzeka tworzy szeroką, bagnistą dolinę w Wolborzu, przyjmując tutaj Moszczankę i kilka innych, mniejszych dopływów. Dąbrówka – lewy dopływ Luciąży długości około 21 km. Wypływa z okolic wsi Wielopole w gminie Bełchatów, kończy bieg w okolicach Rozprzy w powiecie piotrkowskim. Rudka – lewy dopływ Luciąży długości około 18 km. Wypływa z okolic wsi Lipowczyce w gminie Kodrąb) powiat radomszczański, kończy bieg w okolicach Wilkoszewic w gminie Gorzkowice (powiat piotrkowski). 65 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 ZBIORNIKI WODNE Zbiornik Sulejowski – powstał w latach 1969-1974 ze spiętrzenia wód Pilicy zapora w Smardzewicach w gminie Tomaszów Mazowiecki (powiat tomaszowski) o powierzchni przy maksymalnym piętrzeniu równej 23,8 km2, pojemności maksymalnej – 75,0 mln m3 i pojemności użytkowej (powodziowej) – 61,00 mln m3. Podstawową funkcją zbiornika było dawniej zaopatrzenie w wodę dla celów komunalnych Aglomeracji Łódzkiej. Ujęcie wód funkcjonowało we wsi Bronisławów w gminie Wolbórz. Wokół ujęcia ustanowiono strefę ochrony bezpośredniej, natomiast strefę ochrony pośredniej wyznaczono w formie pasa wokół zbiornika o szerokości 400 m od linii brzegowej. Zbiornik Cieszanowice – oddany do użytku w roku 1998 powstał na rzece Luciąży. Położony jest na terenach gmin Gorzkowice, Łęki Szlacheckie i Rozprza w powiecie piotrkowskim. Ma 217,0 ha powierzchni oraz 7,34 mln m3 pojemności całkowitej i 6,38 mln m3 pojemności użytkowej. Pełni funkcję jako źródło zasobów wód wykorzystywanych do nawadniania terenów rolniczych, element ochrony przeciwpowodziowej, zbiornik zasilający elektrowni wodnej oraz jako obiekt rekreacyjny. W sąsiedztwie zbiornika, w pobliżu miejscowości Mierzyn i Wilkoszewice znajduje się kilka kompleksów stawów rybnych. JAKOŚĆ WÓD POWIERZCHNIOWYCH Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 15 listopada 2011 w sprawie form i sposobu prowadzenia monitoringu jednolitych części wód powierzchniowych i podziemnych, badania wód powierzchniowych prowadzone są w ramach 4 rodzajów monitoringu: diagnostycznego operacyjnego badawczego obszarów chronionych Sposób oceny i klasyfikacji stanu wód powierzchniowych określa rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 listopada 2011 r. w sprawie klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych. Oprócz klasyfikacji stanu jednolitych części wód (jcw), czyli oddzielnych i znaczących elementów wód powierzchniowych takich jak rzeka, część rzeki, zbiornik zaporowy itp., klasyfikacji jakości wód dokonuje się też w poszczególnych punktach pomiarowo – kontrolnych (ppk). Na ocenę stanu wód składa się klasyfikacja ich stanu/potencjału ekologicznego oraz stanu chemicznego. W zlewni Pilicy w wojewódzkie łódzkim wydzielono 68 jednolitych części wód powierzchniowych, w tym 56 naturalnych i 12 silnie zmienionych. Spośród całkowitej liczby jcw, w roku 2011 badanych było 15 jcw, w tym 9 naturalnych i 6 silnie zmienionych (m.in. Zbiornik Sulejów i Zbiornik Cieszanowice). Tabela 13 Zestawienie klasyfikacji stanu/potencjału ekologicznego, stanu chemicznego i stanu jcw Lp Nazwa jcw Kod jcw 1 Pilica od Kanału KoniecpolRadoszewnica do Zwleczy 2 Pilica od Zwleczy do Zbiornika PLRW20001025451 Sulejów 3 Zbiornik Sulejów STAN / POTENCJAŁ EKOLOGICZNY PLRW200010254179 PLRW200002545399 UMIARKOWANY STAN CHEMICZNY STAN jcw PSD ZŁY PSD ZŁY PSD ZŁY 66 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 niespełnione wymogi dla obszarów chronionych 4 Pilica od Zbiornika Sulejów do PLRW20001925459 Wolbórki 5 Pilica od Wolbórki do Drzewiczki PLRW200019254799 6 Czarna Maleniecka od Barbarki do ujścia PLRW20009254499 DOBRY 7 Luciąża od źródeł do zb. Cieszanowice PLRW200062545213 DOBRY 8 Zbiornik Cieszanowice PLRW200002545215 DOBRY I POWYŻEJ DOBREGO 9 Luciąża od Bogdanówki do ujścia PLRW200019254529 DOBRY 10 Strawa PLRW2000172545289 DOBRY I POWYŻEJ DOBREGO 11 Wolbórka od źródeł do Dopływu spod Będzelina PLRW2000172546329 UMIARKOWANY 12 Wolbórka od Dopływu spod Będzelina do ujścia PLRW20001925469 UMIARKOWANY 13 Moszczanka PLRW200017254649 DOBRY ZŁY PSD ZŁY DOBRY DOBRY PSD ZŁY ZŁY PSD ZŁY DOBRY Źródło: Komunikat o stanie jakości wód powierzchniowych województwa łódzkiego badanych w roku 2011, WIOŚ Łódź Klasyfikacja stanu/potencjału przedstawiała się następująco: dobry stan/potencjał ekologiczny stwierdzono w 3 jcw rzecznych: Czarna Maleniecka od Barbarki do ujścia, Luciąża od źródeł do zb. Cieszanowice, Luciąża od Bogdanówki do ujścia dobry i powyżej dobrego potencjał ekologiczny określono w zbiorniku zaporowym Cieszanowice, umiarkowany stan/potencjał ekologiczny sklasyfikowano w pozostałych jcw rzecznych: Wolbórka od źródeł do Dopływu spod Będzelina, Wolbórka od Dopływu spod Będzelina do ujścia oraz w 1 zbiorniku - Zbiorniku Sulejów. Klasyfikacja stanu chemicznego przedstawiała się następująco: dobry stan chemiczny stwierdzono w jcw rzecznych: Pilica od Zbiornika Sulejów do Wolbórki, Czarna Maleniecka od Barbarki do ujścia, Moszczanka, stan poniżej dobrego określono w jcw rzecznych: Pilica od Kanału Koniecpol- Radoszewnica do Zwleczy, Pilica od Zwleczy do Zbiornika Sulejów, Pilica od Wolbórki do Drzewiczki, Luciąża od Bogdanówki do ujścia, Wolbórka od Dopływu spod Będzelina do ujścia, Moszczenica od dopływu z Biesiekierza do ujścia, oraz w 1 zbiorniku zaporowym - Zbiorniku Sulejów. Stan wód, będący wypadkową stanu/potencjału ekologicznego i stanu chemicznego, określono w jcw rzecznych i 2 zbiornikach zaporowych: dobry stan stwierdzono w jcw rzecznej: Czarna Maleniecka od Barbarki do ujścia. W pozostałych jcw rzecznych i w zbiorniku zaporowym (Zbiornik Sulejów) stan wód określono jako zły. WODY PODZIEMNE Zgodnie z systematyką jednostek hydrogeologicznych Powiat Piotrkowski znajduje się w obrębie subregionu wyżynny środkowej Wisły. Podstawowy poziom systematyki hydrogeologicznej stanowią jednolite części wód podziemnych (JCWPd) tj. jednostki terytorialne wydzielone w oparciu o system zlewniowy, dla których prowadzone są analizy presji antropogenicznych (m.in. poprzez monitoring wód) i opracowywane są programy wodnośrodowiskowe. Podział ten jest elementem wdrażania Ramowej Dyrektywy Wodnej (RDW). Powiat Piotrkowski leży w zasięgu jednolitych części wód podziemnych JCWPd 97. Na obszarze JCWPd nr 97 występują wody podziemne związane głównie z utworami czwartorzędu i kredy górnej. Lokalnie wody podziemne występują w utworach poleogeńsko – neogeńskich oraz kredy dolnej i jury górnej 67 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 Na terenie powiatu znajdują się wody wgłębne umiejscowione w utworach jurajskich, kredowych, trzeciorzędowych i czwartorzędowych. W obrębie utworów występujących na terenie powiatu znajdują się 3 Główne Zbiorniki Wód Podziemnych, do których należą: GZWP Nr 401 Niecka łódzka rozciąga się pomiędzy północną a południowo-wschodnią częścią województwa łódzkiego, GZWP Nr 408 Niecka miechowska w granicach województwa położona jest północna część zbiornika, GZWP Nr 410 Opoczno położony w całości w granicach województwa. Rysunek 15 Lokalizacja Głównych Zbiorników Wód Podziemnych na terenie województwa łódzkiego Źródło: Program ochrony środowiska dla województwa łódzkiego 2012 JAKOŚĆ WÓD PODZIEMNYCH W 2010 r. na terenie Powiatu Piotrkowskiego oceny stanu jakości oraz zasobów ilościowych wód podziemnych dokonano w oparciu o badania prowadzone w ramach monitoringu krajowego i regionalnego. Wyniki badań monitoringowych, przeprowadzonych w 2010 r., poddano ocenie zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dn. 23.07.2008 r. w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód 68 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 podziemnych (Dz. U. Nr 143 poz. 896). Za podstawę oceny klas jakości wód przyjęto graniczne wartości określonej w rozporządzeniu grupy wskaźników. Tabela 14 Klasyfikacja wód podziemnych w punktach obserwacyjno-pomiarowych sieci krajowej monitoringu zwykłych wód podziemnych w 2010 r. Numer otworu Miejscowość JCWPd Startygrafia Klasa jakości wody wskaźniki decydujące o słabej jakości wód podziemnych (IV, V klasa) 2030 Bogusławice 97 Cr III 2345 Sulejów 98 Q II Źródło: Raport o stanie środowiska w województwie łódzkim, 2011 Podsumowując: nie odnotowano I klasy czystości w żadnej z badanych studni, dobra jakość (II klasa) występowała w otworze nr 2345 Sulejów, gdzie wartości wskaźników jakości wody nie wskazują na oddziaływania antropogeniczne; wskaźniki jakości wody, z wyjątkiem żelaza i manganu, nie przekraczają wartości dopuszczalnych jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi do III klasy czystości zakwalifikowano wody z otworu nr 2030 Bogusławice, gdzie wartości wskaźników jakości wody są podwyższone w wyniku naturalnych procesów lub słabego oddziaływania antropogenicznego; mniejsza część wskaźników jakości wody przekracza wartości dopuszczalne jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi. Tabela 15 Klasyfikacja wód podziemnych w punktach obserwacyjno-pomiarowych sieci regionalnej monitoringu zwykłych wód podziemnych w 2010 r. Numer ppk Miejscowość Rodzaj wód Startygrafia Klasa czystości 70 Ręczno W J3 II wskaźniki decydujące klasie Temperatura, Mn, Ca, HCO3 , Fe Źródło: Raport o stanie środowiska w województwie łódzkim, 2011 Wody podziemne na terenie powiatu w ocenie monitoringu regionalnego określono jako II klasę czystości. Do wskaźników decydujących o klasie czystości zaliczono: temperaturę, mangan, wapń, wodorowęglan, żelazo. Głównymi zagrożeniami dla wód powierzchniowych i podziemnych prowadzących wody nieodpowiadające normom są skażenia komunalne i związane z chemicznymi środkami do produkcji rolnej. Ścieki socjalno-bytowe, pochodzące z zabudowy mieszkaniowej, odprowadzane są często do nieszczelnych osadników przydomowych bądź też lokalnie budowanymi przez mieszkańców kanałami bezpośrednio do przydrożnych rowów melioracyjnych lub cieków wodnych. Ścieki te są źródłem zanieczyszczeń wyrażającym się w związkach takich jak BZT5, ChZT, azot amonowy i fosforany. Dodatkowo istotnym zagrożeniem, dla jakości wód są substancje ropopochodne spłukiwane podczas opadów deszczu z nawierzchni dróg, parkingów czy placów stacji paliw. Poważne źródło zanieczyszczeń wód podziemnych i powierzchniowych stanowią też związki biogenne spływające z pól uprawnych w okresach po nawożeniu gruntów rolnych. 69 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 5.1.1.2. Zaopatrzenie w wodę Charakterystykę zaopatrzenie w wodę w gminach Powiatu Piotrkowskiego sporządzono na podstawie danych uzyskanych z gmin. Gmina Aleksandrów Gmina posiada około 120 km sieci wodociągowej, z której korzysta obecnie 1050 gospodarstw domowych. Roczne zużycie wody należy do najniższych w województwie łódzkim i wynosi około 7 m³ /os. Stopień zwodociągowania gminy wynosi 95%. Woda na obszarze gminy dostarczana jest z ujęć we wsiach: Jaksonek – Skotniki Ciechomin – Aleksandrów Reczków Nowy (mała wydajność ujęcia) Ujęcia w Niewierszynie oraz drugie w Aleksandrowie traktowane są jako rezerwowe. Gmina Czarnocin Stopień zwodociągowania gminy wynosi 95 %. Łączna długość sieci wodociągowej to 73,8 km i w całości wykonana jest z PVC. Liczba przyłączy wodociągowych oraz łączna długość przyłączy: 1 290 sztuk Na terenie gminy funkcjonują cztery ujęcia wód podziemnych o piętrze wodonośnym czwartorzędowym, zlokalizowane w Czarnocinie, Biskupiej Woli (przy dr. Kruszów-Wolbórz), Szynczycach (przy dr. Kruszów – Wolbórz) i Dalkowie(przy dr. Brójce-Czarnocin). Ujęcie wody w Czarnocinie i stacja złożona z hydroforów, chloratora i odżelaziaczy ciśnieniowych zamkniętych. Uzdatnianie metodą areacyjno-filtracyjna. Ujęcie wody w Szynczycach i stacja wodociągowa złożona z odżelaziaczy ciśnieniowych, hydroforów i chloratoru. Ujęcie w Biskupiej Woli ze stacja wodociągową złożoną z hydroforów, chloratorów. Stacja wodociągowa przy ujęciu w Dalkowie wyposażona w ciśnieniowe odżelaziacze i odmanganiacze, chlorator i hydrofor-dla wyrównania ciśnienia. Gmina Gorzkowice Stopień zwodociągowania i – 95 % . Łączna długość sieci wodociągowej z podziałem na materiały z jakiego są wykonane z: PE – 121,4 km; azbestu – 24,28 km, żeliwa – 12,14 km, PCV – 84,98 km. Liczba przyłączy wodociągowych oraz łączna długość przyłączy – liczba przyłączy: 3.201, długość przyłączy: 48.015 km Źródła wody pitnej dla gminy stanowią; ujęcie wody w Szczukocicach i Gorzkowicach. Szczukocice – Urządzenie wodne tj. wylot ścieków ( rura stalowa DN 50 ) o rzędnej dna 213,75 m npm., w działce nr 118 w miejscowości Szczukocice. Wprowadzanie oczyszczonych ścieków pochodzących ze stacji uzdatniania wody, wylotem DN 50, do rowu melioracyjnego ( ziemi ), w miejscowości Szczukocice w ilości: Q max.d = 5 m3//dobę Q roczne = ~260m 3/rok dopuszczalnych stężeniach zanieczyszczeń we wskaźnikach: zawiesiny ogólne – 35,0 mg/l żelazo ogólne – 10 mg/l; punkt poboru ścieków – wylot ścieków. Gorzkowice – Urządzenie wodne – obudowa studni S-3 typu POLBUD, dla ujęcia wody w Gorzkowicach o następujących parametrach: prefabrykowana obudowa stalowa, Ø 2000 i głębokości 220 cm, zabezpieczona antykorozyjnie przez cynkowanie. Dwa włazy Ø 600. Na głębokości 48 m od rzędnej dna obudowy studni zamontowana pompa o wydajności 30-75 m 3 /h przy wysokości podnoszenia 157-63 m H2 O. Obudowa studni wyposażona w rurkę pizometryczną i urządzenie do kontroli poziomu wody w studni. Pobór wód podziemnych z ujęcia wody w Gorzkowicach , składającego się z trzech studni głębinowych, ujmujących do eksploatacji kredowy poziom wodonośny, w ilości: Q max = 88,0 m 3/h Q max = 1650,0 m 3/d Qśr = 850,0 m 3/d. 70 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 Wprowadzanie oczyszczonych ścieków pochodzących ze stacji uzdatniania wody, kanałem grawitacyjnym, do rowu melioracyjnego ( ziemi ), poprzez istniejący wylot kanalizacyjny w miejscowości Gorzkowice w ilości: Q max.d = 9 m3//dobę Q roczne = ~468 m 3/rok dopuszczalnych stężeniach zanieczyszczeń we wskaźnikach: zawiesiny ogólne – 35,0 mg/l żelazo ogólne – 10 mg/l; punkt poboru ścieków – studzienka zlokalizowana na terenie ujęcia bezpośrednio za odstojnikiem. Gmina Grabica Stopień zwodociągowania 100%. Łączna długość sieci wodociągowej wynosi 149,15 km. Liczba przyłączy wodociągowych oraz 1505 szt. Na terenie gminy źródłem zaopatrzenia SA dwa ujęcia wód podziemnych: Ujęcie w Szydłowie, Ujęcie w Ostrowie. Gmina Łęki Szlacheckie Długość sieci wodociągowej w gminie wynosi 68,1 km, w tym przyłączy 628 szt. Źródłem zaopatrzenie są ujęcia wody podziemnej zlokalizowane w: Kolonii Trzepnica zasoby 56 m3/h Łękach Szlacheckich zasoby 30 m3/h, Tomawie zasoby 50 m3/h. Gmina Moszczenica Stopień zwodociągowania gminy 100%. Długość sieci wodociągowej wynosi 168,9 km. Ujęcia wody zlokalizowane są w miejscowościach: Moszczenica 1500 m3 Baby 350 m3 Jarosty 1000 m3 Srock 937 m3 Rękoraj 246 m3 Do sieci przyłączonych jest 3060 szt połączeń. Gmina Ręczno Gmina Ręczno jest zwodociągowana w ok. 97%. Do zwodociągowania pozostało jeszcze kilka przysiółków i terenów przewidywanych do zagospodarowania letniskowego i mieszkaniowego. Długość sieci wodociągowej wynosi 66 km. W 2011 roku pobór wody z ujęć gminnych przedstawiał się następująco: Ujęcie w Ręcznie – 78 624 m3, Ujęcie w Bąkowej Górze – 33 830 m3, Ujęcie w Stobnicy – 15 808 m3, Ujęcie w Paskrzynie – 22 068 m3 Do sieci przyłączonych jest 1105 szt połączeń. Gmina Rozprza Stopień zwodociągowania gminy 100%. Długość sieci wodociągowej wynosi 166 km. Ujęcia wody zlokalizowane są w miejscowościach: Lubień zasoby 55 m3/h Mierzyn 55 m3/h Białocin zasoby 110 m3/h Milejów zasoby 36 m3/h Do sieci przyłączonych jest 3285 szt połączeń. Gmina Sulejów Stopień zwodociągowania gminy 81%. Długość sieci wodociągowej wynosi 183,5 km. Mieszkańcy gminy Sulejów zaopatrywani są w wodę z ujęć zlokalizowanych w następujących miejscowościach: Sulejów 320 m3/h, 71 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 Bilska Wola 32 m3/h, Biała 15 m3/h, Krzewiny 67 m3/h oraz z ujęcia wody w Piotrkowie Trybunalskim (wieś Zalesice). Wieś Łazy - Dąbrowa korzysta z ujęcia wody z gminy Rozprza. Gmina Wola Krzysztoporska Stopień zwodociągowania gminy 81%. Długość sieci wodociągowej wynosi 258,9 km. Gmina Wola Krzysztoporska prowadzi eksploatacje pięciu własnych ujęć wody położonych w miejscowościach: Jeżów, Woźniki, Kacprów, Rokszyce, Gomulin, oraz jednego ujęcia wody położonego w miejscowości Parzniewice, stanowiącego współwłasność gmin Wola Krzysztoporska, Bełchatów i Kluki. Gmina eksploatuje również jedną oczyszczalnię ścieków położoną w miejscowości Wola Krzysztoporska. Ujęcie wody w Jeżowie. Roczna produkcja wody wynosi ok. 130 000 m3. Długość sieci 45 km. Ujecie zaopatruje w wodę następujące miejscowości: Krzyżanów, Piaski, Glina, Siomki, Jeżów, Gąski, Bujny. Ujęcie wody w Woźnikach. Roczna produkcja wody wynosi ok. 72 000 m3. Długość sieci 34 km. Ujęcie zaopatruje w wodę następujące miejscowości: Stradzew, Mzurki, Budków, Woźniki, Woźniki Kol., Mąkolice, Mąkolice Kol., Piekary. Ujęcie wody w Kacprowie. Roczna produkcja wody wynosi ok. 173 000 m3. Długość sieci 39 km. Ujęcie zaopatruje w wodę następujące miejscowości:, Kol. Gąski, Kacprów, Radziątków, Kol. Bogdanów, Kozierogi, Krężna, Krężna Kol., Wola Krzysztoporska. Ujęcie wody w Rokszycach. Roczna produkcja wody wynosi ok. 80 000 m3. Długość sieci 26 km. Ujęcie zaopatruje w wodę następujące miejscowości: Rokszyce I, Rokszyce II, Oprzężów, Oprzężów Kol., Wola Rokszycka, Kargał Las, Piekarki. Ujęcie wody w Gomulinie. Roczna produkcja wody wynosi ok. 102 000 m3. Długość sieci 22km. Ujęcie zaopatruje wodę następujące miejscowości: Gomulin, Gomulin Kol., Żachta, Praca, Majków Duży, Dąbrówka. Ujęcie wody w Parzniewicach. Roczna produkcja wody wynosi ok. 580 000 m3. Długość sieci na terenie Gminy Wola Krzysztoporska 79 km. Ujęcie zaopatruje w wodę Gminę Bełchatów oraz następujące miejscowości z Gminy Wola Krzysztoporska: Blizin, Bogdanów, Borowa, Kamienna, Laski, Ludwików, Miłaków, Moników, Pawłów Górny, Pawłów Dolny, Parzniewiczki, Poraj, Parzniewice Duże, Parzniewice Małe Gmina Wolbórz Łączna długość sieci wodociągowej na terenie gminy Wolbórz wynosi 128,9 km; liczba przyłączy do budynków mieszkalnych wynosi 2254 szt. Ludność korzystająca z sieci to ponad 7500 osób. Wskaźnik zwodociągowania gminy wynosi 98,% całości terenu. System wodociągowy zasilany jest z ujęć wody zlokalizowanych w miejscowościach: Wolbórz: 2 studnie, zatwierdzone zasoby: 125,0 m3/h; ilość pobieranej wody (max): Q max h=100,0 m3/h; Q max d=1200m3/d , Polichno: 2 studnie; zatwierdzone zasoby: 66 m3/h; Żywocie: 2 studnie; zatwierdzone zasoby: 50 m3/h, Kuznocin: 2 studnie; zatwierdzone zasoby: 60 m3/h, Swolszewice Duże: 2 studnie; zatwierdzone zasoby: 72 m3/h. Tabela 16 Wykaz ujęć wód podziemnych na terenie powiatu piotrkowskiego wg pozwoleń wodnoprawnych Lp. Właściciel/ lokalizacja Ilość studni Zatwierdzone zasoby Ilość pobieranej wody (max.) wg pozwolenia 1. Gmina Aleksandrów 1. 3. 4. 5. UG Aleksandrów Ujęcie w Aleksandrowie UG Aleksandrów Ujęcie w Ciechominie UG Aleksandrów Ujęcie w Jaksonku Ujęcie w Skotnikach 2 60,0 m3/h 1 25m3/h 1 56m3/h 2 26m3/h Qmaxh=60,0 m3/h Qmaxd=821,7m3/d Qmaxh=15,0 m3/h Qmaxd=120,0 m3/d Qmaxh=50,0 m3/h Qmaxd=467,0 m3/d Qmaxh=26,0 m3/h Qmaxd=596,0 m3/d 72 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 1 17,7 m3/h Qmaxh=17,7 m3/h Qmaxd=150 m3/d 6. Ujęcie w Niewierszynie 1. UG Czarnocin Ujęcie wody w Czarnocinie 2 60,0 m3 /h 2. UG Czarnocin Ujęcie wody w Biskupiej Woli 2 48,7 m3 /h 2 60,93 m3 /h 2 39,6 m3 /h 1 100,0 m3/h Qmax.h=70 m3/h Qśr.d=1680,0 m3/dobę 1 21,5m3/h Qmaxh=21,5m3/h Qśr.d=412 m3/dobę 2. Gmina Czarnocin 3. 4. 5. 6 UG Czarnocin Ujęcie wody w Szynczycach UG Czarnocin Ujęcie wody w Dalkowie Ujęcie wody Anny i Marka Wypychowskich, ZIELONA ARCHITEKTURA działka nr 1792/1 w Czarnocinie Ujęcie wody w kopalni Tychów – Paweł Święcicki Qmaxh=60,0 m3 /h Qmaxd=860,0 m3 /d Qmaxh=38,0 m3 /h Qmaxd=600,0 m3 /d Qmaxh=47 m3 /h Qmaxd=630,0 m3 /d Qmaxh=15,0 m3 /h Qmaxd=155,0 m3 /d 3. Gmina Gorzkowice 1. 2. 3. 4. 5. 6. H+H Polska Sp. z o.o. ul. Marywilska 42, 03-042 Warszawa Ujęcie wody dla Zakładu w Gorzkowicach ul. Przemysłowa 40 2 100,0 m3 /h UG Gorzkowice Ujecie wody w Szczukocicach 2 120,0m3/h 3 88 m3/h UG Gorzkowice Ujęcie wody w Gorzkowicach Ujęcie wody na terenie Gospodarstwa Rolnego w Bujnicach Właściciel Jacek Gaik Ujęcie wody w Sobakowie Janusz Latuszek Ujęcie wody w Sobakówku Janusz Latuszek 1 40,5m3/h 1 25,2m3/h 1 25,2m3/h Qmax=100,0 m3 /h Qmax=1000,0 m3 /d Qśr=800,0 m3 /d Qmax=250000,0 m3 /rok Qmaxh=120,0m3/h Qmaxd=2000,0m3/d Qmaxh=88,0m3/h Qmaxd=1650,0m3/dobę Qmaxh=5m3/h Qmaxd=48m3/d Qa=18 000m3/rok Qmaxh=25,2m3/h Qmaxd=200m3/dobę Qmaxh=25,2m3/h Qmaxd=380m3/dobę 4. Gmina Grabica 1. UG Grabica Ujęcie wody w Szydłowie 2 150,0m3/h 2. UG Grabica Ujęcie w Ostrowie 2 180,0m3/h 3. Ujęcie wody na terenie Specjalistycznego Gospodarstwa Rolnego, Hodowla Drobiu w Majdanach, gm. Grabica 2 16,5 m3/h 4 Ujęcie wody na terenie Gospodarstwo Rolnego, Wojciech Misztela, Kamocinek 5, gm. Grabica Qmaxh=100,0m3/h Qśr d=1000,0m3/d Qmaxd=1200,0m3/d Qmax.a=380 tyś. m3/rok 60,0m3/h 960,0m3/d Qmax.h=14,00 m3/h Qśr.d=56,00 m3/d Qa=16150,00m3/rok 16,2 m3/h Qmax.h=16,2m3/h Qśr.d-w okresie od kwietnia do października = 354 m3/d Qśr.d- w okresie od listopada do marca = 34m3/d Qroczne=30000,0 m3/d 1 14,0m3/h Qmax = 14,0 m3/h Qmax = 50,0 m3/d 1 56,0m3/h 2 30,0m3/h 1 50,0m3/h 1 5. Gmina Łęki Szlacheckie 1. 2. 3. 4. Ujęcie wody na terenie Zakładu Przetwórstwa Owoców i Warzyw w Bęczkowicach Stanisław Socik UG Łęki Szlacheckie Ujęcie w Kolonii Trzepnica UG Łęki Szlacheckie Ujęcie w Łękach Szlacheckich UG Łęki Szlacheckie Ujęcie w Tomawie 46,0m3/h 527,0m3/d Qmaxh=24,0m3/h Qmaxd=540m3/d Qmaxd=26,4m3/h Qmaxh=341,8m3/d 6. Gmina Moszczenica 1. Przedsiębiorstwo Komunalne w Moszczenicy – ujęcie w Moszczenicy 2 121,0m3/h Qmaxh=115,0m3/h Qmaxd=1600,0m3/d 73 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 2. Przedsiębiorstwo Komunalne w Moszczenicy – ujęcie w Jarostach 2 3. Przedsiębiorstwo Komunalne w Moszczenicy -ujęcie wody w Srocku 1 90,0 m3/h Qmax. h = 90,0 m3/h Qśr.d = 1000,0 m3/d 4. Przedsiębiorstwo Komunalne w Moszczenicy -ujęcie wody w Babach 2 55,6 m3/h Qmaxh=50,0m3/h Qmaxd=700,0m3/d 1 4,0m3/h Qmaxd=196,0m3/d Qśrd=120,0m3/d Qa=60000m3/rok 1 25,0m3/h Qmaxh=25,0m3/h Qmaxd=140,0m3/d 5.04. 2012 Ujęcie na terenie firmy Uprawa Pieczarek “MYSZKOWIEC”, Waldemar Myszkowiec w Michałowie 10A Ujęcie wody na terenie 6. Uprawa Pieczarek “MYSZKOWIEC” Michał Myszkowiec w Michałowie 82,0m3/h 7. Ujęcie wody na terenie Centrum Logistycznego IKEA w Jarostach 6 studni głębinowych, w tym 1 chłonna 8. Ujęcie wody na terenie Szkoły Podstawowej w Rękoraju 2 9 Zakład Uboju Trzody Katarzyna i Zbigniew Kaźmierczak sp.j. Kosów ul. Główna 140 1 5,0 m3/h 10 Polski Związek Działkowców, Zarząd Rodzinnego Ogrodu Działkowego XXXV-lecia Moszczenica ul. Spacerowa 1 6,0 m3/h 300,0m3/h 25,0m3/h Q max.h = 60 m3/h Qśr.d = 1000 m3/d Studnie Nr 1A i II 260,0m3/h 2050m3/d 748080m3/rok Studnie Nr 1,2,3,4 300,0 m3/h 3429 m3/d 720000 m3/rok Qmaxh=25,0m3/h Qmaxd=246,0m3/d Qmaxh=5,0m3/h Qśr= 50,0m3/d Qmax= 60,0m3/d Qmax = 10 000,0 m3/rok Qmax.h=6,0 m3/h Qśr.d=100 m3/dobę Qmax.d=144 m3/dobę 7. Gmina Ręczno 1. 2. 3. 4. 5. UG Ręczno - ujęcie w Ręcznie UG Ręczno – ujęcie w Bąkowej Górze UG Ręczno -ujęcie wody w Stobnicy UG Ręczno -ujęcie wody w Paskrzynie Ujęcie wody na terenie „K&M” Gorzelnia, Konrad Siennicki, Bąkowa Góra 2 60,0 m3/h 1 25 m3/h 1 60 m3/h 2 60 m3/h 1 25 m3/h 44,0 m3/h 530,0 m3/d 25m3/h 350,0m3/d Qmax.h=60,0 m3/h Qśr.d=100,0 m3/dobę Qmax.h=60,0 m3/h Qśr.d=120,0 m3/dobę 25m3/h 600,0m3/d 219 000,0 m3/rok 8. Gmina Rozprza 1. 2. 3. 4. 5. Ujęcie wody na terenie Domu Pomocy Społecznej Łochyńsku gm. Rozprza w Ujęcie wody na terenie Masarni “DUET” sp.j. K.iE.Kałużni w Niechcicach ul. Sportowa 2 gm. Rozprza Ujęcie wody na terenie Centrum Dystrybucji Gazu Płynnego w Ignacowie – pobór wód podziemnych Zakład Gospodarki Komunalnej Gminy Rozprza -ujęcie wody w Lubieniu Zakład Gospodarki Komunalnej Gminy Rozprza -ujęcie wody w Mierzynie 1 85,8 m3 /h 26,0 m3 /d 410,0 m3 /h 59,0 m3/dobę 22000,0 m3/rok 1 6,0 m3/h 144,0 m3 /d 6,0 m3 /h 1 15,0 m3/h 360,0 m3 /d 15,0 m3 /h 1 1 52,22 m3/h 55,0 m3/h 8,0 m3 /h 64,5 m3 /d Q max. h = 53,0 m3/h Q śr. d = 280,0 m3/d 74 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 Qmaxd= 840,0 m3/d Qmaxh = 110,0 m3/h Qmaxd = 2400,0 m3/d Qśrd = 1846,0 m3/d Qmaxh = 36,0 m3/h Qmaxd = 600,0 m3/d Qśrd = 462,0 m3/d 6. Zakład Gospodarki Komunalnej Gminy Rozprza – ujecie gminne w Białocinie 3 110 m3/h 7. Zakład Gospodarki Komunalnej Gminy Rozprza – ujecie gminne w Milejowie 1 36m3/h 1 6,8 m3/h Qmaxh=1,5 m3 /h Qmaxd=9,5m3 /h Ujęcie I – 5 studnie głębinowe Ujęcie II – 3 studnie głębinowe 230 m3/h Q max.h = 72 m3/h Q śr. d = 722 m3/dobę 1 20,0 m3/h Qmax.h = 2,64 m3/h Ośr..d = 12,0 m3/d 9,7 m3/h Ilość poIlość pobieranej wody w okresie od 15 kwietnia do 15 września, z przeznaczeniem wody na potrzeby socjalne pracowników oraz do podlewania roślin: Q max.h = 9,7m3/godzinę Q śr.d = 25,6 m3/dobę Qmax.d = 38,2 m3/dobę Ilość pobieranej wody w okresie od 16 września do 14 kwietnia, z przeznaczeniem wody na potrzeby socjalne pracowników: Q max.h = 0,25 m3/godzinę Q śr.d = 0,6 m3/dobę Qmax.d = 0,7 m3/dobę Maksymalny roczny pobór wody: Qmax.a= 5684m3/rok 8 9 10 11 Ujęcie wody przy zbiorniku wody w Cieszanowicach – Zarząd Nieruchomości Województwa Łódzkiego Ujęcie wody na terenie Zakładu Produkcyjnego nr 2 w Niechcicach, ul. Zakładowa 8, 97-340 Rozprza Sp. z o.o. Krynica Vitamin, ul. Wysockiego 51, 03-202 Warszawa Ujęcie wody na terenie firmy Uprawa Pieczarek AGRODOLINA – Sławomir Kołaciński, Świerczyńsko 20 Ujęcie wody na terenie Szkółki Leśnej w Straszowie gm. Rozprza Lasów Państwowych, Nadleśnictwo Piotrków, Łęczno 101, 97-330 Sulejów 1 9. Gmina Sulejów 1. 2. Ujęcie wody na terenie Ośrodka Doskonalenia Kadr Służby Więziennej w Sulejowie (Państwowy Instytut Geologiczny w Warszawie) Miejski Zakład Komunalny w Sulejowie Ujęcie BARBARA Qmaxh =0,5 m3/h Qmaxd= 5,0 m3/d 1 3 320,0m3/h 3. Miejski Zakład Komunalny Ujęcie wody w Krzewinach 2 67,0m3/h 4. UM Sulejów – ujęcie w Białej 2 8,5m3/h 1 32,0m3/h 1 5,2 m3/h 5. Miejski Zakład Komunalny w Sulejowie Ujęcie w Bilskiej Woli Ujęcie wody na terenie STATOIL POLAND Sp. z o. o. Stacja Paliw nr 745 w Korytnicy Qmaxh =320,0 m3/h Qmaxd= 5120 m3/d Qmaxh =26,0 m3/h Qmaxd= 250,0 m3/d Qśr.d=208,0 m3/d Qmaxs=7,31 I/s Qś r=75920 m3/rok 7,0m3/h 63,0m3/d 15,0m3/h 105,0m3/d Qmax=0,9 m3/h Qśr=7,4 m3/dobę 10. Gmina Wola Krzysztoporska 1. Gmina Wola Krzysztoporska – ujęcie w Kacprowie 2 91,0m3/h 2. Gmina Wola Krzysztoporska – ujęcie w Jeżowie 3 160,0m3/h 2 72,0m3/h 3. UG Wola Krzysztoporska ujęcie w Rokszycach 91,0m3/h 1300m3/d 450 000 m3/rok 110 m3/h 840 m3/d 300 000 m3/rok 50 m3/h 830 m3/d 75 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 4. Gmina Wola Krzysztoporska – ujęcie w Krzyżanowie 2 52,0m3/h 6,0m3/h 138,0m3/d 5. Gmina Wola Krzysztoporska – ujęcie w Woźnikach 2 75m3/h 70m3/h 565m3/d 7. GminaWola Krzysztoporska -ujęcie wody Gomulin 2 10. Gmina Wola Krzysztoporska – ujęcie Parzniewice 3 460,0m3/h 1 17,0m3/h 2,0m3/h 20,0m3/d 1 10,0m3/h 10,0m3/h 159,0m3/d 11. 12. 13. Ujęcie wodyna terenie Stacji Paliw Nr 376 STATOIL w m.Kargał Las Ujęcie na terenie Gospodarstwa Ogrodniczego, Zdzisław Krasoń, Piaski 32A Ujęcie wody na terenie “T.E.D” Zakład Pracy Chronionej Karczma “Wygodna Izba” m. Wygoda 1 69,0 m3 /h 6,0 m3 /h 69,0 m3 /h 1 111,0 m3 /d 308,0m3/h 6142,0m3/d 2,0 m3 /h 20,0 m3 /d 11. Gmina Wolbórz 1. Ujęcie wody na terenie Stada Ogierów w Boguławicach 2 Studnia 1 52,0m3/h Studnia 2 18,4m3/h 2. Ujęcie wody na terenie Zakładów Drobiarskich DROB-BOGS w Kaleniu 1 18,0m3/h 50 m3/h 3. „DARMAR” Sp. z o.o. Polichno, 97-320 Wolbórz Ujęcie na terenie Motelu “POLICHNO” w Polichnie (działka nr 53/8 w miejscowości Polichno, gm. Wolbórz) Zespół Gastronomiczno-Hotelowy „Złoty Młyn” 4. 6. 7. Nr 2 – awaryjna i p.poż. (Nr 1) 13,0 m3/(Nr 2) 72,0 m3/h --------------- Centrum Logistyczne AUCHAN w Wolborzu-Gatki 1 3 190,0 m3/h UG Wolbórz – ujecie w Kuznocinie 2 60,0 m3/h zasoby eksploatacyjne 2 125,0 m3/h UG Wolbórz – ujęcie w Wolborzu Nr 1 – zasadnicza 8. UG Wolbórz - ujęcie w Swolszewicach Dużych 2 72,0m3/h 9. UG Wolbórz – ujęcie wody w Polichnie 2 66,0 m3/h 2 50,0m3/h UG Wolbórz – ujęcie w Żywocinie Areszt Śledczy w Piotrkowie Tryb. 12.06. Oddział Zewnętrzny w Goleszach – ujęcie wody w 2012 Goleszach Partner Logistic Sp. z o.o. w Łodzi - wykonanie urządzenia wodnego do ujmowania 13. wód podziemnych z ujęcia na terenie Centum Logistycznego w Wolborzu ul.Gadki 2 - pobór wód podzimnych ze studni nr III bis Andrzej Jaros, Benedykt Jaros, Grzegorz Jaros wykonanie urządzenia wodnego do ujmowania 14. wód podziemnych z ujęcia na terenie fermy trzody chlewnej w Wolborzu ul. Zwirzyniec 5a - pobór wód podzimnych z ww. ujęcia S.C. RUNO, Marek Nowak, Aneta Nowak, Młynary 16. 44, 11. 1 19,3 m3 /h Qmax=23,0 m3/h Qśr=150,0 m3/d Qmax=200,0 m3/d Qmax=73000 m3/r Q max.h = 50,0 m3/h Q śr.d = 900 m3/dobę Qmax.r = 350 000 m3/rok Q max.h = 5,5 m3/h Q śr.d = 53,0 m3/dobę Qmax.r = 20000,0 m3/rok ----------------------------------Q max.h = 5,5 m3/h Q śr.d = 53,0 m3/dobę Qmax.r = 20000,0 m3/rok 2,0 m3/h 25,0 m3/dobę 50,0 m3/h 250,0 m3/h -------------------------------Qmaxh=60m3/godz. Qśr.d= 200m3/dobę Qmaxa=70 000m3/rok Qmaxh=100,0 m3/h Qmaxd=1200 m3/d 60 m3 /h 600 m3 /d Q max. h = 66,0 m3/h Q śr. d = 1100,0 m3/d Q max.d = 1400 m3/d Q max. h = 50,0 m3/h Q śr. d = 350,0 m3/d Qmaxh=15,0 m3 /h Qmaxh=100,0 m3 /d Qmax. h = 5,0 m3/h Qśr. d = 16,0 m3/d Qśr. ra = 4800 m3/r 1 40,0 m3 /d 1 8,0 m3 /h Qmax. h = 8,0 m3/h Qśr. d = 53,0 m3/d 1 60 m3/h Q max.h =30 m3/h Qśr.d = 30 m3/dobę 76 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 97-320 Wolbórz 17. Dorota Andrych FERMA DROBIU Kaleń 11, 97-320 Wolbórz 1 6,0 m3/h, 18 Lasy Państwowe, Nadleśnictwo Piotrków Szkółka leśna w Swolszewicach 1 11.2 m3/h 19 UG Wolbórz – ujecie w Kuznocinie 2 60 m3/h Q max.h = 5,0 m3/h Q śr. d = 38,0 m3/dobę Q max. d = 50,0 m3/dobę Qmaxh=10,0 m3/h Qmaxd=183,0 m3/d Q max.h = 60,0 m3/h Q śr. d = 200 m3/dobę Q maxr= 70000 m3/rok Źródło: Starostwo Powiatowe w Piotrkowie Trybunalskim, 2012 Jakość wody do spożycia w wodociągach zaopatrujących mieszkańców woj. łódzkiego3 Mieszkańcy województwa łódzkiego zaopatrywani są w wodę do spożycia przez 587 wodociągów zbiorowego zaopatrzenia w wodę. Jakość wody do spożycia podawanej przez większość wodociągów nie budziła w 2011 r. zastrzeżeń. Zmniejszyła się liczba osób korzystających z wody o niewłaściwej jakości, niezgodnej z wymaganiami. Nieliczne wodociągi (27) podawały wodę o warunkowej przydatności do spożycia głównie ze względu na przekroczenie zawartości żelaza i manganu, które nie powodowały zagrożenia dla zdrowia i życia konsumentów wody. W 21 wodociągach wystąpiły krótkotrwałe zanieczyszczenia mikrobiologiczne. Na wodociągi te wydawane były przez PPIS decyzje z rygorem natychmiastowej wykonalności, z wyjątkiem tych, gdzie stwierdzono tylko przekroczenia ogólnej liczby mikroorganizmów. Jakość wody została doprowadzona do wymagań określonych w rozporządzeniu, wobec czego na koniec roku wodociągi zostały ocenione jako dobre. Wodę dobrej jakości podaje 95,2% wodociągów publicznych (wzrost o 6,1% w stosunku do 2010 r.), z której korzysta 98% wszystkich użytkowników zaopatrywanych w wodę z wodociągów (wzrost w stosunku do 2010 r. o 3,6%). 5.1.1.3. Odprowadzenie ścieków Stopień wyposażenia Powiatu Piotrkowskiego w sieć kanalizacji sanitarnej jest stosunkowo dobry - łączna długość sieci kanalizacyjnej wraz z przyłączami, wynosi 187 km. Siecią kanalizacyjną objętych jest ok. 29 % mieszkańców Powiatu Piotrkowskiego. W poszczególnych gminach sytuacja wygląda następująco: Tabela 17 Długość sieci kanalizacji sanitarnej w poszczególnych gminach powiatu L.p. Wyszczególnienie Długość sieci kanalizacji sanitarnej (km) 1 Aleksandrów Brak 2 Czarnocin 25,5 3 Gorzkowice 11,6 4 Grabica 6,5 5 Łęki Szlacheckie brak 6 Moszczenica 63,6 7 Ręczno 3,5 8 Rozprza 14,1 9 Sulejów 24,4 10 Wola Krzysztoporska 7,3 11 Wolbórz 30,2 12 POWIAT 186,7 Źródło: dane z gmin uzupełnione z GUS, 2012 3 Ocena stanu sanitarnego województwa łódzkiego 2011, WSSE Łódź 77 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 Kanały wykonane są z rur kamionkowych, betonowych i PVC. Stan techniczny sieci kanalizacyjnej jest dobry. Na terenie powiatu funkcjonują następujące przepompownie ścieków: Gmina Czarnocin: 3 szt.-Czarnocin, o wydajności 148,5 m3/dobę i 165 m3/d, 2 szt. - Rzepki o wydajności 4,5 m3/d i 30,06 m3/d, 1 szt.- Biskupia Wola o wydajności 110m3/d, 3 szt.- Zawodzie, 2 szt.Zamość, 1 szt.-Szynczyce, 2 szt. Tychów, brak danych. Gmina Gorzkowice : ul. Warszawska – 2; 4 kW, 1,7 kW, ul. Przedborska – 1; 1,7 kW, ul. Zielona – 2; 1,7 kW, ul. Zygmunta Starego – 1; 1,7 kW, ul. Łąkowa – 1; 1,7 kW, Szczepanowice – 1; 1,7 kW. Gmina Grabica: 6 szt. w miejscowości Grabica, Gmina Moszczenica: ok. 35 szt. Moszczenica, Wola Moszczenicka, Gajkowice, Kosów, Gościmowice, Baby, Kiełczówka, Gmina Wolbórz: 7 przepompowni ( WOLBÓRZ, PSARY LECHAWA, PSARY STARE, 4 PROSZENIE). Łącznie na terenie powiatu znajduję się 39 przepompowni ścieków, które przepompowują około 350 m3 ścieków na godzinę. Ścieki z terenów Powiatu Piotrkowskiego odprowadzane są do kilku różnych oczyszczalni ścieków, których charakterystykę umieszczono w tabeli poniżej. Tabela 18 Zestawienie oczyszczalni ścieków w Powiecie Piotrkowskim L.p. Właściciel / użytkownik/lokalizacja Miejsce zrzutu ścieków Typ oczyszczalni Ilość ścieków km zrzutu ścieków Gmina Aleksandrów Qmax d = 15,8m3/d Gmina Aleksandrów 1. oczyszczalnia ścieków w Aleksandrowie do ziemi-staw śródpolny oczyszczalnia Bioekol-Mini Gmina Aleksandrów 2 oczyszczalnia ścieków w Aleksandrowie oczyszczalnia Bioekol-Mini 50 Q max h = 5,0 m3/h ziemia Q śr.d= 4,0 m3/dobę poprzez drenaż rozsączający Qmaxd=5,0 m3/dobę Qroczne=~1800,0 m3/rok Gmina Aleksandrów 3 Szkoła Podstawowa w Dąbrowie n/ Czarną mechaniczo-biologiczna oczyszczalnia ścieków TURBO EP 50 rzeka Czarna Qmax d = 9,0 m3/d Gmina Czarnocin Gminna Czarnocin - 1. oczyszczalnia ścieków w Czarnocinie 2 x bioreaktor BIO-PAK typ KBA-120-1250 - o RLM-5583 Q max d = 500m3/d rów melioracyjny dopływ rzeki Wolbórki w km 34+190 Q max h = 40 m3/h Gmina Gorzkowice 78 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 1 Gmina Gorzkowice -oczyszczalnia ścieków w Gorzkowicach Oczyszczalnia mechanicznobiologiczna – typ ZBW-BOSBG-500 Qmaxh = 60,53m3/h rzeka Prudka w km 4+200 - dopływ rzeki Luciąży w km 19+300 o RLM = 3610 H+H Celcon Polska Sp. z o.o. ul. Marywilska 42 C, 03-042 Warszawa 2 RLM 1330, ścieki bytowe, przemysłowe, opadowe i roztopowe rowami melioracyjnymi do rzeki Prudki w km 5+700 Zakład w Gorzkowicach ul. Przemysłowa 40 Qmaxd =790,47 m3/d ścieki przemysłowe do rzeki: Qmax.d = 122,0 m3/d Qśr.d = 102,0 m3/d Qroczne = 37230,0 m3/rok ścieki opad. i roztop. do rzeki: Qs = 409 l/s, Qd = 845 m3/d Qroczne = 38851 m3/rok ścieki bytowe do rowu: Qśr.d = 200,0 m3/dobę Qmax.d = 240,0 m3/dobę Qmax.h = 16,0 m3/h Qroczne = 73000 m3/rok ------------------ Ścieki bytowe, ze stacji uzdatniania wody i wody opadowe i roztopowe ścieki opad. i rotop. do rowu: ------------------ Qs = 250 l/s, Qd = 525 m3/d rzeka Prudka w km 5+100 Qroczne = 24093 m3/rok ścieki ze SUW 79 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 Qśrd = 30m3/dobę Qśrh = 8,0 m3/h Qmaxd= 50m3/dobę Qroczne = 11 000m3/rok 669,0 l/s wody opadowe rów melioracyjny -------------------------------ścieki bytowe Qśrd = 100m3/dobę Qśrh = 10,0 m3/h Qmaxd= 130,0m3/dobę Qroczne = 36 500m3/rok 316,0 l/s wody opadowe Gmina Grabica 1 Gmina Grabica oczyszczalnia ścieków w Ścieki komunalne Grabicy -oczyszczalnia mechaniczno-biologiczna (RLM poniżej 2000) Qśr.d=200,0 m3/dobę Rzeka Grabia w km 78+960 Qśr.h=8,3 m3/h Qmaxh=17,0 m3/h Qroczne=73000,0 m3/rok Gmina Grabica-oczyszczalnia ścieków w 2 Grabicy Qśr.d.= 20,0 m3/d Ścieki ze SUW ujęcie „Szydłów” i ścieki bytowe z oczyszczalni mech-biol. „Nebraska” ZSP w Szydłowie rów przydrożny Qmax.d = 23,0 m3/d Qmax. h = 20,0 m3/h Qmax.a=5000,0 m3/rok 80 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 Uniwersytet HumanistycznoPrzyrodniczy Jana Kochanowskiego w Kielcach Filia w Piotrkowie Tryb. ścieki komunalne, rów melioracyjny w zlewni rz. Wierzejki 3 - osiedle mieszkaniowe w Woli Bykowskiej typ. MINIBLOK M-7 o RLM200 Qmaxd = 28,6 m3/d Qmaxh= 9,89 m3/h PPHU “ALFAPRINT” s.c. w Dołach Brzeskich ścieki bytowogospodarcze w oczyszczalni typu NEVEXPOL o RLM = 3 Qmaxd = 0,5 m3/d Qmaxh=0,052 m3/h odbiornik – ziemia Qśr.a = 167,4 m3/rok 4 5 PHUP Alojzy Stępień s.j. - ścieki bytowe Nebraska M-7 X2 (RLM poniżej 2000) rzeka Grabka pora bezdeszczowa (tylko oczyszczone ś. bytowe): 97-413 Bełchatów - ścieki deszczowe separator + osadniki pionowe w km. 78+690 Qroczne = 4000 m3/rok Ul. Częstochowska 60 Qśrednio dobowe = 10,0 m3/dobę Stacja Paliw w Grabicy Qmax = 0,28 dm3/s pora deszcz. (mieszanina oczyszczonych ś. bytowych i deszczowych): Qmax = 50,0 l/s Qnominalne = 38,4 l/s ogółem rocznie: Qroczne= 7405,0 m3/rok . 81 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 „Poland Central” Unit 1 Sp. z o.o. z/s w Warszawie 6 Centrum Magazynowe Bykowskiej w Woli oczyszczalnia ścieków bytowych typu BD POLARIS 100 Q max = 240,0 l/s oczyszczanie ścieków deszczowych w separatorze koalescencyjnym i 2 zbiornikach retencyjnych rów R-C - ciek spod Żychlina Qmax=20736,0 m3/d Qmax= 864,0 m3/h Qmax=7568640,0 m3/rok Gmina Łęki Szlacheckie Gmina Łęki Szlacheckie 1. -oczyszczalnia przy Szkole Podstawowej i Ośrodku Zdrowia w Trzepnicy TELKONET Sp. z o.o. z siedzibą w Radomiu, ul. Zborowskiego 14 2 Ścieki bytowe - Nebraska M-7 oraz osadnik V-5 m3 3 Zakład w Bęczkowicach Qmaxd = 7,87 m3/d ziemia – studnia chłonna Qmax d = 10 m3/d rów przydrożny Qmax = 40,0 l/s osadnik gnilny, pięciokomorowy, i podwójny filtr , drenaż pionowy –studnia chłonna - Hotel w Piwakach, gm. Łęki Szlacheckie Przedsiębiorstwo RolnoPrzemysłowe „KANDY” rzeka Luciąża sito łukowe z napływem grawitacyjnym typ SLG 500. - wody opadowe roztopowe i Qmaxd = 40,0 m3/d, - wody chłodnicze Qmaxh = 2,0 m3/h, Gmina Moszczenica Przedsiębiorstwo Komunalne Sp. z o.o. w Moszczenicy 1 - gminna oczyszczalnia ścieków w Moszczenicy Qmax.h = 55,0 m3/h ścieki komunalne mechaniczno-biologiczna typu BIOGRADEX o RLM 13 000 rzeka Moszczanka w km 14+300 Qmax.d = 780,0 m3/d 82 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 Gmina Moszczenica 2 Szkoła Podstawowa w Srocku ścieki bytowo-gospodarcze, drenaż rosączający Q max d = 5,0 m3/d ziemia Q śr d = 3 m3/d Gmina Moszczenica 3 Szkoła Podstawowa w Babach Oczyszczalnia typu Nebraska M4 rów melioracyjny Q max d = 4 m3/d Q roczne = ~800m3/r Przedsiębiorstwo ProdukcyjnoHandlowe „PRECYZJA” Sp. z o.o. w Staszowie Pora deszczowa: Huta Szkła w Jarostach W-1 Qśr = 13l/s Pora bezdeszczowa – tylko przemysłowe: Ścieki przemysłowe i deszczowe – studzienki osadcze i osadniki 4 Ciek spod Kamocina 30+40 i 30=10 W-1 Qśrd=5,0 m3/d Qmax=10,0 m3/d Qmax=0,5 m3/h Qmax=2000,0 m3/r Pora deszczowa: W-2 Qśr=16 l/s 5 IKEA Polska S.A. w Jankach – Centrum Dystrybucji w Jarostach 97-310 Moszczenica ścieki bytowe – oczyszczalnia typu SBR-PAK firmy Bio-Tech w Zembrzycach Ciek spod Daszówki Qmaxh= 7,0 m3/h Qśr.d= 21,0 m3/d Qa=7600m3/rok Gmina Ręczno 1. Gminna Ręczno Oczyszczalnia BIO-PAK typ 83 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 KBA-80-600 (RLM poniżej 2000) ziemia (rów w pasie drogowym drogi powiatowej nr 30413) oczyszczalnia ścieków w Ręcznie Q śrd= 95,0 m3/d Q maxd= 120,0 m3/d Qroczne= ~ 44000,0 m3/rok Gmina Ręczno Qśr.d = do rzeki Stobniczanki w km 1+660 2. 3. Qmaxd = 4,0 m3/d 2,0 m3/d ścieki bytowe Szkoła Podstawowa w Stobnicy oczyszczalni typu NEBRASKA M-7 o RLM = 15 Qśr.a = ~ 800,0 m3/rok Gmina Ręczno ścieki bytowe Qmaxd = 4,0 m3/d Szkoła Podstawowa oczyszczalnia typu NEBRASKA M-4 o RLM = 10 do ziemi Qśr.d = 2,0 m3/d Qśr.a = ~ 600,0 m3/rok w Bąkowej Górze Gmina Rozprza Gminna Rozprza 1 oczyszczalnia scieków w Rozprzy 2 Q maxd= 750 m3/d ścieki bytowe oczyszczalnia mechanicznobiologiczna Gmina Rozprza – oczyszczalnia ścieków Milejowie rzeka Bogdanówka w km 0+750 w zlewni rzeki Luciąży Rów melioracyjny dopływ rzeki Luciąży Q maxh= 32,50 m3/h Q maxd= 8 m3/d Nebraska M-7 o RLM=64 3 Gmina Rozprza ścieki komunalne - oczyszczalnia ścieków w Niechcicach oczyszczalnia biol.-mech. BIO-PAK w Niechcicach (RLM<9999) Qmax = 530,00m3/d Ziemia –koryto rowu odwodnionego zwanego Ciekiem od Niechcic w hm 19+83 Qśr = 410,00m3/d Qroczne=~150000,0m3 ścieki przem. – mech-biol. oczyszczalnia 4 Masarnia “DUET” sp.j. K.iE.Kałużni w Niechcicach ul. Sportowa 2 gm. Rozprza Q maxd= 100 m3/d rzeka Bogdanówka w km 3+200 w zlewni rz. Luciąży ścieki desz. osadnik i separator piasku 7 Dom Pomocy Społecznej w Mechniczno-biol. KOS-2 +śc 46,35 l/s rów melioracyjny – Q maxd= 50 m3/d 84 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 Łochyńsku gm. Rozprza zlewnia rzeki Luciąży Qmax=6,0 m3/h Qa=18 000,0 m3/rok Gmina Sulejów Miejski Zakład Komunalny w Sulejowie 1 Miejska Oczyszczalnia Ścieków w Sulejowie Qmaxh= 271,0 m3/h ścieki komunalne rzeka Pilica w km 152+900 Qśrd=3000,0 m3/d Qa=1401600 m3/rok 2 Lasy Państwowe – Nadleśnictwo Łęczno ścieki bytowo-gospodarcze w Łęcznie oczyszczalnia typu NAYADIC o RLM =36 Qmaxd = 4,5 m3/d ziemia – drenaż rozsączający Qmaxh=0,5 m3/h Qśrd=3,0 m3/d Qa=1278 m3/a Gmina Wola Krzysztoporska Gmina Wola Krzysztoporska - mechaniczno-biologiczna o RLM= 6535 w I etapie realizacji oczyszczalni, RLM= 13067 docelowo. Rów melioracyjny K2 w km 0+367. Ścieki komunalne oczyszczalnia ścieków Wody opadowe lub roztopowe Ciek melioracyjny Kózka w km 1+799 I etap realizacji w Woli Krzysztoporskiej 1 Qd.śr=700m3/d Qd.max=775m3/d Qh.max=75m3/d Docelowo Qd.śr=1400m3/d Qd.max=1550m3/d Qh.max=150m3/d wody opadowe lub roztopowe ze zlewni Z1 85 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 Qchwil.=0,251 m3/s Qroczne= 281600m3/rok wody opadowe lub roztopowe ze zlewni Z2 Qchwil.=0,09 m3/s Qroczne= 230400 m3/rok W okresie przejściowym: Qmaxd=739,7 m3/d 2 Gmina Wola Krzysztoporskiej oczyszczalnia ścieków w Woli Krzysztoporskiej mechaniczno-biologiczna o RLM= 1652 Ciek Kózka w km 1,4 Qmaxh=47,6 m3/h Docelowo: Qmaxd=566,5 m3/d Qmaxh=40,3 m3/h Qmaxd = 55 m3/d 3 Zespół Szkół Rolniczych Centrum Kształcenia Praktycznego w Bujnach ścieki komunalne –o RLM =250 oczyszczane w hydrobotanicznej oczyszczalni ciek spod Bujen – dopływ rz. Luciąży Qmaxh = 3,7 m3/h Qśrd=50 m3/d Qa=18250 m3/a “VOITH TURBO” Sp.z o.o w Majkowie Dużym 74 4 gm. Wola Krzysztoporska Qmaxh=0,4 m3/h ścieki bytowe i przemysłowe – separator, osadnik gnilny + drenaż rosączający przez drenaż rozłączający do ziemia Qmaxd=2,0 m3/d Qśr.d=1,0 m3/d Qmax=500,0 m3/a Gmina Wolbórz 4 Gmina Wolbórz – oczyszczalnia ścieków w Wolborzu SUPERBOS 200 + BIOPAK typ KBA-130-250 o RLM =5455 Qmaxd = 600 m3/d rz. Moszczanka w km 0+650 Qmaxh = 50 m3/h 86 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 8 Gmina Wolbórz- oczyszczalnia w Psarach Starych ścieki komunalne – oczyszczalnia mechaniczno-biologiczna o RLM=1200 ziemia-rów melioracyjny w zlewni rzeki Moszczanki Qśr.d = 120,0 m3/d Qmaxd = 156,0 m3/d Qmaxh = 12,3 m3/h Gmina Wolbórz Qmaxd =546,00 m3/d ścieki bytowo-gospodarcze rzeka Goleszanka w km 5+080 17 - oczyszczalnia ścieków w Żarnowicy -oczyszczalnia mech.-biol. typu ‘BIO-COM” Qmaxh = 38,70m3/h ścieki socjalno-bytowe Qmaxd=150m3/d Qmaxh = 20 m3/h Qśrd = 100 m3/d Bioblok- MU200 Qśra = 36 500 m3/r Gmina Wolbórz –oczyszczalnia ścieków w Bronisławowie do ziemi poprzez rowy rozsączające Zmiana wskaźników zanieczyszczeń zawiesina-35 mg/l BTZ5-25 mgO2/l ChZT-125 mgO2/l” Qmaxh=4,0 m3/h Qmaxd=46,0 m3/d 3. ZSR Centrum Kształcenia Ustawicznego w Wolborzu mechaniczno-biologiczna rów melioracyjny Qśr.d=27,0 m3/d Qmax=10000,0 m3/a “DARMAR” Sp.zo.o. w Polichnie 5 Zespół Gastronomiczno-Hotelowe „Złoty Młyn” Qmaxh=5,0 m3/h ścieki bytowe ze zmodernizowanej oczyszczalni typu MINIBLOK MW 9,2,8 rów melioracyjny Qśrd=48,0m3/d Qroczne=18000,0m3/r 87 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 6 22 Auchan Polska Sp.z o.o. w Piasecznie – Centrum Logistyczne Auchan w Wolborzu ścieki deszczowe – separator i,neutralizator i osadniki + ścieki bytowe oczyszczane w oczyszczalni typ Bioekol – Mini 75 Zakłady Drobiarskie DOB-BOGS Jacek Bogusławski Kaleń -Ścieki przemysłowe (nowy zakład) z bytowymi sieć rowów melioracyjnych R-F w zlewni rzeki Goleszanki w km 2+200 Q=150,0 l/s Rów melioracyjny Qśrd=720m3/d Źródło: Starostwo Powiatowe w Piotrkowie Trybunalskim, 2012 Pozostałe ścieki komunalne gromadzone są w zbiornikach bezodpływowych i okresowo wywożone wozami asenizacyjnymi do w/w oczyszczalni ścieków. 5.1.1.4. Odprowadzenie wód opadowych Większość gmin na terenie powiatu nie posiada w pełni uregulowanego systemu kanalizacji deszczowej. Najpoważniejszy problem stanowi odwodnienie dróg powiatowych i gminnych, z których wody deszczowe odprowadzane są głównie do przydrożnych rowów, stanowiąc istotne zagrożenie (szczególnie substancjami ropopochodnymi) dla czystości wód podziemnych i powierzchniowych. Z danych uzyskanych z urzędów gmin wynika, iż kanalizacja deszczowa znajduję się następujących miejscowościach: Gmina Wolbórz - długość 6,3 km, stan techniczny dobry; Administrator KOM-WOL, ul. Kitowicza 52, 97-320 Wolbórz Gmina Sulejów skanalizowany jest częściowo obszar miasta Sulejowa z osiedlem Podklasztorze, Gmina Moszczenica użytkownik: Przedsiębiorstwo Komunalne Sp. z o.o. w Moszczenicy, ul. Kosowska 2 Kanalizacja deszczowa o dł. 7,3 km, stan średni, Gmina Gorzkowice ok. 1 km, stan dobry. 5.1.2. Identyfikacja potrzeb Podstawowym działaniem jest likwidacja lub ograniczenie oddziaływania źródeł zanieczyszczenia wód powierzchniowych – punktowych, obszarowych i liniowych. Głównym czynnikiem zagrażającym czystości wód jest nieuporządkowana gospodarka ściekowa, stąd też priorytetowym działaniem będą inwestycje z tego zakresu oraz racjonalizujące użytkowanie wody. W celu poprawy jakości wód powierzchniowych, konieczna będzie likwidacja niekontrolowanych zrzutów ścieków bytowych do rzek płynących przez teren powiatu. W tym celu należy wykonać szczegółową inwentaryzację punktów zrzutu ścieków oraz systematycznie ją aktualizować. Następnym, niezwykle ważnym zadaniem jest inwentaryzacja stanu technicznego zbiorników bezodpływowych (szamb), które obecnie funkcjonują na terenach nieskanalizowanych. Bardzo często zbiorniki te są nieszczelne i są źródłem zanieczyszczenia wód. Powinna być prowadzona kontrola stanu technicznego szamb, a po przyłączeniu posesji do sieci kanalizacyjnej - możliwie szybka ich likwidacja. Należy również propagować budowę przydomowych oczyszczalni ścieków na terenach, na których obecnie nie przewiduje się budowy sieci kanalizacyjnej. 88 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 W zakładach przemysłowych należy promować wprowadzanie zamkniętych obiegów wody jako elementu pozwalającego na ograniczenie zrzutu zanieczyszczonych wód do środowiska, a także zmiany technologii, poprawę stanu zakładowych sieci wodociągowych, itp. W rolnictwie głównie należy się skupić na stosowaniu najlepszych dostępnych praktyk rolniczych, co powinno również doprowadzić do zmniejszenia zapotrzebowania na wodę i jednocześnie ograniczenia ładunków zanieczyszczeń odprowadzanych do odbiorników. Osobnym zagadnieniem jest budowa w gospodarstwach rolnych instalacji do bezpiecznego przechowywania nawozów naturalnych, tj. zbiorników na gnojowicę i gnojówkę oraz płyt obornikowych. Powyższą kwestię reguluje ustawa z dnia 10 lipca 2007 r. o nawozach i nawożeniu (Dz. U. z 2007 r., Nr 147, poz. 1033). W zakresie ochrony wód podziemnych jednym ze sposobów ochrony biernej będzie przestrzeganie zasad ustalonych dla stref i obszarów ochronnych ujęć wód podziemnych, na których obowiązują zakazy, nakazy i ograniczenia w zakresie korzystania z wody i użytkowania gruntów. Strefa ochrony bezpośredniej (grupa bezwzględnie obowiązujących nakazów) ma na celu eliminację zagrożenia powstającego w związku z ujęciem wody. Ustalenia związane z ochroną wód podziemnych przed zanieczyszczeniem zawarte powinny zostać w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. Zadania w gospodarce ściekowej wynikają ze zobowiązań międzynarodowych Polski (stanowisko negocjacyjne w negocjacjach z UE w sprawie wdrażania Dyrektywy 91/271/EWG) i zapisów Prawa Wodnego oraz aktualnego stanu gospodarki ściekowej. Działania inwestycyjne wyznacza także Krajowy program oczyszczania ścieków komunalnych. Do końca 2010 r. powinny zostać osiągnięte następujące cele: wyposażenia aglomeracji powyżej 100 000 RLM w oczyszczalnie ścieków z podwyższonym usuwaniem biogenów do wartości nieprzekraczalnych 10 mg N/dm3 i 1 mg P/dm3 oraz niezbędna modernizacja i rozbudowa istniejącej w tych aglomeracjach sieci kanalizacyjnej, wyposażenia aglomeracji o wielkości 15 000 - 100 000 RLM w biologiczne oczyszczalnie ścieków z podwyższonym usuwaniem biogenów, wyposażenia zakładów sektora rolno-spożywczego w oczyszczalnie ścieków zapewniające osiągnięcie wprowadzonych standardów emisji zanieczyszczeń. Obecnie w dniu 1 lutego 2011 r. została zatwierdzona przez Radę Ministrów Trzecia Aktualizacja KPOŚK (AKPOŚK 2010). Celem trzeciej Aktualizacji Programu było ustalenie realnych terminów zakończenia inwestycji w aglomeracjach, które ze względu na opóźnienia inwestycyjne nie zrealizują zaplanowanych zadań do końca 2010 r. Dlatego też, AKPOŚK2010 swoim zakresem objęło wyłącznie zmiany dotyczące terminów realizacji inwestycji. Wartości inne niż terminy osiągnięcia efektów ekologicznych pozostały zgodne z dokumentem AKPOŚK2009. KPOŚK jest instrumentem wdrażania dyrektywy Rady 91/271/EWG w odniesieniu do redukcji zanieczyszczeń biodegradowalnych z oczyszczalni > 2 000 RLM oraz redukcji związków azotu i fosforu. Należy wspierać działania z zakresu uporządkowania i modernizacji gospodarki ściekowej w zakładach przemysłowych – działania te realizowane będą poprzez budowę urządzeń podczyszczających ścieki przed ich zrzutem do kanalizacji miejskiej, wprowadzanie zamkniętych obiegów wody, technologiczne wykorzystanie ścieków oraz wspieranie i egzekwowanie programów racjonalnej gospodarki wodnościekowej. Zadanie te będą finansowane przez podmioty gospodarcze. Na terenach zurbanizowanych należy dążyć do uporządkowania gospodarki wodami opadowymi, w szczególności wspierać działania zmierzające do likwidacji dopływów powierzchniowych zanieczyszczeń do wód z dróg (szczególnie w okresie zimy i jesieni, gdy używa się środków chemicznych do likwidacji śliskości pośniegowej. Ograniczenie ilości zanieczyszczeń niesionych w spływach opadowych powinno następować w sposób możliwie naturalny, najlepiej przez wpuszczenie wód opadowych do kanalizacji ogólnospławnej, a tam gdzie jest to możliwe do kanalizacji deszczowej zakończonej separatorem lub do sztucznych zbiorników budowanych np. przy drogach ekspresowych i autostradach. Ograniczenie zanieczyszczeń powinno się odbywać również poprzez utrzymanie czystości w zlewni, sprzątanie jej ale też nakładanie powszechnych kar za zanieczyszczenia np. jezdni. Bardzo istotne jest, aby wzdłuż ulic sadzona była zieleń, która nie dopuści do wymywania gruntu z niezagospodarowanych terenów. Separatory substancji ropopochodnych są niezbędne na stacjach benzynowych, myjniach, przy warsztatach samochodowych i wszędzie tam gdzie mogą wystąpić spływy deszczu z olejami napędowymi i benzyną. 89 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 Rozbudowa istniejącego systemu odprowadzenia wód opadowych powinna uwzględnić następujące zalecenia: wykorzystanie istniejących rowów melioracyjnych i ich pojemności retencyjnej; systematyczne czyszczenie (np. usuwanie odpadów w postaci tzw. „dzikich składowisk”, koszenie roślinności zarastającej rowy) rowów melioracyjnych; naprawa istniejącego systemu kanalizacji deszczowej, ogólnospławnej i sanitarnej. Racjonalizacja użytkowania wody będzie realizowana zgodnie z hierarchią ważności wykorzystania wód przez różnych użytkowników gospodarczych. W pierwszej kolejności realizowane są potrzeby gospodarki komunalnej (woda pitna), a następnie przemysłu spożywczego wymagającego wody wysokiej jakości, rolnictwa (w celu nawadniania użytków rolnych i pojenia zwierząt) oraz przemysłu. Użytkownicy wody będą informowani o możliwościach relatywnego zmniejszania jej zużycia, np. poprzez wprowadzanie zamkniętych obiegów, zmiany technologii, poprawę stanu sieci wodociągowych (także zakładowych), zakup urządzeń wodooszczędnych. W celu ograniczenia strat wody należy systematycznie dokonywać przeglądu i konserwacji sieci wodociągowej, prowadząc niezbędne remonty i modernizacje poszczególnych odcinków. 90 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 5.1.3. Cel Cele i zadania środowiskowe do roku 2016 i do roku 2020 Cele długoterminowe do roku 2020 Cel WŚ.1.1 WŚ.1 Przywrócenie czystości wód powierzchniowych, ochrona zasobów wód podziemnych oraz zapewnienie mieszkańcom wody o wysokiej jakości WŚ.1.2 WŚ.1.3 Cele krótkoterminowe do roku 2016 Rozbudowa i modernizacja sieci kanalizacyjnej i deszczowej Ograniczenie strat wody związanych z przesyłem i poprawa zaopatrzenia ludności w wodę Zadanie Zadanie Jednostka odpowiedzialna WŚ1.1.1 Budowa oczyszczalni przydomowych (w szczególności na terenach zabudowy rozproszonej, gdzie nie planuje się budowy oczyszczalni w okresie perspektywicznym) Mieszkańcy, Gminy Powiatu Piotrkowskiego WŚ1.1.2 Rozpoznanie problemu oczyszczania wód deszczowych z terenów przemysłowych i dróg Powiatowy i Wojewódzki Zarząd Dróg, Gminy Powiatu Piotrkowskiego WŚ1.1.3 Budowa kanalizacji sanitarnej na terenie Powiatu WŚ1.1.4 Budowa kanalizacji deszczowej w drogach gminnych WŚ1.1.5 Budowa sieci kanalizacji sanitarnej Gminy Powiatu Piotrkowskiego administratorzy sieci WŚ.1.2.1 Rozbudowa sieci wodociągowej Gminy Powiatu Piotrkowskiego, administratorzy sieci WŚ.1.2.2 Modernizacja ujęć wody oraz stacji uzdatniania Gminy Powiatu Piotrkowskiego WŚ.1.3.1 Edukacja mieszkańców gmin w zakresie racjonalnego gospodarowania zasobami wodnymi na poziomie gospodarstwa domowego (propagowanie postaw i zachowań motywujących ludność do oszczędzania wody) Gminy Powiatu Piotrkowskiego WŚ.1.3.2 Rozpoznanie problemu starych studni gospodarskich – ewidencja i zabezpieczenie przed zanieczyszczeniem Gminy Powiatu Piotrkowskiego WŚ.1.3.3 Organizacja cyklu spotkań z rolnikami w zakresie propagowania tzw. dobrych praktyk rolniczych w celu zmniejszenia zanieczyszczeń obszarowych przez związki biogenne Gminy Powiatu Piotrkowskiego, Wojewódzki Ośrodek Doradztwa Rolniczego, Powiatowy Zespół Doradztwa Rolniczego w Piotrkowskie Trybunalskim WŚ.1.3.4 Wykonanie działań dotyczących rozpoznania problemu oczyszczania Przedsiębiorstwa przy Ochrona wód powierzchniowych i podziemnych Gminy Powiatu Piotrkowskiego Powiatowy i Wojewódzki Zarząd Dróg, Gminy Powiatu Piotrkowskiego 91 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 wód deszczowych ze szczególnym uwzględnieniem terenów przemysłowych, składowych, baz transportowych, dróg gminnych oraz parkingów 5.1.4. L.P. współudziale Gmin Powiatu Piotrkowskiego Harmonogram zadań w zakresie gospodarki wodno – ściekowej Nazwa zadania Termin rozpoczęcia planowany Termin zakończenia planowany Jednostka odpowiedzialna Planowane efekty ekologiczne Planowane koszty ogółem [PLN] tys. Partnerzy Źródło finansowania ZADANIA KOORDYNOWANE WŚ1.1.4 Budowa kanalizacji deszczowej wraz z urządzeniami podczyszczającymi w drogach wojewódzkich 2013 2020 Zarząd Dróg Wojewódzkich, Zmniejszenie zanieczyszczenia wód podziemnych i powierzchniowych 16 000 Powiatowy Zarząd Dróg Środki własne WFOŚiGW, NFOŚiGW, Fundusze UE WŚ1.1.2 Rozpoznanie problemu oczyszczania wód deszczowych z terenów przemysłowych i dróg wojewódzkich 2013 2020 Zarząd Dróg Wojewódzkich Zmniejszenie zanieczyszczenia wód podziemnych i powierzchniowych 1 200 Gminy Powiatu Piotrkowskiego, Powiatowy Zarząd Dróg Środki własne 7 000 Gminy Powiatu Piotrkowskiego Środki własne WFOŚiGW, NFOŚiGW, Fundusze UE ZALECENIA DLA GMIN POWIATU PIOTRKOWSKIEGO WŚ1.1.1 WŚ.1.1.3.1 WŚ.1.1.3.. 2 WŚ.1.1.3. 3 Budowa oczyszczalni przydomowych (w szczególności na terenach zabudowy rozproszonej, gdzie nie planuje się budowy oczyszczalni w okresie perspektywicznym) „Kanalizacja Gminy Aleksandrów – budowa przydomowych oczyszczalni ścieków na terenie gminy Aleksandrów” Budowa kanalizacji sanitarnej: dla wsi Biskupia Wola – Kalska Wola II etap (przyłączenie do sieci ok.110 nieruchomości) w Czarnocinie (ul. Poniatowskiego) oraz dla wsi Bieżywody (przyłączenie do sieci ok. 70 nieruchomości) Budowa sieci kanalizacji sanitarnej dla wsi Dalków (przyłączenie do sieci ok. 160 nieruchomości) 2013 2020 Mieszkańcy Wyeliminowanie skażenie wód powierzchniowych ściekami sanitarnymi 2013 2016 Gmina Aleksandrów Wyeliminowanie skażenie wód powierzchniowych ściekami sanitarnymi 6 042,291 - PROW 2007-2013 w kwocie 3 684 323 zł 2013 2016 Gmina Czarnocin Wyeliminowanie skażenie wód powierzchniowych ściekami sanitarnymi 280 - Środki własne WFOŚiGW, NFOŚiGW, Fundusze UE 2016 2017 Gmina Czarnocin Wyeliminowanie skażenie wód powierzchniowych ściekami sanitarnymi 3500 - Środki własne WFOŚiGW, NFOŚiGW, Fundusze UE 92 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 25% - Budżet Gminy Gorzkowice 75% - program PROW 2007-2013 WŚ.1.1.3. 4 Budowa kanalizacji sanitarnej w miejscowości Gorzkowice– etap I (centrum) 2013 2014 Gmina Gorzkowice Wyeliminowanie skażenie wód powierzchniowych ściekami sanitarnymi 1 893,200 - WŚ.1.1.3. 5 Budowa kanalizacji sanitarnej i przebudowa przepompowni ścieków ul. Warszawska- budowa przepompowni 2013 2014 Gmina Gorzkowice Wyeliminowanie skażenie wód powierzchniowych ściekami sanitarnymi 110 - WŚ.1.1.3. 6 Budowa kanalizacji sanitarnej w ul. Przedborskiej ( za domami) 420mb 2013 2014 Gmina Gorzkowice Wyeliminowanie skażenie wód powierzchniowych ściekami sanitarnymi 172,54 - WŚ.1.1.3. 7 Budowa kanalizacji w gminie Grabica (ok. 8 km) 2014 2015 Gmina Grabica Wyeliminowanie skażenie wód powierzchniowych ściekami sanitarnymi 6500 - Środki własne WFOŚiGW, NFOŚiGW, Fundusze UE WŚ.1.1.3. 8 Poprawa warunków odprowadzenia ścieków Gminy Moszczenica poprzez budowę odcinków sieci kanalizacyjnej, rozbudowę i modernizację pompowni ścieków: Kiełczówka 0,7 km Białkowice 1,3 km Gazomia Stara 2,4 km Gościmowice Drugie, etap II i Gościmowice Drugie Powęziny 4,2 km 2013 2016 Gmina Moszczenica Wyeliminowanie skażenie wód powierzchniowych ściekami sanitarnymi 14 500 - Środki własne WFOŚiGW, środki UE EFRR WŚ.1.1.3. 9 Budowa kanalizacji sanitarnej w gminie Wolbórz wraz z modernizacją oczyszczalni Wolbórz 2013 2020 Gmina Wolbórz Wyeliminowanie skażenie wód powierzchniowych ściekami sanitarnymi 7 000 - Środki własne WFOŚiGW, środki UE EFRR WŚ.1.1.4.1 Budowa kanalizacji deszczowej z wylotem do rowu w Gorzkowicach (Odwodnienie gimnazjum) 2015 2016 Gmina Gorzkowice Zmniejszenie zanieczyszczeń wód podziemnych i powierzchniowych 60 - WŚ.1.1.4. 2 Modernizacja sieci kanalizacji deszczowej na Osiedlu Nowy Świat w Moszczenicy 2013 2016 Gmina Moszczenica Zmniejszenie zanieczyszczeń wód podziemnych i powierzchniowych 300 - Środki własne WFOŚiGW WŚ.1.2.1.1 Budowa sieci wodociągowej: odcinek Północny w m. Cieszanowice – II etap m. Kol. Krzemieniewice ( Białek) – II etap 2013 2016 Gmina Gorzkowice Zaopatrzenie ludności w wodę do picia - Środki własne 193,166 Środki własne Środki własne Środki własne 93 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 WŚ.1.2.1.2 WŚ.1.2.1.3 WŚ.1.2.1. 4 WŚ.1.2.2.1 m. Leonów m. Sobakówek - Sobaków (od dz. nr 657 obręb Sobakówek do działki 49 obręb Sobaków) m. Krzemieniewice od działki 379 , koło kościoła do Pana Janowskiego. Poprawa warunków zasilania w wodę Gminy Moszczenica poprzez budowę i przebudowę odcinków sieci wodociągowych, rozbudowę i modernizację ujęć wody: Moszczenica, ul. Dworcowa – ul. Spacerowa, Moszczenica, etap I Oś Nowy Świat – ul. Hodowlana etap II przejście przez drogę krajową 716 w okolicy lasu i zasilenie Oś. Wola Moszczenicka ok.3 km Budowa sieci wodociągowej w Rękoraju, etap I (ok. 0,3 km) Budowa łącznika sieci wodociągowej Rękoraj – Gajkowice ok. 0,7 km Budowa łącznika sieci wodociągowej na odc. Gazomia Stara – Gazomia Nowa i Gazomia Nowa – Psary Lechawa celem przejścia na zasilanie w wodę z ujęcia „Moszczenica” ok. 3,0 km Budowa wodociągu w Dębie pod lasem Budowa wodociągu: Lubiaszów Nowy ø 110 dł. ok. 680 mb Stanisławów ø110, dł. Ok. 250 Wolbórz ul. Różana ø 110, 305 mb Wolbórz ul. Gadki Ø160 dł. ok. 3200 mb Rozbudowa i modernizacja ujęcia wody w Jarostach Babach Moszczenicy 2013 2016 Gmina Moszczenica Zaopatrzenie ludności w wodę do picia 1598 - Środki własne WFOŚiGW 2013 2013 Gmina Ręczno Zaopatrzenie ludności w wodę do picia 610 - Środki własne 2013 2016 Gmina Wolbórz Zaopatrzenie ludności w wodę do picia b.d. - Środki własne , Pożyczka z Europejskiego Funduszu Rozwoju Wsi Polskiej 2013 2016 Gmina Moszczenica Zmniejszenie wodochłonności 1 800 - Środki własne, WFOŚiGW 94 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 WŚ.1.2.2. 2 WŚ.1.3.1. WŚ.1.3.2 WŚ.1.3.3 Program poprawy zaopatrzenia w wodę w południowo-wschodniej części gminy Wolbórz poprzez przebudowę ujęcia wody w miejscowości Swolszewice duże i rozbudowę sieci wodnej Edukacja mieszkańców w zakresie racjonalnego gospodarowania zasobami wodnymi na poziomie gospodarstwa domowego (propagowanie postaw i zachowań motywujących ludność do oszczędzania wody) Rozpoznanie problemu starych studni gospodarskich – ewidencja i zabezpieczenie przed zanieczyszczeniem Organizacja cyklu spotkań z rolnikami w zakresie propagowania tzw. dobrych praktyk rolniczych w celu zmniejszenia zanieczyszczeń obszarowych przez związki biogenne 2013 2020 Gmina Wolbórz Zaopatrzenie ludności w wodę do picia 1 500 - Środki własne WFOŚiGW, UE 2013 2020 Gminy Powiatu Piotrkowskiego Wysoka świadomość ekologiczna, zmniejszenie zużycia wody 300 Powiat Piotrkowski Środki własne WFOŚiGW, UE 2013 2020 Gminy Powiatu Piotrkowskiego Wyeliminowanie skażenie wód podziemnych i powierzchniowych b.d. - Środki własne WFOŚiGW, UE Środki własne WFOŚiGW, UE 2013 Wykonanie działań dotyczących rozpoznania problemu oczyszczania wód deszczowych ze szczególnym WŚ.1.3.4 uwzględnieniem terenów 2013 przemysłowych, składowych, baz transportowych, dróg gminnych oraz parkingów RAZEM ZADANIA KOORDYNOWANE RAZEM ZALECENIA DLA GMIN PWOAIATU PIOTRKOWSKIEGO 2020 Gminy Powiatu Piotrkowskiego Wysoka świadomość ekologiczna, poprawa jakości wód podziemnych i powierzchniowych 600 Wojewódzki Ośrodek Doradztwa Rolniczego, Powiatowy Zespół Doradztwa Rolniczego w Piotrkowskie Trybunalskim 2020 Przedsiębiorstw a przy współudziale Gmin Powiatu Piotrkowskiego Wyeliminowanie skażenia wód podziemnych i powierzchniowych b.d. Powiat Piotrkowski 17 200 53 959 95 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 5.1.5. Wnioski Dla osiągnięcia celów zapisanych powyżej nieodzownym jest wystąpienie wielu czynników zarówno materialnych jak i zależnych wyłącznie od ludzkich zachowań i przyzwyczajeń. Wszystkie te zmiany, aby osiągnąć sukces muszą być przeprowadzone dogłębnie a także wymagają, w niektórych przypadkach wielu lat realizacji, wysokich nakładów finansowych. Na ich rzeczowe wykonanie składa się szereg małych i dużych przedsięwzięć. Część z nich można próbować realizować od zaraz, bowiem najczęściej chodzi tu o zmianę przyzwyczajeń, pozostałe ze względu na kosztochłonność i długi czas realizacji wymagają odpowiedniego przygotowania. Podstawowe kierunki, które trzeba realizować określone zostały w Strategii Rozwoju Gminy. Należy jednak pamiętać, że same inwestycje to nie wszystko. Wiele zależy również od pozainwestycyjnego kierunku działania w zakresie ochrony wód. Kierunek bezinwestycyjny wymaga podjęcia wyłącznie działań administracyjnych w obrębie urzędów gmin. Zaletą tego jest to, że do realizacji można przystąpić od zaraz z udziałem pracowników zajmujących się ochroną środowiska, a także pracowników administracji budowlanej, geodezyjnej, służb obsługujących gminę np. zakładu oczyszczania oraz każdego z radnych gminy, pozostałych pracowników urzędu, a także pracowników wszystkich pozostałych instytucji zajmujących się ochroną środowiska. Realizacja Programu w zakresie ochrony wód powinna się odbywać poprzez wykorzystanie oraz stosowanie przez pracowników gmin, upoważnionych przez Burmistrza kompetencji wynikających z ustawy z dnia 18 lipca 2001r. – prawo wodne (tekst jednolity Dz.U. Nr 239, poz. 2019 z 2005r.). Organem orzekającym w ww. sprawach są właściwe terytorialnie Sądy Grodzkie w obowiązującym po wejściu k.p.w. stanie prawnym w sprawach o wykroczenie wniosek do sądu o ukaranie sprawcy może wnieść tylko oskarżyciel publiczny, którym może być w tym przypadku, oprócz oskarżycieli publicznych ogólnych (policja i prokurator), również organ samorządowy (marszałek, starosta, burmistrz, wójt) w przypadku, gdy wystąpili z wnioskiem o ukaranie za wykroczenia ujawnione przez ich pracowników z zakresu objętego prawem wodnym. Dodatkowo należy zaznaczyć, że zgodnie z Prawem ochrony środowiska „Wójt, Burmistrz, Prezydent może, w drodze decyzji, nakazać osobie fizycznej eksploatującej instalację w ramach zwykłego korzystania ze środowiska lub eksploatującej urządzenie wykonanie w określonym czasie czynności zmierzających do ograniczenia ich negatywnego oddziaływania na środowisko”. Ważnym elementem ochrony wód przed zanieczyszczeniami może mieć, uzyskanie wpływu na migrację ścieków z wyżej położonych obszarów powiatu. Z doświadczenia wynika, że możliwe są tutaj dwa warianty rozwiązań. Pierwszy to wariant bierny. Taki sposób sprowadza się praktycznie do obserwacji poczynań gmin bądź instytucji położonych wyżej (w górnych odcinkach rzek i potoków). Mało konstruktywna aktywność w tym wariancie polega na nagłaśnianiu przy każdej okazji „zgubnego wpływu innych” na stan naszej gospodarki czy naszego środowiska. Niestety taka taktyka prowadzi do nieporozumień między gminami i jest nieefektywna. Wariant drugi to wariant aktywny. Polega on na tym, że staramy się w sposób najskuteczniejszy albo dopingować do działań albo mieć wręcz bezpośredni wpływ na realizację przedsięwzięć przynoszących skutek w postaci czystości wód powierzchniowych napływających do gminy. 5.2. OCHRONA POWIETRZA Ochrona powietrza polega na zapewnieniu jak najlepszej jego jakości, w szczególności przez: utrzymanie poziomów substancji w powietrzu poniżej dopuszczalnych dla nich poziomów lub co najmniej na tych poziomach; zmniejszanie poziomów substancji w powietrzu co najmniej do dopuszczalnych, gdy nie są one dotrzymane; zmniejszanie i utrzymanie poziomów substancji w powietrzu poniżej poziomów docelowych albo poziomów celów długoterminowych lub co najmniej na tych poziomach. Na stan powietrza mają wpływ następujące czynniki: emisja zorganizowana pochodząca ze źródeł punktowych i powierzchniowych oraz niska emisja, emisja ze środków transportu i komunikacji, emisja niezorganizowana. 96 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 Zazwyczaj głównym źródłem zanieczyszczeń powietrza jest emisja substancji toksycznych pochodzących z procesów spalania paliw stałych, ciekłych i gazowych w celach energetycznych i technologicznych. W kolejnych podrozdziałach opisano systemy energetyczne znajdujące się na terenie powiatu i określono ich wpływ na stan powietrza atmosferycznego. Podstawową masę zanieczyszczeń odprowadzanych do atmosfery stanowi dwutlenek węgla. Jednak najbardziej uciążliwe składniki spalin to przede wszystkim dwutlenek siarki, tlenki azotu, tlenek węgla i pył. W mniejszych ilościach emitowane są również chlorowodór, różnego rodzaju węglowodory aromatyczne i alifatyczne. Wraz z pyłem emitowane są również metale ciężkie, pierwiastki promieniotwórcze i wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne, a wśród nich benzoalfapiren, uznawany za jedną z bardziej znaczących substancji kancerogennych. W pyle zawieszonym ze względu na zdolność wnikania do układu oddechowego, wyróżnia się frakcje o ziarnach: powyżej 10 mikrometrów i pył drobny poniżej 10 mikrometrów (PM10). Ta druga frakcja jest szczególnie niebezpieczna dla człowieka, gdyż jej cząstki są już zbyt małe, by mogły zostać zatrzymane w naturalnym procesie filtracji oddechowej. Przy spalaniu odpadów z produkcji tworzyw sztucznych opartych na polichlorku winylu do atmosfery mogą dostawać się substancje chlorowcopochodne, a wśród nich dioksyny i furany. O wystąpieniu zanieczyszczeń powietrza decyduje ich emisja do atmosfery, natomiast o poziomie w znacznym stopniu występujące warunki meteorologiczne. Przy stałej emisji, zmiany stężeń zanieczyszczeń są głównie efektem przemieszczania, transformacji i usuwania ich z atmosfery. Stężenie zanieczyszczeń zależy również od pory roku. I tak: sezon zimowy, charakteryzuje się zwiększonym zanieczyszczeniem atmosfery, głównie przez niską emisję, sezon letni, charakteryzuje się zwiększonym zanieczyszczeniem atmosfery przez skażenia wtórne powstałe w reakcjach fotochemicznych. 5.2.1. Charakterystyka i ocena stanu aktualnego Zgodnie z art. 87 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo ochrony środowiska (tekst jednolity Dz. U. Nr 25 z 2008 , poz. 150) oceny są dokonywane w strefach, w tym w aglomeracjach. Na terenie województwa łódzkiego zostało wydzielonych 2 strefy wymienionych poniżej: Aglomeracja łódzka (PL1001), Strefa łódzka (PL1002). Powiat Piotrkowski należy do strefy łódzkiej. Ocenę jakości powietrza i obserwacji zmian dokonano w ramach państwowego monitoringu środowiska. Klasyfikację stref zgodnie z art. 89 ww ustawy stanowiły dopuszczalne poziomy substancji w powietrzu oraz poziomy dopuszczalne powiększone o margines tolerancji z dozwolonymi przypadkami przekroczeń, poziomy docelowe oraz poziomy celów długoterminowych ze względu ochronę zdrowia ludzi oraz ochronę roślin. Listę zanieczyszczeń pod kątem spełniania kryteriów określonych w celu ochrony zdrowia objęła: C6H6, NO2, NOx, SO2, CO, PM10, PM2.5, Pb, As, Cd,Ni, B(a)P, O3. Do zanieczyszczeń, które uwzględniono w ocenie ze względu na ochronę roślin należały: dwutlenek siarki, tlenki azotu oraz ozon. Ocenę jakości powietrza wg kryteriów dla ochrony zdrowia dla wszystkich substancji przeprowadza się w obu w/w strefach oceny. Natomiast ocenę jakości powietrza wg kryteriów dla ochrony roślin przeprowadza się wyłącznie dla Strefy łódzkiej, z pominięciem strefy Aglomeracja Łódzka. Dla wszystkich substancji podlegających ocenie, strefy zaliczono do jednej z klas przedstawionych w tabelach poniżej. Dla wszystkich substancji podlegających ocenie, strefy zaliczono do jednej z klas przedstawionych w tabelach poniżej. 97 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 Tabela 19 Klasy stref i wymagane działania w zależności od poziomów stężeń zanieczyszczenia, uzyskanych w rocznej ocenie, jakości powietrza, dla przypadków, gdy określony jest margines tolerancji Poziomy stężeń Klasa strefy Wymagane działania nieprzekraczające wartości dopuszczalnej* A Brak powyżej wartości dopuszczalnej*, lecz nieprzekraczający wartości dopuszczalnej powiększonej o margines tolerancji B powyżej wartości dopuszczalnej powiększonej o margines tolerancji* określenie obszarów przekroczeń wartości dopuszczalnych. określenie obszarów przekroczeń wartości dopuszczalnych oraz wartości dopuszczalnych powiększonych o margines tolerancji; C opracowanie programu ochrony powietrza POP. Źródło: Ocena jakości powietrza na terenie województwa łódzkiego w 2011 roku, WIOŚ w Katowicach, 2012 * z uwzględnieniem dozwolonych częstości przekroczeń określonych w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 3 marca 2008 w sprawie dopuszczalnych poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. Nr 47 z 2008 roku, poz. 281) Tabela 20 Klasy stref i wymagane działania w zależności od poziomów stężeń zanieczyszczenia, uzyskanych w rocznej ocenie, jakości powietrza, dla przypadków, gdy margines tolerancji nie jest określony Poziomy stężeń Klasa strefy Wymagane działania nieprzekraczające wartości dopuszczalnej* A Brak określenie obszarów przekroczeń wartości dopuszczalnych; powyżej wartości dopuszczalnej C działania na rzecz poprawy, jakości powietrza; opracowanie programu ochrony powietrza POP. Źródło: Ocena jakości powietrza na terenie województwa łódzkiego w 2011 roku, WIOŚ w Katowicach, 2012 * z uwzględnieniem dozwolonych częstości przekroczeń określonych w rozporządzeniu Ministra Środowiska w sprawie dopuszczalnych poziomów (poziom stężeń „nieprzekraczający wartości dopuszczalnej" oznacza, że jeśli pewna liczba przekroczeń tej wartości jest dozwolona, przypadki przekroczeń poziomu dopuszczalnego nie wystąpiły lub ich liczba nie przekroczyła dozwolonej w ciągu roku) 98 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 Rysunek 16 Rozmieszczenie emitorów punktowych w województwie łódzkim w 2011 roku Źródło: Ocena roczna jakości powietrza w województwie łódzkim 2011, WIOŚ Łódź Zaliczenie strefy do określonej klasy wiąże się z określonymi wymaganiami, co do działań na rzecz poprawy jakości powietrza (w przypadku, gdy nie są spełnione określone kryteria) lub na rzecz utrzymania tej jakości (jeżeli spełnia ona przyjęte standardy). Podstawę zaliczenia strefy do określonej klasy, jak już wspominano, stanowią wyniki oceny uzyskane na obszarach o najwyższych poziomach stężenia danej substancji w strefie. Poniżej przedstawiono wyniki klasyfikacji stref dla województwa łódzkiego uzyskane w „Ocenie rocznej ocenie jakości powietrza w województwie łódzkim 2011”: Klasyfikacja stref województwa łódzkiego za rok 2011 dla dwutlenku siarki, dwutlenku azotu, benzenu, tlenku węgla, ołowiu, arsenu, kadmu, niklu ze względu na ochronę zdrowia zalicza strefę łódzką do klasy A, Klasyfikacja stref województwa łódzkiego za rok 2011 dla pyłu zawieszonego PM10 ze względu na ochronę zdrowia zalicza strefę łódzką dl klasy C, Klasyfikacja stref województwa łódzkiego za rok 2011 dla benzo(alfa)piranu ze względu na ochronę zdrowia zalicza strefę łódzką do klasy C, Klasyfikacja stref województwa łódzkiego za rok 2011 dla dwutlenku siarki, tlenków azotu, ze względu na ochronę roślin zalicza strefę łódzką do klasy A, Przekroczenia poziomu docelowego ozonu wyrażonego jako AOT 40 ze względu na ochronę roślin zalicza strefę łódzką do klasy A, na stacji tła regionu wskaźnik ten uśredniony dla kolejnych 4 lat wyniósł 24488 (µ/m3)h. 99 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 Tabela 21 Lista stref zakwalifikowanych do programów ochrony powietrza POP na podstawie oceny wg kryteriów dla ochrony zdrowia Kryterium stanowiące Lp. Kod strefy podstawę do Gmina Obszar w km2 Liczba mieszkańców w tys. zakwalifikowania strefy do klasy C 1 BaP(rok), PM10 Moszczenica 90,1 11,8 2 BaP(rok), PM10 Wolbórz 58,3 3,9 BaP(rok), PM10 Sulejów 64,5 4,4 4 BaP(rok), PM10 Rozprza 54,1 5,4 5 BaP(rok), PM10 Wola Krzysztoporska 67,5 6,7 6 BaP(rok), PM10 Grabica 37,2 3,0 3 Strefa łódzka PL1002 Źródło: Ocena roczna jakości powietrza w województwie łódzkim 2011, WIOŚ Łódź Podobnie jak w latach ubiegłych, matematyczne modelowanie jakości powietrza wykonane dla 2011r. wykazuje liczne obszary przekroczenia poziomu docelowego benzo(a)pirenu w pyle PM10 w całym województwie łódzkim. W porównaniu z rokiem poprzednim powierzchnia obszarów przekroczeń uległa pewnemu zmniejszeniu (ze względu na zmianę sieci receptorów z nieregularnej na prostokątną sieć receptorów o stałej gęstości). Podobnie jak w ocenie rocznej za rok poprzedni zasięg obszarów przekroczeń wykraczał daleko poza obszary zwartej zabudowy miejskiej. Było to związane z uwzględnionym w obliczeniach modelowych napływem zapylonych mas powietrza z dużą zawartością benzo(a)pirenu. Zmierzone w 2011r. przekroczenia poziomu docelowego były znaczne, (7 – 18-krotne przekroczenie poziomu Ddc). Jednakże w porównaniu z rokiem poprzednim poziom stężenia beznzo(a)pirenu był niższy, ze względu na znacznie łagodniejszą niż w roku poprzednim zimę w drugiej połowie 2011r. Przyczyną występowania wysokich wartości stężenia B(a)P jest emisja niska oraz proceder nielegalnego spalania odpadów komunalnych w paleniskach domowych przez mieszkańców. Sejmik Województwa Łódzkiego w 2012 r. przekazał do zaopiniowania gminom należących do strefy łódzkiej projekt uchwały w sprawie programu ochrony powietrza dla strefy w województwie łódzkim w celu osiągnięcie poziomu docelowego benzo(a)piranu zawartego w pyle zawieszonym PM10 oraz poziomu dopuszczalnego pyłu PM10. Zakresem obowiązywania Programu objęty jest obszar powiatu piotrkowskiego: Grabica - B(a)P, Moszczenica - B(a)P, Sulejów - B(a)P, Wola Krzysztoporska B(a)P, PM10, Wolbórz B(a)P. 100 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 Rysunek 17 Obszary przekroczeń wartości docelowej B(a)P na terenie w części strefy łódzkiej w 2010 r. Źródło: Uchwała w sprawie programu ochrony powietrza dla strefy w województwie łódzkim, Sejmik Województwa Łódzkiego, 2012 Rysunek 18 Obszary przekroczeń wartości dopuszczalnej Pyłu PM10 (pomiar 24-godzinny uśredniony) na terenie gminy Wola Krzysztoporska Źródło: Uchwała w sprawie programu ochrony powietrza dla strefy w województwie łódzkim, Sejmik Województwa Łódzkiego, 2012 W celu osiągnięcia poziomu docelowego benzo(a)piranu oraz dopuszczalnego pyłu PM10 Program ten ustala niezbędne środki, które nie pociągają za sobą niewspółmiernych kosztów: W zakresie ograniczenia emisji powierzchniowej pochodzącej z sektora komunalno – bytowego budowa lub rozbudowa centralnych systemów ciepłowniczych, gazowych i energetycznych, stosowanie paliwa o jak najlepszej jakości dostosowanej do rodzaju źródeł ciepła, stosowanie źródeł ciepła bezemisyjnych lub niskoemisyjnych posiadających certyfikaty energetyczno – emisyjne (znak „bezpieczeństwa ekologicznego”) stosowanie odnawialnych źródeł ciepła bezemisyjnych lub niskoemisyjnych odpowiadających normom polskim i europejskim, 101 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 kontrola wykonania obowiązkowych przeglądu stanu technicznego kotłów z uwzględnieniem ich efektywności energetycznej oraz wielkości w odniesieniu do potrzeb użytkowych, termomodernizacji budynków zmiana sposobu ogrzewania budynków na ogrzewanie z miejskiej sieci ciepłowniczej lub wymiana przestarzałych konstrukcyjnie kotłów i pieców spalających węgiel na posiadające certyfikaty energetyczno – emisyjne oraz na źródła energii odnawialnej odpowiadające normom polskim i europejskim, stosowanie technik odpylania o dużej sprawności w miarę możliwości finansowych, kontrola gospodarstw domowych w zakresie właściwego gospodarowania odpadami, wprowadzenie systemu kar administracyjnych za nieprzestrzeganie przepisów wynikających z Programu. Uchwały te zobowiązują Starostę Piotrkowskiego do przedstawienia rocznej informacji dotyczącej wykonywania zapisów Programu przez okres 3 lat. 5.2.1.1. System gazowniczy Gazociągi przecinają Powiat Piotrkowski ze wschodu na zachód i z północy na południe, przebiegając przez gminy: Gorzkowice, Rozprza, Wolbórz, Wola Krzysztoporska, Moszczenica i Czarnocin. Maksymalna średnica gazociągów przebiegających przez Powiat Piotrkowski wynosi 350 mm. Dane na temat długości sieci rozdzielczej i przesyłowej zamieszczono w poniższej tabeli. Tabela 22 Zestawienie danych dotyczących infrastruktury gazowniczej, ilości odbiorców i zużycia gazu ziemnego na terenie Powiatu Piotrkowskiego Wyszczególnienie Stan na dzień 31.12.2011 długość czynnej sieci przesyłowej w km 101,722 długość czynnej sieci rozdzielczej w km 44,105 czynne połączenia gazu do budynków mieszkalnych i nie mieszkalnych w szt. 1063 ilość odbiorców gazu wg gospodarstw domowych 3629 zużycie gazu na ogrzewanie mieszkań w tys. m3 669,8 Źródło: Bank Danych Regionalnych (www.stat.gov.pl) , 2011 5.2.1.2. System elektroenergetyczny Teren powiatu zaopatrywany jest w energie elektryczną przez PGE Dystrybucja SA Łódź-Teren Rejon Energetyczny Piotrków Tryb., PGE Dystrybucja SA Łódź, Rejon Energetyczny Radomsko. Przez teren powiatu przebiega linia 110 kV relacji Łaznów-Brójce i Tomaszów 2- Łaznów oraz zlokalizowano stację wysokiego napięcia RPZ Łaznów, RPZ Kalinko i GPZ Piotrków o łącznej mocy transformatorów 102 MVA. Według informacji PGE Dystrybucja SA corocznie sieć energetyczna jest rozbudowywana, dobudowywane są nowe odcinki sieci napowietrznej linii energetycznej i dobudowywane są stacje transformatorowe zarówno wysokiego jak i niskiego napięcia. Wynika to z ciągłego rozwoju terenów wiejskich i potrzeby mieszkańców posiadania dostępu do nieprzerwanych dostaw energii elektrycznej. 5.2.1.3. System ciepłowniczy Powiat Piotrkowski charakteryzuję się dużym zróżnicowaniem źródeł cieplnych, pracujących na cele grzewcze i przygotowanie ciepłej wody użytkowej. Na terenie powiatu występują następujące gminne systemy ciepłownicze: 102 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 Tabela 23 Źródła ciepła na terenie powiatu Kotłownia/lokalizacja Moc kotłów (w MW) Paliwo (węgiel, gaz, olej, inne) Ilość spalanego paliwa Mg, m3 Stan techniczny Gmina Czarnocin Urząd Gminy 0,06 Olej opałowy 3,9 Mg dobry NZOZ w Czarnocinie 0,075 jw 3,4 Mg jw Gmina Gorzkowice OSP Gorzkowice 5 MW Węgiel 2,10 Dobry Baza Gospodarki Komunalnej 5 MW Węgiel 1,00 Dobry Szkoła Podstawowa w Gorzkowicach i Gimnazjum w Gorzkowicach 0,40 MW Miał 77.239 kg Dobry Przedszkole Samorządowe w Gorzkowicach 0,24 MW Gaz 12.292 m3 Dobry Szkoła Podstawowa w Krzemieniewicach 0,15 MW Węgiel 32.8010 kg Dobry Szkoła Podstawowa w Gościnnej 0,12 MW Węgiel 22.420kg Dobry Gminna Biblioteka Publiczna w Gorzkowicach 0,024 Gaz 2.933 m3 Dobry Gmina Grabica Urząd Gminy Grabica 0,240 olej ok.12 m3/rok Ośrodek Zdrowia w Grabicy 0,135 olej ok. 11 m3/rok Centrum Edukacyjne w Kamocinie 0,08 olej ok. 6 m3/rok Lecznica dla Zwierząt w Grabicy 0,03 węgiel ok. 2 Mg/rok węgiel ok. 1 Mg/rok Filia Biblioteczna w Krzepczowie Gmina Moszczenica Szkoła Podstawowa/Jarosty - Węgiel - dobry Szkoła Podstawowa /Baby - Olej - dobry Gminny Ośrodek Kultury/Moszczenica 130 kw Olej - dobry Olej - dobry Urząd Gminy/Moszczenica Szkoła Podstawowa /Moszczenica 225 kw Olej - dobry Szkoła Podstawowa /Rękoraj 150 kw Miał - dobry Miał - dobry Ośrodek Zdrowia/Srock Zespół Szkół/Srock 300 kw Miałowo-węglowy - dobry Zespół Szkół/Moszczenica 225 kw Olej - dobry Gmina Wolbórz MIEJSKI OŚRODEK KULTURY W WOLBORZU 0,17 gaz dobry URZĄD MIEJSKI W WOLBORZU 0,1 gaz dostateczny 103 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 OŚRODEK ZDROWIA W WOLBORZU 0,08 gaz dobry SZKOŁA PODSTAWOWA W WOLBORZU 0,48 gaz dobry 0,2 olej dobry 0,12 olej dobry 0,06 olej dobry PRZEDSZKOLE W WOLBORZU 0,04 gaz dobry OŚRODEK ZDROWIA W GOLESZACH 0,05 węgiel SZKOŁA PODSTAWOWA GOLESZE SZKOŁA PODSTAWOWA KOMORNIKI SZKOŁA PODSTAWOWA PROSZENIE 20 Mg dostateczny Źródło: dane z Urzędów Gmin, 2012 5.2.1.4. Bilans emisji pyłowej i gazowej Emisja niska Niewielki stopień gazyfikacji terenu oraz wysokie ceny gazu powodują, iż ciągle najpopularniejszym paliwem ze względu na bliskość kopalń, jest węgiel kamienny oraz miał i muł węglowy. Chociaż wiele instytucji publicznych i zakładów przemysłowych coraz częstej decyduje się na ograniczenie emisji poprzez zmianę medium grzewczego z węgla na gaz lub olej opałowy, a nawet odnawialne źródła ciepła to nadal wielkim problemem pozostaje emisja do atmosfery zanieczyszczeń z palenisk domowych – problem szczególnie uciążliwy w okresie grzewczym. Podstawowym celem w ochronie powietrza jest systemowe ograniczenie emisji substancji szkodliwych do atmosfery, poprzez kompleksową likwidację istniejących, nieefektywnych źródeł ciepłą. Założony cel osiąga się poprzez wprowadzanie: ekologicznych, energooszczędnych urządzeń grzewczych (kotły), odnawialnych źródeł energii (biomasa, układy solarne, pompy ciepła), możliwość realizacji kompleksowych. Na bazie wskaźników szacunkowych zużycia paliwa przy określonym zapotrzebowaniu na ciepło wyznaczono wielkości emisji z badanych źródeł. W poniższej tabeli zestawiono emisje dla źródeł powierzchniowych w mieście Żywcu i w centralnych miejscowościach pozostałych Gmin. Tabela 24 Emisja zanieczyszczeń do powietrza ze wszystkich nośników energii w 2011 r. 104 Rodzaj zanieczyszczenia [ton/rok] AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 Aleksandrów Czarnocin Gorzkowice Grabica Łęki Szlacheckie Moszczenica Ręczno Rozprza Sulejów Wola Krzysztoporska Wolbórz Razem nośniki energii SO2 550,8 129,0 114,4 51,2 273,4 152,8 77,6 236,9 207,6 233,8 180,5 NOx 197,4 19,3 17,3 7,7 41,2 21,7 11,7 34,4 30,5 35,2 18,8 CO 586,4 982,0 871,1 390,1 2081,6 1174,4 590,5 1817,1 1583,4 1779,5 1393,4 Pył 318,4 222,4 197,3 88,9 470 260,4 134,0 403,1 355,2 402,0 288,6 Źródło: opracowanie własne, do obliczeń użyto Programu OPERAT2000 Na tle innych powiatów w województwie łódzkim emisja zanieczyszczeń w Powiecie Piotrkowskim jest zadawalająca jedynie w przypadku NO2. Na wysokim poziomie kształtuje się roczna emisja takich zanieczyszczeń jak CO i pył, co związane jest bezpośrednio z powszechnym stosowaniem na terenie gmin powiatu paliwa węglowego oraz słabym rozwinięciem systemu gazowniczego. Emisja z emitorów liniowych Jednym z podstawowych czynników środowiskotwórczych, związanych z komunikacji, jest zanieczyszczenie powietrza występujące w sąsiedztwie dróg. Pojazdy samochodowe poruszające się po drogach, emitują do atmosfery duże ilości różnorodnych substancji toksycznych, powstających w wyniku spalania paliwa napędowego, a także na skutek wzajemnego oddziaływania opon i nawierzchni dróg oraz zużywania się niektórych elementów pojazdu (powstają wtedy zanieczyszczenia w postaci pyłów gumowych, azbestowych, kamiennych oraz rdzy, sadzy itp.). Jest to problem narastający, zwłaszcza na terenie miast i centrum gmin. Mimo prowadzonej tam modernizacji układów komunikacyjnych, wskutek lawinowo narastającej liczby samochodów, płynność ruchu w godzinach szczytu jest zakłócona. Obecność spalin samochodowych najdotkliwiej odczuwany jest w letnie, słoneczne dni, ponieważ oprócz toksycznych spalin tworzy się bardzo szkodliwa dla zdrowia, przypowierzchniowa warstwa ozonu pochodzenia fotochemicznego. Łączna długość dróg publicznych w Powiecie Piotrkowskim wynosi ok. 1500 km. Drogi, które przebiegają przez teren powiatu to drogi gminne, powiatowe, wojewódzkie i krajowe. Długość dróg wynosi odpowiednio: gminne 742 km, powiatowe 536 km, wojewódzkie, krajowe 119 km. Zarządcami dróg, do właściwości, których należą sprawy z zakresu planowania budowy, modernizacji, utrzymania i ochrony dróg, są następujące organy administracji rządowej i samorządowej: dróg krajowych – Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad w Katowicach, dróg wojewódzkich – Zarząd Województwa Łódzkiego, dróg powiatowych – Powiatowy Zarząd Dróg, dróg gminnych – władze Gmin. Utrzymanie dróg we właściwym stanie technicznym, daje możliwość szybkiego i dogodnego komunikowania się. Stanowiąc podstawę do podnoszenia atrakcyjności terenu powiatu, wymaga ciągłego 105 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 utrzymywania wszystkich dróg na odpowiednim poziomie technicznym oraz podnoszenia ich parametrów technicznych i dostosowywania do standardów europejskich. Procentowy udział pojazdów na drodze: dla dróg wojewódzkich: osobowe 85,8%, dostawcze 10,8%, ciężarowe 1,6%, autobusy 1,7%, motocykle 0,1%, dla dróg powiatowych i gminnych: osobowe 82,6%, dostawcze 13,3%, ciężarowe 2,6%, autobusy 1,3%, motocykle 0,2%, Przyjęte natężenie ruchu dla dróg: krajowych – 8244 [poj/dobę], wojewódzkich – 12064 [poj/dobę], powiatowych - 5988 [poj/dobę], gminnych – 724 [poj/dobę]. Na podstawie danych dotyczących natężenia ruchu oraz udziału poszczególnych typów pojazdów w tym ruchu (raport „Generalny pomiar ruchu 2010 – Synteza wyników” na zlecenie Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad oraz opracowania Ministerstwa Środowiska „Wskazówki dla wojewódzkich inwentaryzacji emisji na potrzeby ocen bieżących i programów ochrony powietrza” oszacowano wielkość emisji komunikacyjnej. Wyniki przedstawiono w poniższej tabeli. Tabela 25 Roczna emisja substancji szkodliwych do atmosfery ze środków transportu na terenie Powiatu Piotrkowskiego w 2011 roku Nazwa emitora drogi wojewódzkie drogi powiatowe drogi gminne Emis.max. Emisja Emisja śr. mg/s Mg/rok mg/s tlenek węgla 651,1 20533,203 6,51E+05 benzen 5,853 184,592 5853,361 węglowodory alifatyczne 99,467 3136,796 99467,137 węglowodory aromatyczne 29,84 941,039 29840,141 tlenki azotu 393,44 12407,49 3,93E+05 pył ogółem 22,655 714,455 22655,225 dwutlenek siarki 30,797 971,211 30796,91 tlenek węgla 62495,206 1970,849 62495,206 benzen 562,627 17,743 562,627 węglowodory alifatyczne 9620,528 303,393 9620,528 węglowodory aromatyczne 2886,158 91,018 2886,158 tlenki azotu 38060,662 1200,281 38060,662 pył ogółem 2201,843 69,437 2201,843 dwutlenek siarki 2972,533 93,742 2972,533 tlenek węgla 11754,899 370,702 11754,899 benzen 105,826 3,337 105,826 węglowodory alifatyczne 1809,552 57,066 1809,552 węglowodory aromatyczne 542,866 17,12 542,866 tlenki azotu 7158,937 225,764 7158,937 pył ogółem 414,151 13,061 414,151 dwutlenek siarki 559,112 17,632 559,112 tlenek węgla 7324,827 230,996 7324,827 benzen 65,943 2,08 65,943 Nazwa zanieczyszczenia drogi krajowe 106 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 węglowodory alifatyczne 1127,586 35,56 1127,586 węglowodory aromatyczne 338,276 10,668 338,276 tlenki azotu 4460,947 140,68 4460,947 pył ogółem 258,07 8,138 258,07 dwutlenek siarki 348,399 10,987 348,399 Źródło: opracowanie własne, do obliczeń użyto Programu OPERAT2000 EMISJA Z PRZEMYSŁU Według danych uzyskanych przez WIOŚ na drodze ankietyzacji zakładów i analizy informacji przesyłanych przez podmioty gospodarcze do Urzędu Marszałkowskiego, w roku 2010 do powietrza wyemitowane zostało w sposób zorganizowany z terenu powiatu piotrkowskiego ziemskiego: ok. 48 Mg dwutlenku siarki ok. 47 Mg dwutlenku azotu, ok. 117 Mg tlenku węgla, ok. 49 Mg pyłu zawieszonego. 5.2.2. Identyfikacja potrzeb Przeprowadzona analiza stanu zanieczyszczenia powietrza wykazała, że na terenie Powiatu Piotrkowskiego w celu zmniejszenia emisji i imisji wskazane są działania dążące do poprawy czystości atmosfery. W związku z zaostrzeniem się przepisów ochrony środowiska oraz w interesie mieszkańców działania te należałoby przeprowadzić w następujących kierunkach poprzez wdrożenie niżej wymienionych celów: Systematyczna poprawa jakości powietrza na obszarze gmin Powiatu Opracowanie planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe oraz jego sukcesywne wdrażanie Opracowanie i wdrożenie strategii zmniejszania stężenia pyłów drobnych PM10 oraz ozonu przyziemnego w powietrzu. Zwiększenie świadomości społeczności lokalnej w zakresie potrzeb i możliwości ochrony powietrza, w tym oszczędności energii i stosowania odnawialnych źródeł energii. Wspieranie i promocja ekologicznych nośników energii Wymiana konwencjonalnie opalanych pieców węglem na ogrzewania gazowe lub inne przyjazne środowisku nośniki energii zarówno w obiektach publicznych, jak mieszkaniach prywatnych (realizacja Programu ograniczenia niskiej emisji) Wzrost wykorzystania odnawialnych źródeł energii Wspieranie i promowanie korzystania z materiałów energooszczędnych w budownictwie przez mieszkańców Kontynuowanie prac termomodernizacyjnych na terenie gminy Intensyfikację działań związanych z modernizacją dróg. 107 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 5.2.3. Cel Cele i zadania środowiskowe do roku 2016 i do roku 2020 Cele długoterminowe do roku 2020 Cel P.1.1 P1 Poprawa jakości powietrza oraz obniżenie poziomu substancji szkodliwych w powietrzu P.1.2 P.1.3 Cele krótkoterminowe do roku 2016 Poprawa, jakości powietrza poprzez ograniczenie emisji z procesów spalania paliw do celów grzewczych, ograniczenie niskiej emisji, zmniejszenie zapotrzebowania na energię Zadanie Zadanie Jednostka odpowiedzialna P.1.1.1 Termomodernizacja powiatowych placówek oświaty Powiat Piotrkowski P.1.1.2 Wykonanie „Założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe” Gminy Powiatu Piotrkowskiego P.1.1.3 Tworzenie lokalnych sieci ciepłowniczych i podłączanie do nich budynków z indywidualnymi paleniskami domowymi Gminy Powiatu Piotrkowskiego P.1.2.1 Modernizacja układu drogowego w powiecie Powiatowy Zarząd Dróg, Wojewódzki Zarząd Dróg, GDDKiA, Gminy Powiatu Piotrkowskiego P.1.2.2 Budowa i organizacja tras rowerowych Powiat Piotrkowski, Gminy Powiatu Piotrkowskiego Poprawa jakości powietrza poprzez poprawienie warunków ruchu drogowego na terenie powiatu Poprawa jakości powietrza poprzez prowadzenie edukacji ekologicznej w zakresie ochrony powietrza P.1.3.1 P.1.4.1 P.1.4 Poprawa jakości powietrza poprzez ograniczenie emisji zorganizowanej P.1.4.2 Prowadzenie edukacji ekologicznej w zakresie wpływu spalania paliw złej jakości oraz odpadów w paleniskach domowych na stan czystości powietrza, możliwości oszczędzania energii oraz promocji korzystania z transportu zbiorowego oraz transportu rowerowego Powiat Piotrkowski, Gminy Powiatu Piotrkowskiego Sukcesywna kontrola uciążliwych źródeł zanieczyszczeń WIOŚ Wdrażanie systemów zarządzania środowiskowego Przedsiębiorstwa działające na terenie Powiatu Piotrkowskiego 108 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 5.2.4. L.P. Harmonogram zadań w zakresie ochrony powietrza Termin rozpoczęcia planowany Nazwa zadania Termin zakończenia planowany Jednostka odpowiedzialna Planowane koszty ogółem Partnerzy Źródła finansowania [PLN] tys. ZADANIA WŁASNE POWIATU P.1.1.2 Termomodernizacja powiatowych placówek oświaty 2013 2020 Powiat Piotrkowski 3 000 Administratorzy budynków komunalnych Środki własne, WFOŚiGW P.1.3.1 Prowadzenie edukacji ekologicznej w zakresie wpływu spalania paliw złej jakości oraz odpadów w paleniskach domowych na stan czystości powietrza, możliwości oszczędzania energii oraz promocji korzystania z transportu zbiorowego oraz transportu rowerowego 2013 2020 Powiat Piotrkowski 30 Organizacje ekologiczne Środki własne, WFOŚiGW P.1.2.2 Budowa i organizacja tras rowerowych 2013 2020 Powiat Piotrkowski b.d. Gminy Powiatu Piotrkowskiego Środki własne, WFOŚiGW 20 000 Gminy Powiatu Piotrkowskiego, Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad Środki własne, UE b.d Powiat Piotrkowski, Gminy Powiatu Piotrkowskiego P.1.2.1 Modernizacja dróg powiatowych 2013 2016 Powiatowy Zarząd Dróg ZADANIA KOORDYNOWANE POWIATU P.1.4.2 Wdrażanie systemów zarządzania środowiskowego 2013 2020 Przedsiębiorstwa działające na terenie Powiatu Piotrkowskiego P.1.4.1 Sukcesywna kontrola uciążliwych źródeł zanieczyszczeń 2013 2020 Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska w Łodzi b.d Powiat Piotrkowski Środki własne P.1.2.1 Modernizacja dróg powiatowych 2013 2016 Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad, Wojeódzki Zarząd Dróg b.d. Powiat Piotrkowski Środki własne 60000 Powiatowy Zarząd Dróg, Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad Środki własne ZALECENIA DLA GMIN POWIATU PIOTRKOWSKIEGO P.1.2.1 Modernizacja tras komunikacyjnych należących do powiatu na terenie Gmin 2013 2016 Gminy Powiatu Piotrkowskiego Środki własne, UE 109 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 P.1.1.1 Termomodernizacja powiatowych obiektów użyteczności publicznej 2013 2016 Gminy Powiatu Piotrkowskiego 1500 - Środki własne, WFOŚiGW P.1.1.2 Wykonanie „Założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe” 2013 2016 Gminy Powiatu Piotrkowskiego 200 Powiat Piotrkowski Środki własne, WFOŚiGW P.1.1.3 Tworzenie lokalnych sieci ciepłowniczych i podłączanie do nich budynków z indywidualnymi paleniskami domowymi 2013 2016 Gminy Powiatu Piotrkowskiego 300 P.1.3.2 Prowadzenie edukacji ekologicznej młodzieży i dorosłych w zakresie ochrony powietrza 2013 2020 Gminy Powiatu Piotrkowskiego 450 ZADANIA WŁASNE POWIATU 23 030 ZADANIA KOORDYNOWANE POWIATU - ZALECENIA DLA GMIN POWIATU PIOTRKOWSKIEGO 62 450 Środki własne, WFOŚiGW Organizacje ekologiczne Środki własne, WFOŚiGW 110 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 5.2.5. Wnioski Zgodnie z art. 85. Ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska „ochrona powietrza polega na zapewnieniu jak najlepszej jego jakości, w szczególności przez: utrzymanie poziomów substancji w powietrzu poniżej dopuszczalnych dla nich poziomów lub co najmniej na tych poziomach, zmniejszanie poziomów substancji w powietrzu co najmniej do dopuszczalnych, gdy nie są one dotrzymane oraz zmniejszanie i utrzymanie poziomów substancji w powietrzu poniżej poziomów docelowych albo poziomów celów długoterminowych lub co najmniej na tych poziomach”. W kontekście powyższego, zaproponowane kierunki działań sformułowane w odniesieniu do celów krótkoterminowych związane są z ograniczaniem emisji zanieczyszczeń do powietrza pochodzących zarówno ze źródeł komunalnych, komunikacyjnych jak też i przemysłowych. W celu ograniczenia emisji zanieczyszczeń emitowanych do powietrza w wyniku prowadzenia komunalnej gospodarki cieplnej wyróżnić można dwa kierunki działań: wzrost energooszczędności m.in. poprzez stosowanie zabiegów termoizolacyjnych - modernizacje budynków mieszkalnych, publicznych i innych; modernizacja lub przebudowa systemów ogrzewania – szczególnie małych kotłowni oraz indywidualnych palenisk domowych (w gospodarce cieplnej duże znaczenie mają uwarunkowania rynkowe, stąd też wskazanie szczegółowych wytycznych nie jest możliwe; generalnie, na terenach, gdzie dominuje zabudowa rozproszona, brak jest ekonomicznego uzasadnienia dla rozwoju centralnych systemów ciepłowniczych). Tam, gdzie będzie to możliwe, podjęte zostaną działania zmierzające do jak najszybszej gazyfikacji obszarów o najwyższym poziomie niskiej emisji. Szczególną uwagę należy poświęcić miejscowościom wypoczynkowym, gdzie zanieczyszczenia pochodzące z lokalnych kotłowni, m.in. ośrodków turystycznych, stanowią duże zagrożenie dla walorów tych miejscowości. Jednym ze sposobów ograniczania niskiej emisji jest także wzrost wykorzystania alternatywnych źródeł energii i sukcesywne zastępowanie paliw tradycyjnych paliwami gazowymi i olejowymi. Alternatywą dla paliw tradycyjnych jest wykorzystanie innych źródeł energii: biomasy, energii geotermalnej, energii wód płynących, energii wiatru i energii słonecznej. Wykorzystanie alternatywnych źródeł wymaga jednak bardzo szczegółowej analizy stanu istniejącego i możliwych do osiągnięcia korzyści. Znaczną poprawę jakości powietrza można uzyskać w wyniku prowadzenia edukacji ekologicznej mieszkańców, na temat szkodliwości spalania odpadów w paleniskach domowych lub na powierzchni terenu. Najważniejsze zakłady przemysłowe, mające największy wpływ na emisje zanieczyszczeń do powietrza, prowadzą od wielu lat działania ukierunkowane na redukcję emisji zanieczyszczeń do powietrza. Duże zakłady objęte są dosyć dobrze funkcjonującym systemem monitoringu, a prowadzona w ostatnich latach polityka przyczyniła się do znaczącego spadku ich uciążliwości. Jednocześnie coraz większy udział w emisji zanieczyszczeń do powietrza mają małe i średnie zakłady. Dlatego też konieczne jest kontynuowanie ich monitoringu. Najskuteczniejszym działaniem jest zawieszenie kary za wprowadzanie zanieczyszczeń do środowiska i przeznaczenie tych środków finansowych na inwestycje proekologiczne. Ponadto, w dalszym ciągu powinny być realizowane działania i przedsięwzięcia zmierzające do ograniczania emisji zanieczyszczeń do powietrza z zakładów przemysłowych. W tym celu należy promować wprowadzanie „czystych technologii”, zmianę paliwa na bardziej przyjazne środowisku, modernizację procesów technologicznych, zmniejszenie materiałochłonności produkcji i instalowanie urządzeń oczyszczających. Kierunki działań związane z ograniczeniem powietrza ze źródeł komunikacyjnych wiążą się w sposób bezpośredni z eliminacją lub zmniejszeniem uciążliwości transportu drogowego dla otoczenia i koncentrują się przede wszystkim na poprawie warunków ruchu drogowego przy wykorzystaniu podstawowych narzędzi inżynierii ruchu, zapewniających zwiększenie płynności i przepustowości drogowej, na podwyższeniu standardów technicznych infrastruktury drogowej, zwłaszcza w obszarze o największym nasileniu ruchu oraz na rozwoju transportu zbiorowego. 111 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 5.3. GOSPODAROWANIE ODPADAMI 5.3.1. Charakterystyka i ocena stanu aktualnego Na terenie Powiatu Piotrkowskiego źródłami wytwarzanych odpadów są: przedsiębiorstwa prowadzące działalność gospodarczą gospodarstwa domowe, w których powstają także odpady wielkogabarytowe czy niebezpieczne obiekty infrastruktury społecznej i komunalnej obszary ogrodów, parków, cmentarzy, targowisk ulice i place Ilość wytwarzanych odpadów komunalnych, wskaźnik ich nagromadzenia, jak również ich struktura oraz skład są uzależnione od różnych uwarunkowań lokalnych. Należy do nich: poziom rozwoju gospodarczego obszaru, zamożność społeczeństwa, rodzaj zabudowy mieszkalnej, sposób gospodarowania zasobami, przyzwyczajenia w konsumpcji dóbr materialnych, a także cechy charakterologiczne mieszkańców i ich podatność na edukacje ekologiczną. Największy wpływ na ilość i skład morfologiczny powstających odpadów w danej społeczności mają pojedyncze decyzje zapadające w trakcie zakupów poszczególnych towarów i wyboru rodzaju opakowania. Odpady komunalne W powiecie piotrkowskim występują różne systemy zbierania odpadów komunalnych. Podstawę indywidualizacji postępowania w poszczególnych gminach stanowią sposoby zbiórki odpadów gwarantujące ich sprawny przewóz od wytwórcy do miejsca przetworzenia lub unieszkodliwienia. Sektor usług związanych ze zbiórką i transportem odpadów jest wystarczająco rozwinięty, aby zapewnić konkurencyjność w tej dziedzinie i możliwość wyboru przez poszczególne podmioty oraz mieszkańców firmy, z którą zawierają umowę. Częstotliwość wywozu odpadów, określana w gminnych przepisach porządkowych, dostosowana jest do lokalnej specyfiki i występujących uwarunkowań. Na obszarze większości gmin stosowany jest system opłat uzależniony od ich faktycznie odebranych ilości, przy czym są też stosowane systemy opłat ryczałtowych. W jednej z tych form stawki ryczałtowe ustalane są według określonych lokalnym prawem częstotliwości wywozu odpadów, bez względu na poziom zapełnienia pojemnika w dniu odbioru odpadów, a w drugiej poziom opłat jest uzależniony od liczby mieszkańców danej posesji. We wszystkich gminach powiatu prowadzona jest selektywna zbiórka odpadów, przy czym dominującym systemem jest segregacja prowadzona „u źródła” poprzez gromadzenie poszczególnych odpadów (szkło, plastik, papier, metal) w odpowiednio oznakowanych workach. W zabudowie wielorodzinnej dominuje system zbiórki odpadów segregowanych do specjalnie oznakowanych kontenerów (lub typu iglo). Odpady wielkogabarytowe nie wymagają specjalnych urządzeń do zbierania. W określonych harmonogramem dniach są wystawiane przed domem lub na miejsce wyznaczone do tego celu przez zarządcę nieruchomości, z którego odbierane są przez uprawniony podmiot. Mieszkańcy ponoszący opłaty ryczałtowe za odbiór odpadów zmieszanych są motywowani do lepszej zbiórki surowców wtórnych poprzez system ulg i bonifikat, których wysokość jest uzależniona od ilości wysegregowanych odpadów. Od mieszkańców opłacających odbiór odpadów w systemie ilościowym opłaty za dobrze posegregowane odpady nie są pobierane wcale lub są wnoszone przy zakupie worków do selekcji. 112 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 Według stanu na dzień 31.12.2010 r. liczba mieszkańców w powiecie piotrkowski wynosiła 90 640 osób. Wytworzonych zostało 22 072 Mg odpadów komunalnych, z czego odebranych od mieszkańców zostało 9 872 Mg zmieszanych oraz posegregowanych odpadów komunalnych. Zorganizowanym systemem zbierania odpadów komunalnych objętych jest ok. 82% mieszkańców powiatu. Oprócz systemu zbierania zmieszanych odpadów komunalnych na terenie powiatu istnieje system selektywnego zbierania odpadów. Selektywnie zbierane są odpady opakowaniowe: papier i tektura, szkło, tworzywa sztuczne, odpady ulegające biodegradacji, odpady niebezpieczne, baterie i akumulatory, zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny. Tabela 26 Bilans zebranych selektywnie odpadów komunalnych na terenie powiatu w 2011 roku Masa odpadów opakowaniowych Papier i tektura Szkło Tworzywa sztuczne 133 723 222 Masa odpadów ulegających biodegradacji Masa odpadów niebezpiecznych Masa baterii i akumulatorów Masa sprzętu elektrycznego i elektronicznego Masa odpadów innych Suma 9,3 108,5 1307 Mg 88 23,82 0 Źródło: dane z urzędów gmin powiatu piotrkowskiego Odsetek odpadów komunalnych zebranych selektywnie do ogółu odpadów komunalnych zebranych w 2011 r. na terenie powiatu wyniósł 13,25%. Odpady ulegające biodegradacji Odpady ulegające biodegradacji są to odpady, które ulegają rozkładowi tlenowemu lub beztlenowemu przy udziale mikroorganizmów. Odpadami ulegającymi biodegradacji są: papier i tektura; odzież i tekstylia z materiałów naturalnych (50%), odpady z terenów zielonych, odpady kuchenne i ogrodowe, drewno (50%), odpady wielomateriałowe (40%), frakcja drobna <10 mm (30%). Ilości wytworzonych komunalnych odpadów ulegających biodegradacji na terenie powiatu przedstawia się następująco: papier i tektura 1244,5 Mg odzież i tekstylia 260,6 Mg odpady z terenów zielonych 632,6 Mg odpady kuchenne i ogrodowe 7 606 Mg drewno 74,9 Mg odpady wielomateriałowe 371,8 Mg frakcja drobna 1 082,6 Mg. Odpady ulegające biodegradacji odbierane były od mieszkańców w ramach prowadzonych selektywnych zbiórek „u źródła”. Odbierane w ten sposób były odpady kuchenne ulegające biodegradacji (20 01 08) oraz odpady ulegające biodegradacji pochodzące z pielęgnacji ogrodów (20 02 01). Zmieszane odpady komunalne przekazywane były do sortowni odpadów, gdzie poddane zostały procesom odzysku. Wśród wyselekcjonowanych odpadów część zaliczana jest do grupy odpadów ulegających biodegradacji i są to: papier i tektura (19 12 01), drewno (19 12 07) oraz tekstylia (19 12 08). W wyniku prowadzonego procesu segregacji powstaje balast, czyli odpady o kodzie 19 12 12 - inne odpady (w tym zmieszane substancje i przedmioty) z mechanicznej obróbki odpadów innych niż wymienione w 19 12 11. Odpady te w przewarzającej większości unieszkodliwiane były na składowiskach odpadów i tylko niewielka część poddawana była procesom odzysku. Odpady te w latach 2009 i 2010 poddawane były takim procesom odzysku jak: R3 – recykling lub regeneracja substancji organicznych, które nie są nie są stosowane jako rozpuszczalniki (włączając kompostowanie i inne biologiczne procesy przekształcania), R5 – recykling lub regeneracja innych materiałów nieorganicznych, R14 – inne działania polegające na wykorzystaniu odpadów w całości lub części oraz R15 – przetwarzanie odpadów, w celu ich przygotowania do odzysku, w 113 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 tym do recyklingu. Odpady ulegające biodegradacji, które nie zostały poddane procesom odzysku, unieszkodliwione zostały na składowiskach odpadów komunalnych. Unieszkodliwione zostały przede wszystkim frakcje biodegradowalne zawarte w zmieszanych odpadach komunalnych unieszkodliwianych na składowiskach odpadów oraz frakcje zawarte w balaście powstałym w wyniku procesów sortowania odpadów zmieszanych w sortowniach, a który nie zostały poddane procesom odzysku. System zbiórki odpadów na terenie powiatu Odbiór i transport odpadów komunalnych na terenie poszczególnych gmin jest realizowany w oparciu o wydane zezwolenia. Wykaz podmiotów obsługujących poszczególne Gminy powiatu przedstawiono poniżej. Tabela 27 Wykaz podmiotów odbierających odpady komunalne z terenu Powiatu Piotrkowskiego L.p. Gmina 1 Aleksandrów 2 Czarnocin 3 Gorzkowice Firmy prowadzące zbieranie P.H.U. JUKO Jerzy Szczukocki, Piotrków Tryb. Altvater Sulo Polska Sp. z.o.o., Oddział w Tomaszowie Mazowieckim P.H.U. JUKO Jerzy Szczukocki, Piotrków Tryb. Altvater Sulo Polska Sp. z.o.o., Oddział w Tomaszowie Mazowieckim P.H.U. JUKO Jerzy Szczukocki, Piotrków Tryb. REMONDIS Sp. z o.o., Warszawa EKO Region Sp. z o.o., Bełchatów P.H.U. JUKO Jerzy Szczukocki, Piotrków Tryb. Zakład Usług Komunalnych HAK Stanisław Burczyński, Piotrków Tryb. REMONDIS Sp. z o.o., Warszawa Przedsiębiorstwo Usług Komunalnych Bizmex, Kruszów 4 Grabica 5 Łęki Szlacheckie EKO Region Sp. z o.o., Bełchatów 6 Moszczenica P.H.U. JUKO Jerzy Szczukocki, Piotrków Tryb. Zakład Usług Komunalnych HAK Stanisław Burczyński, Piotrków Tryb. EKO Region Sp. z o.o., Bełchatów Spółdzielnia AGROMEL, Wolbórz REMONDIS Sp. z o.o., Warszawa VEOLIA Usługi dla Środowiska S.A., Tomaszów Mazowiecki Zakład Usług Komunalnych Ireneusz Czajka, Piotrków Tryb. 7 Ręczno P.H.U. JUKO Jerzy Szczukocki, Piotrków Tryb. (posiada zezwolenie jednak fizycznie nie ma podpisanych umów) EKO Region Sp. z o.o., Bełchatów Rozprza Zakład Gospodarki Komunalnej Gminy Rozprza, EKO-REGION Sp. z o.o., Bełchatów P.H.U. JUKO Jerzy Szczukocki, Piotrków Tryb. Zakład Usług Komunalnych HAK Stanisław Burczyński, Piotrków Tryb. Sulejów Miejski Zakład Komunalny, ul. Konecka 42 Sulejów REMONDIS Sp. z o.o., ul. śelazna 7, Piotrków Tryb. P.H.U. JUKO Jerzy Szczukocki, Piotrków Tryb. Zakład Usług Komunalnych HAK Stanisław Burczyński, Piotrków Tryb. 8 9 114 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 P.H.U. JUKO Jerzy Szczukocki, Piotrków Tryb. Wola Zakład Usług Komunalnych HAK Stanisław Burczyński, Piotrków Krzysztoporska Tryb. EKO Region Sp. z o.o., Bełchatów 10 11 Wolbórz Spółdzielnia AGROMEL, Wolbórz Źródło: dane z urzędów gmin powiatu piotrkowskiego Instalacje do unieszkodliwiania odpadów przez składowanie Tabela 28 Wykaz czynnych składowisk odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne, na których unieszkodliwiane są odpady komunalne (stan na dzień. 31.12.2011) Pojemność (m3) Nazwa Gmina całkowita wykorzystana Gminne Składowisko Odpadów w Moszczenicy Moszczenica 185 440 81 502 Składowisko odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne w Sulejowie* Sulejów 450 000 429 477 * składowisko niespełniające wymagań technicznych przeznaczone do zamknięcia do końca 2012 r. Źródło: Program gospodarki odpadami dla województwa łódzkiego 2012 Składowiska niespełniające wymagań technicznych wymagające dostosowania muszą zostać dostosowane do końca 2012 roku. Jeśli tego nie wykonają we wskazanym terminie będą musiały zostać niezwłocznie zamknięte. Instalacje do odzysku funkcjonujące na terenie powiatu piotrkowskiego: ENERGO-RECYKLING, Gospodarka odpadami, Krzysztof Jarzecki, Wola Krzysztoporska, ul. Fabryczna 1. Odzyskowi podlegają odpady drewna rozdrabniane rębakiem i brykietowane. Brykiety wykorzystywane jako opał. Moc przerobowa 1100Mg/rok. ROMINEX w Rusocinach 32 gm. Grabica. Odzyskowi podlegają odpady szkła. Szkło jest poddawane sortowaniu, kruszeniu i mieleniu, wyniku czego powstaje szkło drobne stanowiące składnik mas wsadowych w produkcji szkła oraz mączka szklana stanowiąca surowiec do produkcji wyrobów ceramiki budowlanej. Moc przerobowa 3450 Mg/rok.. Zakłady „RUNO” w miejscowości Młynary 44, gm. Wolbórz. Odzysk własnych odpadów produkcyjnych, tj. drewna, trocin, ścinków w ilości 1 100 Mg/rok, poprzez wykorzystanie do produkcji brykietu jak również użycia jako paliwa lub innego środka wytwarzania energii Fadrew Komponenty Sp. z o.o. z siedzibą: ul. Kitowicza 28, 97-320 Wolbórz. Odzysk własnych odpadów produkcyjnych, tj. drewna, trocin, ścinków w ilości 3 600 Mg/rok, poprzez wykorzystanie do produkcji brykietu jak również użycia jako paliwa lub innego środka wytwarzania energii. Firma "AGRO-Bogdan Kocięba" w Czarnocinie ul. Główna 160. Odzysk odpadów poektrakcyjnych (śruta sojowa) w ilości 3000Mg rocznie poprzez wykorzystanie jako komponentu do produkcji mieszanek paszowych. EKOZAP s.c. ul. Nowa 28, 90-031 Łódź. Odzysk odpadów prowadzony jest w Lubiatowie, gm. Wolbórz. Proces odzysku polega na przetwarzania odpadów w celu uzyskania paliwa alternatywnego. „ALLKOMP” w Sulejowie. Odzysk odpadów prowadzony jest w Sulejowie ul. Częstochowska 5. Proces odzysku polega na mieleniu odpadów kabli oraz na kruszeniu odpadów ze szkła, celem ich dalszego wykorzystania. PPHU „PARYS” S.C. Produkcja karmy dla zwierząt, Longinówka nr 38, 97-340 Rozprza. Odzysk dotyczy wykorzystania odpadowej tkanki zwierzęcej i odpadów spożywczych do produkcji karmy dla zwierząt. Ilość odpadów poddawanych odzyskowi w okresie roku wynosi 1500 Mg. Firma Handlowo – Produkcyjno - Usługowa Henryk Sienkiewicz, Dęba 25, 97-510 Ręczno. 115 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 Odzyskowi zostaną poddane odpady folii i szkła oraz odpady metali i gumy, poprzez oddzieleniu ich od uszczelki gumowej (w przypadku kapsli i aluminiowych zakrętek), oczyszczeniu odpadów folii od zanieczyszczeń szkła (folia PVB, która łączy co najmniej dwie tafle szkła). Następnie odpady zostaną rozdrobnione celem dalszego wykorzystania. Zakład Chemiczny WaBa, W. i B. Jęcek, S.C., Dąbrowa nad Czarną 80A, 26-337 Aleksandrów. Proces odzysku polega na wykorzystaniu odpadów do produkcji płynów do spryskiwaczy szyb i reflektorów samochodowych oraz płynów instalacyjnych i płynów chłodniczych, poprzez mechanicznie oczyszczane (filtrowanie) i wyregulowane za pomocą komponentów chemicznych w zakresie odpowiedniego poziomu pH i stabilności chemicznej. Inne odpady, tj. opakowania z tworzyw sztucznych po umyciu i rozdrobnieniu posłużą do wyprodukowania opakowań z tworzywa sztucznych PE we własnej instalacji. Zakład Tworzyw Sztucznych, Łęki Szlacheckie 14 B, 97-352 Łęki Szlacheckie. Odpady typu PET politereftalan etylenu w postaci poprodukcyjnych tworzyw sztucznych, poddawany jest rozdrobnieniu i przekazywany na linię produkcyjną celem wytworzenia nowych wyrobów plastikowych (butelki pet, preformy). P.P.H. PLASTBUD S.C. ul. Wodna 15, 97-300 Piotrków Tryb. Użyte do odzysku posortowane opakowania z tworzyw sztucznych oraz tworzywa sztuczne są mielone, a otrzymany granulat wykorzystany do wyprodukowania nowych elementów: rur, kształtek kanalizacyjnych i innych produktów z tworzyw sztucznych. Wykonanie tych elementów nastąpi przy użyciu specjalistycznych urządzeń, będących na wyposażeniu spółki, tj.: rozdrabniacza tworzywa (młyn), wtryskarek do tworzyw sztucznych, form do kształtek kanalizacyjnych, wytłaczarek do rur, wiertarki stołowej, itp. Kierunki działań strategicznych w gospodarce odpadami komunalnymi Na terenie województwa łódzkiego wyszczególnione zostały 4 regiony, obejmujące obszary liczące, co najmniej 150 000 mieszkańców. Poza gminą Wola Krzysztoporska (Region II) cały powiat przynależy do Regionu III. W regionie III nie ma instalacji spełniającej warunki instalacji regionalnej do przetwarzania odpadów komunalnych (RIPOK). Istniejące instalacje zastępcze mogą stać się RIPOK po rozbudowie i przy spełnieniu minimalnych mocy przerobowych określonych dla tego regionu dla RIPOK. 116 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 Rysunek 19 Region III gospodarki odpadami komunalnymi wraz z wykazem instalacji regionalnych i zastępczych do przetwarzania zmieszanych odpadów komunalnych Źródło: Program gospodarki odpadami dla województwa łódzkiego 2012 5.3.2. Identyfikacja potrzeb W zakresie gospodarki odpadami komunalnymi zidentyfikowano następujące problemy: brak objęcia wszystkich mieszkańców powiatu zorganizowanym systemem odbierania odpadów komunalnych i systemem selektywnego odbierania odpadów komunalnych, zbyt duża ilość odpadów komunalnych unieszkodliwianych na składowiskach odpadów, brak rzeczywistych danych dotyczących wytwarzanych odpadów komunalnych, zbyt niskie poziomy selektywnego zbierania odpadów komunalnych, w tym odpadów niebezpiecznych i ulegających biodegradacji, brak znajomości rzeczywistego składu morfologicznego zmieszanych odpadów komunalnych, niewystarczająca liczba instalacji do mechaniczno – biologicznego przetwarzania odpadów komunalnych – wg stanu na dzień 31.12.2010 r. istniały tylko dwie instalacje do mechaniczno – biologicznego przetwarzania odpadów, nieosiągnięcie założonego poziomu redukcji ilości odpadów komunalnych ulegających biodegradacji unieszkodliwianych na składowiskach odpadów, niewielka aktywność gmin w zakresie działań zmierzających do tworzenia ponadgminnych jednostek organizacyjnych, które zajmowałyby się gospodarką odpadami komunalnymi, brak instalacji do termicznego przekształcania odpadów komunalnych, niska świadomość ekologiczna mieszkańców w zakresie gospodarowania odpadami, eksploatacja składowisk niespełniających wymagań technicznych. Ważnym elementem jest świadomość ekologiczna społeczeństwa, biorącego aktywny udział w procesie zagospodarowania odpadów. Edukacja ekologiczna jest procesem, którego głównym celem jest ukształtowanie aktywnej i odpowiedzialnej postawy mieszkańców powiatu piotrkowskiego w sferze konsumpcji, a także postępowania z odpadami. W zakresie gospodarki odpadami świadomość ekologiczna społeczeństwa jest nadal niewystarczająca, dlatego też konieczne jest przeprowadzanie edukacji ekologicznej. Stosuje się dwa rodzaje edukacji ekologicznej: 117 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 formalną obejmującą kształcenie dzieci i młodzieży oraz dorosłych na wszystkich szczeblach kształcenia, nieformalną, która stanowi uzupełnienie edukacji formalnej i jest organizowana wspólnie z organizacjami o profilu ekologicznym. Edukacja nieformalna odbywa się poprzez organizowanie imprez, konkursów, wycieczek. Celem edukacji jest wykształcenie wśród wszystkich grup społecznych odpowiedzialnych i świadomych zachowań w zakresie racjonalnej gospodarki odpadami, poprzez: realizację polityki edukacyjnej i informacyjnej na temat selektywnej zbiórki odpadów i przez to prowadzenie ekologicznego sposobu życia we własnym domu, świadome dokonywanie zakupów (minimalizacja wpływu reklam), przekonywanie do kupowania rzeczy trwałych, wybieranie towarów bezodpadowych oraz posiadających opakowanie łatwo ulegające całkowitej degradacji lub nadające się do utylizacji, rozpowszechnienie wiedzy, dotyczącej możliwości powtórnego wykorzystania odpadów (recykling) oraz wynikających z tego korzyści ekonomicznych, wskazywanie konkretnych działań poprawiających efektywność gospodarki odpadami. Właściwie ukierunkowana edukacja ekologiczna mieszkańców przyczyni się do zwiększenia efektywności prowadzonej selektywnej zbiórki odpadów, co zapewni pozyskanie surowców wtórnych, zmniejszenie ilości odpadów trafiających na składowisko zmniejszenie szkodliwości tych odpadów. Wdrożenie systemu motywacyjnego uwzględniającego aspekt finansowy przyczyni się do upowszechnienia selektywnej zbiórki odpadów. 118 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 Tabela 29 Harmonogram zadań strategicznych w gospodarce odpadami na terenie powiatu piotrkowskiego Lp. Nazwa zadania Jednostka odpowiedzialna Planowany termin realizacji Zadania pozainwestycyjne 1 Tworzenie regionalnych systemów gospodarki odpadami komunalnymi Gminy Powiatu Piotrkowskiego 2013-2017 2 Dostosowanie regulaminów utrzymania czystości i porządku na terenie gminy do zapisów Planu gospodarki odpadami województwa łódzkiego 2012 Gminy Powiatu Piotrkowskiego 6 miesięcy od uchwalenia planu 3 Przejęcie obowiązku odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości Gminy Powiatu Piotrkowskiego 01.07.2013 4 Roczne sprawozdanie z realizacji zadań z zakresu gospodarki odpadami komunalnymi Gminy Powiatu Piotrkowskiego Corocznie do końca I kwartału 5 Kwartalne sprawozdanie nt. postępowania z odpadami komunalnymi odebranymi od właścicieli nieruchomości Podmiot odbierający odpady komunalne od właścicieli nieruchomości Corocznie do końca miesiąca następującego po kwartale, którego dotyczy 6 Kwartalne sprawozdania nt. postępowania z nieczystościami ciekłymi odebranymi z terenu gminy Podmioty prowadzące działalność w zakresie opróżniania zbiorników bezodpływowych i transportu nieczystości ciekłych 2012-2013 7 Ustanowienie selektywnego zbierania odpadów komunalnych obejmującego co najmniej następujące frakcje odpadów: papier, metal, tworzywa sztuczne, szkło, opakowania wielomateriałowe, odpady komunalne ulegające biodegradacji, w tym odpady opakowaniowe ulegające biodegradacji Podmioty prowadzące działalność w zakresie opróżniania zbiorników bezodpływowych i transportu nieczystości ciekłych 2012-2013 8 Usuwanie odpadów z miejsc na ten cel nieprzeznaczonych tzw. „dzikich wysypisk” odpadów Gminy Powiatu Piotrkowskiego 2013-2020 9 Sukcesywne usuwanie wyrobów zawierających azbest Gminy Powiatu Piotrkowskiego 2013-2020 10 Zapewnienie budowy, utrzymania i eksploatacji własnych lub wspólnych z innymi gminami regionalnych instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych Gminy Powiatu Piotrkowskiego 2013-2020 11 Tworzenie punktów selektywnego zbierania odpadów komunalnych w sposób zapewniający łatwy dostęp dla wszystkich mieszkańców gminy, w tym wskazanie miejsca, w którym mogą być prowadzone zbiórki zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego pochodzącego z gospodarstw domowych Gminy Powiatu Piotrkowskiego 2013-2020 12 Prowadzenie działań informacyjnych i edukacyjnych w zakresie prawidłowego gospodarowania odpadami komunalnymi, w szczególności w zakresie selektywnego zbierania odpadów komunalnych Gminy Powiatu Piotrkowskiego 2013-2020 Zadania inwestycyjne 1 2 Budowa sortowni zmieszanych odpadów komunalnych Budowa składowiska odpadów niebezpiecznych dla wyrobów zawierających azbest Przedsiębiorstwo Komunalne Sp. z o.o. Moszczenica 2013 (koszt 1,5 mln zł) F.H.U. K. Domagalski, Witów Kolonia 39, Sulejów instalacja – Bliska Wola gmina Sulejów (koszt 4,5 mln. zł) 2013-2014 Źródło: Program gospodarki odpadami dla województwa łódzkiego 2012 119 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 5.3.3. Wnioski Cele w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi dla powiatu piotrkowskiego: Podnoszenie świadomości ekologicznej mieszkańców powiatu piotrkowskiego w zakresie właściwego gospodarowania odpadami, Objęcie wszystkich mieszkańców (100%) gmin powiatu piotrkowskiego zorganizowanym systemem zbierania odpadów do końca 2010 roku (objęcie umowami na odbiór odpadów komunalnych wszystkich mieszkańców powiatu), Zapewnienie do końca roku 2010 wszystkim mieszkańcom powiatu możliwości selektywnej zbiórki odpadów, Ograniczenie ilości odpadów kierowanych na składowisko (zmniejszenie do końca 2010 r. do max 85% wskaźnika masy składowanych odpadów komunalnych w stosunku do ogólnej masy wytworzonej w skali roku; do roku 2018 osiągniecie wskaźnika ilości składowanych odpadów komunalnych na poziomie 60% odpadów wytworzonych), Podnoszenie skuteczności selektywnego zbierania odpadów oraz rozwój selektywnej zbiórki odpadów w systemie pojemnikowym i workowym, ze szczególnym uwzględnieniem odpadów biodegradowalnych, wielkogabarytowych i niebezpiecznych, Ograniczenie składowania odpadów komunalnych podlegających biodegradacji do poziomu 75% wagowo tych odpadów w stosunku do ich ilości wytwarzanych w roku 1995 – w roku 2010, do roku 2013 – do poziomu 50% tych odpadów, a w roku 2020 – do poziomu 35% wagowo tych odpadów w stosunku do ich ilości wytwarzanych w roku 1995. Osiągniecie następujących poziomów selektywnego zbierania odpadów: Niebezpiecznych do poziomu 50% ich ilości zawartych w strumieniu odpadów komunalnych – w roku 2010, w roku 2015 – 80%, w roku 2018 – 90%, Wielkogabarytowych do poziomu 40% ich ilości zawartych w odpadach komunalnych – w roku 2010, w roku 2015 – 70%, w roku 2018 – 90%, Przydatnych do recyklingu, w tym opakowaniowych, wchodzących w skład odpadów komunalnych do poziomu 10% ich zawartości w strumieniu odpadów komunalnych – w roku 2010, w roku 2015 15%, w roku 2018 – 20%, Remontowo – budowlanych ze strumienia odpadów komunalnych do poziomu 50% w roku 2010,w roku 2018 – 80%, Zapewnienie skutecznych i zgodnych z wymogami ochrony środowiska rozwiązań w zakresie odzysku, recyklingu i unieszkodliwiania odpadów (rozwój innych niż składowanie technologii zagospodarowania i przekształcania odpadów), Zapewnienie wiarygodnego i obszernego monitoringu pozwalającego na diagnozowanie potrzeb w zakresie gospodarowania odpadami w powiecie. 5.4. ODDZIAŁYWANIE HAŁASU Głównymi źródłami hałasu na terenie Powiatu Piotrkowskiego są ruch drogowy, działalność przemysłowa oraz ruch kolejowy. Ochrona przed hałasem polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu akustycznego środowiska, w szczególności poprzez: utrzymanie poziomu hałasu poniżej dopuszczalnego lub co najmniej na tym poziomie; zmniejszanie poziomu hałasu, co najmniej do dopuszczalnego, gdy nie jest on dotrzymany. Jeżeli na terenach przeznaczonych do działalności produkcyjnej, składowania i magazynowania znajduje się zabudowa mieszkaniowa, szpitale, domy opieki społecznej lub budynki związane ze stałym albo czasowym pobytem dzieci i młodzieży, ochrona przed hałasem polega na stosowaniu rozwiązań technicznych zapewniających właściwe warunki akustyczne w budynkach Można to osiągnąć przez stosowanie rozwiązań technicznych i organizacyjnych zapobiegających powstawaniu lub przenikaniu hałasu do 120 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 środowiska, a także środków zmniejszających poziom hałasu lub poprzez eliminację czynności powodujących hałas. Zgodnie z przepisami Prawa ochrony środowiska (art. 115a) prowadzący instalację nie ma obowiązku uzyskania decyzji określającej poziom hałasu. Decyzję o dopuszczalnym poziomie hałasu wydaje organ ochrony środowiska z urzędu w przypadku stwierdzenia na podstawie pomiarów, że poza zakładem, w wyniku jego działalności, przekroczone są dopuszczalne poziomy hałasu. 5.4.1. Charakterystyka i ocena stanu aktualnego Istotnym i uciążliwym źródłem hałasu na terenie Powiatu Piotrkowskiego są małe przedsiębiorstwa nieposiadające żadnych zabezpieczeń akustycznych, są to głównie tartaki, stolarnie, warsztaty lakiernicze czy mechaniki samochodowej. Niejednokrotnie takie działalności są źródłem konfliktów mieszkańców z przedsiębiorcami, gdyż działalności te są uciążliwe dla mieszkańców, co przyczynia się do składania skarg i donosów na niewłaściwe funkcjonowanie przedsiębiorstw. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska przeprowadza kontrole i ustala szereg zaleceń dotyczących minimalizacji emisji hałasu, lub też z powodu znikomej i tylko okresowej uciążliwości sprawa nie jest kontynuowana. 5.4.1.1. Hałas przemysłowy Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Łodzi prowadzi coroczne kontrole w zakresie ochrony przed hałasem emitowanym do środowiska przez różnego rodzaju maszyny i urządzenia, a także niektóre procesy technologiczne, jak instalacje i wyposażenie małych zakładów rzemieślniczych oraz usługowych. Do hałasu przemysłowego zalicza się także dźwięki emitowane przez urządzenia obiektów handlowych (wentylatory, urządzenia klimatyzacyjne, itp.), a także urządzenia nagłaśniające w lokalach rozrywkowych i gastronomicznych. Skala zagrożeń hałasem przemysłowym nie jest zbyt duża, a zasięg jego oddziaływania ma zwykle charakter lokalny. Dominującymi źródłami hałasu były przedsiębiorstwa wielobranżowe, a także centra handlowe i usługowe. Każdego roku WIOŚ w Łodzi prowadzi badana kontrolne hałasu w kilkudziesięciu zakładach. W przypadku przekroczeń dopuszczalnego poziomu hałasu w porze dziennej przeważają przekroczenia z przedziału 0-5 dB. Większość uciążliwości powodowanych emisją hałasu wynika z niewłaściwej lokalizacji przedsiębiorstw, z których działalnością nierozłącznie jest związana emisja hałasu takich jak stolarnie czy tartaki. W związku z tym bardzo ważnym zaleceniem dla gmin Powiatu Piotrkowskiego jest lokowanie działalności uciążliwych w miejscach zapisanych w Miejscowych Planach Zagospodarowania Przestrzennego o przeznaczeniu na działalność produkcyjną i przemysłową, a nie na terenach zabudowy mieszkaniowej. 5.4.1.2. Hałas drogowy Układ linii autobusowych komunikacji lokalnej i PPKS jak i komunikacja samochodowa indywidualna stanowią podstawowe systemy transportowe przewozów pasażerskich na terenie powiatu. Część dróg cechują niskie parametry techniczne i zły stan nawierzchni. Program Państwowego Monitoringu Środowiska w ramach sieci regionalnej (wojewódzkiej) przewiduje badania hałasu emitowanego z dróg krajowych i wojewódzkich oraz linii kolejowych – w miejscach o szczególnym zagrożeniu (węzły drogowe, drogi tranzytowe przebiegające w pobliżu zabudowy mieszkaniowej). Zgodnie z wyżej wymienionym programem badania hałasu komunikacyjnego prowadzone są w stałych punktach, w cyklu pięcioletnim, wzdłuż głównych ciągów komunikacyjnych województwa. Na terenie powiatu WIOŚ w Łodzi nie prowadził badań emisji hałasu drogowego. Badania prowadził Łódzki oddział Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad, który opracował mapy akustyczne dla fragmentów dróg krajowych gdzie natężenie ruch przekraczało 6 mln pojazdów na rok, tzn. nr 1, 2, 8. 12, 14 i A1. Następnie na bazie tych map został przygotowany w 2010 roku przez Urząd Marszałkowski w Łodzi dokument pt. „Program ochrony środowiska przed hałasem dla terenów poza aglomeracjami położonych wzdłuż dróg krajowych i ekspresowych z terenu województwa łódzkiego, których eksploatacja spowodowała negatywne oddziaływanie akustyczne, tj. przekroczone zostały dopuszczalne poziomy hałasu, określone wskaźnikiem hałasu LDWN i LN na lata 2009- 2014”. 121 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 Rosnąca liczba samochodów na drogach powiatu bez wątpienia powoduje pogorszenie klimatu akustycznego wzdłuż istotnych szlaków komunikacyjnych. Na obszarach bezpośrednio sąsiadujących z ciągami komunikacyjnymi obserwuje się zanikanie tzw. „ciszy nocnej” oraz zaobserwowano zwieszający się w ostatnich latach udział pojazdów ciężkich w ogólnym ruchu pojazdów, zwłaszcza w porze nocnej. Problem zagrożenia emisją hałasu powinien być istotnym elementem planowania przestrzennego w opracowywaniu lub wprowadzaniu zmian do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. 5.4.1.3. Hałas kolejowy Hałas kolejowy jest znacznie mniej uciążliwy niż drogowy, gdyż jest on związany z pojedynczymi zdarzeniami (przejazd pociągu). Na terenie powiatu znajdują się 2 linie kolejowe o nr: 1 (Radziłów-Widów Teklinów), 24 (Bełchatów- Milejów). Brak informacji o prowadzonych badaniach hałasu związanego z przejeżdżającymi pociągami na terenie Powiatu Piotrkowskiego. 5.4.2. Identyfikacja potrzeb Hałas jest elementem tzw. stresu miejskiego, wpływającym, na jakość życia ludności, zwłaszcza na obszarach zurbanizowanych i uprzemysłowionych. Poprawa jakości środowiska na tych obszarach musi obejmować, oprócz szeregu działań wyszczególnionych w paragrafach dotyczących jakości powietrza, jakości wód i gospodarowania odpadami, działania ukierunkowane na ochronę przed hałasem, zwłaszcza pochodzącym ze środków transportu. Realizacja celu krótkoterminowego, którym jest zmniejszenie uciążliwości hałasu dla mieszkańców i środowiska poprzez jego obniżenie do poziomu obowiązujących standardów winna być poprzedzona dokładnym rozpoznaniem klimatu akustycznego. Obligatoryjnie ww. badania muszą być przeprowadzane dla aglomeracji o liczbie mieszkańców powyżej 100 tys. W pierwszej kolejności, rozpoznaniem klimatu akustycznego należy objąć obszar gdzie skala zagrożenia hałasem jest największa ze względu na stopień urbanizacji i istniejącą sieć dróg oraz główne ciągi komunikacyjne (drogi krajowe). Zarządzający drogą lub linią kolejową zaliczonymi do obiektów, których eksploatacja może powodować negatywne oddziaływanie akustyczne na znacznych obszarach sporządza, co pięć lat mapę akustyczną terenu, na którym eksploatacja obiektu może powodować przekroczenie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku. Przedsiębiorstwa, zakłady i osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą na obszarze Powiatu kształtują klimat akustyczny w swoim otoczeniu. Istnieje szereg instrumentów prawnych, dzięki którym można wyeliminować przedsiębiorstwa niespełniające warunków środowiskowych. Do instrumentów tych można zaliczyć: system ocen oddziaływania na środowisko, system kontroli i egzekucji. Niejednokrotnie mieszkańcy składają do organów administracji donosy na uciążliwości powodowane nadmiernych hałasem, każda tego typu informacja powinna być skontrolowana, mimo iż zdarza się, że informacje są nieprawdziwe. Na analizowanym obszarze działalność związaną z przeróbką drewna, co związane jest z charakterem powiatu prowadzi wiele małych przedsiębiorstw i głównie one stanowią źródło niekontrolowanej emisji hałasu. Natomiast większe przedsiębiorstwa posiadają uregulowany stan prawny i czynią starania w kierunku zmniejszenia lub całkowitego wyeliminowania uciążliwości związanych z ich działalnością. Działanie zakładów nie powinno powodować przekroczenia standardów, jakości środowiska i dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku poza teren, do którego prowadzący instalację ma tytuł prawny. Dotyczy to również obszaru ograniczonego użytkowania, jeżeli został utworzony w związku z funkcjonowaniem zakładu. Jeżeli akustyczne oddziaływanie będące wynikiem prowadzenia zakładu występuje na terenach, dla których nie zostały ustawowo ustalone dopuszczalne poziomy hałasu lub na terenach, dla których nie można określić dopuszczalnego poziomu hałasu poprzez przyjęcie wartości dopuszczalnych dla rodzaju terenu o zbliżonym przeznaczeniu – wówczas nie podejmuje się działań przewidzianych ustawą na rzecz kształtowania klimatu akustycznego tych terenów. Za emisje hałasu do środowiska nie ponosi się żadnych opłat. Natomiast za przekroczenie poziomów hałasu określonych w decyzji na emitowanie hałasu do środowiska i obowiązujących nadal decyzjach o 122 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 dopuszczalnym poziomie hałasu przenikającego do środowiska – wojewódzki inspektor ochrony środowiska wymierza, w drodze decyzji, administracyjnej kary pieniężne. Ponadto na podmiocie prowadzącym działalność gospodarczą spoczywa odpowiedzialność za ochronę środowiska polegająca na podjęciu niezbędnych działań naprawczych. Cele krótkoterminowe (do 2016 roku) i główne działania w zakresie ochrony przed hałasem to: Ustalenie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego wydzielonych terenów pod realizację zorganizowanej działalności inwestycyjnej, zakładów mogących być potencjalnymi źródłami hałasu do środowiska, co umożliwi lokalizację zakładów produkcyjnych i przemysłowych, z dala od terenów mieszkaniowych i turystycznych, Niedopuszczanie do realizacji inwestycji, które mogą być źródłem dużej emisji hałasu do środowiska ze względu na rodzaj prowadzonej działalności lub technologie produkcji. ograniczenie emisji hałasu poprzez inwestycje dot. infrastruktury drogowej: budowa obwodnic, poprawa nawierzchni dróg, optymalizacja płynności ruchu, wprowadzanie systemów pasów zieleni izolacyjnej. Dokładne rozpoznanie stanu narażenia na hałas jest podstawą podjęcia działań zmierzających do eliminacji lub minimalizacji tego typu zagrożeń. Na bieżąco realizowana modernizacja układów komunikacyjnych uznaje się za dążenie do obniżenia emisji hałasu. Są to przede wszystkim działania usprawniające ruch drogowy. W związku z tym głównymi kierunkami działań na terenie Powiatu Piotrkowskiego w najbliższych latach będzie dokonanie oceny akustycznej wybranych miejsc powiatu, będą to głównie ciągi komunikacyjne drogowe i kolejowe. Niezależnie od przeprowadzania oceny akustycznej terenów ruchu komunikacyjnego niebagatelnym elementem działalności kontrolnej są przeprowadzane przez WIOŚ kontrole podmiotów prowadzących działalność gospodarczą. Istotnym elementem będzie kontynuacja wprowadzania do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego gmin zapisów poświęconych ochronie przed hałasem. 123 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 5.4.3. Cele i zadania środowiskowe do roku 2016 i do roku 2020 Cel Cele długoterminowe do roku 2020 Cel OH.1.1 OH.1 Cele krótkoterminowe do roku 2016 Ograniczenie hałasu komunikacyjnego i przemysłowego Zapewnienie sprzyjającego komfortu akustycznego środowiska OH.1.2 Tworzenie terenów wolnych od oddziaływań akustycznych związanych z przemysłem i komunikacja Zadanie Zadanie Jednostka odpowiedzialna OH.1.1.1 Edukacja ekologiczna w zakresie ochrony zdrowia i życia mieszkańców przed hałasem Organizacje ekologiczne , Szkoły Przedszkola OH.1.1.2 Budowa ekranów akustycznych wzdłuż tras komunikacyjnych - w miejscach gdzie występują przekroczenia standardów akustycznych Zarządzający Drogą, Generalna Dyrekcja Dróg i Autostrad, Wojewódzki Zarząd Dróg, Powiatowy Zarząd Dróg OH.1.1.3 Modernizacja dróg (powiatowych) Powiatowy Zarząd Dróg OH.1.1.4 Tworzenie pasów zieleni ochronne wzdłuż dróg publicznych Zarządzający Drogą, Generalna Dyrekcja Dróg i Autostrad, Wojewódzki Zarząd Dróg, Powiatowy Zarząd Dróg OH.1.1.5 Dostosowanie przedsiębiorstw do obowiązujących standardów emisji hałasu do środowiska Przedsiębiorstwa prowadzące działalność na terenie Powiatu Piotrkowskiego OH.1.2.1 Opiniowanie sporządzania miejscowych planów przestrzennego uwzględniających emisję hałasu OH.1.2.2 Wyznaczanie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego obszarów chronionych przed hałasem Gminy Powiatu Piotrkowskiego OH.1.2.3 Budowa, rozbudowa i modernizacja układu komunikacyjnego Gminy Powiatu Piotrkowskiego zagospodarowania Powiat Piotrkowskiego 124 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 5.4.4. Harmonogram zadań w zakresie ochrony przed hałasem L.P. Nazwa zadania Termin rozpoczęcia planowany Termin zakończenia planowany Jednostka odpowiedzialna Planowane efekty ekologiczne Planowane koszty ogółem (PLN) tyś. Jednostki partnerujące ZADANIA WŁASNE OH.1.1.3 Modernizacja sieci dróg powiatowych 2013 2020 Powiatowy Zarząd Dróg Zwiększenie komfortu jazdy i usprawnienie ruchu koszty zostały ujęte w rozdziale dotyczącym ochrony powietrza OH.1.2.1 Opiniowane miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego uwzględniających emisję hałasu 2013 2020 Powiat Piotrkowski Tworzenie stref ciszy Koszty administracyjne Gminy Powiatu Piotrkowskiego Powiatowy Zarząd Dróg w Piotrkowskie Trybunalskim ZADANIA KOORDYNOWANE OH.1.1.4 Tworzenie pasów zieleni ochronnej wzdłuż dróg powiatowych 2013 2020 Zarządzający Drogą, Generalna Dyrekcja Dróg i Autostrad, Wojewódzki Zarząd Dróg Ograniczenie emisji hałasu 600 OH.1.1.1 Edukacja ekologiczna w zakresie ochrony zdrowia i życia mieszkańców w zakresie ochrony przed hałasem 2013 2020 Organizacje ekologiczne Zwiększenie świadomości ekologicznej mieszkańców Powiatu Piotrkowskiego 30/rok OH.1.1.5 Dostosowanie przedsiębiorstw do obowiązujących standardów emisji hałasu do środowiska (decyzje o dopuszczalnym hałasie) 2020 Przedsiębiorstwa prowadzące działalność na terenie Powiatu Piotrkowskiego Ograniczenie emisji hałasu pochodzące z przemysłu i drobnej działalności gospodarczej Koszty zależą od rodzaju prowadzonej działalności 2016 Zarządzający Drogą, Generalna Dyrekcja Dróg i Autostrad, Wojewódzki Zarząd Dróg, Powiatowy Zarząd Dróg Usprawnienie ruchu i komunikacji na obszarze Powiatu b.d. OH.1.1.2 Budowa ekranów akustycznych wzdłuż drogi oraz w miejscach gdzie występują przekroczenia standardów akustycznych 2013 2013 240 Powiat Piotrkowski, Szkoły, Przedszkola Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska ZALECENIA DLA GMIN POWIATU PIOTRKOWSKIEGO OH.1.2.2 OH.1.2.3 Wyznaczanie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego obszarów chronionych przed hałasem 2010 Budowa, rozbudowa i modernizacja układu komunikacyjnego na obszarze gmin powiatu 2010 2017 2017 Gminy Powiatu Piotrkowskiego Tworzenie stref ciszy Gminy Powiatu Piotrkowskiego Usprawnienie ruchu komunikacyjnego na terenie gmin 100/w jednej gminie 1100 koszty zostały ujęte w rozdziale dotyczącym Powiatowy Zarząd Dróg 125 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 ochrony powietrza RAZEM ZADANIA WŁASNE - RAZEM ZADANIA KOORDYNOWANE 840 ZALECENIA DLA GMIN POWIATU PIOTRKOWSKIEGO 1100 126 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 5.4.5. Wnioski Podsumowując na terenie Powiatu Piotrkowskiego występują obszary, na których hałas przenikający do środowiska kształtuje klimat akustyczny. Są to głównie drogi wojewódzkie i krajowe przebiegające przez obszar powiatu. Są jednak na analizowanym terenie enklawy natury i spokoju nienarażone na jakąkolwiek formę oddziaływania hałasu związanego z działalnością człowieka. Biorąc jednak pod uwagę usytuowanie powiatu tzn. bliskość z dużą aglomeracją miejską, jaką jest miasto Łódź i Piotrków Trybunalski, atrakcyjność turystyczną regionu, istnieje możliwość wzmożenia transportu drogowego w najbliższych latach. Dlatego też polityka rozwoju przestrzennego w powiecie powinna przede wszystkim zostać ukierunkowana na powstrzymywanie degradacji terenów narażonych na hałas, dążenie do przywrócenia walorów środowiska naturalnego oraz na poprawę klimatu akustycznego i jego kształtowanie w przeszłości. W celu poprawy klimatu akustycznego na terenie Powiatu Piotrkowskiego oraz ochrony środowiska przed negatywnym działaniem hałasu należy: Ustalić, że w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego zostaną wydzielone tereny pod realizację zorganizowanej działalności inwestycyjnej, zakładów mogących być potencjalnymi źródłami hałasu do środowiska., co umożliwi lokalizację zakładów produkcyjnych i przemysłowych, z dala od terenów mieszkaniowych i turystycznych, Nie dopuszczać do realizacji inwestycji, które mogą być źródłem dużej emisji hałasu do środowiska ze względu na rodzaj prowadzonej działalności lub technologie produkcji. Podejmować działania, polegające na planowanych remontach i modernizacjach dróg, które spowodują zmniejszenie uciążliwości powodowanej przez hałas drogowy. Osłaniać tereny mieszkaniowe od uciążliwych źródeł hałasu poprzez tworzenie osłon naturalnych, a także preferować i promować wymiany okien na tych terenach, Podjąć zapobiegawcze działania inwestycyjne w zakresie infrastruktury drogowej na trasach komunikacyjnych. 5.5. ODDZIAŁYWANIE PÓL ELEKTROMAGNETYCZNYCH Pola elektromagnetyczne (PEM) ustawa Prawo ochrony środowiska z dnia 27.04.2001 (Dz.U. 2008 nr 25 poz. 150 z późn. zmianami) definiuje, jako pola elektryczne, magnetyczne oraz elektromagnetyczne o częstotliwościach od 0 Hz do 300 GHz, tworzące zakres promieniowania elektromagnetycznego niejonizującego. Minister właściwy do spraw środowiska, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw zdrowia, określa, w drodze rozporządzenia, dopuszczalne poziomy pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposoby sprawdzania dotrzymania tych poziomów. W rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów (Dz. U. 2003 nr 192 poz. 1883) są ustalone zróżnicowane poziomy pól elektromagnetycznych dla: terenów przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową - do 50Hz miejsc dostępnych dla ludności – do 300Hz Ochrona przed polami elektromagnetycznymi polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu środowiska poprzez: utrzymanie poziomów pól elektromagnetycznych poniżej dopuszczalnych lub co najmniej na tych poziomach; zmniejszanie poziomów pól elektromagnetycznych, co najmniej do dopuszczalnych, gdy nie są one dotrzymane. Według ustawy Prawo ochrony środowiska z dnia 27.04.2001 (Dz. U. nr 25, po. 150) prowadzący instalację oraz użytkownik urządzenia emitującego pola elektromagnetyczne, które są stacjami elektroenergetycznymi lub napowietrznymi liniami elektroenergetycznymi o napięciu znamionowym nie niższym niż 110 kV, instalacjami radiokomunikacyjnymi, radionawigacyjnymi lub radiolokacyjnymi, emitującymi pola elektromagnetyczne, których równoważna moc promieniowana izotropowo wynosi nie 127 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 mniej niż 15 W, emitującymi pola elektromagnetyczne o częstotliwościach od 30 kHz do 300 GHz, są obowiązani do wykonania pomiarów poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku: bezpośrednio po rozpoczęciu użytkowania instalacji lub urządzenia; każdorazowo w przypadku zmiany warunków pracy instalacji lub urządzenia, Wyniki pomiarów przekazuje się wojewódzkiemu inspektorowi ochrony środowiska i państwowemu wojewódzkiemu inspektorowi sanitarnemu. Zgodnie z przepisem art. 135 ustawy Prawo ochrony środowiska, jeżeli z postępowania w sprawie oceny oddziaływania na środowisko, z analizy porealizacyjnej albo z przeglądu ekologicznego wynika, że mimo zastosowania dostępnych rozwiązań technicznych, technologicznych i organizacyjnych nie mogą być zachowane standardy ochrony środowiska to między innymi dla instalacji urządzeń radiokomunikacyjnych oraz linii elektroenergetycznych tworzy się obszar ograniczonego użytkowania. Wojewódzki inspektor ochrony środowiska prowadzi okresowe badania poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku, a także aktualizowany corocznie, rejestr zawierający informacje o terenach, na których stwierdzono przekroczenie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku, z wyszczególnieniem przekroczeń dotyczących: terenów przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową; miejsc dostępnych dla ludności. Starosta sprawuje kontrolę przestrzegania i stosowania przepisów o ochronie środowiska, rada powiatu ustanawia obszary ograniczonego użytkowania wokół: niektórych instalacji tras komunikacyjnych, linii i stacji elektroenergetycznych oraz instalacji radiokomunikacyjnej, radionawigacyjnej i radiolokacyjnej Do kompetencji wójtów, burmistrzów należy preferowanie i kontrolowanie zgodności lokalizacji nowych instalacji emitujących promieniowanie elektromagnetyczne z Miejscowymi Planami Zagospodarowania Przestrzennego. 5.5.1. Charakterystyka i ocena stanu aktualnego Źródła pola elektromagnetycznego można podzielić na naturalne występujące w przyrodzie oraz sztuczne, które powstają wraz z rozwojem przemysłu w tym telekomunikacji. Głównymi instalacjami emitującymi pola elektromagnetyczne są : linie elektromagnetyczne instalacje radiokomunikacyjne, takie jak: stacje bazowe telefonii komórkowej, stacje radiowe i telewizyjne. Źródłem promieniowanie elektromagnetycznego są również linie przesyłowe wysokiego, średniego i niskiego napięcia oraz stacje transformatorowe. Przebieg i rodzaj linii elektroenergetycznych przez teren Gmin Powiatu Piotrkowskiego jest uzależniony rozmieszczeniem krajowych źródeł energii elektrycznej. Przez obszar Powiatu Piotrkowskiego przebiegają sieci elektroenergetyczne średniego, niskiego i wysokiego napięcia. Największe znaczenie z punktu widzenia zdrowia i życia mieszkańców powiatu mają sieci wysokiego napięcia. Na obszarze Powiatu Piotrkowskiego źródłem elektromagnetycznego promieniowania niejonizującego są następujące urządzenia: anteny nadawcze stacji bazowych telefonii komórkowej, wszelkie przekaźniki radiowe i telewizyjne oraz urządzenia radionawigacyjne i radiolokacyjne. 128 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 Tabela 30 Źródła promieniowanie elektromagnetycznego na terenie powiatu Lp. Jednostka terytorialna NTS 1 gm. Gorzkowice 5.1.10.17.10.03.2 2 gm. Moszczenica 5.1.10.17.62.01.1 3 gm. Rozprza 5.1.10.17.10.08.2 4 gm. Grabica 5.1.10.17.10.04.2 5 gm. Moszczenica 5.1.10.17.10.06.2 6 gm. Grabica 5.1.10.17.10.04.2 7 gm. Wola Krzysztoporska 5.1.10.17.10.10.10.2 Rodzaj instalacji Czas funkcjonowania Instalacja radiokomunikacyjna, moc promieniowana izotopowo wynosi nie mniej niż 15W, emitujące pola elektromagnetyczne o częstotliwościach od 30kHz do 300 GHz 24h/dobę Instalacja radiokomunikacyjna, moc promieniowana izotopowo wynosi nie mniej niż 15W, emitujące pola elektromagnetyczne o częstotliwościach od 30kHz do 300 GHz 24h/dobę 97-340 Rozprza, Al. 900-lecia, działka nr ewid. 686/1 Instalacja radiokomunikacyjna, moc promieniowana izotopowo wynosi nie mniej niż 15W, emitujące pola elektromagnetyczne o częstotliwościach od 30kHz do 300 GHz 24h/dobę 97-306 Majków Średni, działka nr ewid. 51/2 Instalacja radiokomunikacyjna, moc promieniowana izotopowo wynosi nie mniej niż 15W, emitujące pola elektromagnetyczne o częstotliwościach od 30kHz do 300 GHz 24h/dobę Instalacja radiokomunikacyjna, moc promieniowana izotopowo wynosi nie mniej niż 15W, emitujące pola elektromagnetyczne o częstotliwościach od 30kHz do 300 GHz 24h/dobę SRL Majków Średni działka nr 51/2 Instalacja radiokomunikacyjna, moc promieniowana izotopowo wynosi nie mniej niż 15W, emitujące pola elektromagnetyczne o częstotliwościach od 30kHz do 300 GHz 24h/dobę 97-371 Wola Krzysztoporska ul. Szkolna 7, działka nr ewid. 479/11 Instalacja radiokomunikacyjna, moc promieniowana izotopowo wynosi nie mniej niż 15W, emitujące pola elektromagnetyczne o częstotliwościach od 30kHz do 300 GHz 24h/dobę 8 gm. Sulejów 5.1.10.17.10.09.4 Sulejów ul. Polna 10 Instalacja radiokomunikacyjna, moc promieniowana izotopowo wynosi nie mniej niż 15W, emitujące pola elektromagnetyczne o częstotliwościach od 30kHz do 300 GHz 24h/dobę 9 gm. Wola Krzysztoporska 5.1.10.17.10.10.2 Rokszyce 46A 97-371 Wola Krzysztoporska Instalacja radiokomunikacyjna, moc promieniowana izotopowo wynosi nie mniej niż 15W, emitujące pola elektromagnetyczne o częstotliwościach od 30kHz do 300 GHz 24h/dobę 10 gm. Wolbórz 5.1.10.17.10.11.2 ul. Jagiełły 5 97-320 Wolbórz Instalacja radiokomunikacyjna, moc promieniowana izotopowo wynosi nie mniej niż 15W, emitujące pola elektromagnetyczne o częstotliwościach od 30kHz do 300 GHz 24h/dobę 11 gm. Moszczenica 5.1.10.17.10.06.2 Michałów, działka nr 168/8 Instalacja radiokomunikacyjna, moc promieniowana izotopowo wynosi nie mniej niż 15W, emitujące pola elektromagnetyczne o częstotliwościach od 30kHz do 300 GHz 24h/dobę 12 gm. Wola Krzysztoporska 5.1.10.17.10.10.2 Rokszyce I 46a Instalacja radiokomunikacyjna, moc promieniowana izotopowo wynosi nie mniej niż 15W, emitujące pola elektromagnetyczne o częstotliwościach od 30kHz do 300 GHz 24h/dobę 13 gm. Rozprza 5.1.10.17.10.08.2 Ignaców, działka 345/1 Instalacja radiokomunikacyjna, moc promieniowana izotopowo wynosi nie mniej niż 15W, emitujące pola elektromagnetyczne o częstotliwościach od 30kHz do 300 GHz 24h/dobę 14 gm. Wola Krzysztoporska 5.1.10.17.10.10.2 Mąkolice 68, działka nr 194 Instalacja radiokomunikacyjna, moc promieniowana izotopowo wynosi nie mniej niż 15W, emitujące pola elektromagnetyczne o częstotliwościach od 30kHz do 300 GHz 24h/dobę 15 gm. Wola Krzysztoporska 5.1.10.17.10.10.2 Krzepczów Stary, Krzepaczów działka nr 798 Instalacja radiokomunikacyjna, moc promieniowana izotopowo wynosi nie mniej niż 15W, emitujące pola elektromagnetyczne o częstotliwościach od 30kHz do 300 GHz 24h/dobę 16 gm. Rozprza Niechcice ul. Zakładowa Instalacja radiokomunikacyjna, moc promieniowana izotopowo wynosi nie mniej niż 15W, emitujące pola 24h/dobę Adres instalacji 97-350 Gorzkowice ul. Przemysłowa 40, działka nr ewid. 129/79 97-310 Srock, Rynek 1A 97-310 Jarosty Grabińskiego 50 129 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 5.1.10.17.10.08.2 8 elektromagnetyczne o częstotliwościach od 30kHz do 300 GHz 17 gm. Moszczenica 5.1.10.17.10.06.2 Moszczenica, ul. Rzeczna, działka nr 447 Instalacja radiokomunikacyjna, moc promieniowana izotopowo wynosi nie mniej niż 15W, emitujące pola elektromagnetyczne o częstotliwościach od 30kHz do 300 GHz 24h/dobę 18 gm. Grabica 5.1.10.17.10.04.2 Rusociny, działka nr 308 Instalacja radiokomunikacyjna, moc promieniowana izotopowo wynosi nie mniej niż 15W, emitujące pola elektromagnetyczne o częstotliwościach od 30kHz do 300 GHz 24h/dobę 19 gm. Gorzkowice 5.1.10.17.10.03.2 Gorzkowice, ul. Przemysłowa 26, działka nr 163 Instalacja radiokomunikacyjna, moc promieniowana izotopowo wynosi nie mniej niż 15W, emitujące pola elektromagnetyczne o częstotliwościach od 30kHz do 300 GHz 24h/dobę 20 gm. Wolbórz 5.1.10.17.10.11.2 Wolbórz, ul. Sportowa 2 Instalacja radiokomunikacyjna, moc promieniowana izotopowo wynosi nie mniej niż 15W, emitujące pola elektromagnetyczne o częstotliwościach od 30kHz do 300 GHz 24h/dobę 21 gm. Wola Krzysztoporska 5.1.10.17.10.10.2 Rokszyce I 18, działka nr 17/2 Instalacja radiokomunikacyjna, moc promieniowana izotopowo wynosi nie mniej niż 15W, emitujące pola elektromagnetyczne o częstotliwościach od 30kHz do 300 GHz 24h/dobę 22 gm. Wola Krzysztoporska 5.1.10.17.10.10.2 Wola Krzysztoporska, ul. Fabryczna 1 Instalacja radiokomunikacyjna, moc promieniowana izotopowo wynosi nie mniej niż 15W, emitujące pola elektromagnetyczne o częstotliwościach od 30kHz do 300 GHz 24h/dobę 23 gm. Rozprza 5.1.10.17.10.08.2 Lubień, działka nr 27 Instalacja radiokomunikacyjna, moc promieniowana izotopowo wynosi nie mniej niż 15W, emitujące pola elektromagnetyczne o częstotliwościach od 30kHz do 300 GHz 24h/dobę 24 gm. Wolbórz 5.1.10.17.10.11.2 Bronisławów, działka nr 36/3, 37/1, 38 Instalacja radiokomunikacyjna, moc promieniowana izotopowo wynosi nie mniej niż 15W, emitujące pola elektromagnetyczne o częstotliwościach od 30kHz do 300 GHz 24h/dobę 25 gm. Sulejów 5.1.10.17.10.09.3 Sulejów, ul. Leśna, działka nr 232 Instalacja radiokomunikacyjna, moc promieniowana izotopowo wynosi nie mniej niż 15W, emitujące pola elektromagnetyczne o częstotliwościach od 30kHz do 300 GHz 24h/dobę 26 gm. Ręczno 5.1.10.17.10.07.2 Ręczno, RG 447, 448, 449 Instalacja radiokomunikacyjna, moc promieniowana izotopowo wynosi nie mniej niż 15W, emitujące pola elektromagnetyczne o częstotliwościach od 30kHz do 300 GHz 24h/dobę 27 gm. Grabica 5.1.10.17.10.04.2 Majków Średni, działka nr 51 Instalacja radiokomunikacyjna, moc promieniowana izotopowo wynosi nie mniej niż 15W, emitujące pola elektromagnetyczne o częstotliwościach od 30kHz do 300 GHz 24h/dobę 28 gm. Moszczenica 5.1.10.17.10.06.2 Jarosty, ul Grabińskiego 50 Instalacja radiokomunikacyjna, moc promieniowana izotopowo wynosi nie mniej niż 15W, emitujące pola elektromagnetyczne o częstotliwościach od 30kHz do 300 GHz 24h/dobę 29 gm. Moszczenica 5.1.10.17.10.06.2 Moszczenica ul. Rzemieślnicza 6 Instalacja radiokomunikacyjna, moc promieniowana izotopowo wynosi nie mniej niż 15W, emitujące pola elektromagnetyczne o częstotliwościach od 30kHz do 300 GHz 24h/dobę 30 gm. Sulejów 5.1.10.17.10.09.3 Korytnica-Podkałek, działka nr 108 Instalacja radiokomunikacyjna, moc promieniowana izotopowo wynosi nie mniej niż 15W, emitujące pola elektromagnetyczne o częstotliwościach od 30kHz do 300 GHz 24h/dobę 31 gm. Wolbórz 5.1.10.17.10.11.2 Wolbórz, działka nr 1681 Instalacja radiokomunikacyjna, moc promieniowana izotopowo wynosi nie mniej niż 15W, emitujące pola elektromagnetyczne o częstotliwościach od 30kHz do 300 GHz 24h/dobę 32 gm. Wola Krzysztoporska 5.1.10.17.10.10.2 Wola Krzysztoporska, ul. Fabryczna 1 Instalacja radiokomunikacyjna, moc promieniowana izotopowo wynosi nie mniej niż 15W, emitujące pola elektromagnetyczne o częstotliwościach od 30kHz do 300 GHz 24h/dobę 130 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 Wolbórz, ul. Sportowa 2 Instalacja radiokomunikacyjna, moc promieniowana izotopowo wynosi nie mniej niż 15W, emitujące pola elektromagnetyczne o częstotliwościach od 30kHz do 300 GHz 24h/dobę gm. Wolbórz 5.1.10.17.10.11.2 Wolbórz, ul. Sportowa 2 Stacja elektroenergetyczna 24h/dobę 35 gm. Wolbórz 5.1.10.17.10.11.2 Wolbórz, ul. Sportowa 2 Napowietrzne linie elektroenergetyczne o napięciu znamionowym nie niższym niż 110 kV 24h/dobę 36 gm. Gorzkowice 5.1.10.17.10.03.2 Bujniczki 27 Instalacja radiokomunikacyjna, moc promieniowana izotopowo wynosi nie mniej niż 15W, emitujące pola elektromagnetyczne o częstotliwościach od 30kHz do 300 GHz 24h/dobę 37 gm. Ręczno 5.1.10.17.10.07.2 Ręczno, działka nr 450/3 Instalacja radiokomunikacyjna, moc promieniowana izotopowo wynosi nie mniej niż 15W, emitujące pola elektromagnetyczne o częstotliwościach od 30kHz do 300 GHz 24h/dobę 38 gm. Rozprza 5.1.10.17.10.08.2 Rozprza, Al. 900-lecia, działka nr 686/2 Instalacja radiokomunikacyjna, moc promieniowana izotopowo wynosi nie mniej niż 15W, emitujące pola elektromagnetyczne o częstotliwościach od 30kHz do 300 GHz 24h/dobę 39 gm. Aleksandrów 5.1.10.17.10.01.2 Sieczka, działka nr 1210 Instalacja radiokomunikacyjna, moc promieniowana izotopowo wynosi nie mniej niż 15W, emitujące pola elektromagnetyczne o częstotliwościach od 30kHz do 300 GHz 24h/dobę 40 gm. Moszczenica 5.1.10.17.10.06.2 Sierosław działka nr 31 Instalacja radiokomunikacyjna, moc promieniowana izotopowo wynosi nie mniej niż 15W, emitujące pola elektromagnetyczne o częstotliwościach od 30kHz do 300 GHz 24h/dobę 41 gm. Ręczno 5.1.10.17.10.07.2 Ręczno, działka nr ewid. 450/3, gm. Ręczno Instalacja radiokomunikacyjna, moc promieniowana izotopowo wynosi nie mniej niż 15W, emitujące pola elektromagnetyczne o częstotliwościach od 30kHz do 300 GHz 24h/dobę 42 gm. Sulejów 5.1.10.17.10.09.5 Korytnica-Podkałek, działka nr ewid. 108, gm. Sulejów Instalacja radiokomunikacyjna, moc promieniowana izotopowo wynosi nie mniej niż 15W, emitujące pola elektromagnetyczne o częstotliwościach od 30kHz do 300 GHz 24h/dobę 43 gm. Gorzkowice 5.1.10.17.10.03.2 działka nr 478/7, gm. Gorzkowice Amatorska stacja nadawczo-odbiorcza 44 gm. Wola Krzysztoporska 5.1.10.17.10.10.2 Wola Krzysztoporska, ul. Fabryczna 1, działka nr ewid. 480/70, gm. Wola Krzysztoporska Instalacja radiokomunikacyjna, moc promieniowana izotopowo wynosi nie mniej niż 15W, emitujące pola elektromagnetyczne o częstotliwościach od 30kHz do 300 GHz 24h/dobę 45 gm. Grabica 5.1.10.17.10.04.2 Instalacja radiokomunikacyjna, moc promieniowana izotopowo wynosi nie mniej niż 15W, emitujące pola elektromagnetyczne o częstotliwościach od 30kHz do 300 GHz 24h/dobę 46 gm. Wolbórz 5.1.10.17.10.11.2 97-320 Wolbórz (Bronisławów) Adamów, dz. 108/3 Wieża Instalacja radiokomunikacyjna, moc promieniowana izotopowo wynosi nie mniej niż 15W, emitujące pola elektromagnetyczne o częstotliwościach od 30kHz do 300 GHz 24h/dobę 47 gm. Wolbórz 5.1.10.17.10.11.2 97-320 Wolbórz ul. Gatki 1 Instalacja radiokomunikacyjna, moc promieniowana izotopowo wynosi nie mniej niż 15W, emitujące pola elektromagnetyczne o częstotliwościach od 30kHz do 300 GHz 24h/dobę 33 gm. Wolbórz 5.1.10.17.10.11.2 34 97-306 Grabica SLR Majków Średni Źródło: Starostwo Powiatowe Piotrków Trybunalski, 2012 Większość tych urządzeń zlokalizowanych jest na terenach prywatnych. Lokalizacja każdego tego typu urządzenia wymaga sporządzenia raportu oddziaływania na środowisko, gdzie zostają wyznaczone strefy oddziaływania oraz strefy ochronne tych urządzeń. Wojewódzki inspektor ochrony środowiska prowadzi okresowe badania poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku. Liczba stanowisk pomiarowych, rodzaj terenów na jakich prowadzi się pomiary oraz ich częstotliwość określona została w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 12 listopada 2007 r. w sprawie zakresu i sposobu prowadzenia okresowych badań poziomów pól 131 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 elektromagnetycznych w środowisku (Dz.U. nr 221 poz. 1645). W rozporządzeniu tym wyznaczono 3 podstawowe kategorie terenów, na których prowadzi się monitoring PEM: 1. centralne dzielnice lub osiedla miast o liczbie mieszkańców powyżej 50 tys. 2. pozostałe miasta 3. tereny wiejskie Pomiary w wybranych punktach są powtarzane po każdym pełnym, trwającym 3 lata cyklu pomiarowym. W ciągu jednego roku pomiary wykonywane są w 45 punktach (po 15 na każdą kategorię terenów). Zakres prowadzenia badań poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku obejmie pomiary natężenia składowej elektrycznej pola elektromagnetycznego w przedziale częstotliwości co najmniej od 3MHz do 3000MHz. Pomiary w każdym punkcie wykonywane są 1 raz w ciągu roku. W 2010 r. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska wykonał na terenie Powiatu Piotrkowskiego pomiary monitoringowe w 3 punktach. Pomiary na terenach miejskich wykonywane byłe w centralnych częściach miast oraz na terenach o największej gęstości zaludnienia (osiedla mieszkaniowe), na terenach wiejskich w pobliżu zabudowań. Pomiary przeprowadzono w ciepłej porze roku, zgodnie z wytycznymi określonymi w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dn. 30 października 2003 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów (Dz. U. Nr 192, poz. 1883) przy temperaturze powietrza powyżej 0o C oraz wilgotności względnej nie większej niż 75%. Tabela 31 Wyniki pomiarów monitoringowych PEM w 2010 r. na terenie Powiatu Piotrkowskiego Nr punkt pomiarowego Punkt pomiarowy Maksymalna składowa elektryczna [V/m] Średnia arytmetyczna składowa elektryczna [V/m] Minimalna składowa elektryczna [V/m] Maksymalna gęstość mocy pola [W/m2] Sulejów ul. <0,30 <0,30 <0,30 <0,001 Konecka/Łączna gmina Moszczenica, 36 <0,30 <0,30 <0,30 <0,001 wieś Sierosław gmina Wola Krzysztoporska, 39 <0,30 <0,30 <0,30 <0,001 wieś Gomulin Kolonia Źródło: Wyniki pomiarów monitoringowych promieniowania elektromagnetycznego na terenie woj. łódzkiego w latach 2008 – 2010, WIOŚ Łódź 26 W żadnym z punktów pomiarowych nie zmierzono wartości przekraczającej dopuszczalną wartość składowej elektrycznej E=7V/m. 5.5.2. Identyfikacja potrzeb Podstawowym elementem ochrony przed polami elektromagnetycznymi jest informacja o występujących poziomach pól. Zniesiony został obowiązek posiadania pozwolenia na emitowanie pól elektromagnetycznych, jednak nałożono obowiązek wykonania pomiarów natężenia pól elektromagnetycznych na prowadzących instalacje i użytkowników urządzeń emitujących pola elektromagnetyczne. Pomiary należy przeprowadzać bezpośrednio po rozpoczęciu użytkowania instalacji lub urządzenia i każdorazowo w przypadku zmiany warunków pracy urządzenia. Zadania na poziomie powiatu obejmują kontrolę przestrzegania zapisów prawa oraz w razie potrzeby ustanowienie obszarów ograniczonego użytkowania na terenach Zadania na poziomie gminy obejmują: preferowanie mało konfliktowych lokalizacji źródeł promieniowania niejonizującego, opracowywanie przyszłych planów zagospodarowania przestrzennego z uwzględnieniem zagrożeń promieniowaniem niejonizującym. 132 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 5.5.3. Cel Cele i zadania środowiskowe do roku 2016 i do roku 2020 Cele długoterminowe do roku 2020 Cel PN.1.1 PN.1 Cele krótkoterminowe do roku 2016 Rozpoznanie stanu zagrożenia oddziaływania pól elektromagnetycznych Kontrola i ograniczenie emisji niejonizującego promieniowania elektromagnetycznego do środowiska PN.1.2 Tworzenie stref wolnych od zagrożenia promieniowaniem elektromagnetycznym Zadanie Zadanie Jednostka odpowiedzialna PN.1.1.1 Stworzenie systemu monitorującego aktualny elektromagnetycznego poziom promieniowania PN.1.1.2 Rozwój systemu badań poziomów promieniowana elektromagnetycznego PN.1.1.3 Gromadzenie danych dotyczących instalacji powodujących wytwarzanie pól elektromagnetycznych PN.1.2.1 Uwzględnienie w planach zagospodarowania przestrzennego zagadnienia dotyczące pól elektromagnetycznych PN.1.2.2 Preferowanie mało konfliktowych lokalizacji źródeł promieniowania niejonizującego oraz w razie potrzeby wyznaczenie stref ograniczonego użytkowania w zakresie ochrony przed promieniowaniem elektromagnetycznym PN.1.2.3 Ustanawianie w razie potrzeby obszarów ograniczonego użytkowania terenów Powiat Piotrkowski, Gminy Powiatu Piotrkowskiego, Urząd Marszałkowski Województwa Łódzkiego Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Łodzi Urząd Marszałkowski Województwa Łódzkiego Gminy Powiatu Piotrkowskiego Gminy Powiatu Piotrkowskiego Rada Powiatu Piotrkowskiego 133 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 5.5.4. Harmonogram zadań w zakresie ochrony przez oddziaływaniem pół elektromagnetycznych L.P. Nazwa zadania Termin rozpoczęcia planowany Termin zakończenia planowany Jednostka odpowiedzialna Planowane efekty ekologiczne Planowane koszty ogółem (PLN) tyś. Jednostki partnerujące Ochrona zdrowia mieszkańców Koszty administracyjne Gminy Powiatu Piotrkowskiego Aktywny udział w lokalizacji nowych źródeł promieniowania 2/rok Przedsiębiorca starający się o decyzję lokalizacyjną instalacji ZADANIA WŁASNE PN.1.2.3 Ustanawianie w razie potrzeby obszarów ograniczonego użytkowania terenów 2013 2020 Rada Powiatu Piotrkowskiego ZADANIA KOORDYNOWANE PN.1.1.1 Stworzenie i aktualizacja bazy danych dotyczących lokalizacji źródeł promieniowania elektromagnetycznego 2013 2020 Powiat Piotrkowski, Gminy Powiatu Piotrkowskiego, Urząd Marszałkowski Województwa Łódzkiego PN.1.1.2 Rozwój systemu badań poziomów promieniowana elektromagnetycznego 2013 2020 Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Łodzi Określenie poziomu promieniowana PN.1.1.3 Gromadzenie danych dotyczących instalacji powodujących wytwarzanie pól elektromagnetycznych 2013 2020 Urząd Marszałkowski Województwa Łódzkiego Stały monitoring lokalizacji źródeł promieniowania 16 350 5/rok 48 Powiat Piotrkowskiego, Gminy Powiatu Piotrkowskiego Gminy Powiatu Piotrkowskiego ZALECENIA DLA GMIN POWIATU PIOTRKOWSKIEGO PN.1.2.1 PN.1.2.2 Uwzględnieniu w planach zagospodarowania przestrzennego zagadnienia dotyczące pól elektromagnetycznych 2013 Preferowanie mało konfliktowych lokalizacji źródeł promieniowania niejonizującego oraz w razie potrzeby wyznaczenie stref ograniczonego użytkowania w zakresie ochrony przed promieniowaniem elektromagnetycznym 2013 2020 2020 Gminy Powiatu Piotrkowskiego Ochrona zdrowia mieszkańców Gminy Powiatu Piotrkowskiego Usprawnienie ruchu komunikacyjnego na terenie gmin 100/w jednej gminie 1100 Koszty administracyjne RAZEM ZADANIA WŁASNE - RAZEM ZADANIA KOORDYNOWANE 416 ZALECENIA DLA GMIN POWIATU PIOTRKOWSKIEGO 1100 Powiatowy Zarząd Dróg 134 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 5.5.5. Wnioski Zadania w zakresie oceny poziomów promieniowana elektromagnetycznego i ich zmian dokonuje się w ramach państwowego monitoringu środowiska. Zadania dotyczące badań i prowadzenie rejestrów przekroczeń spoczywają na Wojewódzkim Inspektoracie Ochrony Środowiska. Skuteczna ochrona środowiska przed szkodliwym działaniem pól elektromagnetycznych, polega na: inwentaryzacji źródeł emisji, wdrażaniu najlepszych technik ograniczających promieniowanie elektromagnetyczne, wyznaczaniu obszarów ograniczonego użytkowania od istniejących i projektowanych emitorów, lokalizacji nowych obiektów tak by były jak najmniej konfliktowe z otaczającą przestrzenią, zwracanie szczególną uwagę na lokalizację zabudowań mieszkalnych, żłobków. Zadania władz gminnych polegają na właściwej lokalizacji obiektów, które emitują promieniowanie niejonizujące oraz uwzględnianie ich lokalizacji w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego oraz studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy. Zadania władz Powiatu Piotrkowskiego obejmowały będą kontrolę przestrzegania zapisów prawa oraz w razie potrzeby ustanowienie obszarów ograniczonego użytkowania. 6. DOSTĘP DO INFORMACJI, EDUKACJA EKOLOGICZNA, UDZIAŁ SPOŁECZEŃSTWA Dostęp do informacji Według ustawy z dnia 3 października 2008 roku o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2008 roku Nr 199, poz. 1227 ze zmianami) organy administracji są obowiązane do udostępnienia każdemu informacji o środowisku i jego ochronie znajdujących się w ich posiadaniu lub które są dla nich przeznaczone. Udostępnieniu na terenie Powiatu Piotrkowskiego podlegają informacje dotyczące: stanu elementów środowiska, takich jak: powietrze, woda, powierzchnia ziemi, kopaliny, klimat, krajobraz i obszary naturalne, w tym: rośliny, zwierzęta i grzyby oraz inne elementy różnorodności biologicznej, emisji, w tym odpadów promieniotwórczych, a także zanieczyszczeń, które wpływają lub mogą wpłynąć na elementy środowiska, środków, takich jak: środki administracyjne, polityki, przepisy prawne dotyczące środowiska i gospodarki wodnej, plany, programy porozumienia w sprawie ochrony środowiska, a także działania wpływające lub mogących wpłynąć na elementy środowiska,, oraz na emisje i zanieczyszczenia, jak również środków i działań, które mają na celu ochronę tych elementów; raportów na temat realizacji przepisów dotyczących ochrony środowiska, analiz kosztów i korzyści oraz innych analiz gospodarczych i założeń wykorzystanych w ramach środków i działań, stanu zdrowia, bezpieczeństwa i warunków życia ludzi, oraz stanu obiektów kultury i obiektów budowlanych - w zakresie, w jakim oddziałują na nie lub mogą oddziaływać: stany elementów środowiska, 135 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 przez elementy środowiska, emisje i zanieczyszczenia. Wśród opracowań, stanowiących dokumenty jawne, które powinny zostać udostępnione przez Powiat znajduje się również projekt Programu Ochrony Środowiska, a także już zaopiniowany i zatwierdzony dokument. W ramach współuczestnictwa społeczeństwa i niektórych grup społecznych w tworzeniu niniejszego opracowania będzie ono poddawane konsultacjom społecznym. Władze Powiatu Piotrkowskiego udostępnią projekt POŚ do publicznej wiadomości poprzez umożliwienie wglądu do dokumentów na stronie internetowej, w Biuletynie Informacji Publicznej oraz w Wydziale Ochrony Środowiska możliwe będą również wszelkiego rodzaju konsultacje i udział społeczeństwa w konstruowaniu ostatecznego kształtu dokumentu. Działania te zostaną poprzedzone informacjami i ogłoszeniami zamieszczonymi: na tablicy ogłoszeń w Starostwie Powiatowym w Piotrkowie Trybunalskim, na stronie internetowej w Biuletynie Informacji Publicznej. Działania takie przyczyniają się do stworzenia dokumentacji, która jest jasna i zrozumiała dla wszystkich mieszkańców i zainteresowanych. Stworzone dzięki nowej ustawie o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2008 roku Nr 199, poz. 1227) mechanizmy mają się przyczynić do usprawnienia współpracy organów samorządowych z mieszkańcami, a także uprawnić budowanie partnerstwa i jego sprawne funkcjonowanie. Ważną rolę odgrywa budowanie powiązań między samorządami, a społeczeństwem, gdzie podstawą są komunikacje społeczne, systemy konsultacji i debat publicznych oraz wprowadzanie mechanizmów budowania świadomości środowiskowej. Wynikiem rozmów i konsultacji o szerokiej skali, jaką tworzy Internet a także interpersonalna komunikacja będzie stworzenie Aktualizacji Powiatowego Programu Ochrony Środowiska o kształcie i zawartości będącego zarówno zrozumiałym narzędziem dla mieszkańców jak i przydatnym instrumentem dla samorządów gminnych należących do Powiatu Piotrkowskiego oraz dla samego powiatu w realizacji jednolitej polityki społeczno – ekologicznej w dążeniu do realizacji zamierzeń i planów zapisanych w niniejszym opracowaniu. Edukacja ekologiczna W zakresie edukacji ekologicznej najważniejszym celem, który należy osiągnąć jest wykształcenie świadomości ekologicznej i przekonanie młodej i dojrzałej części społeczeństwa o konieczności myślenia i działania według zasad ekorozwoju. Jest to cel dalekosiężny, wykraczający poza horyzont 2017 roku, do którego można się zbliżać poprzez stopniowe podnoszenie świadomości ekologicznej. Ustawa Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r. Dz. U. 2001 Nr 62 poz. 627 z późn. zm. (tekst jednolity Dz. U. nr 25, po. 150) narzuca obowiązek uwzględniania problematyki ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju w programach nauczania wszystkich typów szkół, a także kursów prowadzących do uzyskania kwalifikacji zawodowych. W środkach masowego przekazu w publikacjach i audycjach również istnieje obowiązek popularyzacji ochrony środowiska i kształtowania pozytywnego stosunku do przyrody. Organy administracji, instytucje koordynujące działania związane z ochroną środowiska oraz te, które kierują i zarządzają działalnością naukową i naukowo-badawczą w zakresie ekologizacji są zobowiązane uwzględniać w swoich planach i działaniach bieżących i długoterminowych zagadnienia dotyczące ekologii i ochrony przyrody. Na wszystkich etapach edukacji od przedszkolnej poprzez podstawową, gimnazjalną i wyższą placówki nauczania obejmujące swym działaniem jakąkolwiek edukację dzieci i młodzieży zawierają w swoich programach działania dziedziny nauki lub dyscypliny naukowe wiążące się z ochroną środowiska. W zakresie działalności edukacyjnej w zakresie szeroko pojętej ochrony środowiska na terenie Powiatu, a także poszczególnych gmin należących do Powiatu stale i na bieżąco realizuje się różnorakie: akcje, spotkania, konkursy, warsztaty, imprezy plenerowe 136 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 zloty turystyczne W ramach promocji ekologii i przyrody, a także turystyki na terenie Powiatu Piotrkowskiego drukowane są: ulotki informacyjne, pakiety reklamowe, foldery informacyjno – edukacyjne informatory przyrodniczo - krajoznawcze W zakresie wszystkich aspektów ochrony środowiska potrzebne są działania edukacyjne zarówno dla dzieci, młodzieży jak i dla dorosłej części społeczeństwa. Z tego powodu Zadania krótko i długoterminowe zaplanowane do realizacji do roku 2017 w zakresie edukacji ekologicznej umieszczono w harmonogramach we wszystkich rozdziałach dotyczących poszczególnych aspektów środowiskowych. 7. UWARUNKOWANIA FINANSOWE REALIZACJI PRZEDSIĘWZIĘĆ WYNIKAJĄCYCH Z PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA 7.1. ANALIZA ŹRÓDŁA PREFERENCYJNEGO WSPARCIA FINANSOWEGO PRZEDSIĘWZIĘĆ W ZAKRESIE OCHRONY ŚRODOWISKA Wszystkie przedsięwzięcia zdefiniowane w ramach Programu prowadzą do poprawy stanu istniejącego w zakresie ochrony środowiska – różnice dotyczą w zasadzie jednostek wdrażających, charakteru przedsięwzięcia i oczywiście jego kosztów. W myśl zatem ogólnej polityki krajowej i Unii Europejskiej, podmioty odpowiedzialne za ich realizację mogą ubiegać się o wsparcie ze środków zewnętrznych na preferencyjnych (w stosunku do rynkowych) zasadach. Jest to szczególnie ważne w sytuacji ograniczonych możliwości budżetowych jednostek samorządu terytorialnego, jak również znacznych kosztów pozyskania i wykorzystania komercyjnych środków zwrotnych. Preferencyjne źródła finansowania przedsięwzięć środowiskowych wynikają z szeregu programów (np. finansowanych środkami UE) bądź związane są z polityką instytucji/funduszy celowych. Generalnie źródła te można podzielić na dwie grupy: środki krajowe i środki zagraniczne. W dalszej części opisane zostaną najistotniejsze (biorąc pod uwagę charakter określonych w programie przedsięwzięć) metody finansowania przedsięwzięć w zakresie ochrony środowiska. Należy jednak zaznaczyć, iż wskazane zostaną jedynie informacje podstawowe – duża zmienność kryteriów i czynników związanych z wykorzystaniem dostępnych środków nie daje się pogodzić z okresem planowania zadań wskazanych w programie. Dlatego też bardziej zasadne wydaje się wskazanie źródeł informacji (najczęściej oficjalnych serwisów internetowych); ich systematyczne wykorzystanie pozwoli na wykształcenie obrazu sytuacji na podstawie najbardziej aktualnych danych. Krajowe Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Fundusze Ochrony Środowiska mają za zadanie wspieranie realizacji inwestycji ekologicznych, a także działań nieinwestycyjnych (edukacja ekologiczna, opracowania naukowo-badawcze i ekspertyzy dotyczące zagadnień związanych z ochroną środowiska). Przedsięwzięcia finansowane przez Fundusze (Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie, Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach) muszą spełniać następujące kryteria: zgodności z polityką ekologiczną państwa, efektywności ekologicznej, efektywności ekonomicznej, uwarunkowań technicznych i jakościowych, zasięgu oddziaływania, wymogów formalnych. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej wspiera finansowo przedsięwzięcia podejmowane dla poprawy jakości środowiska w Polsce, traktując jako priorytetowe te zadania, których realizacja wynika z konieczności wypełnienia zobowiązań Polski wobec Unii Europejskiej. Celem działalności Narodowego Funduszu jest finansowe wspieranie inwestycji ekologicznych o znaczeniu i zasięgu ogólnopolskim i ponadregionalnym oraz zadań lokalnych, istotnych z punktu widzenia potrzeb środowiska. NFOŚiGW stosuje następujące formy dofinansowania: 137 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 oprocentowane pożyczki; dotacje; przekazywanie środków jednostkom budżetowym; dopłaty do oprocentowania preferencyjnych kredytów bankowych i pożyczek; nagrody za działalność na rzecz ochrony środowiska i gospodarki wodnej, niezwiązaną z wykonywaniem obowiązków pracowników administracji rządowej i samorządowej; udostępnianie środków finansowych bankom z przeznaczeniem na udzielanie kredytów na wskazane przez Narodowy Fundusz programy i przedsięwzięcia; poręczanie spłaty kredytów oraz zwrotu środków przyznanych przez rządy państw obcych i organizacje międzynarodowe, przeznaczonych na realizację zadań ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Wsparcie NFOŚiGW może być również formą pokrycia wkładu własnego w sytuacji realizacji inwestycji ze środków UE. Oficjalny serwis internetowy: www.nfosigw.gov.pl Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej przewiduje dofinansowanie poprzez pożyczki i dotacje na wdrażanie projektów związanych z realizacją programów ochrony poszczególnych elementów środowiska. WFOŚiGW udziela: preferencyjnej pożyczki, w tym pożyczki pomostowej dotacji umorzenia części udzielonej pożyczki dopłaty do oprocentowania kredytów bankowych kredytu w bankowych liniach kredytowych Łączne dofinansowanie dla zadań inwestycyjnych nie może przekraczać 80% kosztów kwalifikowanych, przy czym istnieje możliwość uzyskania częściowego wsparcia w postaci dotacji (dla zadań pozainwestycyjnych maksymalna wartość dotacji może sięgać 100%). Dotacje – do poziomu 50% kosztów kwalifikowanych – mogą być udzielane na następujące zadania inwestycyjne: zakupy inwestycyjne realizowane w ramach zadań związanych z edukacją ekologiczną, ochroną przyrody, zarządzaniem środowiskowym, zapobieganiem i likwidacją skutków poważnych awarii, budowa, modernizacja zbiorników małej retencji wodnej wpisanych do Programu małej retencji dla Województwa Łódzkiego, budowa i modernizacja urządzeń wodnych zwiększających bezpieczeństwo przeciwpowodziowe, udział w usuwaniu skutków powodzi w urządzeniach wodnych, brzegach rzek i potoków oraz urządzeniach ochrony środowiska, uzupełnianie w sprzęt wojewódzkich magazynów przeciwpowodziowych, usuwanie szkód w środowisku spowodowanych działaniem żywiołu. likwidacja zagrożeń środowiskowych powodowanych zdeponowaniem niebezpiecznych odpadów przez zakłady postawione w stan likwidacji, usuwanie skutków zanieczyszczenia powierzchni ziemi, w przypadku nieustalenia podmiotu za nie odpowiedzialnego, likwidacja mogilników i magazynów przeterminowanych środków ochrony roślin, usuwanie i unieszkodliwianie azbestu z obiektów służby zdrowia, oświaty i opieki społecznej, wspieranie wykorzystania źródeł energii odnawialnej, za wyjątkiem produkcji energii cieplnej dla nowobudowanych obiektów, wspieranie wykorzystania źródeł energii odnawialnej dla nowobudowanych obiektów użyteczności publicznej jednostek sektora finansów publicznych, z zakresu ochrony atmosfery i ochrony wód (za wyjątkiem budynków mieszkalnych), realizowane przez jednostki sektora finansów publicznych w obiektach użyteczności publicznej oraz przez pozostałe jednostki w obiektach użyteczności publicznej wpisanych do rejestru zabytków. Dla zadań polegających na demontażu, transporcie i unieszkodliwianiu azbestu z obiektów służby zdrowia, oświaty i opieki społecznej możliwe jest przyznanie dotacji do 60% kosztów kwalifikowanych zadania. Dla zadań polegających na usuwaniu skutków zanieczyszczenia powierzchni ziemi, w przypadku nieustalenia podmiotu za nie odpowiedzialnego albo bezskuteczności egzekucji wobec sprawcy możliwe jest dofinansowanie do 100% kosztów kwalifikowanych zadania. 138 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 Oficjalny serwis internetowy: www.wfosigw.lodz.pl Ogólnopolskie Programy Operacyjne – dysponujące środkami UE w okresie programowania 2007-2013 Jednym z najważniejszych źródeł finansowania przedsięwzięć w ochronę środowiska w Polsce, w okresie programowym na lata 2007-2013 jest Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko (POIiŚ). Głównym celem Programu jest podniesienie atrakcyjności inwestycyjnej Polski i jej regionów poprzez rozwój infrastruktury technicznej przy równoczesnej ochronie i poprawie stanu środowiska, zdrowia, zachowaniu tożsamości kulturowej i rozwijaniu spójności terytorialnej. Na realizację POIiŚ w latach 2007-2013 zostanie przeznaczonych ponad 36 mld euro. Ze środków Unii Europejskiej będzie pochodziło 27 848,3 mln euro (w tym ze środków Funduszu Spójności – 21 511,06 mln euro (77%) oraz Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego – 6 337,2 mln euro (23%). Program obejmie wsparciem takie dziedziny jak: transport, środowisko, energetykę, kulturę i dziedzictwo kulturowe, szkolnictwo wyższe, a także ochronę zdrowia. W zakresie ochrony środowiska przewidziano dofinansowanie dla dużych inwestycji komunalnych, inwestycji ekologicznych w przedsiębiorstwach, projektów ochrony przyrody i bezpieczeństwa ekologicznego, a także edukacji ekologicznej. Wsparcie z Programu otrzymają zarówno samorządy i przedsiębiorcy, jak również m.in. organizacje pozarządowe, parki narodowe i Lasy Państwowe. Środowiskowe priorytety w PO IiŚ to: Oś priorytetowa 1 - Gospodarka wodno-ściekowa (zredukowanie ilości zanieczyszczeń odprowadzanych ze ściekami do wód i ziemi oraz zapewnienie odpowiedniej jakości wody pitnej). Oś priorytetowa 2 - Gospodarka odpadami i ochrona powierzchni ziemi (zmniejszenie presji na powierzchnię ziemi - zmniejszenie udziału odpadów komunalnych składowanych i rekultywację terenów zdegradowanych). Oś priorytetowa 3 - Zarządzanie zasobami i przeciwdziałanie zagrożeniom środowiska (ograniczenie ryzyka zagrożeń ekologicznych poprzez inwestycje i system monitorowania). Oś priorytetowa 4 - Przedsięwzięcia dostosowujące przedsiębiorstwa do wymogów ochrony środowiska (ograniczanie negatywnego wpływu istniejącej działalności przemysłowej na środowisko i dostosowanie przedsiębiorstw do wymogów prawa wspólnotowego). Oś priorytetowa 5 - Ochrona przyrody i kształtowanie postaw ekologicznych (ograniczenie degradacji środowiska naturalnego oraz strat zasobów różnorodności biologicznej, w tym działania z zakresu edukacji ekologicznej). Oś priorytetowa 10 - Infrastruktura energetyczna przyjazna środowisku (poprawa bezpieczeństwa energetycznego państwa w zakresie oddziaływania sektora energetycznego na środowisko; wsparcie będzie udzielane na podwyższenie sprawności wytwarzania, przesyłania, dystrybucji i użytkowania energii, w tym wzrost wykorzystania energii odnawialnej i biopaliw). Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka ma na celu wspieranie projektów o dużym znaczeniu dla gospodarki, jak również wspieranie szeroko rozumianej innowacyjności. Wspierane będą działania z zakresu innowacji: produktowej, procesowej (usługowej) oraz organizacyjnej. Wspierana i promowana będzie innowacyjność na poziomie, co najmniej krajowym i/lub międzynarodowym (określana jako innowacyjność średnia i wysoka). Program ujmuje również kontekst ochrony środowiska. Oficjalny serwis internetowy: www.pois.gov.pl Program LIFE+ LIFE+ jest kontynuacją Instrumentu Finansowego LIFE, utworzonego przez Komisję Europejską w 1992 roku. W trakcie trzech kolejnych edycji dofinansowano realizację łącznie ponad 2500 projektów we wszystkich krajach członkowskich. W latach 2004-2006 z tej formy dofinansowania skorzystała również Polska, na obszarze której realizowano cztery projekty z zakresu ochrony środowiska i różnorodności biologicznej. W odróżnieniu od poprzednich edycji, program LIFE+ składa się z trzech komponentów określonych przez tematykę projektów a nie ich realizatora. Nabór przedłożonych projektów następować będzie na poziomie krajowym, jednak ostateczna ocena i związana z nią decyzja o przyznaniu dofinansowania zależeć będzie do Komisji Europejskiej. Nowy program LIFE+ będzie jedynym programem wspólnotowym poświęconym wyłącznie zagadnieniom związanym z ochroną środowiska. LIFE+ powinien bezpośrednio wspierać realizację priorytetów 6. Programu Działań na Rzecz Środowiska (2002-2012), do których należą: 139 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 ochrona przyrody i bioróżnorodności, przeciwdziałanie zmianom klimatu, zminimalizowanie negatywnych skutków wpływu zanieczyszczeń środowiska na zdrowie ludzi, zrównoważone wykorzystanie zasobów naturalnych i racjonalna gospodarka odpadami. Działania dotowane muszą mieć związek z propagowaniem polityki UE w zakresie ochrony przyrody i środowiska. Komisja Europejska raz w roku będzie ogłaszać „call for proposals” - czyli nabór projektów. Do otrzymania dofinansowania kwalifikują się następujące działania: działania operacyjne organizacji pozarządowych zaangażowanych w ochronę i poprawę jakości środowiska na poziomie europejskim oraz w tworzenie i wdrażanie ustawodawstwa i polityki ochrony środowiska unii europejskiej, tworzenie i utrzymywanie sieci, baz danych i systemów komputerowych związanych bezpośrednio z wdrażaniem ustawodawstwa i polityki ochrony środowiska UE, w szczególności gdy działania te poprawiają publiczny dostęp do informacji o środowisku, analizy, badania, modelowanie i tworzenie scenariuszy, monitorowanie stanu siedlisk i gatunków, w tym monitorowanie lasów, pomoc w budowaniu potencjału instytucjonalnego, szkolenia, warsztaty i spotkania, w tym szkolenia podmiotów uczestniczących w inicjatywach dotyczących zapobiegania pożarom lasów, platformy nawiązywania kontaktów zawodowych i wymiany najlepszych praktyk, działania informacyjne i komunikacyjne, w tym kampanie na rzecz zwiększania świadomości społecznej, a w szczególności kampanie zwiększające świadomość społeczną na temat pożarów lasów, demonstracja innowacyjnych podejść, technologii, metod i instrumentów dotyczących kierunków polityki specjalnie w odniesieniu do komponentu I „LIFE+ przyroda i różnorodność biologiczna”: zarządzanie gatunkami i obszarami oraz planowanie ochrony obszarów, w tym zwiększenie ekologicznej spójności sieci Natura 2000; monitorowanie stanu ochrony, w szczególności ustalenie procedur i struktur monitorowania stanu ochrony; rozwój i realizacja planów działania na rzecz ochrony gatunków i siedlisk przyrodniczych; zwiększenie zasięgu sieci Natura 2000 na obszarach morskich; nabywanie gruntów pod następującymi warunkami: nabycie to przyczyniłoby się do utrzymania lub przywrócenia integralności obszarów objętych siecią Natura 2000, nabycie gruntu jest jedynym lub najbardziej efektywnym sposobem osiągnięcia pożądanego skutku w zakresie ochrony przyrody, nabywany grunt jest długookresowo przeznaczony na wykorzystanie w sposób zgodny z celami szczegółowymi komponentu I „LIFE+ przyroda i różnorodność biologiczna”, oraz dane państwo członkowskie zapewnia długookresowe wyłączne przeznaczenie takich gruntów na cele związane z ochroną przyrody. Szerszych informacji można uzyskać na stronie NFOŚiGW. 7.2. NAKŁADY NA REALIZACJĘ ZADAŃ PROGRAMU I PROPONOWANE ŹRÓDŁA ICH FINANSOWANIA W ramach każdego z analizowanych kierunków ochrony środowiska oszacowano wartość nakładów finansowych związanych z realizacją zadań inwestycyjnych i pozainwestycyjnych. Odpowiednie zestawienia (harmonogramy) dla tych przedsięwzięć, oprócz parametrów „cenowo-terminowych”, wskazują podmiot/podmioty odpowiedzialne za wdrożenie – a zatem i finansowanie konkretnych działań. Ogólnie rzecz ujmując, można wydzielić trzy grupy przedsięwzięć – wg kryterium odpowiedzialności za pokrycie środków finansowych: zadania finansowane bezpośrednio ze środków będących w dyspozycji powiatu (środków budżetowych powiatu), zadania finansowane przez osoby prywatne, podmioty komercyjne, różnego rodzaju organizacje i inne podmioty instytucjonalne, 140 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 zadania finansowane przez jednostki samorządu terytorialnego (gminy) wchodzące w skład powiatu. Dokonany podział stanowi odzwierciedlenie kryterium odpowiedzialności za realizację przedsięwzięcia, tj. zadań własnych, zadań koordynowanych oraz zaleceń dla gmin wchodzących w skład powiatu. Obecnie zestawione zostaną łączne wartości wydatków inwestycyjnych i pozainwestycyjnych w ramach kierunków ochrony środowiska – z uwzględnieniem kryterium odpowiedzialności za pokrycie środków finansowych Tabela 32 Zbiorcze zestawienie wydatków na realizację przedsięwzięć w poszczególnych kierunkach ochrony środowiska Zadania własne Lp. Zadania koordynowane Wyszczególnienie Zalecenia dla gmin Powiatu Piotrkowskiego OGÓŁEM Wartość [tys. PLN] Udział Wartość [tys. PLN] Udział Wartość [tys. PLN] Udział Wartość [tys. PLN] Udział 400 1,29% 450 0,74% 2 720 1,05% 3 570 1,02% 7 300 23,57% 30 000 49,30% 0,00% 37 300 10,62% 200 0,65% 960 1,58% 600 0,23% 1 760 0,50% 0,00% 50 0,02% 50 0,01% 1. Ochrona przyrody i krajobrazu 2. Ochrona i zrównoważony rozwój lasów 3. Ochrona powierzchni ziemi 4. Gospodarowanie zasobami geologicznymi 5. Kształtowanie zasobów wodnych oraz ochrona przed powodzią i skutkami suszy 6. Gospodarka wodno-ściekowa 7. Ochrona powietrza 8. Gospodarowanie odpadami 0,00% 9. Ochrona przed hałasem 0,00% 10. Ochrona przed promieniowaniem elektromagnetycznym 16 11. OGÓŁEM 30 966 0,00% 20 23 030 0,06% 10983 18,05% 131 463 50,67% 142 466 40,56% 0,00% 17 200 28,27% 53 959 20,80% 71 159 20,26% 74,37% 0 0,00% 62 450 24,07% 85 480 24,34% 0,00% 6 000 2,31% 6 000 1,71% 840 1,38% 1 100 0,42% 1 940 0,55% 0,05% 416 0,68% 1 100 0,42% 1 532 0,44% 100,00% 60 849 100,00% 259 442 100% 351 257 100,00% Źródło: opracowanie własne Przedstawione zestawienie wskazuje, że o ile koszty zadań własnych i zadań koordynowanych rozkładają się względem siebie w miarę równomiernie (zadania własne stanowią ok. 17% zadań koordynowanych), o tyle wydatki gminne w tym względzie wyraźnie dominują (zadania własne stanowią jedynie ok. 9% wartości zadań gminnych). Pomimo zatem faktu, iż to od gmin powiatu zależeć będzie tak naprawdę tempo i zakres zmian na rzecz ochrony środowiska, to jednak powiat – jako samodzielna jednostka samorządu terytorialnego – pozostaje bez możliwości szerszego wpływu na wdrożenie większości zaplanowanych rozwiązań; głównym narzędziem stymulowania odpowiednich postaw wśród gmin będą zachęty ekonomiczne (np. dofinansowanie działań w zakresie edukacji ekologicznej) a nie nakazy czy zakazy administracyjne. 8. SYSTEM ZARZĄDZANIA ŚRODOWISKOWEGO 8.1. MONITORING ŚRODOWISKA Bardzo istotnym elementem prawnym ochrony środowiska jest monitoring, czyli pomiar stanu środowiska. Działania monitorujące stan środowiska przeprowadzane w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska przez między innymi Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska czy Inspekcję Ochrony Roślin i Nasiennictwa. Monitoring prowadzony jest zarówno, jako badania, jakości środowiska, jak też w odniesieniu do ilości zasobów środowiskowych. 141 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 Ważnym uzupełnieniem monitoringu środowiska są pomiary ilości zanieczyszczeń wprowadzanych do środowiska, np. wielkości emisji pyłów i gazów do atmosfery, ilości i składu ścieków odprowadzanych do wód, nagromadzenia i charakterystyki odpadów. Wyniki monitoringu pozwalają na dokonanie oceny wpływu działalności człowieka na poszczególne komponenty środowiska Kompetencje Ustawy określają narzędzia prawne wykorzystywane dla realizacji zadań w dziedzinie ochrony środowiska, jak również nakładają na organy administracji samorządowej obowiązki w tym zakresie. Organami ochrony środowiska w myśl art. 376 ustawy Prawo ochrony środowiska są: wójt, burmistrz lub prezydent miasta, starosta, sejmik województwa, marszałek województwa, wojewoda, minister właściwy do spraw środowiska. 8.2. MONITORING POLITYKI ŚRODOWISKOWEJ Wdrażanie aktualizacji Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Piotrkowskiego będzie podlegało regularnej ocenie w zakresie określenia stopnia wykonania przedsięwzięć, określenia stopnia realizacji przyjętych celów, oceny rozbieżności pomiędzy przyjętymi celami i działaniami, a ich wykonaniem, analizy przyczyn tych rozbieżności. Zarząd Powiatu będzie oceniał, co dwa lata stopień wdrożenia Programu, natomiast na bieżąco będzie kontrolowany postęp w zakresie wykonania przedsięwzięć zdefiniowanych w programie. Pod koniec 2011 roku nastąpi ocena realizacji przedsięwzięć przewidzianych do realizacji w latach 2008 - 2010. Wyniki oceny będą stanowiły wkład dla nowej listy przedsięwzięć, obejmujących okres 2010 - 2013. Ten cykl będzie się powtarzał, co każde dwa lata, co zapewni ciągły nadzór nad wykonaniem Programu. W cyklach czteroletnich będzie oceniany stopień realizacji celów ekologicznych (określonych w tym dokumencie dla okresu do 2017 roku). Ocena ta będzie bazą do ewentualnej korekty celów i strategii ich realizacji. Taka procedura pozwoli na spełnienie wymagań zapisanych w ustawie "Prawo ochrony środowiska", a dotyczących okresu, na jaki jest przyjmowany program ochrony środowiska i systemu raportowania o stanie realizacji programu ochrony środowiska Podstawą właściwego systemu oceny realizacji Programu jest dobry system sprawozdawczości, oparty na wskaźnikach stanu środowiska i zmiany presji na środowisko, a także na wskaźnikach świadomości społecznej. Do najistotniejszych wskaźników wdrażania programu dla Powiatu Piotrkowskiego można zaliczyć m.in.: Jakość wód powierzchniowych; udział wód pozaklasowych, Jakość wód podziemnych; udział wód o bardzo dobrej i dobrej jakości (klasa Ia i Ib), Udział ścieków komunalnych nieoczyszczonych, Stosunek długości sieci kanalizacyjnej do sieci wodociągowej, Ilość wytwarzanych odpadów komunalnych / 1 mieszkańca w roku, Udział odpadów komunalnych składowanych na wysypiskach, Udział odpadów przemysłowych składowanych na składowiskach, Wielkość emisji zanieczyszczeń pyłowych do powietrza z zakładów objętych sprawozdawczością GUS, Wielkość emisji zanieczyszczeń gazowych do powietrza z zakładów objętych sprawozdawczością GUS (bez CO2), Udział terenów zieleni publicznej w stosunku do całkowitej powierzchni, Wskaźnik lesistości (lub pow. leśna w ha/1 mieszk., Powierzchnia terenów objętych ochroną prawną, Powierzchnia terenów zdegradowanych, Nakłady inwestycyjne na ochronę Środowiska, Ilość zużytych nawozów sztucznych i mineralnych/1ha Użytków rolnych, Ilość zużytej wody/1 mieszkańca, Ilość zarejestrowanych pojazdów samochodowych, 142 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 Udział społeczeństwa w działaniach na rzecz ochrony środowiska wg oceny jakościowej, Ilość i jakość interwencji (wniosków) zgłaszanych przez mieszkańców, Liczba, jakość i skuteczność kampanii edukacyjno-informacyjnych. Określenie powyższych wskaźników wymaga posiadania odpowiednich informacji pochodzących z monitoringu środowiska oraz z badań społecznych. W oparciu o analizę powyższych wskaźników będzie możliwa ocena efektywności realizacji „Programu ochrony środowiska” a w oparciu o tą ocenę kolejna aktualizacja programu. Najważniejsze działania w ramach wdrażanie Aktualizacji Programu ochrony Środowiska to: koordynacja, weryfikacja celów ekologicznych, współpraca z różnymi jednostkami. Niezbędna jest również edukacja i komunikacja ze społeczeństwem (w tym system informacji o środowisku), systemy zarządzania środowiskiem, monitoring stanu środowiska. Dla każdego zagadnienia wskazano, w poszczególnych rozdziałach niniejszego opracowania, instytucje uczestniczące w realizacji wyszczególnionych działań. 9. STRESZCZENIE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM Przedmiotem niniejszego opracowania jest aktualizacja "Powiatowego Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Piotrkowskiego" opracowanego w 2008 roku. Zakresem opracowania objęto: cele ekologiczne; priorytety ekologiczne; poziomy celów długoterminowych; rodzaj i harmonogram działań proekologicznych; środki niezbędne do osiągnięcia celów, w tym mechanizmy prawno ekonomiczne i środki finansowe. Szczegółowy zakres, sposób oraz forma sporządzania Powiatowego Programu Ochrony Środowiska (POŚ) została przyjęta tak by była zgodna z przyjętymi 21 grudnia 2002 roku przez Ministerstwo Środowiska „Wytycznymi do sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym”. Wytyczne „…mają charakter ramowy i mogą być wykorzystane, jako materiał pomocniczy przy sporządzaniu programów ochrony środowiska”. Dokument ten podkreśla, że struktura wojewódzkich powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska powinna nawiązywać do struktury „Polityki ekologicznej państwa”. Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Piotrkowskiego na lata 2013-2020 opracowana została z uwzględnieniem układu strukturalnego „Wytycznych...” i zawiera wszystkie wyszczególnione w Polityce ekologicznej elementy. Są to głównie: racjonalne użytkowanie zasobów naturalnych, poprawa jakości środowiska, narzędzia i instrumenty realizacji programu, harmonogram realizacji i nakłady na realizację programu, kontrola realizacji programu. Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Piotrkowskiego zawiera takie elementy jak: OCHRONA DZIEDZICTWA PRZYRODNICZEGO Ochrona przyrody i krajobrazu, Ochrona i zrównoważony rozwój lasów, Ochrona powierzchni ziemi, Ochrona zasobów kopalin, ZRÓWNOWAŻONE WYKORZYSTANIE MATERIAŁÓW, WODY I ENERGII Materiałochłonność, wodochłonność, energochłonność i odpadowość produkcji, Wykorzystanie energii ze źródeł odnawialnych, Kształtowanie zasobów wodnych oraz ochrona przed powodzią i skutkami suszy, ŚRODOWISKO I ZDROWIE. DALSZA POPRAWA, JAKOŚCI ŚRODOWISKA I BEZPIECZEŃSTWA EKOLOGICZNEGO 143 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 Jakość wód, Zanieczyszczenie powietrza, Gospodarka odpadami, Oddziaływanie hałasu, Oddziaływanie pól elektromagnetycznych, Struktura Aktualizacji Programu obejmuje: 1. Omówienie kierunków ochrony środowiska w poszczególnych gminach i w całym powiecie w odniesieniu do racjonalnego użytkowania zasobów naturalnych w tym racjonalnego użytkowania lasów i zasobów przyrodniczych, gospodarki wodnej, gospodarki odpadami, ochrony gleb, ochrony powietrza, ochrony przed hałasem, ochrony przed szkodliwym oddziaływaniem pól elektromagnetycznych z podaniem ich stanu aktualnego, 2. Ocenę stanu wyjściowego i stanu docelowego umożliwiając tym samym identyfikację potrzeb w tym zakresie. Stan docelowy zostanie osiągnięty po zrealizowaniu zaproponowanych zadań stanowiących zarówno zadania powiatu, gmin należących so powiatu, a także instytucji i podmiotów działających na analizowanym terenie. Dowodów osiągania stanu docelowego dostarczać będzie ocena efektów działalności środowiskowej, dokonywana okresowo (według ustawy, co 2 lata) w formie Raportu z Realizacji Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu Piotrkowskiego. Całość działań proekologicznych zamykają wnioski, w których wyspecyfikowane zostały najważniejsze informacje i uwagi odnośnie zadań i potrzeb Powiatu Piotrkowskiego. Dla każdego kierunku działań utworzony został harmonogram realizacji zadań. Zawiera on wykaz zadań własnych - powiatowych, czyli finansowanych w większości ze środków własnych i koordynowanych, czyli takie, które realizowane są na terenie Powiatu, ale nie koniecznie ze środków będących we władaniu powiatu. Zadania te będą realizowane często bez zaangażowania środków finansowych powiatu przez przedsiębiorstwa działające na obszarze powiatu czy mieszkańców. Harmonogram określa terminy i jednostki odpowiedzialne za realizację zadań, planowane efekty ekologiczne oraz planowane szacunkowe koszty przedsięwzięć a także jednostkami pełniącymi funkcję partnerujących w realizacji tych zadań. Harmonogramy są zebrane w jedną całość, jako zbiorcze zestawienie w końcowej części opracowania. Pomagają one w realizacji całości zamierzeń inwestycyjnych Powiatu. Aktualizacja programu to przede wszystkim przedstawienie zadań, które zostaną zrealizowane w najbliższych 8 latach w celu zapewnienia bezpieczeństwa ekologicznego powiatu i tworzenia podstaw do zrównoważonego rozwoju społeczno-gospodarczego. Planowane nakłady na realizację zadań własnych powiatu w latach 2013-2020 na ochronę środowiska szacuje się na około 35 mln zł. Największe środki planowane są na ochronę atmosfery, gospodarkę wodno-ściekową. Aktualizacja Programu zawiera omówienie uwarunkowań finansowych Powiatu Piotrkowskiego. Na podstawie budżetów powiatu z ostatnich lat i szacunkowych kosztów zaproponowanych zadań nakreślono ogólną sytuację finansową powiatu. Analiza ta pokazuje jak duże powinno być zaangażowanie środków finansowych pochodzących z zewnątrz na realizację zaplanowanych działań. Zostały przedstawione potencjalne i możliwe do pozyskania źródła bezzwrotnego, a także preferencyjnego i komercyjnego dofinansowania. Dzięki wyznaczeniu i identyfikacji problemów możliwe jest określenie celów, do jakich należy dążyć w ciągu najbliższych 8 lat wdrażania programu. Najważniejszymi problemami ekologicznymi na terenie Powiatu Piotrkowskiego są: niska emisja, zły stan dróg na terenie powiatu, nieprawidłowa gospodarka odpadami, nieuporządkowana gospodarka wodno-ściekowa, niezgodna z MPZP lokalizacja uciążliwych działalności, niska świadomość ekologiczna mieszkańców. Przeprowadzona analiza stanu zanieczyszczenia powietrza wykazała, że na terenie Powiatu Piotrkowskiego w celu zmniejszenia emisji i imisji wskazane są działania dążące do poprawy czystości atmosfery. 144 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 W zakresie ochrony powietrza atmosferycznego powiat realizuje na bieżąco zadania polegające na termomodernizacji budynków komunalnych będących w jego zarządzie. Natomiast gminy we własnym zakresie przeprowadzają działania w budynkach komunalnych polegające na zmniejszeniu zapotrzebowania na energię i paliwa, są to głównie działania polegające na wymianie stolarki okiennej i drzwiowej, dociepleniu dachów ścian zewnętrznych a także wymiana instalacji i źródła ciepła. W celu zmniejszenie zanieczyszczeń liniowych planuje się intensyfikację działań związanych z modernizacją dróg. W celu poprawy jakości wód powierzchniowych, niezbędna jest likwidacja niekontrolowanych zrzutów ścieków bytowych do rzek płynących przez teren powiatu, niezwykle ważnym w tym zakresie zadaniem jest inwentaryzacja stanu technicznego zbiorników bezodpływowych (szamb), które obecnie funkcjonują na terenach nieskanalizowanych. Bardzo często zbiorniki te są nieszczelne i są źródłem zanieczyszczenia wód. W niektórych zakładach przemysłowych wprowadzane są technologie ograniczające ilość zużywanej wody w innych powinno się promować wprowadzanie zamkniętych obiegów wody, jako elementu pozwalającego na ograniczenie zrzutu zanieczyszczonych wód do środowiska, a także zmiany technologii, poprawę stanu zakładowych sieci wodociągowych, itp. W rolnictwie należy się skupić na stosowaniu najlepszych dostępnych praktyk rolniczych, co powinno doprowadzić ograniczenia ładunków zanieczyszczeń odprowadzanych do odbiorników. W tym celu należy: popierać inicjatywy gmin sąsiadujących w górnych biegach rzek i potoków zmierzającą do poprawienia stanu wód płynących. wykorzystywać każdą inicjatywę przedsiębiorców i grup mieszkańców do budowy lub rozbudowy urządzeń służących do ochrony wód. Głównymi celami w zakresie gospodarki odpadami na terenie powiatu są: doskonalenie systemu selektywnej zbiórki odpadów komunalnych oraz redukcja strumienia odpadów komunalnych zmieszanych kierowanych na składowisko. Wzięto pod uwagę konieczność: Rozwoju selektywnej zbiórki odpadów komunalnych, w oparciu o zbieranie selektywne z wykorzystaniem systemu workowego lub gniazd: Wydzielanie odpadów wielkogabarytowych ze strumienia odpadów komunalnych Wydzielania odpadów budowlano - remontowych ze strumienia odpadów komunalnych Wydzielanie odpadów niebezpiecznych ze strumienia odpadów komunalnych Odzysk i unieszkodliwianie odpadów ulegających biodegradacji wydzielonych ze strumienia odpadów komunalnych Rozwoju systemu selektywnej zbiórki odpadów opakowaniowych Utworzenie na terenie gmin wchodzących w skład powiatu Gminnych Punktów Zbierania Odpadów Niebezpiecznych (stacjonarnych bądź mobilnych) Udziału poszczególnych gmin powiatu i Starostwa Powiatowego w rozbudowie niezbędnej infrastruktury technicznej niezbędnej dla wdrażania Regionu nr 2 i 3. Dzięki realizacji tych celów możliwe będzie objęcie wszystkich mieszkańców zorganizowanym wywozem odpadów, co przyczyni się do uatrakcyjnienia terenu powiatu, spełnienia wymagań prawnych dotyczącej ilości odpadów poddanych recyklingowi a także do zmniejszenia lub wyeliminowania zjawiska powstawania dzikich wysypisk, co przyczynia się także do ograniczenia zanieczyszczenia innych komponentów środowiska takich jak woda i gleba. W zakresie ochrony gleb użytkowanych rolniczo ważnym celem do realizacji jest racjonalne gospodarowanie zasobami glebowymi i ich ochrona przed degradacją. Cel ten osiągnąć można przez właściwą gospodarkę rolna dostosowaną do panujących warunków glebowych i ukształtowania terenu. Na terenach narażonych na procesy erozyjne istnieje potrzeba właściwego doboru roślin uprawnych, aby zatrzymywały wody opadowe i nie dopuszczały do spływu powierzchniowego. Zadaniem przyczyniającym się do ograniczenia zanieczyszczenia gleb nawozami mineralnymi jest coroczna kontrola stosowanych nawozów i środków ochrony roślin dokonywana przez samych rolników. Badanie poziomu pH i zawartości metali ciężkich daje możliwość porównania wyników i określenia, w jakim kierunku zmierza stan środowiska. 145 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 Głównym celem w zakresie ochrony przed hałasem na terenie Powiatu Piotrkowskiego w najbliższych latach będzie dokonanie oceny akustycznej wybranych miejsc Powiatu, to główne ciągi komunikacyjne drogowe i kolejowe. Niezależnie od przeprowadzania oceny akustycznej terenów ruchu komunikacyjnego niebagatelnym elementem działalności kontrolnej są przeprowadzane przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska kontrole podmiotów prowadzących działalność gospodarczą. Bardzo ważnym elementem i celem krótkoterminowym w zakresie ochrony przed hałasem jest: ustalenie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego wydzielonych terenów pod realizację zorganizowanej działalności inwestycyjnej, zakładów mogących być potencjalnymi źródłami hałasu do środowiska, co umożliwi lokalizację zakładów produkcyjnych i przemysłowych, z dala od terenów mieszkaniowych i turystycznych niedopuszczanie do realizacji inwestycji, które mogą być źródłem dużej emisji hałasu do środowiska ze względu na rodzaj prowadzonej działalności lub technologie produkcji. Kształtowanie świadomości ekologicznej społeczeństwa, biorącego aktywny udział w procesie dbania o środowisko to cenne i długoterminowe zadanie, które niejednokrotnie trzeba prowadzić na bieżąco i nieustająco. Edukacja ekologiczna jest procesem, którego głównym celem jest ukształtowanie aktywnej i odpowiedzialnej postawy mieszkańców powiatu w sferze konsumpcji, a także ochrony powietrza, gospodarki wodnej oraz postępowania z odpadami. Właściwie ukierunkowana edukacja ekologiczna mieszkańców przyczyni się do zwiększenia efektywności prowadzonych działań na rzecz ekologizacji, co zapewni ograniczenia niskiej emisji, zmniejszenie ładunku zrzutu ścieków surowych do rzek i potoków a także pozyskanie większej surowców wtórnych, zmniejszenie ilości odpadów trafiających na składowisko. Realizacja zadań zaproponowanych w niniejszej aktualizacji przyczyni się do zwiększenia atrakcyjności Powiatu Piotrkowskiego polepszenia warunków życia i zdrowia mieszkańców, a także poprawy jakości walorów środowiskowych i skuteczniejszej ochrony terenów prawnie chronionych i interesujących przyrodniczo i rekreacyjnie. LITERATURA Analiza stanu zdrowotnego lasu w RDLP Łódź w roku 2009 i prognoza na 2010, Bank danych regionalnych www.stat.gov.pl., Krajowy Plan Działań dotyczący efektywności energetycznej, Narodowa Strategia Spójności 2007-2013, Ocena jakości powietrza na terenie województwa łódzkiego w 2011, Ocena poziomów substancji w powietrzu oraz wyniki klasyfikacji stref Województwa Łódzkiego za 2010 rok, Ocena stanu czystości rzek na terenie województwa łódzkiego w 2011, 146 AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PIOTRKOWSKIEGO NA LATA 2013-2020 Ocena stanu czystości wód podziemnych na terenie województwa łódzkiego w 2011, Ocena stopnia zanieczyszczenia gleb w województwie łódzkiego w 2010, Polityka Ekologiczna Państwa na lata 2003-2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007-2010, Polityka Ekologiczna Państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku 2016, Program Edukacji Ekologicznej Kraju, Program małej retencji wodnej w województwie łódzkim, Program Rozwoju Turystyki dla Województwa Łódzkiego, Program ochrony środowiska dla województwa łódzkiego 2012, Raport o stanie środowiska województwa łódzkiego w 2010, Raport o stanie lasów, 2010 Program wodno – środowiskowy kraju, Plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza środkowej Wisły Plany gospodarki odpadami dla Gmin Powiatu Piotrkowskiego, Sprawozdanie z realizacji gminnego planu gospodarki odpadami dla powiatu piotrkowskiego za okres od 1 stycznia 2009 roku do 31 grudnia 2010 roku, Regionalny Program Operacyjny dla Województwa Łódzkiego na lata 2007-2013, Strategia Rozwoju Kraju na lata 2007-2015, Strategia rozwoju województwa łódzkiego, Strategia Rozwoju Gmin Powiatu Piotrkowskiego, Studium uwarunkowań 1 kierunków zagospodarowania przestrzennego Gmin Powiatu Piotrkowskiego, Wojewódzki Plan Gospodarki Odpadami Województwa Łódzkiego 2012. 147