Plany zarządzania ryzykiem powodziowym dla

Transkrypt

Plany zarządzania ryzykiem
powodziowym dla obszarów dorzeczy
i regionów wodnych
Projekt Planu Zarządzania Ryzykiem Powodziowym
dla Regionu Wodnego Górnej Wisły
Nr WBS: 1.8.12.2
Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013
2
Projekt:
Wsparcie przygotowania krajowych dokumentów planistycznych w zakresie polityki ochrony
środowiska zapewniających skuteczną realizację polityki spójności – Etap II
Plany zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy i regionów wodnych, w tym planów
zarządzania ryzykiem od strony morza, w tym morskich wód wewnętrznych – Część I
3
Metryka
Dane
Opis
Tytuł dokumentu
Projekt planu zarządzania ryzykiem powodziowym dla regionu wodnego górnej Wisły
Autor dokumentu (firma/ instytucja)
DHI Polska Sp. z o.o.
Nazwa Projektu
Wsparcie przygotowania krajowych dokumentów planistycznych w zakresie polityki ochrony
środowiska zapewniających skuteczną realizację polityki spójności – Etap II
Część zamówienia nr
I - Opracowanie planów zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy i
regionów wodnych
Umowa
Nr KZGW/ DPiZW-op/ POPT/1/ 2013
Rodzaj dokumentu
Projekt planu
Poufność
NIE
WBS i nazwa projektu
1.8.12.2 Ostateczna wersja
(uwzględniająca uwagi)
PZRP
dla
obszarów
dorzeczy
i
regionów
wodnych
Historia zmian
Wersja
Autor
Data
Zmiana
0.01
09.12.2014
Wstępna wersja dokumentu
1.00
22.12.2014
Przekazane Zamawiającemu
2.00
31.08.2015
Wersja po konsultacjach społecznych przekazana Zamawiającemu
Recenzje dokumentu
Wersja
0.01
Autor
mgr inż. Jerzy Niedbała, IMGW-PIB
Data
22.12.2014
Odniesienie do innych dokumentów
Nazwa dokumentu
Data opracowania
dokumentu
Specyfikacja Istotnych Warunków Zamówienia na „Opracowanie planów zarządzania ryzykiem
powodziowym dla obszarów Dorzeczy i Regionów Wodnych”
02.2014
„Metodyka opracowania planów zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy i
regionów Wodnych”
08.2014
Raport ze zmian do „Metodyki PZRP” v1.1 (WBS 1.2.5.1.)
11.2014
Raport z zestawieniem działań z list ujętych w Master Planach (WBS.1.3.3.1.)
11.2014
Raport z przeprowadzonych analiz i diagnozy problemów (WBS 1.2.5.2.)
11.2014
Raport ze zmian do „Metodyki PZRP” v1.2 (WBS 1.2.5.1.)
11.2014
Raport z uzasadnieniem celów, schematem możliwości ich osiągnięcia, zestawieniem wszystkich
wyselekcjonowanych działań oraz zestawieniem działań z nadanymi im priorytetami, pierwsza
selekcja działań (WBS 1.3.3.2.)
11.2014
Raport wskazujący instrumenty zarządzania ryzykiem powodziowym (WBS 1.4.3.1.)
12.2014
4
Raport z analizy i oceny zgodności przyjętych ostatecznych rozwiązań planistycznych z wymogami
prawnymi i środowiskowymi (WBS 1.5.4.4.)
03.2015
Raport opisujący wybraną metodę analizy wielokryterialnej (WBS 1.5.4.5)
09.2014
Raport z opracowania programów działań dla Regionu Wodnego Górnej Wisły:
Przygotowane warianty planistyczne dla obszarów dorzeczy i regionów wodnych (WBS 1.5.4.1)
Ocena skuteczności i efektywności działań inwestycyjnych wchodzących w skład wariantów
planistycznych w ograniczaniu ryzyka powodziowego (WBS 1.5.4.2)
Hierarchia wariantów planistycznych wg kryteriów kostów i korzyści (WBS 1.5.4.3)
03.2015
Raport opisujący wyniki analizy wielokryterialnej ze wskazaniem optymalnego wariantu planistycznego
(WBS 1.5.4.6)
Raport podsumowujący weryfikacje i opis optymalnego wariantu planistycznego (WBS 1.5.4.7)
5
Spis treści
1
Streszczenie w języku nietechnicznym ..................................................................................... 13
2
Wprowadzenie .............................................................................................................................. 20
2.1
Cele i zakres planu .................................................................................................................... 22
2.2
Podstawy prawne ...................................................................................................................... 23
2.3
Relacje PZRP z innymi obszarami działania ............................................................................. 27
2.4
Opis procesu planistycznego..................................................................................................... 36
3
Opis obszaru planowania ........................................................................................................... 40
3.1
Topografia, hydrografia, gleby, geologia (mapy), hydrologia (ISOK) ......................................... 40
3.2
Charakter zagrożenia powodziowego w zlewni ......................................................................... 43
3.3
Użytkowanie terenu ................................................................................................................... 43
4
Partnerzy procesu planowania i zasady udziału społecznego ............................................... 46
4.1
Analiza interesariuszy ............................................................................................................... 46
4.2
Zarządzanie procesem planowania ........................................................................................... 52
4.3
Zasady udziału społecznego ..................................................................................................... 55
5
Podsumowanie wstępnej oceny ryzyka powodziowego ......................................................... 57
6
Ocena zagrożenia powodziowego ............................................................................................. 63
6.1
Wnioski z analiz map zagrożenia powodziowego ...................................................................... 63
6.2
Dodatkowe analizy .................................................................................................................... 63
6.3
Wyniki analiz map zagrożenia powodziowego .......................................................................... 64
6.4
Analiza zagrożenia powodziowego w oparciu o metodykę POPGW ........................................ 70
6.5
Wyniki analiz zagrożenia powodziowego w oparciu o metodykę POPGW ................................ 70
7
Ocena ryzyka powodziowego ..................................................................................................... 74
7.1
Wnioski z analiz map ryzyka powodziowego ............................................................................. 74
7.2
Dodatkowe analizy .................................................................................................................... 75
7.3
Wyniki analiz map ryzyka powodziowego.................................................................................. 76
7.4
Wyniki analiz ryzyka powodziowego w oparciu o POPGW........................................................ 82
8
Analiza obecnego systemu zarządzania ryzykiem powodziowym ......................................... 84
8.1
Programy ochrony przed powodzią ........................................................................................... 84
8.2
Techniczne środki ochrony przeciwpowodziowej i ich stan techniczny ..................................... 86
8.3
Nietechniczne środki ochrony przeciwpowodziowej .................................................................. 89
8.4
Diagnoza problemów obecnego systemu zarządzania ryzykiem powodziowym ....................... 97
9
Diagnoza problemów ................................................................................................................. 101
9.1
Wstęp ...................................................................................................................................... 101
9.2
Analiza przestrzenna zagrożenia i ryzyka powodziowego oraz analiza strat opracowana
w ramach PZRP ...................................................................................................................... 101
9.3
Zidentyfikowane ryzyko powodziowe ...................................................................................... 102
9.3.1
Metodyka Planów Zarządzania Ryzykiem Powodziowym (PZRP) ............................ 102
9.3.2
Metodyka „Programu ochrony przed powodzią w dorzeczu Górnej Wisły” ............... 106
9.4
Lista wiodących problemów..................................................................................................... 110
10
Cele zarządzania ryzykiem powodziowym .............................................................................. 121
11
Instrumenty wspomagające realizację działań ....................................................................... 131
6
11.1
Instrumenty prawno-finansowe................................................................................................ 131
11.1.1
Finansowe zarządzanie ryzykiem powodziowym ...................................................... 131
11.1.2
Zasady gospodarowania obszarami narażonymi na niebezpieczeństwo powodzi ... 132
11.1.3
Ubezpieczenia od ryzyka wystąpienia powodzi ......................................................... 136
11.1.4
Kompensacja oddziaływań społecznych związanych z realizacją inwestycji
przeciwpowodziowych .................................................................................................................. 137
11.2
Instrumenty analityczne ........................................................................................................... 137
11.3
Instrumenty edukacyjne i informacyjne.................................................................................... 138
12
Podsumowanie działań i ich priorytety ................................................................................... 140
Opis metodyki budowy i oceny wariantów ............................................................................... 140
12.1
12.1.1
Wariant zerowy .......................................................................................................... 142
12.1.2
Wariant utrzymaniowy ............................................................................................... 142
12.1.3
Pozostałe warianty planistyczne ................................................................................ 145
Strategia zarządzania ryzykiem powodziowym ....................................................................... 146
12.2
12.2.1
Opis wybranego rozwiązania ..................................................................................... 148
12.2.2
Priorytety w realizacji działań ..................................................................................... 164
12.2.3
Harmonogram, jednostki realizujące i źródła finansowania ...................................... 166
13 Opis zakresu i sposobu koordynacji z Ramową Dyrektywą Wodną i innych dyrektyw
środowiskowych ................................................................................................................................ 196
13.1
Etap wstępnego wariantowania scenariuszy planistycznych ................................................... 196
13.2
Etap analizy wielokryterialnej .................................................................................................. 197
14
Uwzględnienie wpływu zmian klimatu na ryzyko powodziowe ............................................. 203
15
Podsumowanie strategicznej oceny oddziaływania na środowisko .................................... 211
16
Podsumowanie procesu konsultacji społecznych i informowania społeczeństwa............ 215
16.1
Konsultacje społeczne ............................................................................................................. 215
16.2
Organizacja i przebieg procesu konsultacji społecznych PZRP .............................................. 216
16.2.1
Ramy czasowe i podstawy prawne ............................................................................ 216
16.2.2
Podmiot odpowiedzialny za organizację i nadzór nad procesem konsultacji
społecznych .................................................................................................................................. 216
16.3
16.2.3
Cel konsultacji społecznych ....................................................................................... 217
16.2.4
Udział społeczny w procesie podejmowania decyzji – założenia ............................. 217
16.2.5
Grupy konsultacyjne – wybór interesariuszy ............................................................. 218
16.2.6
Formy udziału społeczeństwa w konsultacjach ......................................................... 219
16.2.7
Zasady obowiązujące podczas konsultacji ................................................................ 219
16.2.8
Metody konsultacji ..................................................................................................... 220
16.2.9
Kampania informacyjno-promocyjna ......................................................................... 221
Wnioski z konsultacji społecznych dla Regionu Wodnego Górnej Wisły ................................. 222
17
Opis zakresu i sposobu współpracy międzynarodowej ........................................................ 225
18
Sposób monitorowania postępów realizacji planu zarządzania ryzykiem powodziowym. 229
19
Literatura/Źródła ........................................................................................................................ 232
7
Spis rysunków
Rysunek 1 Zestawienie najważniejszych danych w oparciu o analizę map zagrożenia i ryzyka
powodziowego w Regionie Wodnym Górnej Wisły ............................................................................... 14
Rysunek 2 Zestawienie najważniejszych danych na podstawie Analiz Programów Inwestycyjnych ... 15
Rysunek 3 Relacje między dokumentami strategicznymi a Planami Zarządzania Ryzykiem
Powodziowym ........................................................................................................................................ 27
Rysunek 4 Schemat przebiegu procesu planistycznego w regionie wodnym ....................................... 38
Rysunek 5 Położenie Regionu Wodnego Górnej Wisły na tle innych regionów wodnych w Polsce .... 40
Rysunek 6 Obszary narażone na niebezpieczeństwo powodzi w Regionie Wodnym Górnej Wisły
przedstawione w WORP........................................................................................................................ 60
Rysunek 7 Strefy zagrożenia wodą Q1% wyznaczone na podstawie POPGW .................................... 61
Rysunek 8 Lokalizacja newralgicznych odcinków obwałowań, wymagających odtworzenia ich
funkcjonalności w ramach inwestycji wskazanych do realizacji w PZRP .............................................. 89
Rysunek 9 Schemat sygnalizacji przeciwpowodziowej ......................................................................... 91
Rysunek 10 System zarządzania kryzysowego w kraju ........................................................................ 92
Rysunek 11 Problemy obecnego systemu zarządzania ryzykiem powodziowym ................................ 97
Rysunek 12 Rozkład przestrzenny ryzyka powodziowego w Regionie Wodnym Górnej Wisły w oparciu
o MZP i MRP ....................................................................................................................................... 105
Rysunek 13 Rozkład przestrzenny ryzyka powodziowego w Regionie Wodnym Górnej Wisły na
podstawie analizy POPGW ................................................................................................................. 107
Rysunek 14 Algorytm formułowania wariantów planistycznych .......................................................... 141
Rysunek 15 Sieć hydrograficzna powiatu nowosądeckiego ............................................................... 154
Rysunek 16 Sieć hydrograficzna powiatu krakowskiego .................................................................... 156
Rysunek 17 Sieć hydrograficzna powiatu kieleckiego ........................................................................ 158
Rysunek 18 Sieć hydrograficzna powiatu rzeszowskiego ................................................................... 160
Rysunek 19 Zlewnia Białej Tarnowskiej .............................................................................................. 162
Rysunek 20 Zlewnia Ropy ................................................................................................................... 163
Rysunek 21 Algorytm akceptowalności (udatności) środowiskowej przedsięwzięć/działań na poziomie
zlewni ................................................................................................................................................... 200
Rysunek 22 Schemat analizy akceptowalności (udatności) środowiskowej ....................................... 201
Rysunek 23 Zmiany klimatycznego bilansu wodnego w latach a) 1961–1990, b) 2061–2090 ........... 204
Rysunek 24 Zagrożenie powodziowe w Polsce .................................................................................. 207
Rysunek 25 Hierarchia grup interesariuszy zarządzających procesem planowania .......................... 218
Rysunek 26 Formy uczestnictwa społeczeństwa w procesie konsultacji społecznych ....................... 219
Rysunek 27 Liczba uwag zgłoszonych do PZRP dla Regionu Wodnego Górnej Wisły...................... 223
Rysunek 28 Liczba uwag zgłoszonych do PZRP dla Regionu Wodnego Górnej Wisły w ujęciu
miesięcznym ........................................................................................................................................ 223
8
Spis tabel
Tabela 1 Zakres działań rekomendowanych dla Regionu Wodnego Górnej Wisły .............................. 17
Tabela 2 Koszty realizacji PZRP w poszczególnych zlewniach planistycznych ................................... 17
Tabela 3 Wyniki oceny stanu technicznego obwałowań w województwach ......................................... 18
Tabela 4 Największe bezpośrednie dopływy Górnej Wisły ................................................................... 41
Tabela 5 Zbiorniki wodne na obszarze Regionu Wodnego Górnej Wisły ............................................. 42
Tabela 6 Organy właściwe w sprawach zarządzania ryzykiem powodziowym oraz zakres ich
kompetencji ........................................................................................................................................... 46
Tabela 7 Zestawienie grup, do których adresowane będą działania informacyjne ............................... 52
Tabela 8 Struktura zarządzania procesem planowania w Regionie Wodnym Górnej Wisły ................ 55
Tabela 9 Charakterystyka obszarów zagrożonych powodzią - ludzie, środowisko, dziedzictwo
kulturowe ............................................................................................................................................... 65
Tabela 10 Charakterystyka obszarów zagrożonych powodzią – wartość majątku ............................... 67
Tabela 11 Charakterystyka obszarów zagrożonych powodzią - ludzie, środowisko, dziedzictwo
kulturowe - na podstawie POPGW ........................................................................................................ 71
Tabela 12 Charakterystyka obszarów zagrożonych powodzią – powierzchnia na podstawie POPGW72
Tabela 13 Straty historyczne w Regionie Wodnym Górnej Wisły w podziale na poszczególne
powodzie historyczne [tys. zł] ................................................................................................................ 75
Tabela 14 Charakterystyka obszarów zagrożonych powodzią (zagrożenie dla zdrowia i życia ludzi,
środowiska, dziedzictwa kulturowego) w ujęciu Regionu Wodnego Górnej Wisły i obszaru dorzecza 76
Tabela 15 Charakterystyka obszarów zagrożonych powodzią (zagrożenie dla działalności
gospodarczej) w ujęciu Regionu Wodnego Górnej Wisły ..................................................................... 77
Tabela 16 Potencjalne straty finansowe wynikające z zagrożenia powodzią w ujęciu zlewni
planistycznych Regionu Wodnego Górnej Wisły oraz Dorzecza Wisły ................................................. 79
Tabela 17 Charakterystyka obszarów zagrożonych powodzią – powierzchnia na podstawie analiz
programów inwestycyjnych.................................................................................................................... 82
Tabela 18 Zbiorniki istotne dla ochrony przeciwpowodziowej w Regionie Wodnym Górnej Wisły ....... 86
Tabela 19 Stan wałów przeciwpowodziowych w wybranych województwach położonych w Regionie
Wodnym Górnej Wisły ........................................................................................................................... 88
Tabela 20 Współczynniki kategorii ryzyka powodziowego .................................................................. 101
Tabela 21 Poziomy ryzyka powodziowego ......................................................................................... 102
Tabela 22 Ryzyko powodziowe w Regionie Wodnym Górnej Wisły ................................................... 103
Tabela 23 Ryzyko powodziowe w Regionie Wodnym Górnej Wisły – zestawienie gmin ................... 103
Tabela 24 Ryzyko powodziowe w Regionie Wodnym Górnej Wisły w oparciu o POPGW ................. 106
Tabela 25 Ryzyko powodziowe w Regionie Wodnym Górnej Wisły na podstawie POPGW –
zestawienie gmin ................................................................................................................................. 108
Tabela 26 Zestawienie obszarów problemowych w Regionie Wodnym Górnej Wisły ........................ 111
Tabela 27 Priorytety realizacji działań w Regionie Wodnym Górnej Wisły ......................................... 122
Tabela 28 Przewidywane okresy użytkowania .................................................................................... 143
Tabela 29 Majątek RZGW na obszarze Regionu Wodnego Górnej Wisły.......................................... 144
9
Tabela 30 Majątek ZMIUW w obszarze Regionu Wodnego Górnej Wisły .......................................... 144
Tabela 31 Majątek poszczególnych ZMiUW działających w Regionie Wodnym Górnej Wisły........... 145
Tabela 32 Zakres działań rekomendowanych dla Regionu Wodnego Górnej Wisły .......................... 148
Tabela 33 Koszty realizacji PZRP w poszczególnych zlewniach planistycznych ............................... 150
Tabela 34 Wyniki oceny stanu technicznego obwałowań w województwach ..................................... 151
Tabela 35 Zestawienie działań strategicznych wskazanych do realizacji w zlewni Soły .................... 168
Tabela 36 Zestawienie działań strategicznych wskazanych do realizacji w zlewni Skawy ................ 170
Tabela 37 Zestawienie działań strategicznych wskazanych do realizacji w zlewni Raby ................... 171
Tabela 38 Zestaw działań strategicznych wskazanych do realizacji w zlewni Dunajca ..................... 173
Tabela 39 Zestaw działań strategicznych wskazanych do realizacji w zlewni Wisły krakowskiej ...... 177
Tabela 40 Zestaw działań uzupełniających w zlewni Wisły krakowskiej, których realizacja będzie
możliwa w przypadku pozyskania źródeł finansowania ...................................................................... 179
Tabela 41 Zestawienie działań strategicznych wskazanych do realizacji w zlewni Nidy .................... 180
Tabela 42 Zestawienie działań uzupełniających w zlewni Nidy, których realizacja będzie możliwa w
przypadku pozyskania źródeł finansowania ........................................................................................ 182
Tabela 43 Zestawienie działań strategicznych wskazanych do realizacji w zlewni Wisły sandomierskiej
............................................................................................................................................................. 183
Tabela 44 Zestawienie działań uzupełniających w zlewni Wisły sandomierskiej, których realizacja
będzie możliwa w przypadku pozyskania źródeł finansowania ........................................................... 185
Tabela 45 Zestawienie działań strategicznych wskazanych do realizacji w zlewni Wisłoki ................ 186
Tabela 46 Zestawienie działań uzupełniających w zlewni Wisłoki, których realizacja będzie możliwa w
przypadku pozyskania źródeł finansowania ........................................................................................ 188
Tabela 47 Zestaw działań strategicznych wskazanych do realizacji w zlewni Sanu i Wisłoka ........... 189
Tabela 48 Zestaw działań uzupełniających w zlewni Sanu i Wisłoka, których realizacja będzie możliwa
w przypadku pozyskania źródeł finansowania .................................................................................... 193
Tabela 49 Działania nietechniczne wskazane do realizacji dla całego Region Wodnego Górnej Wisły
............................................................................................................................................................. 194
Tabela 50 Zmiana średniej obszarowej rocznej sumy opadów w latach 1971-2070 w regionach
wodnych dorzecza Wisły ..................................................................................................................... 205
Tabela 51 Wzrost średnich rocznych strat powodziowych w dorzeczu Wisły w granicach ONNP ..... 208
Tabela 52 Podsumowanie konsultacji społecznych ............................................................................ 215
10
Spis załączników
1. Lista skrótów
2. Słownik pojęć
3. Lista interesariuszy
4. Katalog celów
5. Katalog działań
6. Wstępna ocena ryzyka powodziowego
7. Mapy zagrożenia powodziowego
8. Mapy ryzyka powodziowego
9. Materiały dokumentujące proces konsultacji i udziału społecznego
10. Program działań dla planu zarządzania ryzykiem powodziowym
10.1.
Karty HOT SPOTów dla Regionu Wodnego
10.2.
Karty Zlewni dla Regionu Wodnego wraz z załącznikami mapowymi
10.3.
Lista działań strategicznych
10.4.
Lista działań buforowych
11. Mapy PZRP
12. Instrumenty zarządzania ryzykiem powodziowym
11
Streszczenie 1
w języku
nietechnicznym
Streszczenie w języku nietechnicznym
1 Streszczenie w języku nietechnicznym
Prezentowany dokument zawiera Plan Zarządzania Ryzykiem Powodziowym (PZRP) dla Regionu
Wodnego Górnej Wisły. Dokument powstał w ramach wdrażania Dyrektywy 2007/60/WE Parlamentu
Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2007 w sprawie oceny ryzyka powodziowego
i zarządzania nim (tzw. Dyrektywa Powodziowa). Rolą PZRP jest wytyczenie strategicznych kierunków
działań, które przyczynią się do obniżenia ryzyka powodziowego w regionie.
Celem dokumentu jest przede wszystkim przedstawienie rozwiązań wpływających na ograniczenie
potencjalnych negatywnych skutków powodzi, związanych z życiem i zdrowiem ludzi, środowiskiem,
dziedzictwem kulturowym oraz działalnością gospodarczą. Skala zidentyfikowanych i zgłoszonych
potrzeb w zakresie ochrony przeciwpowodziowej jest ogromna, znacząco przekraczająca dzisiejsze
możliwości realizacyjne. Dlatego w planie przedstawiono zestaw działań priorytetowych,
rekomendowany do całkowitej realizacji lub rozpoczęcia w perspektywie najbliższych sześciu lat oraz
wymieniono pozostałe działania, których realizacja pozostanie przedmiotem rozważań przy
aktualizacji PZRP w 2021 roku.
Realizacja Planów Zarządzania Ryzykiem Powodziowym prowadzona była przy współudziale wielu
interesariuszy, którzy w podziale na Zespoły Planistyczne Zlewni, Grupy Planistyczne i Komitety
Sterujące, brali udział w dyskusjach na poszczególnych etapach prac. Przewidziany został także
szeroki udział społeczeństwa w procesie planistycznym zapewniony poprzez udział w konsultacjach
społecznych.
2
Region Wodny Górnej Wisły zajmuje powierzchnię 47 515 km , co stanowi 24,04% obszaru dorzecza
Wisły, administracyjnie znajduje się na terenie województw: śląskiego, małopolskiego,
podkarpackiego, świętokrzyskiego i lubelskiego. W skład regionu wodnego wchodzą zlewnie: Wisły
krakowskiej i sandomierskiej, Soły, Skawy, Raby, Dunajca, Nidy, Wisłoki oraz Sanu (z Wisłokiem).
Zlewnię Wisły krakowskiej, oprócz odcinka Wisły pomiędzy ujściem Przemszy a ujściem Nidy, tworzą
m.in.: Rudawa, Prądnik, Dłubnia, Szreniawa, Nidzica, Skawinka, Wilga, Serafa, Gróbka, Uszwica i
Kisielina. Zlewnię Wisły sandomierskiej, oprócz odcinka Wisły pomiędzy ujściem Nidy a ujściem
Sanny, tworzą m.in. Breń, Babulówka, Łęg, Trześniówka, Sanna, Czarna Staszowska, Koprzywianka,
Opatówka i Czyżówka. Obszar ten w całości administrowany jest przez Regionalny Zarząd
Gospodarki Wodnej w Krakowie. Jest to region znacznie zróżnicowany pod względem ukształtowania
terenu - zlewnie południowych dopływów Wisły zajmują głównie obszary górskie i podgórskie,
natomiast zlewnie północnych dopływów Wisły obejmują tereny wyżynne. Powierzchnię regionu
w 60% zajmują tereny rolne, w 35% lasy, a w 5% tereny zurbanizowane.
Wezbrania stanowiące zagrożenie powodziowe dzieli się na zimowe i letnie. Charakterystyczne dla
gór i wyżyn w Regionie Wodnym Górnej Wisły wezbrania półrocza letniego występują od maja do
października i dzieli się je na powodowane opadami:

nawalnymi – gwałtowne i miejscowe ulewy (tzw. powodzie błyskawiczne);

rozlewnymi – długotrwałe, intensywne opady obejmujące duży teren.
Wezbrania zimowe występujące od listopada do kwietnia są charakterystyczne dla terenów nizinnych,
mimo to stanowią zagrożenie również w Regionie Wodnym Górnej Wisły. Wyróżnia się powodzie
zimowe:

roztopowe – spowodowane bardzo szybkim topnieniem śniegu;

zatorowe (lodowozatorowe, śryżowozatorowe) – wywołane zatorem piętrzącym wodę.
Analiza map zagrożenia powodziowego i map ryzyka powodziowego, stanowiących podstawę dla
racjonalnego planowania przestrzennego na obszarach zagrożonych powodzią, pozwoliła na
wykonanie zestawień, które przedstawia Rysunek 1. Z kolei Rysunek 2 pokazuje dane opracowane
w ramach Programu ochrony przed Powodzią w Dorzeczu Górnej Wisły (POPGW), ramowego
programu realizującego cel zabezpieczenia Regionu Wodnego Górnej Wisły przed powodziami
katastrofalnymi.
13
Region Wodny Górnej Wisły:


powierzchnia całkowita
obszary narażone na niebezpieczeństwo
powodzi (ONNP)
47 515 km
2
3 738,4 km
2
Zlewnie Regionu Wodnego Górnej Wisły:
 Soła
 Skawa
 Raba
 Dunajec
 Wisłoka
 San z Wisłokiem
 Wisła krakowska
 Nida
 Wisła sandomierska
Wartość majątku
Wartość
majątku
na
obszarach
zagrożonych
(zabudowa
mieszkalna,
tereny
przemysłowe
i
komunikacyjne,
lasy
i tereny rekreacyjne, grunty
orne, użytki zielone, inne)
Zagrożenia
dla wody 0,2%





powierzchnia zagrożona
liczba zagrożonych mieszkańców
liczba zagrożonych obiektów użyteczności społecznej
liczba obiektów stanowiących zagrożenie dla środowiska
liczba obiektów cennych kulturowo
1 453,5 km2
181 311 osób
189 szt.
203 szt.
53 szt.
dla wody 1%
dla wody 0,2%
24 864,3 mln zł
(w tym zabudowa mieszkalna
13 389,4 mln zł)
dla wody 1%
14 164,4 mln zł
6 853,5 mln zł)
dla wody 10%
3 597,9 mln zł
1 203,3 mln zł)
dla obszarów
chronionych wałami
13 830,7 mln zł





ilość zagrożonych mieszkańców
ilość zagrożonych obiektów użyteczności społecznej
ilość obiektów stanowiących zagrożenie dla środowiska
ilość obiektów cennych kulturowo
1 154,8 km2
85 721 osób
92 szt.
118 szt.
14 szt.
dla wody 10%





666,5 km2
12 362 osób
15 szt.
29 szt.
6 szt.
dla obszarów chronionych wałami





AAD (wartość średniorocznej straty) *
763,5 km2
106 437 osób
111 szt.
17 szt.
74 szt.
822 mln zł
9 409,3 mln zł)
14
Rysunek 1 Zestawienie najważniejszych danych w oparciu o analizę map zagrożenia i ryzyka
powodziowego w Regionie Wodnym Górnej Wisły
Źródło: opracowanie własne
Region Wodny Górnej Wisły:

powierzchnia całkowita
47 515 km
Zlewnie Regionu Wodnego Górnej Wisły:
 Soła
 Wisłoka
 Wisła krakowska
 Skawa  San z Wisłokiem  Nida
 Raba  Czarna
 Wisła sandomierska
Staszowska
bez Nidy i Czarnej
 Dunajec
Staszowskiej
Zagrożenia




2
Aglomeracja
krakowska
Skawinka
Szreniawa
Opatówka
dla wody 0,2%
 ilość zagrożonych mieszkańców
232 646 osób
 ilość zagrożonych obiektów użyteczności społecznej*
4 864 szt.
 ilość obiektów stanowiących zagrożenie dla środowiska** 2 696 szt.
dla wody 1%
 ilość zagrożonych mieszkańców
 ilość zagrożonych obiektów użyteczności społecznej
 ilość obiektów stanowiących zagrożenie dla środowiska
Całkowita powierzchnia
zagrożona
dla wody 0,2%
1 739,96 km
2
dla wody 1%
1 372,72 km
Rysunek
2
2 Zestawienie
Inwestycyjnych
119 370 osób
2 469szt.
1 177 szt.
Powierzchnia zagrożonych form użytkowania terenu
dla wody 0,2%
 tereny zabudowy mieszkaniowej
 tereny przemysłowe
 tereny komunikacyjne
 lasy
 tereny rekreacyjno-wypoczynkowe
 grunty orne
 tereny pozostałe
66,84 km
2
14,78 km
2
10,64 km
2
190,30 km
2
19,36 km
2
1212,86 km
2
55,26 km
dla wody 1%
 tereny zabudowy mieszkaniowej
 tereny przemysłowe
 tereny komunikacyjne
 lasy
 tereny rekreacyjno-wypoczynkowe
 grunty orne
 tereny pozostałe
34,25 km
2
7,64 km
2
6,38 km
2
143,27 km
2
17,06 km
2
841,18 km
2
52,78 km
najważniejszych
danych
na
2
2
podstawie Analiz
Programów
* budynki transportu, łączności, handlowo-usługowe, biurowe, ochrony zdrowia, opieki socjalnej, oświaty, nauki,
kultury, sportu, sakralne, inne;
** budynki przemysłowe, magazynowe, zbiorniki, silosy, zakłady posiadające Zintegrowane Pozwolenia
Wodnoprawne.
15
Według danych historycznych dotyczących strat finansowych poniesionych podczas powodzi dla
Regionu Wodnego Górnej Wisły wynika, że największe straty szacowane na kwotę 1 348 854 000 zł
poniesione zostały w 2010 r. Kolejnymi latami, w których poniesiono znaczne straty w związku
z powodzią były lata: 1980, 1997, 2004, 2001 i 2009.
W PZRP określone zostały obszary zagrożone powodzią wg Wstępnej Oceny Ryzyka Powodziowego
(obejmujące tzw. WORP I) oraz Programu Ochrony przed Powodzią w dorzeczu Górnej Wisły
(obejmujące tzw. WORP I i WORP II oraz wykraczające poza obszary w nich wskazane) . W WORP
wyznaczono 53 obszary narażone na niebezpieczeństwo powodzi (ONNP) o łącznej powierzchni
2
3 738,4 km . Długość rzek objętych obszarami narażonymi na niebezpieczeństwo powodzi w regionie
wynosi 2 023 km. W PZRP określono zagrożenie powodziowe według map zagrożenia
powodziowego, powstałych w ramach projektu ISOK (Informatyczny System Osłony Kraju), oraz
dodatkowo według ankietyzacji przeprowadzonej w gminach, analizy powodzi historycznych
i modelowania hydraulicznego stanu istniejącego ochrony powodziowej wykonanych na potrzeby
Analiz Programów Inwestycyjnych powstałych w ramach POPGW, w których określone zostało
zagrożenie powodziowe dla 8 637 km cieków. Informacje z wymienionych opracowań wykorzystano
w procesie planistycznym w celu dokonania selekcji i ustalenia priorytetów proponowanych działań.
Podczas realizacji PZRP zidentyfikowano główną problematykę i scharakteryzowano strategię
ochrony przeciwpowodziowej dla Regionu Wodnego Górnej Wisły. Przeprowadzona została analiza
m.in. obowiązujących planów i programów ochrony przed powodzią, systemu prognozowania
i ostrzegania przed powodzią, stanu technicznego oraz ocena bezpieczeństwa budowli piętrzących
i innej infrastruktury przeciwpowodziowej, ocena zagrożenia dla ludności, środowiska, gospodarki
i dziedzictwa kulturowego. Stwierdzono, że: generalizacja obszarowa utrudnia skuteczne i wczesne
działania prewencyjne, istnieje wysoki stopień komplikacji między organami odpowiedzialnymi za
system ratownictwa oraz ochrony ludności a organami zarządzania kryzysowego i ochrony
przeciwpowodziowej. Istnieje znaczne rozproszenie w aktach prawnych rozwiązań dotyczących
szerokorozumianego zagadnienia ochrony przeciwpowodziowej. Problematyczne jest również
zagospodarowanie przestrzenne terenów zagrożonych zalaniem wodami wezbraniowymi.
Na podstawie ww. analiz i opracowań określono dwie główne grupy problemów związanych
z ryzykiem powodziowym:

Znacznie ograniczoną retencje dolinową – spowodowaną zagospodarowaniem istotnej
części naturalnych terenów zalewowych, w tym poprzez obwałowanie koryt rzek;

Stan infrastruktury przeciwpowodziowej nieadekwatny do poziomu występującego
zagrożenia (przede wszystkim obwałowań).
W PZRP określone zostały najistotniejsze działania, których realizacja powinna przyczynić się do
obniżenia ryzyka powodziowego. Realizacja rekomendowanych działań ma umożliwić osiągnięcie
głównych celów planu: zahamowanie wzrostu ryzyka powodziowego, obniżenie istniejącego
zagrożenia powodziowego oraz poprawę systemu zarządzania ryzykiem powodziowym. Główne
elementy programu przedstawiają Tabela 1 i Tabela 2.
Wymienione we wspomnianych tabelach działania przewidziane do realizacji zawierają kilkadziesiąt
inwestycji polegających na odtworzeniu lub modernizacji istniejących obwałowań. Ich zakres nie
wyczerpuje jednak skali potrzeb. Z badań stanu technicznego obwałowań w województwach Regionu
Wodnego Górnej Wisły wynika, że jedynie 17% obwałowań jest w dobrym stanie technicznym a pozostałe 83% tj. 1 593 km obwałowań jest w stanie zagrożenia lub potencjalnego zagrożenia (
Tabela 3). Oznacza to, że po zrealizowaniu zakresu przewidzianego w PZRP w perspektywie
najbliższych 6 lat pozostanie ok. 1 000 km obwałowań wymagających dodatkowych działań
odtworzeniowych. Jako, że w obecnej perspektywie wybrano do realizacji odcinki wymagające
najpilniejszej interwencji przyjmuje się, że wzmocnienie pozostałych odcinków nie będzie wymagało
aż tak wysokich nakładów jednostkowych. Realna skala potrzeb zostanie oceniona w toku prac
planistycznych nad aktualizacją PZRP, ale obecnie szacuje się, że koszt wymaganych modernizacji
obwałowań w kolejnym cyklu sześcioletnim wyniesie ok. 1 mld. PLN.
16
Tabela 1 Zakres działań rekomendowanych dla Regionu Wodnego Górnej Wisły
Rodzaj inwestycji
Studia wykonalności programów inwestycyjnych w
zlewniach, wraz z uzyskaniem decyzji
o środowiskowych uwarunkowaniach oraz zgody na
realizację przedsięwzięcia
Realizacja działań technicznych nowych
Koszty realizacji
inwestycji [PLN]
Koszt realizacji
inwestycji w I
okresie
planistycznym
Koszt realizacji
inwestycji w II
okresie
planistycznym
431 329 839
431 329 839
0
4 901 159 932
1 411 482 120
3 489 677 812
996 186 676
848 346 676
147 840 000
1 089 213 399
252 667 707
836 545 692
470 969 500
94 193 900
376 775 600
17 810 000
17 810 000
0
Budowa systemów prognozowania powodzi
55 384 000
55 384 000
0
Renaturyzacja wybranych obszarów doliny Wisły
49 550 000
5 450 000
44 100 000
Program wycinki drzew i krzewów w międzywalu
22 700 000
11 735 000
10 965 000
Realizacja działań technicznych odtworzeniowych
Realizacja działań nietechnicznych
Przesiedlenia i zabezpieczenia obiektów
indywidualnych
Realizacja działań nietechnicznych wspierających w
zlewni
Analiza konieczności podwyższenia wałów Wisły
Suma działania priorytetowe
Inwestycje buforowe - wskazane do realizacji
w drugiej kolejności w przypadku dostępności
środków finansowych
Suma działania priorytetowe i buforowe
2 000 000
2 000 000
0
8 036 303 346
3 130 399 242
4 905 904 104
1 624 065 140
911 681 060
712 384 079
9 660 368 486
4 042 080 303
5 618 288 183
źródło: opracowanie własne
Tabela 2 Koszty realizacji PZRP w poszczególnych zlewniach planistycznych
Koszty realizacji
inwestycji [PLN]
Koszt realizacji
inwestycji w I okresie
planistycznym
Koszt realizacji
inwestycji w II okresie
planistycznym
Soła
282 439 610
49 207 445
233 232 165
Skawa
184 601 887
56 137 514
128 464 373
Raba
393 798 400
68 836 936
324 961 464
Dunajec
609 575 683
205 966 186
403 609 497
Wisłoka
655 479 726
316 704 973
338 774 754
Wisła krakowska
2 558 319 024
1 235 934 033
1 322 384 991
San i Wisłok
1 187 060 308
267 997 457
919 062 851
234 550 800
47 223 356
187 327 444
Zlewnia
Czarna Staszowska
Nida
553 212 960
119 773 214
433 439 746
Wisła sandomierska
1 377 264 948
762 618 128
614 646 820
SUMA
8 036 303 346
3 130 399 242
4 905 904 104
17
Tabela 3 Wyniki oceny stanu technicznego obwałowań w województwach
km
Łączna
długość
wałów
km
Małopolskie
0,0
1 021,0
93
950,0
7
71,0
Podkarpackie
33,2
632,6
64
403
31
196,5
Śląskie
0,0
13,0
85
11,0
15
2.0
Świętokrzyskie
10,7
282,1
80
226,6
16
44,8
SUMA/ŚREDNIA
43.9
1 948,7
81
1 590,6
17
312,3
Województwo
Brak
oceny
Stan zagrożenia i mogący
zagrażać bezpieczeństwu (1 i 2
stopień)
%
km
3 – stan techniczny dobry,
niezagrażający
bezpieczeństwu
%
km
źródło: Zarządy Melioracji i Urządzeń Wodnych
18
Wprowadzenie 2
WAŻNE INFORMACJE
Na poziomie europejskim zasadnicze ramy dla
opracowania
Planów
Zarządzania
Ryzykiem
Powodziowym (PZRP) określa Dyrektywa 2000/60/WE.
Metodycznie PZRP są opracowywane na podstawie
map zagrożenia powodziowego i map ryzyka
powodziowego, sporządzanych zgodnie z art. 6
Dyrektywy Powodziowej. Mapy stanowią element
PZRP. Dodatkowo w Regionie Wodnym Górnej Wisły
wykorzystano materiał zgromadzony w ramach
Programu Ochrony przed Powodzią w Dorzeczu Górnej
Wisły.
PZRP dla obszarów dorzeczy i regionów wodnych są
dokumentem opracowanym po raz pierwszy w Polsce
i tworzą podstawy skutecznego zarządzania ryzykiem
powodziowym w przyszłości. Aktualizacja PZRP będzie
odbywała się co 6 lat – następny przegląd PZRP i ew.
aktualizacja przewidziane są do dnia 22 grudnia 2021r.
Prace analityczne, diagnostyczne i planistyczne
związane z przygotowaniem PZRP oparte były na
strukturze hierarchicznej ‘zlewnia – region wodny –
dorzecze’ i prowadzone przy pełnej współpracy
z Krajowym
Zarządem
Gospodarki
Wodnej,
Regionalnymi
Zarządami
Gospodarki
Wodnej,
Wojewódzkimi Zarządami Melioracji i Urządzeń
Wodnych,
a
także
pozostałymi
lokalnymi
interesariuszami.
PZRP dla Regionu Wodnego Górnej Wisły został
wykonany w bieżącym cyklu planistycznym dla około
9 000 km rzek, położonych na terenie 7 zlewni
planistycznych i obejmuje po raz pierwszy pakiet
działań
nietechnicznych,
technicznych
oraz
identyfikację potrzeb utrzymaniowych obecnej, jak
i przyszłej, infrastruktury przeciwpowodziowej.
PZRP zostały przygotowane w korelacji z szeregiem
obowiązujących w Polsce dokumentów strategicznych
i planistycznych, a także (m.in.) Ramową Dyrektywą
Wodną, Dyrektywą Ptasią i Siedliskową.
2 Wprowadzenie
Ryzyko powodziowe jest wypadkową potencjalnego zagrożenia, stopnia ekspozycji na powódź oraz
wrażliwości zagrożonych społeczności.
Plan Zarzadzania Ryzykiem Powodziowym odnosi się przede wszystkim do powodzi katastrofalnych
powodowanych przez rzeki. Wystąpienie przyszłych katastrof naturalnych jest nieprzewidywalne. Tzw.
powódź 100-letnia może pojawić się kilkakrotnie na przestrzeni najbliższych lat, ale może również nie
nadejść w granicach przewidywalnej przyszłości. Nie sposób również dokładnie przewidzieć,
w których zlewniach wystąpią powodzie katastrofalne. Zatem zarządzanie ryzykiem powodziowym jest
sztuką dokonywania wyborów w warunkach wysokiej niepewności. Należy przy tym podkreślić, że
ryzyko powodziowe jest jednym z wielu ryzyk otaczającej nas rzeczywistości. Dlatego kwestia ilości
zasobów, które poświęcimy w celu redukowania tego ryzyka musi być rozpatrywana w szerokim
kontekście wielu potrzeb szeroko rozumianego społeczeństwa. W toku opracowywania niniejszego
planu brano pod uwagę nie tylko skalę potrzeb i problemów wymagających rozwiązania, ale również
skalę realnych możliwości organizacyjnych, technicznych i ekonomicznych wymaganych do jego
realizacji.
Aby w sposób optymalny wykorzystać środki, które gotowi jesteśmy przeznaczyć na ochronę przed
powodzią, wybór działań inwestycyjnych proponowanych do realizacji został dokonany na podstawie
kompleksowej analizy obejmującej przede wszystkim:

analizę zasięgu przestrzennego powodzi prawdopodobnych z uwzględnieniem głębokości
oraz prędkości przepływu wody;

analizę potencjalnych strat na obszarach zagrożonych powodzią;

analizę
wielokryterialną
alternatywnych
rozwiązań
w zakresie
ochrony
przeciwpowodziowej zidentyfikowanych obszarów problemowych (tzw. HOT-SPOT);

analizę korzyści i strat społecznych wynikających
i alternatywnych wariantów planistycznych.
z realizacji
proponowanych
Działania wybrane do realizacji to te, które oceniono pozytywnie pod względem efektywności
technicznej, ekonomicznej, środowiskowej i społecznej przy użyciu dostępnych na obecnym etapie
planowania danych i technik analitycznych. Inaczej ujmując są to zadania, których realizacja w ujęciu
długoterminowym wpłynie pozytywnie na bilans potencjalnych korzyści i strat w odniesieniu do
powodzi katastrofalnych.
Miarą zagrożenia powodziowego jest głębokość i prędkość przepływu wody w miejscu wystąpienia
powodzi. Przyszłe zagrożenia można szacować na podstawie skali powodzi historycznych oraz na
podstawie analizy zdarzeń prawdopodobnych. Skala przyszłych zagrożeń w danym miejscu będzie
zależała od warunków spływu wód opadowych w zlewni, ukształtowania terenu oraz wybudowanej
infrastruktury hydrotechnicznej, w tym zabezpieczeń przeciwpowodziowych.
20
Wprowadzenie
Planując przyszłe zagospodarowanie zlewni oraz rozwiązania infrastruktury hydrotechnicznej możemy
znacząco wpłynąć na skalę przyszłych zagrożeń. Korzystne z punktu widzenia redukcji ryzyka jest
zwiększanie możliwości spowolnienia spływu wód opadowych i powodziowych oraz budowa
infrastruktury trwale chroniącej te obszary, których zabezpieczenie jest uzasadnione.
Ekspozycja na zagrożenie powodziowe jest tym większa im większy jest majątek na obszarach
zagrożonych. Ekspozycję ocenia się przede wszystkim określając wartość potencjalnych strat
w przypadku wystąpienia powodzi.
Korzystne z punktu widzenia redukcji ryzyka jest zmniejszanie stopnia zagospodarowania
i zaludnienia
obszarów
zagrożonych,
jak
również wdrażanie
korzystnych
rozwiązań
zagospodarowania tych obszarów.
Wrażliwość społeczności zagrożonych skutkami powodzi będzie tym mniejsza im lepiej będą one
przygotowane do tego zdarzenia. Wrażliwość jest wypadkową gotowości do reagowania na powódź
oraz gotowości do przeciwdziałania jej skutkom.
Do redukcji ryzyka powodziowego przyczyniają się zatem wszelkie działania związane ze
zwiększaniem świadomości zagrożeń i ryzyk, przygotowaniem odpowiednich systemów
monitorowania, prognozowania i ostrzegania, udoskonalaniem środków i systemów zarządzania
kryzysowego oraz wdrażaniem systemów wsparcia dla społeczności dotkniętych skutkami powodzi.
Efektywne wdrożenie rozwiązań odnoszących się do trzech wymienionych czynników wpływających
na ryzyko powodziowe będzie wymagało wdrożenia odpowiednich instrumentów prawnych
i finansowych, które ułatwią realizacje zaplanowanych działań. Zakres zaproponowanych
instrumentów obejmuje przede wszystkim nowe zasady zagospodarowania obszarów narażonych na
powodzie oraz rozwiązania systemowe, które zapewnią odpowiednie finansowanie realizacji Planu.
Plan zarządzania ryzykiem powodziowym określa działania, które chcemy zrealizować w ciągu
sześciu lat jego obowiązywania. Po sześciu latach plan zostanie zaktualizowany na podstawie
ponownej analizy ryzyka, potrzeb i możliwości realizacyjnych. Należy przy tym podkreślić, że działania
inwestycyjne, które w sposób bezpośredni wpływają na społeczeństwo i środowisko naturalne należy
wdrażać z rozwagą, szukając optymalnych rozwiązań i redukując do minimum możliwość popełnienia
błędu. Określenie wszelkich skutków bezpośrednich i pośrednich takich rozwiązań często wymaga
szczegółowych badań i analiz poprzedzających podjęcie odpowiedzialnych decyzji o ich realizacji.
Opracowując Plan autorzy w wielu miejscach napotkali trudności związane z brakiem konkretnych
analiz i danych, które są niezbędne do uzasadnienia określonych działań. Stąd jednym z istotnych
zadań niniejszego planu jest wypełnienie tych luk poprzez realizację dodatkowych opracowań
o charakterze analitycznym. Wyniki tych analiz będą podstawą do podejmowania konkretnych decyzji
realizacyjnych w kolejnym cyklu planistycznym.
Działania przedstawione w planie dzielą się na działania techniczne i nietechniczne. Do działań
technicznych zaliczyć można budowy, przebudowy i remonty infrastruktury biernej i czynnej ochrony
przed powodzią, które ingerują w środowisko naturalne. Działania te nie wpływają na poprawę
warunków hydromorfologicznych (mogą je pogarszać lub pozostać obojętne). Natomiast działaniami
nietechnicznymi są wszelkie czynności ograniczające skutki powodzi. Inwestycje realizujące te
działania powinny poprawić w sposób zamierzony warunki hydromorfologiczne. Działania te w dużej
mierze realizują założenie „zwróćmy rzekom ich tereny zalewowe”. Należy podkreślić, że
21
Wprowadzenie
w rozumieniu ustawy Prawo Budowlane, w działaniach nietechnicznych mogą występować aspekty
techniczne tj. budowa, rozbiórka czy przebudowa.
Uzupełnieniem do działań technicznych i nietechnicznych są instrumenty wspierające, w których
wymienić można: czynności prawno – finansowe, analityczne, informacyjne i edukacyjne oraz
kompensacje oddziaływań na środowisko naturalne. Poszczególnym działaniom zostały przypisane
źródła finansowania oraz określono koszty ich realizacji.
Działania inwestycyjne związane z infrastrukturą ochrony przeciwpowodziowej w wielu przypadkach
są działaniami, których realizacja trwa wiele lat. Dlatego część działań, których rozpoczęcie
przewidywane jest w ramach czasowych obowiązywania niniejszego planu będzie wymagało
kontynuacji w kolejnym cyku planistycznym. Zakłada się przy tym, że w toku przygotowywania tych
działań w wyniku analiz szczegółowych mogą zostać określone przeszkody, które spowodują korektę
założeń lub nawet rezygnację z realizacji w kolejnym cyklu planistycznym. Wówczas poszukiwane
będą rozwiązania alternatywne.
Z powyższych względów określając zakres działań proponowanych w niniejszym planie przede
wszystkim kierowano się zasadą, aby nie proponować działań inwestycyjnych, których skuteczności,
zasadności i udatności środowiskowej na obecnym etapie nie da się jednoznacznie potwierdzić.
2.1 Cele i zakres planu
Celem Planu Zarządzania Ryzykiem Powodziowym na poziomie regionu wodnego, ograniczającym
potencjalne negatywne skutki powodzi dla zdrowia i życia ludzi, środowiska, dziedzictwa kulturowego
oraz
działalności
gospodarczej,
jest
opracowanie
programu
działań
kluczowych
(wysokopriorytetowych), zmierzających do zmniejszenia występującego zagrożenia na tzw. obszarach
problemowych, zidentyfikowanych w zlewniach planistycznych, ze wskazaniem kolejności
i zasadności ich wykonywania. Ważne jest zapobieganie występowaniu powodzi oraz ochrona
obszarów, które mogą ucierpieć na skutek powodzi. Kluczowe znaczenie ma również przygotowanie
administracji oraz obywateli do coraz efektywniejszego radzenia sobie w przypadku wystąpienia
powodzi.
Niniejsze opracowanie wykonane zostało dla obszaru Regionu Wodnego Górnej Wisły, na podstawie
informacji zebranych w kartach zlewni, w których przeprowadzono szczegółową analizę i diagnozę
lokalnych problemów wraz z określeniem działań, realizujących poszczególne cele zarządzania
ryzykiem powodziowym. Wnioski z wykonanych analiz na poziomie zlewni, istotne w skali Regionu
Wodnego Górnej Wisły, zostały zebrane, wraz z uwzględnieniem innych aspektów (problemów oraz
działań) o zasięgu regionalnym.
W opracowaniu uwzględnione zostały:
1. Liczne dane i informacje wstępne, zgodnie z Dyrektywą Powodziową oraz ustawą Prawo
wodne pozyskane z następujących opracowań:

Wstępna ocena ryzyka powodziowego (WORP), której zadaniem było wyznaczenie
odcinków dolin rzek o znaczącym ryzyku powodziowym, dla których w pierwszej
kolejności opracowano mapy zagrożenia powodziowego i mapy ryzyka powodziowego;

Mapy zagrożenia powodziowego (MZP), przedstawiające zasięg obszarów zagrożonych
powodzią o prawdopodobieństwie wystąpienia p=1%, p=10% oraz p=0,2%;

Mapy ryzyka powodziowego (MRP), przedstawiające potencjalne straty, jakie mogą
wystąpić na obszarach przedstawionych na mapach zagrożenia powodziowego.
2. Dane i informacje pochodzące z opracowań realizowanych w ramach Programu Ochrony
przed Powodzią w dorzeczu Górnej Wisły (Analizy zagrożeń powodziowych, Analizy
Programów Inwestycyjnych).
Opracowanie Planów Zarządzania Ryzykiem Powodziowym zgodnie z przepisami zawartymi
w art. 9 pkt 2 Dyrektywy Powodziowej odbywa się w sposób skoordynowany z procesem aktualizacji
Planów Gospodarowania Wodami na obszarach dorzeczy. Przedsięwzięcia w zakresie ochrony
przeciwpowodziowej analizowane są pod kątem zgodności z Ramową Dyrektywą Wodną (RDW),
w ramach następujących dokumentów:
22
Wprowadzenie

„Opracowanie MasterPlanów dla obszarów dorzecza Wisły”; wraz ze strategiczną oceną
oddziaływania na środowisko”;

„Opracowanie Planów Zarządzania Ryzykiem Powodziowym wraz ze strategiczną oceną
oddziaływania na środowisko”;

„Opracowanie Planów gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy wraz ze
strategiczną oceną oddziaływania na środowisko”.
2.2 Podstawy prawne
Na poziomie europejskim zasadnicze ramy dla opracowania PZRP określają Dyrektywa 2000/60/WE
Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2000 r. ustanawiająca ramy wspólnotowego
działania w dziedzinie polityki wodnej (Dz. Urz. UE L 327 z 22.12.2000, s. 1 z późn. zm., dalej jako
Ramowa Dyrektywa Wodna) oraz Dyrektywa 2007/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23
października 2007 r. w sprawie oceny ryzyka powodziowego i zarządzania nim (Dz. Urz. UE L 288
z 6.11.2007, s. 27 z zm., dalej jako Dyrektywa Powodziowa).
Ramowa Dyrektywa Wodna wymaga opracowania planów gospodarowania wodami w dorzeczu dla
każdego obszaru dorzecza oraz programów działań w celu osiągnięcia dobrego stanu ekologicznego
i chemicznego. Wdrożenie programów działań ma również przyczynić się do ograniczenia skutków
powodzi (art. 11 ust. 3 lit. l RDW). Ograniczanie ryzyka wystąpienia powodzi nie jest jednak
zasadniczym celem tej dyrektywy.
Ustanowienie ram dla oceny ryzyka powodziowego i zarządzania nim w celu ograniczania
negatywnych konsekwencji dla zdrowia ludzkiego, środowiska, dziedzictwa kulturowego oraz
działalności gospodarczej, związanych w powodziami na terytorium UE jest celem Dyrektywy
Powodziowej. Podstawowym instrumentem dla realizacji tego celu jest Plan Zarządzania Ryzykiem
Powodziowym, skoordynowany na obszarze dorzecza lub obszaru wybrzeża. Plany te powinny zostać
opracowane i opublikowane do 22 grudnia 2015 r.
Plany zarządzania ryzykiem powodziowym są opracowywane na podstawie map zagrożenia
powodziowego i map ryzyka powodziowego, sporządzanych zgodnie z art. 6 Dyrektywy Powodziowej.
Mapy stanowią następnie element planu zarządzania ryzykiem powodziowym.
Uwzględnione zostały również informacje o zagrożeniu powodziowym pochodzące z dokumentów
realizowanych w ramach POPGW:

Analiza zagrożenia powodziowego w zlewni Dunajca;

Analiza zagrożenia powodziowego w zlewni Skawy;

Analiza zagrożenia powodziowego w zlewni Soły;

Analiza programu inwestycyjnego w zlewni Raby;

Analiza programu inwestycyjnego w zlewni Czarnej Staszowskiej;

Analiza programu inwestycyjnego w zlewni Łęgu i Trześniówki;

Analiza programu inwestycyjnego w zlewni Nidy;

Analiza programu inwestycyjnego w zlewni Wisłoki;

Analiza programu inwestycyjnego w zlewni Sanu (wraz ze zlewnią Wisłoka);

Analiza programu inwestycyjnego w zlewni Wielopolki;

Wielowariantowy program inwestycyjny wraz z opracowaniem strategicznej oceny
oddziaływania na środowisko dla cieków Aglomeracji Krakowskiej z wyłączeniem rzeki
Wisły;

Wielowariantowy program inwestycyjny wraz z opracowaniem strategicznej oceny
oddziaływania na środowisko dla zlewni rzeki Szreniawa;

Zabezpieczenie przeciwpowodziowe w dolinie potoku Wątok w gm. Miasto Tarnów oraz
Skrzyszów i Ryglice pow. Tarnowski;
23
Wprowadzenie

„Opracowanie optymalnej metody zarządzania ryzykiem powodziowym w dolinie rzeki
Skawinki” oraz „Opracowanie uzupełniające scenariusze uwzględniające wykonanie
obwałowań dla opracowania optymalnej metody zarządzania ryzykiem powodziowym
w dolinie rzeki Skawinki”;

Program poprawy bezpieczeństwa powodziowego w dolinie potoku Drwinka;

"Koncepcja zabezpieczenia p. powodziowego rzeki Opatówki o dł. 52,1km wraz
z dopływami";

„Udrożnienie koryta rzeki Łagowica w celu bezpiecznego przepuszczenia wód
powodziowych, woj. świętokrzyskie” wraz z uzyskaniem ostatecznej decyzji o pozwoleniu
na realizację inwestycji.
Dyrektywa Powodziowa wymaga, aby dokumenty opracowywane w ramach prac nad planami
zarzadzania ryzykiem powodziowym (wstępne oceny ryzyka powodziowego, mapy zagrożenia
powodziowego i mapy ryzyka powodziowego), jak i same plany zarządzania ryzykiem powodziowym
były podawane do publicznej wiadomości. Stosownie do art. 10 ust. 2 Dyrektywy Powodziowej na
państwach członkowskich ciąży obowiązek zachęcania zainteresowanych stron do aktywnego udziału
w opracowaniu, przeglądzie i aktualizacji planów zarządzania ryzykiem powodziowym.
Opracowanie planów gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy na mocy RDW oraz planów
zarządzania ryzykiem powodziowym na mocy Dyrektywy Powodziowej stanowi część zintegrowanego
systemu gospodarowania wodami w dorzeczach. Z tego względu, stosownie do art. 9 Dyrektywy
Powodziowej, państwa członkowskie są zobowiązane do skoordynowania stosowania Dyrektywy
Powodziowej i Ramowej Dyrektywy Wodnej, kładąc szczególny nacisk na zwiększenie skuteczności,
wymianę informacji oraz możliwości osiągnięcia synergii i wspólnych korzyści, uwzględniając przy tym
cele środowiskowe określone w Ramowej Dyrektywie Wodnej. W związku z tym Dyrektywa
Powodziowa obliguje do opracowania pierwszych planów zarządzania ryzykiem powodziowym i ich
kolejnych przeglądów w sposób skoordynowany z przeglądami planów gospodarowania wodami na
obszarach dorzeczy przewidzianymi w Ramowej Dyrektywie Wodnej. Informacje zawarte w mapach
ryzyka powodziowego i mapach zagrożenia powodziowego powinny być spójne z informacjami
przedstawionymi zgodnie z Ramową Dyrektywa Wodną. Dodatkowo konieczne jest skoordynowanie
przeglądów map ryzyka powodziowego i map zagrożenia powodziowego z przeglądami wypływu
działalności człowieka na stan wód powierzchniowych i podziemnych, analizami charakterystyk
obszarów dorzeczy lub ich części oraz analizą ekonomiczną korzystania z wód przeprowadzanymi na
podstawie art. 5 ust. 2 Ramowej Dyrektywy Wodnej. Prawodawca europejski dopuszcza przy tym
połączenie przeglądów prowadzonych na podstawie obu dyrektyw. W odpowiednich przypadkach
koordynacja dotyczy również aktywnego udziału zainteresowanych stron prowadzonego na podstawie
powołanych dyrektyw.
Postanowienia Ramowej Dyrektywy Wodnej i Dyrektywy Powodziowej zostały transponowane do
polskiego porządku prawnego w ustawie z dnia 18 lipca 2001 r. – Prawo wodne (tekst jedn.
Dz. U. 2015, poz. 469). Zgodnie z tą ustawą ochrona przed powodzią jest zadaniem organów
administracji rządowej i samorządowej, a prowadzi się ją z uwzględnieniem map zagrożenia
powodziowego, map ryzyka powodziowego oraz planów zarządzania ryzykiem powodziowym.
Ochrona przed powodzią jest realizowana z uwzględnieniem wszystkich elementów zarządzania
ryzykiem powodziowym, w szczególności zapobiegania, ochrony, stanu należytego przygotowania
i reagowania w przypadku wystąpienia powodzi, usuwania skutków powodzi, odbudowy i wyciągania
wniosków w celu ograniczania potencjalnych negatywnych skutków powodzi dla zdrowia ludzi,
środowiska, dziedzictwa kulturowego oraz działalności gospodarczej.
Podstawowym instrumentem planistycznym dedykowanym przez Prawo wodne do zarządzania
ryzykiem powodziowym jest, zgodnie z art. 88g i art. 113 ust. 1 Plan Zarządzania Ryzykiem
Powodziowym. Plany zarządzania ryzykiem powodziowym opracowywane są dla obszarów dorzeczy
oraz dla regionów wodnych i obejmują wszystkie elementy zarzadzania ryzykiem powodziowym, ze
szczególnym uwzględnieniem działań służących zapobieganiu powodzi i ochronie przed powodzią
oraz informacji na temat stanu należytego przygotowania w przypadku wystąpienia powodzi.
Podlegają one aktualizacji w 6-letnich cyklach.
Plany zarządzania ryzykiem powodziowym są jednym z siedmiu dokumentów planistycznych
w planowaniu w gospodarowaniu wodami wymienionych w art. 113 ust. 1 Prawa wodnego. Pozostałe
dokumenty wymienione w tym przepisie to: program wodno-środowiskowy kraju, plan gospodarowania
wodami na obszarze dorzecza, plan przeciwdziałania skutkom suszy na obszarze dorzecza, plan
24
Wprowadzenie
utrzymania wód, warunki korzystania z wód regionu wodnego oraz warunki korzystania z wód zlewni.
Jakkolwiek wszystkie dokumenty planistyczne mają być spójne (czemu służą obowiązki
koordynacyjne wskazane w art. 119a i in. Prawa wodnego), to szczególna relacja zachodzi pomiędzy
planem zarządzania ryzykiem powodziowym a planem utrzymania wód. Plany zarządzania ryzykiem
powodziowym zawierają katalog działań służących osiągnięciu celów zarządzania ryzykiem
powodziowym, natomiast plany utrzymania wód zawierają m. in. wykaz planowanych działań
z zakresu ochrony przed powodzią lub usuwania skutków powodzi, zapewnienia spływu lodu oraz
przeciwdziałania powstawaniu niekorzystnych zjawisk lodowych oraz zapewnienia działania urządzeń
wodnych, w szczególności ich odpowiedniego stanu technicznego i funkcjonalnego, ze wskazaniem
podmiotów odpowiedzialnych za realizację tych działań, uzasadnieniem konieczności realizacji działań
(z uwzględnieniem spodziewanych efektów ich realizacji), szacunkową analizą kosztów i korzyści
wynikających z planowanych działań, a w przypadku działań dotyczących utrzymania urządzeń
wodnych – z podaniem zakresu, rozmiaru, przybliżonej lokalizacji działań, terminów i sposobów ich
prowadzenia. Tym samym, w zakresie technicznych środków ochrony przed powodzią plany
zarzadzania ryzykiem powodziowym będą konkretyzowane i uszczegóławiane poprzez plany
utrzymania wód.
Przechodząc do aspektów proceduralnych opracowywania planów zarządzania ryzykiem
powodziowym, to zgodnie z art. 88h Prawa wodnego plany dla obszarów dorzeczy są przyjmowane
i aktualizowane rozporządzeniem Rady Ministrów. Projekty tych planów przygotowuje Prezes
Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw gospodarki
wodnej. Projekty planów zarządzania ryzykiem powodziowym dla regionów wodnych przygotowują
z kolei dyrektorzy Regionalnych Zarządów Gospodarki Wodnej. Są one następnie przekazywane
Prezesowi Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej w celu ich włączenia do planów zarządzania
ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy. Projekty planów zarządzania ryzykiem powodziowym
od strony morza, w tym morskich wód wewnętrznych, przygotowuje minister właściwy do spraw
gospodarki morskiej i przekazuje Prezesowi Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej w celu ich
włączenia do planów zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy.
Dla obszaru dorzecza, którego część znajduje się na terytorium innych państw członkowskich Unii
Europejskiej, Prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej, w uzgodnieniu z ministrem właściwym
do spraw gospodarki wodnej, podejmuje współpracę z właściwymi organami tych państw w celu
przygotowania jednego międzynarodowego planu zarządzania ryzykiem powodziowym albo zestawu
uzgodnionych planów zarządzania ryzykiem powodziowym dla międzynarodowego obszaru dorzecza.
Jeżeli plan albo plany nie zostały opracowane, Prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej
przygotowuje i uzgadnia, w możliwie najszerszym zakresie, z właściwymi organami innych państw
członkowskich Unii Europejskiej plan zarządzania ryzykiem powodziowym dla części
międzynarodowego obszaru dorzecza znajdującej się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Analogicznie przebiega procedura dla obszaru dorzecza, którego część znajduje się na terytorium
państw leżących poza granicami Unii Europejskiej. W celu uzupełnienia planów zarządzania ryzykiem
powodziowym dla międzynarodowych obszarów dorzeczy o plany zarządzania ryzykiem
powodziowym skoordynowane na poziomie zlewni, której część znajduje się na terytorium innych
państw, Prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej, w uzgodnieniu z ministrem właściwym do
spraw gospodarki wodnej, może podjąć współpracę z właściwymi organami tych państw.
Zgodnie z art. 88g Prawa wodnego plany zarządzania ryzykiem powodziowym zawierają:

mapę obszaru dorzecza,
niebezpieczeństwo powodzi;

mapy zagrożenia powodziowego oraz mapy ryzyka powodziowego wraz z opisem
wniosków z analizy tych map;

opis celów zarządzania ryzykiem powodziowym, uwzględniający konieczność
ograniczania potencjalnych negatywnych skutków powodzi dla zdrowia ludzi, środowiska,
dziedzictwa kulturowego oraz działalności gospodarczej;

katalog działań służących osiągnięciu celów zarządzania ryzykiem powodziowym,
z uwzględnieniem ich priorytetu;

opis sposobu określania priorytetów działań służących osiągnięciu celów zarządzania
ryzykiem powodziowym i nadzorowania postępów w realizacji planu;
na
której
są
zaznaczone
obszary
narażone
na
25
Wprowadzenie

podsumowanie działań służących informowaniu społeczeństwa i prowadzeniu konsultacji
społecznych;

wykaz organów właściwych w sprawach zarządzania ryzykiem powodziowym;

opis współpracy z państwami, na terytorium, których znajduje się część dorzecza;

opis koordynacji ze sporządzaniem pozostałych dokumentów planistycznych z dziedziny
gospodarki wodnej, analizami i przeglądami sporządzanymi na potrzeby tych dokumentów
oraz koordynacji z przeglądami planów gospodarowania wodami w dorzeczu.
Ponadto obowiązują studia ochrony przeciwpowodziowej. Stworzono je zgodnie z zapisami ustawy
z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne, która obowiązywała do 18 marca 2011 r. Ich realizacja wynikała
z art. 79 ust. 2, który brzmiał: "Dla potrzeb planowania ochrony przed powodzią dyrektor
Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej sporządza studium ochrony przeciwpowodziowej,
ustalające granice zasięgu wód powodziowych o określonym prawdopodobieństwie występowania
oraz kierunki ochrony przed powodzią, w którym, w zależności od sposobu zagospodarowania terenu
oraz ukształtowania tarasów zalewowych, terenów depresyjnych i bezodpływowych, dokonuje
podziału obszarów na:
1. Obszary wymagające ochrony przed zalaniem z uwagi na ich zagospodarowanie; wartość
gospodarczą lub kulturową;
2. Obszary służące przepuszczeniu wód powodziowych; zwane dalej „obszarami bezpośredniego
zagrożenia powodziowego";
3. Obszary potencjalnego zagrożenia powodzią."
W dniu 18 marca 2011 r. weszła w życie Ustawa z dnia 5 stycznia 2011 r. o zmianie ustawy – Prawo
wodne oraz niektórych innych ustaw. Zmieniała ona dokumenty, w oparciu o które prowadzi się
ochronę przeciwpowodziową. Zmianie uległa też definicja specjalnych terenów zagrożonych
powodzią, gdzie obowiązują zakazy określone w art. 88l ust 1 pkt 3 obowiązującej ustawy Prawo
wodne. Studium ochrony przeciwpowodziowej zastąpione zostało mapami zagrożenia powodziowego
i ryzyka powodziowego, a wyznaczone w studium „obszary bezpośredniego zagrożenia powodzią”
zastąpiono „obszarami szczególnego zagrożenia powodzi”, które wyznacza się na mapach zagrożenia
powodziowego. W ustawie z 5 stycznia 2011 r. zawarto też zapisy, które utrzymują ważność
wykonanych dotychczas studiów ochrony przeciwpowodziowej do czasu sporządzenia mapy
zagrożenia powodziowego przez właściwego dyrektora RZGW (art. 14). Dodatkowo art. 17 tej ustawy
mówi że „Obszary bezpośredniego zagrożenia powodzią określone przez właściwego dyrektora
regionalnego zarządu gospodarki wodnej na podstawie przepisów dotychczasowych:
1. Zawarte w koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju, planie zagospodarowania
przestrzennego województwa, miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, decyzji
o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego oraz decyzji o warunkach zabudowy – uznaje
się za obszary szczególnego zagrożenia powodzią, w rozumieniu art. 9 ust. 1 pkt 6c ustawy,
o której mowa w art. 1, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą do dnia uwzględnienia,
odpowiednio, w tych dokumentach obszarów, o których mowa w art. 88d ust. 2 ustawy, o której
mowa w art. 1, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą;
2. Uwzględnia się przy sporządzaniu koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju, planu
zagospodarowania przestrzennego województwa, miejscowego planu zagospodarowania
przestrzennego, decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego oraz decyzji
o warunkach zabudowy do dnia przekazania map zagrożenia powodziowego organom
sporządzającym te dokumenty i uznaje się za obszary szczególnego zagrożenia powodzią
w rozumieniu art. 9 ust. 1 pkt 6c ustawy, o której mowa w art. 1, w brzmieniu nadanym niniejszą
ustawą.”
26
Wprowadzenie
2.3 Relacje PZRP z innymi obszarami działania
Plany zarządzania ryzykiem powodziowym powiązane są z wieloma dokumentami strategicznymi oraz
planistycznymi. Wszystkie te dokumenty są w większości komplementarne. Wskazują one na
potrzebę realizacji działań, które zostały wyróżnione w PZRP. Z drugiej strony, niektóre spośród tych
dokumentów, uwzględniają zapisy zawarte w Planach.
Najważniejszym spośród tych dokumentów, określającym główne trendy, wyzwania i scenariusze
rozwoju społeczno-gospodarczego kraju oraz kierunki przestrzennego zagospodarowania kraju
z uwzględnieniem zasady zrównoważonego rozwoju, jest Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju
– Polska 2030. Trzecia fala nowoczesności (DSRK).
PZRP nie są wprost powiązane jedynie ze Strategią Rozwoju Kapitału Społecznego 2020 oraz ze
Strategią Rozwoju Kapitału Ludzkiego 2020. Należy jednak zaznaczyć, że Plany przewidują
działania mające na celu budowę programów edukacyjnych poprawiających świadomość i wiedzę na
temat źródeł zagrożenia i ryzyka powodziowego, co przyczyni się do zwiększenia wartości kapitału
ludzkiego. Źródło: opracowanie własne
Rysunek 3 przedstawia schemat relacji dokumentów strategicznych i planistycznych w gospodarce
wodnej z planami zarządzania ryzykiem powodziowym.
Rysunek 3 Relacje między dokumentami strategicznymi a Planami Zarządzania Ryzykiem
Powodziowym
27
2.3.1 Rozwój kraju
Dokumentem strategicznym określającym główne trendy, wyzwania i scenariusze rozwoju społecznogospodarczego kraju oraz kierunki przestrzennego zagospodarowania kraju z uwzględnieniem zasady
zrównoważonego rozwoju jest Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju – Polska 2030. Trzecia
fala nowoczesności (DSRK). Definiuje ona trzy obszary strategiczne: konkurencyjności
i innowacyjności gospodarki (modernizacji), równoważenia potencjału rozwojowego regionów Polski
(dyfuzji), efektywności i sprawności państwa (efektywności). DSRK wraz z Koncepcją Przestrzennego
Zagospodarowania Kraju stanowią ramy dla Średniookresowej Strategii Rozwoju Kraju 2020 oraz
9 strategii dotyczących:

Innowacyjności i Efektywności Gospodarki;

Rozwoju Transportu;

Bezpieczeństwa Energetycznego i Środowiska;

Rozwoju Regionalnego;

Rozwoju Kapitału Ludzkiego;

Rozwoju Kapitału Społecznego;

Zrównoważonego Rozwoju Wsi; Rolnictwa i Rybactwa;

Sprawnego Państwa;

Rozwoju Systemu Bezpieczeństwa Narodowego RP.
PZRP nie są powiązane ze Strategią Rozwoju Kapitału Społecznego 2020, która stanowi integralny
element koncepcji rozwoju Polski oraz z Strategią Rozwoju Kapitału Ludzkiego 2020, choć należy
zaznaczyć, że Plany przewidują działania mające na celu budowę programów edukacyjnych
poprawiających świadomość i wiedzę na temat źródeł zagrożenia powodziowego i ryzyka
powodziowego co zwiększy wartość kapitału ludzkiego.
DSRK wskazuje na konieczność realizacji ochrony przed powodzią. PZRP stanowi jeden
z elementów, który prowadzi do spełnienia działań dotyczących zwiększenia poziomu ochrony
środowiska poprzez minimalizowanie ryzyka powodziowego. Systemy przeciwpowodziowe mają być
zgodnie z DSRK pomocą dla modernizacji sektora rolno-spożywczego, zapewniając wzrost
produktywności i konkurencyjności. PZRP są komplementarne względem realizacji tego kierunku
interwencji.
Strategia Rozwoju Kraju 2020 (SRK) stanowi dokument bazujący na Długookresowej Strategii
Rozwoju Kraju – Polska 2030. Trzecia fala nowoczesności. Wskazuje na konieczność dostosowania
systemu reagowania kryzysowego do większej liczby tego typu sytuacji, co jest spójne z PZRP. SRK
precyzuje, że Plany Zarządzania Ryzykiem Powodziowym będą zawierać wszelkie działania mające
na celu minimalizację ryzyka powodziowego. Ustalenia z tych planów będą uwzględniane
w dokumentach planowania przestrzennego. W SRK znajdują się też założenia jakie powinny
przyświecać PZRP.
Dokument wymienia także działania, które są spójne z PZRP, a mają być przełożone na działania
odpowiednich strategii np. działanie polegające na „wprowadzeniu standardów budowlanych
umożliwiających zmniejszenie strat towarzyszących klęskom żywiołowym” przez SBEiŚ.
SSRK wymienia także działania minimalizujące ryzyko powodziowe jako zadania o charakterze
inwestycyjnym – inwestycje twarde, co jest komplementarne w stosunku do założeń PZRP.
28
Wprowadzenie
Planowanie przestrzenne
Planowanie przestrzenne jest realizowane w oparciu o dokument strategiczny pn. Koncepcja
Zagospodarowania Kraju (Koncepcja), przyjęty w dniu 16 marca 2012 r. przez Radę Ministrów.
Plany Zarządzania Ryzykiem Powodziowym wchodzą w złożoną relację z Koncepcją. Stanowią dla
niej założenia uszczegóławiające podstawy celów i działań, ale także wypełniają kilka z jej celów.
Szczegółowy opis relacji znajduje się w rozdziale 10.
Innowacyjności i Efektywności Gospodarki
Strategia Innowacyjności i Efektywności Gospodarki (SIEG) nie odnosi się w bezpośredni sposób
do ryzyka powodziowego i ochrony przed powodziami. Jednak wskazuje na konieczność realizacji
zadania polegającego na stosowaniu zasad zrównoważonej architektury (zadanie nr 3.2.2) w tym
m.in. uwzględnienie czynników klimatycznych i topograficznych. PZRP wskazują na działania, które
również mają prowadzić do ograniczenia zabudowy na terenach narażonych na niebezpieczeństwo
powodzi.
Transport
W dziedzinie transportu obowiązuje, przyjęta w 2013 roku, Strategia Rozwoju Transportu do 2020
roku (z perspektywą do 2030 roku). Dokument skupia się między innymi na celach, jakie ma spełnić
transport w Polsce. Realizacja Planów Zarządzania Ryzykiem Powodziowym wywrze skutek na sektor
transportu dzięki obniżeniu wpływu zjawisk pogodowych (w tym powodzi) na infrastrukturę.
Zgodnie z zapisami strategii kierunki interwencji w zakresie usprawniania zarządzania transportem
wodnym śródlądowym będą obejmować m. in. uwzględnienie potrzeb żeglugi śródlądowej przy
budowie i modernizacji obiektów hydrotechnicznych. Przy czym modernizacja i budowa obiektów
hydrotechnicznych jest jednym z działań, które ma prowadzić zgodnie z PZRP, do obniżenia ryzyka
powodziowego.
Planowany system zharmonizowanych usług informacji rzecznej RIS (River Information Services)
będzie obejmować ogólne informacje hydrologiczne.
Bezpieczeństwo energetyczne i środowisko
W dziedzinie bezpieczeństwa energetycznego i środowiska kluczową rolę odgrywa Strategia
Bezpieczeństwa Energetycznego i Środowiska perspektywa do 2020 (SBEiŚ). Dla osiągnięcia
celu głównego, czyli: zapewnienia wysokiej jakości życia obecnych i przyszłych pokoleń
z uwzględnieniem ochrony środowiska oraz stworzenie warunków do zrównoważonego rozwoju
nowoczesnego sektora energetycznego, zdolnego zapewnić Polsce bezpieczeństwo energetyczne
oraz konkurencyjną i efektywną gospodarkę oraz celu szczegółowego określonego jako
zrównoważone gospodarowanie zasobami środowiska, przewidziano m.in. kierunek interwencji
polegający na gospodarowaniu wodami dla ochrony przed powodzią, suszą i deficytem wody
(kierunek interwencji nr. 1.2). PZRP są jednym z narzędzi tego kierunku interwencji i komplementarne
w stosunku do działania nr 9 – zadanie polegające na dostosowaniu sektora gospodarki wodnej do
zmian klimatu.
SBEiŚ wymienia Plany Zarządzania Ryzykiem Powodziowym będące elementem działań mających na
celu dostosowanie gospodarki wodnej do zmian klimatu. Strategia wymienia również katalog
czynników, jakie należy uwzględnić w działaniach służących minimalizacji ryzyka, są to: analiza
kosztów i korzyści, życie i zdrowie ludzi, ochrona środowiska, dziedzictwo kulturowe i działalność
gospodarcza.
Strategia Bezpieczeństwa Energetycznego i Środowiska wymienia kierunek interwencji polegający na
uporządkowaniu zarządzania przestrzenią (1.4), na który znaczący wpływ mają koszty związane z:

Ochroną przeciwpowodziową spowodowane utraconymi obszarami retencji wód;

Usuwaniem strat popowodziowych spowodowane
narażonych na niebezpieczeństwo powodzi.
zabudowywaniem
obszarów
W uzupełnieniu do systemu zintegrowanych strategii rozwoju Polski opracowany został Strategiczny
Plan Adaptacji Sektorów i Obszarów wrażliwych na zmiany klimatu. W ramach wdrażania tego
planu priorytetowo potraktowano m.in. ochronę przeciwpowodziową, funkcjonowanie systemów,
29
Wprowadzenie
ostrzegania i reagowania w sytuacji zjawisk ekstremalnych, działań adaptacyjnych w rolnictwie,
leśnictwie, budownictwie, transporcie i infrastrukturze miejskiej (sieci kanalizacji deszczowej).
Rozwój regionalny
Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010-2020: Regiony, Miasta, Obszary Wiejskie
(KSRR) stanowi dokument planistyczny, którego celem jest efektywne wykorzystanie specyficznych
regionalnych i innych terytorialnych potencjałów rozwojowych dla osiągania celów rozwoju kraju –
wzrostu, zatrudnienia i spójności w horyzoncie długookresowym. KSRR opisuje zagrożenia dla
rozwoju regionalnego, do których zalicza zjawiska ekstremalne w tym powodzie. Dodatkowo wskazuje
na konieczność zastosowania nowoczesnych metod zarządzania ryzykiem powodziowym „w tym jego
redukcji poprzez renaturyzację cieków wodnych, rozwój systemów małej retencji oraz budowie innych
niezbędnych obiektów gospodarki wodnej, likwidowaniu skutków zjawisk ekstremalnych, a także
przeciwdziałaniu erozji gleb”, co będzie zrealizowane przez działania przewidziane w ramach PZRP.
Jako cel główny KSRR określa wspomaganie wzrostu konkurencyjnych regionów przez budowanie
podstaw konkurencyjności województw. Jednym z elementów – kierunków działań KSRR, który jest
komplementarny z PZRP jest dywersyfikacja źródeł i efektywne wykorzystanie energii oraz
reagowanie na zagrożenia naturalne (1.3.5).
Krajowa Polityka Miejska – projekt (KPM) stanowi dokument, który jest wypełnieniem działań
wskazanych w Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego 2010-2020: Regiony, Miasta, Obszary
Wiejskie oraz w Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030. KPM wskazuje na problem
miast związany z chaotyczną zabudową, która prowadzi do osiedlania się na terenach zalewowych
i zwiększania ryzyka powodziowego.
PZRP są komplementarne wobec działania wymienionego w celu adaptacji do zmian klimatu – wg
KPM należy wprowadzić zmianę prawa w zakresie inwestowania na obszarach narażonych na
niebezpieczeństwo powodzi. Konieczność zmiany jest podyktowana istniejącą, chaotyczną zabudową
i jest spójna z celem PZRP polegającym na poprawie systemu zarządzania ryzykiem powodziowym.
Wśród kierunków działań w zakresie gospodarki wodnej dla ochrony środowiska i adaptacji do zmian
klimatu Polityka Miejska proponuje zwiększenie retencji zlewni przy pomocy środków technicznych
oraz wspieranie zarządzania ryzykiem powodziowym poprzez zapewnienie infrastruktury technicznej
dzięki działaniom rządowym, co jest spójne z celami PZRP.
Zrównoważony rozwój wsi, rolnictwa i rybactwa
Długoterminowa wizja obszarów wiejskich w Polsce określona została w Strategii zrównoważonego
rozwoju wsi, rolnictwa i rybołówstwa na lata 2012-2020 (SZRWRiR) i zdefiniowana w następujący
sposób: poprawa jakości życia na obszarach wiejskich oraz efektywne wykorzystanie ich zasobów
i potencjałów, w tym rolnictwa i rybactwa, dla zrównoważonego rozwoju kraju. PZRP w ramach swoich
założeń i planowanych działań jest komplementarny w zakresie celu szczegółowego nr 5 Ochrona
środowiska i adaptacja do zmian klimatu na obszarach wiejskich.
W ramach celów szczegółowych SZRWRiR (w tym celu 5) zdefiniowano priorytety, które będą
realizowane przez założone zadania. Wśród priorytetów, które stanowią elementy uzupełniane przez
działania przewidziane w ramach PZRP są: kształtowanie przestrzeni wiejskiej z uwzględnieniem
ochrony krajobrazy i ładu przestrzennego – priorytet 5.2, oraz adaptacja rolnictwa do zmian klimatu
oraz ich udział w przeciwdziałaniu tym zmianom (mitygacji) – priorytet 5.3.
W ramach realizacji zdefiniowanych potrzeb określono w Projekcie Programu Rozwoju Obszarów
Wiejskich na lata 2014-2020 (PROW 2014-2020) działania, które wspierają działania planowane
w PZRP i realizację celu szczegółowego PROW nr 4.1 Doskonalenie skuteczności odbudowy
i powrotu do stanu z przed powodzi. Do takich należy zaliczyć działanie nr 7.6 Przywracanie
potencjału produkcji rolnej zniszczonego w wyniku klęsk żywiołowych i katastrof oraz wprowadzenie
odpowiednich środków zapobiegawczych. Przewidziane poddziałanie 7.6.1 Wsparcie inwestycji
w środki zapobiegawcze, których celem jest ograniczanie skutków prawdopodobnych klęsk
żywiołowych, niekorzystnych zjawisk klimatycznych i katastrof (Inwestycje zapobiegawcze), zakłada
wsparcie inwestycji przyczyniającej się do ochrony upraw rolnych przed skutkami powodzi i deszczu
nawalnego.
Kolejne poddziałanie 7.6.2 Wsparcie inwestycji w odtwarzanie gruntów rolnych i przywracanie
potencjału produkcji rolnej zniszczonego w wyniku klęsk żywiołowych, niekorzystnych zjawisk
30
Wprowadzenie
klimatycznych i katastrof (Inwestycje odtworzeniowe) stanowi w części dotyczącej powodzi i jej
skutków działania, które podlegają PZRP.
Państwo
Dokumentem strategicznym dla instytucji państwa jest Strategia Sprawne Państwo 2020 (SSP)
określająca ramy funkcjonowania i filozofię. Działania wymienione w tym dokumencie oraz PZRP są
w części komplementarne, jednak przede wszystkim dotyczą one (celu głównego) zwiększenia
skuteczności i efektywności państwa otwartego na współpracę z obywatelami.
SSP traktuje o doskonaleniu systemu zarządzania kryzysowego, jako jednym z kierunków interwencji
celu szczegółowego polegającego na zapewnieniu wysokiego poziomu bezpieczeństwa i porządku
publicznego. Wymieniony cel szczegółowy zorientowany jest na podejmowanie przez służby publiczne
oraz instytucje odpowiedzialne za bezpieczeństwo wewnętrzne i porządek publiczny, działań
w ramach bieżącego funkcjonowania, a także w sytuacjach wyjątkowych. SSP definiuje kierunki
działań zbieżne z PZRP jako doskonalenie systemu zarządzania kryzysowego – doskonalenie
skuteczności reagowania na zagrożenia ludzi, firm i instytucji publicznych (cel szczegółowy 3.3 SSP).
SSP określa przyczyny, jakie powodują konieczność polepszenia funkcjonowania systemu
zarządzania kryzysowego, do nich zalicza: niewystarczająco sprawny przepływ informacji pomiędzy
instytucjami zaangażowanymi w zarządzanie kryzysowe oraz braki w koordynacji działań między
strukturami zarządzania kryzysowego i instytucjami odpowiedzialnymi za działania w terenie.
W ramach usprawnienia struktur zarządzania kryzysowego (w tym działań na wypadek powodzi)
planuje się usprawnienie działania centrów zarządzania kryzysowego, stworzenie informatycznych
systemów wspomagania procesów decyzyjnych uściślenie zasad współpracy cywilno-woskowej,
poprawienie struktury wymiany informacji, zbudowanie jednolitego systemu obiegu informacji,
opracowanie planów zarządzania kryzysowego w gminach oraz wzmocnienia gotowości gmin do
reagowania kompleksowe działania prewencyjne (w tym związane z rozwojem infrastruktury wodnomelioracyjnej), usprawnienie procesu ostrzegania, alarmowania i informowania społeczeństwa
w przypadku sytuacji kryzysowej, zwiększenie gotowości państwa do zapobiegania i usuwania
skutków klęsk żywiołowych oraz zmiany w przepisach dotyczących organizacji służb
odpowiedzialnych za zapobieganie klęskom żywiołowym.
System bezpieczeństwa narodowego
Dokumentem strategicznym dla obszaru bezpieczeństwa narodowego jest Strategia Rozwoju
Systemu Bezpieczeństwa Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej 2022 (SRSBN). Wymienia ona
wśród zagrożeń i wyzwań bezpieczeństwa Polski, zagrożenia wywołane oddziaływaniem sił natury –
w tym powodzie, zaś wśród systemów wsparcia bezpieczeństwa państwa – system
przeciwpowodziowy.
SRSBN Definiuje główny cel przez: wzmocnienie efektywności i spójności systemu bezpieczeństwa
narodowego. Jest on realizowany przez 5 celów operacyjnych. Wśród celów operacyjnych znajduje
się umocnienie zdolności państwa do obrony. W ramach działań głównych mających na względzie
osiągnięcie tego celu operacyjnego, zapisano: przygotowanie i utrzymanie w gotowości do działania
sił i środków do oczyszczania terenu z przedmiotów wybuchowych i niebezpiecznych, akcji
przeciwpowodziowych i przeciwlodowych oraz likwidacji skutków klęsk żywiołowych.
Działanie to jest spójne z kilkoma działaniami nietechnicznymi wskazami w PZRP, np. Usprawnienie
,,systemu” przywracania funkcji infrastruktury po powodzi. Należy zwrócić uwagę, że Siły Zbrojne RP
są jednym z kluczowych elementów systemu zarządzania kryzysowego państwa i wspierają
administrację publiczną w obliczu pozamilitarnych sytuacji kryzysowych (w tym powodzi), co prowadzi
do zmniejszenia strat gospodarczych i społecznych. SRSBN wskazuje na konieczność doskonalenia
tej współpracy, co jest komplementarne z celem szczegółowym PZRP nr 3.3 doskonalenie
skuteczności reagowania na zagrożenia ludzi, firm i instytucji publicznych.
2.3.2 Polityka regionalna
Strategie regionalne
Jednym z dokumentów strategicznych mówiących o rozwoju ponadregionalnym jest Strategia dla
Rozwoju Polski Południowej w Obszarze Województw Małopolskiego i Śląskiego do roku 2020
31
Wprowadzenie
(SRPP). Identyfikuje ona możliwości współpracy pomiędzy województwami oraz wskazuje kierunki
typy projektów i same projekty, które umożliwiają rozwijanie i zacieśnianie tej współpracy. Strategia
definiuje jako jeden z kluczowych problemów bezpieczeństwa – powodzie opadowe. Cele SRPP oraz
PZRP są spójne w zakresie jednego z trzech celów strategicznych: „Polska Południowa przestrzenią
partnerskiej współpracy na rzecz efektywnego wykorzystania możliwości rozwojowych”
w szczególności z kierunek działań - rozwijanie współpracy w zakresie ochrony środowiska
i zabezpieczenia przed sytuacjami kryzysowymi (kierunek nr 2.4).
Kierunek interwencji został doprecyzowany przez podział na działania, z których dwa: 2.4.2 (ochrona
dolin rzek mających zlewnie w obu województwa w tym ochrona przeciwpowodziowa…) oraz 2.4.5
(Integracja i wzmocnienie regionalnych systemów bezpieczeństwa, w tym w zakresie reagowania
i likwidacji skutków katastrof oraz klęsk żywiołowych) są spójne i uzupełnione przez działania na
etapie prewencji oraz etapie przygotowania i odbudowy Planów Zarządzania Ryzykiem
Powodziowym. Projektem kluczowym dla zdefiniowanego kierunku działań nr 2.4 jest Realizacja
Programu ochrony przed powodzią w dorzeczu Górnej Wisły, którego inwestycje zostały przez
MasterPlan dla dorzecza Wisły włączone do PZRP.
Dokumentem strategicznym rozwoju ponadregionalnego jest Strategia Rozwoju Polski Wschodniej
do roku 2020 – Aktualizacja (SRPW), przyjęta w lipcu 2013 r. przez Radę Ministrów. Jednak ona nie
odnosi się do zagrożenia powodziowego.
Strategie wojewódzkie
Dokumenty strategiczne dla województw wskazują w większości na istotę zabezpieczenia
przeciwpowodziowego dla rozwoju i spójności regionów. Zakładają również interwencję w celu
zmniejszenia ryzyka powodziowego.
Strategia Rozwoju Województwa Lubelskiego na lata 2014-2020 (SRWL) wymienia wśród słabych
stron województwa niedobór zabezpieczeń przeciwpowodziowych na głównych rzekach regionu.
Definiuje obszary strategiczne interwencji obszary ochrony i kształtowania zasobów wodnych w tym
obszary zagrożone powodzią i podtopieniami. Planowana interwencja jest spójna z PZRP.
Strategia Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata 2011-2020 (SRWM) zwraca uwagę na
najwyższy spośród regionów, poziom zagrożenia powodziowego oraz na przyczyny leżące po stronie
zabudowy w dolinach rzek, topografii i tradycji rozpraszania zabudowy, co stanowi istotny problem –
zapewnienie bezpieczeństwa w obszarze szeroko rozumianego środowiska naturalnego.
Jako istotny, wymieniony w SRWM, element działań przeciwpowodziowych będzie m.in. opracowanie
Planów Zarządzania Ryzykiem Powodziowym. Wymienione działania mające na celu ochronę przed
powodzią są spójne z PZRP. SRWM przewiduje również realizację zadania: Programu
zabezpieczenia przeciwpowodziowego województwa na obszarze dorzecza górnej Wisły.
Strategia Rozwoju Województwa – Podkarpackie 2020 (SRWP) wymienia wśród słabych stron
województwa stosunkowo duży procent jego powierzchni narażony na występowanie powodzi
(i osuwisk). Zakłada zapobieganie i przeciwdziałanie zagrożeniom oraz usuwanie ich negatywnych
skutków w dziedzinie środowiska i energetyki dzięki m.in. kierunkowi działań 4.1.1. Zapobieganie,
przeciwdziałanie oraz usuwanie negatywnych skutków powodzi. Działania w ramach PZRP są
komplementarne w stosunku do działań SRWP.
Program ochrony przed powodzią w dorzeczu górnej Wisły (POPGW), Program ochrony przed
powodzią w dorzeczu górnej Wisły ustanowiony został Uchwałą nr 151/2011 Rady Ministrów z dnia 9
sierpnia 2011 r. Program ukierunkowany był na zabezpieczenie przed wielkimi, katastrofalnymi
powodziami i miał charakter ramowy dla szczegółowych rozwiązań w tym zakresie. Okres realizacji
został zaplanowany na lata 2011-2030 z łącznymi nakładami na realizację w wysokości 13 150 716
tys. zł, w tym 3 618 400 tys. zł z budżetu państwa. Pełnomocnikiem Rządu do spraw realizacji
Programu na obszarze pięciu województw (lubelskiego, małopolskiego, podkarpackiego, śląskiego,
świętokrzyskiego) był Wojewoda Małopolski. Program został uchylony na mocy uchwały nr 169/2014
Rady Ministrów z dnia 26 sierpnia 2014 r. Załącznikiem do uchwały uchylającej Program jest wykaz
zadań realizowanych do końca 2015 r. Realizację tych zadań koordynuje Wojewoda Małopolski..
32
Wprowadzenie
2.3.3 Gospodarka wodna
Główne dokumenty planistyczne są obecnie aktualizowane w ramach cyklicznego dostosowywania ich
do istniejących warunków oraz dla uwzględnienia uwag Komisji Europejskiej – trwają prace nad
Programem wodno-środowiskowym kraju (PWŚK) oraz Planami gospodarowania wodami na
obszarach dorzeczy (PGW). Te ostatnie będą wykonane w oparciu o MasterPlany. Obydwa
dokumenty są koordynowane między sobą oraz będą uwzględniać zapisy PZRP.
Polityka Wodna Państwa
Projekt Polityki wodnej państwa do roku 2030 (z uwzględnieniem etapu 2016) – PWP, jest
dokumentem strategicznym, o wieloletnim horyzoncie czasowym, identyfikującym problemy uznane za
najistotniejsze z punktu widzenia osiągnięcia celów, przed którymi stoi gospodarka wodna oraz
wytyczającym priorytetowe kierunki, na których koncentrowane będą działania państwa. Jest
dokumentem wyznaczającym ramy gospodarowania wodami, wskazującym strategiczne kierunki
działań i podstawowe zasady gospodarki wodnej. Wyznacznikiem tych zasad jest przede wszystkim
Ramowa Dyrektywa Wodna, która m.in. wskazuje na konieczność integrowania ochrony
i zrównoważonego gospodarowania wodą z innymi dziedzinami polityk wspólnotowych, takimi jak
energetyka, transport, rolnictwo, rybołówstwo, polityka regionalna i turystyka. Ramy PWP opierają się
na Uchwale Senatu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 21 czerwca 2007 r. o konieczności przyjęcia
i wdrożenia strategii gospodarki wodnej w Polsce (M.P.2007 nr 39 poz. 441).
Celem strategicznym dokumentu jest: zapewnienie powszechnego dostępu ludności do czystej
i zdrowej wody oraz istotne ograniczenie zagrożeń wywoływanych przez powodzie i susze
w połączeniu z utrzymaniem dobrego stanu wód i związanych z nimi ekosystemów, przy zaspokojeniu
uzasadnionych potrzeb wodnych gospodarki, poprawie spójności terytorialnej i dążeniu do
wyrównania dysproporcji międzyregionalnych oraz uwzględnieniu integrowania potrzeb ochrony
środowiska wodnego z innymi działami gospodarki, w tym transportu, rolnictwa, energetyki i turystyki.
PZRP są narzędziem polityki w zakresie zarządzania ryzykiem powodziowym i są niezbędne do
realizacji celu operacyjnego 3.1. Stanowią też plan działań polegających na realizacji celów
operacyjnych nr 3.2 i 3.3 (zwiększenie skuteczności ochrony ludności przed powodzią i skutkami
suszy za pomocą efektywnych działań technicznych i wzrost wykorzystania i podnoszenie
efektywności nietechnicznych metod ograniczania skutków powodzi i suszy) w zakresie
zabezpieczenia przed powodziami. Cele te jednak będą realizowane przez działania określone co do
zakresu w Planach.
PWP określa w perspektywie do 2016 roku konieczność ograniczenia ryzyka powodziowego między
innymi wymieniając PZRP jako element kluczowy realizacji celu. W tym samym miejscu wskazuje na
zagadnienia, które są tematyką prac nad Planami, m.in.: retencja zbiornikowa, zintegrowanie systemu
prognozowania zjawisk powodziowych z systemem gospodarowania zbiornikami w okresie zagrożenia
powodziowego czy zwiększenie retencji naturalnej oraz rozwoju retencji wód opadowych w obszarach
objętych procesem urbanizacji. Wymienia zatem elementy kluczowe dla osiągnięcia celów PZRP.
W perspektywie do 2030 roku PWP przewiduje funkcjonowanie i rozwijanie zaawansowanego
systemu zarządzania ryzykiem na podstawie Planów Zarządzania Ryzykiem Powodziowym.
Dodatkowo PZRP uwzględniają osiągnięcie i utrzymanie dobrego stanu i potencjału wód i związanych
z nimi ekosystemów, co jest jednym z celów strategicznych Polityki Wodnej Państwa.
Plany Gospodarowania Wodami
Plan gospodarowania wodami dla dorzeczy (PGW) są podstawowym narzędziem polityki wodnej
w Polsce. PGW określają zasady korzystania z wód dorzecza uwzględniając sektory: komunalny,
rolnictwo, przemysł, hydroenergetykę, żeglugę jak i zarządzanie ryzykiem powodziowym. Aktualnie
trwa proces ich aktualizacji z uwzględnieniem MasterPlanów.
MasterPlany dla obszarów dorzeczy stanowią dokumenty planistyczne, zbierające projekty
inwestycyjne (od inwestycji transportowych po przeciwpowodziowe), które do tej pory były
rozproszone w różnych programach sektorowych. Są spisami inwestycji, które powinny być
zrealizowane ze względu na nadrzędny interes społeczny i pomimo ingerencji w środowisko
naturalne. Przede wszystkim ze względu na ograniczenia czasowe, nie zawierają wszystkich
33
Wprowadzenie
elementów PGW. Dlatego też MasterPlany po wprowadzeniu do Planów Gospodarowania Wodami,
stając się ich częścią, przestają funkcjonować jako odrębne dokumenty.
Należy zaznaczyć, że MasterPlany w części stanowią główną bazę dla wykonania Planów
Zarządzania Ryzykiem Powodziowym jako spisy inwestycji, które weryfikują inwestycje pod względem
spełnienia wymogów Ramowej Dyrektywy Wodnej.
PZRP będą wpływać na zmiany stanu i potencjału obserwowane w ramach cyklicznych przeglądów i
określenia zasad gospodarowania wodami. Należy zwrócić uwagę, że dla inwestycji z zakresu
ochrony przeciwpowodziowej przewidziano możliwość wyznaczenia derogacji – odstępstw od
osiągnięcia celów środowiskowych, np. w Planie gospodarowania wodami na obszarze dorzecza
Wisły przewidziano budowę zbiornika wodnego Kąty-Myscowa, budowę zbiorników suchych oraz
wielofunkcyjnych, budowę wałów, remont śluz, poprawę bezpieczeństwa ekologicznego zbiorników,
czy kształtowanie przekroju poprzecznego i podłużnego rzek, które uzyskały derogacje.
Planowane działania, w szczególności techniczne uwzględniają możliwość wpływu na stan i potencjał
JCWP. W przypadku określenia działań w ramach PZRP, które będą prowadziły do pogorszenia stanu
wód, lub ich potencjału, powinny one znaleźć się w grupie zadań inwestycyjnych, które uzyskają
odstępstwa od osiągnięcia celów środowiskowych.
Należy jednak podkreślić, że przewidziane w Planach Zarządzania Ryzykiem Powodziowym działania
uwzględniają cele środowiskowe i w dużej mierze poprawiają stan i potencjał JCWP. Szczególnie
przewidziane działania nietechniczne (np. renaturyzacja koryt cieków i ich brzegów) idą w parze
z zadaniami PGW i uzupełniają je w zakresie osiągnięcia celów Planów Gospodarowania Wodami
dorzeczy.
Zgodnie z harmonogramem wdrażania zapisów RDW w Polsce do 22 grudnia 2015 Plany
Gospodarowania Wodami dla dorzeczy mają zostać zaktualizowane. Na dziś, plany te są
aktualizowane na zlecenie KZGW.
PZRP powinny być podstawą do dokonania rzetelnej oceny wyboru alternatyw na poziomie celów,
jakim mają służyć poszczególne działania inwestycyjne. Wyniki analiz będą włączone do aktualizacji
PGW.
Program Wodno-Środowiskowy Kraju
Celem Programu Wodno-Środowiskowego Kraju (PWŚK) jest zebranie najważniejszych działań,
których wdrożenie pozwoli na osiągnięcie dobrego stanu wód. PWŚK uwzględnia działania
przewidziane w PZRP, ale tylko takie, które pozwolą na osiągnięcie celów środowiskowych, będą to
zatem przede wszystkim działania nietechniczne.
34
Wprowadzenie
2.3.4 Pozostałe dokumenty długookresowe
Ochrona różnorodności biologicznej
Program ochrony i zrównoważonego użytkowania różnorodności biologicznej oraz Plan
działań na lata 2014-2020 – Projekt (POZURB), stanowi wypełnienie zobowiązań Polski
wynikających z Konwencji o różnorodności biologicznej ratyfikowanej w 1996 roku. Dokument
uwzględnia cele wielu konwencji, dyrektyw oraz polskich strategii. Celem nadrzędnym POZURB jest
poprawa stanu różnorodności biologicznej i pełniejsze powiązanie jej ochrony z rozwojem społecznogospodarczym kraju.
Działania nietechniczne przewidziane w PZRP i ich skutki stanowią zmniejszenie głównych zagrożeń
dla ekosystemów słodkowodnych określonych w POZURB. Przykładem może być likwidacja
obwałowań, które utrudniają i przerywają łączność ekosystemów na terenach zalewowych
z ekosystemami dolinowymi.
W Programie ochrony i zrównoważonego użytkowania różnorodności biologicznej oraz Planie działań
na lata 2014-2020 przewidziano i opisano kilkadziesiąt zadań, z których część jest komplementarna
w stosunku do działań przewidzianych w PZRP. Realizacja zadania nr B.IV.3 rewitalizacja małych
cieków wodnych zamienionych na proste kanały melioracyjne, zapisanego w POZURB jest
komplementarna w stosunku do zwiększenia retencji dolinowej cieków określonej jako jedno z działań
przewidzianych w PZRP.
Plany Zarządzania Ryzykiem Powodziowym są wymienione w POZURB w opisie zadania nr C.I.2
(Zapewnienie właściwego ujmowania ustaleń i wskazań planów ochrony i planów zadań ochronnych
dla form ochrony przyrody, a także innych uwarunkowań form ochrony przyrody, w dokumentach
planistycznych decydujących o sposobie gospodarowania na danym obszarze, dla realizacji celu C.I
Poprawa efektywności planowania zarządzania i ochrony różnorodności biologicznej na obszarach
chronionych) jako dokument planistyczny, który uwzględnia zapisy planów ochrony obszarów
chronionych. PZRP są komplementarne w planowanych działaniach w stosunku do zadań G.II.1
i G.II.3 przez poprawę retencji na obszarach podmokłych oraz przez odtwarzanie retencji dolin rzek.
Pośrednio realizacja celów PZRP wpłynie na świadomość społeczeństwa w zakresie zagrożenia
powodziowego, a także na zmniejszenie „chaotycznej zabudowy” i tym samym na zwiększenie
funkcjonalności korytarzy ekologicznych wg POZURB.
Polityka klimatyczna
Polityka klimatyczna Polski Strategie redukcji emisji gazów cieplarnianych w Polsce do roku
2020 (PKP) jest dokumentem wchodzącym w skład polityki ekologicznej państwa. Definiuje cel
strategiczny jako „włączenie się Polski do wysiłków społeczności międzynarodowej na rzecz ochrony
klimatu globalnego poprzez wdrażanie zasad zrównoważonego rozwoju, zwłaszcza w zakresie
poprawy wykorzystania energii, zwiększania zasobów leśnych i glebowych kraju, racjonalizacji
wykorzystania surowców i produktów przemysłu oraz racjonalizacji zagospodarowania odpadów,
w sposób zapewniający osiągnięcie maksymalnych, długoterminowych korzyści gospodarczych,
społecznych i politycznych”. Cele szczegółowe PKP oraz działania PZRP nie pokrywają się. Jednak
w zaleceniach Polityki Klimatycznej Polski znalazł się zapis o konieczności ochrony zasobów wody
poprzez m.in. zwiększenie możliwości retencjonowania wody zwłaszcza poprzez małą retencję, który
jest spójny z planowanymi działaniami w ramach PZRP.
Polityka leśna
Polityka Leśna Państwa (PLP) przy przyjęta przez Radę Ministrów w dniu 22 kwietnia 1997 r.
stanowi dokument strategiczny określający zasady zwiększania lesistości kraju. Zadanie planowane
w ramach PZRP polegające na Ochronie/zwiększeniu retencji leśnej w zlewni jest komplementarne
z PLP. Polityka nie określa w bezpośrednio celu zwiększenia retencji, jednak spodziewanym efektem
zwiększenia lesistości będzie właśnie zwiększenie retencji leśnej.
Polityka ekologiczna
PZRP w swoich celach stanowi uzupełnienie Polityki Ekologicznej Państwa latach 2009-2012
z perspektywą do roku 2016 (PEP) w zakresie celu nr 3.3.2, czyli racjonalizacji gospodarowania
zasobami wód powierzchniowych i podziemnych w taki sposób, aby chronić gospodarkę narodową od
35
Wprowadzenie
deficytów wody i zabezpieczyć przed skutkami powodzi. Wyznaczając kierunki działań dla w/w celu
PEP, wskazuje na konieczność przyjęcia przez Radę Ministrów i Parlament Narodowej Strategii
Gospodarowania Wodami do 2030 r. (z uwzględnieniem etapu 2015 r.). Relacja PZRP z Polityką
Wodną Państwa do roku 2030 (z uwzględnieniem etapu 2016), którą przygotowano na podstawie
opracowania „Projekt Narodowej Strategii Gospodarowania Wodami 2030 (z uwzględnieniem etapu
2015)”, została opisana powyżej.
2.4 Opis procesu planistycznego
Powodzenie wdrożenia planów zarządzania ryzykiem powodziowym jest uzależnione od sposobu
prowadzenia procesu planistycznego. Włączenie wielu stron-interesariuszy do tego procesu od
początku procesu planistycznego może przyczynić się do szybszego, a na pewno łatwiejszego
wdrożenia zapisów planów zarządzania ryzykiem powodziowym. W celu włączenia wielu organów,
instytucji, przedstawicieli jednostek rządowych i samorządowych powołano komitety sterujące i grupy
planistyczne działające na poziomie dorzeczy i regionów wodnych oraz zespoły planistyczne zlewni
działające w poszczególnych zlewniach planistycznych wchodzących w skład regionów wodnych–
sposób ich pracy opisano w dalszych rozdziałach planu.
2.4.1 Zarządzanie procesem planowania
Od początku procesu opracowywania PZRP zapewniono udział wielu uczestników związanych
z szeroko pojętą ochroną przeciwpowodziową. Takie podejście było uzasadnione nie tylko wymogami
prawnymi (Dyrektywa Powodziowa i ustawa Prawo wodne), ale i względami praktycznymi, ponieważ:

Wdrożenie wielu metod ograniczania ryzyka powodziowego leży w gestii instytucji
niezależnych od KZGW i RZGW, stąd opracowanie kompleksowych planów zarządzania
ryzykiem powodziowym wymaga włączenia tych instytucji w proces planowania.
Włączenie to nastąpi w ramach grupy planistycznej regionu wodnego i zespołów
planistycznych zlewni.

Część działań jest adresowana do samorządów: gmin i powiatów oraz wprost do
właścicieli obiektów. Ich opinie, zbierane w różnych formach na temat możliwości
wdrożenia tych działań, są kluczowe dla realizacji planu. Stąd wskazane jest włączenie
w proces planowania również tych grup. Odbędzie się to w ramach zespołów
planistycznych zlewni.

Zarządzanie ryzykiem powodziowym zawiera wiele odmiennych od stosowanych dotąd
działań ograniczających ryzyko. Wymaga to wypracowania dobrego systemu
informowania, o zdiagnozowanych problemach i proponowanych działaniach.
Na potrzeby opracowania planów zarządzania ryzykiem powodziowym powołane zostały następujące
grupy, zarządzające procesem planowania na poszczególnych poziomach planistycznych:
Komitet Sterujący regionu wodnego lub obszaru dorzecza, którego celem jest podejmowanie
decyzji o najważniejszych (dla ograniczania ryzyka powodziowego) celach, priorytetach
i rozwiązaniach (instrumentach). Ważnym zadaniem Komitetu jest nadanie znaczenia procesowi
planowania.
Grupy planistyczne regionów wodnych lub obszarów dorzeczy
Grupy planistyczne obszarów dorzeczy, których zadaniem jest podejmowanie ostatecznej decyzji oraz
określanie zakresu niezbędnych prac konsultacyjnych z grupą planistyczną obszaru dorzecza.
Grupy planistyczne regionów wodnych, których zadaniem jest prawidłowe i zgodne z harmonogramem
wykonanie wszystkich prac planistycznych, podejmowanie ostatecznych decyzji oraz określenie
zakresu niezbędnych prac konsultacyjnych z grupą planistyczną obszaru dorzecza.
Zespoły planistyczne zlewni – podstawowy poziom identyfikacji zagrożeń powodziowych.
36
Wprowadzenie
2.4.2 Udział społeczeństwa w podejmowaniu decyzji
Przyjęto, że w procesie przygotowania planów zarządzania ryzykiem powodziowym wykorzystane
zostaną trzy rodzaje udziału społecznego w procesie podejmowania decyzji. Udział ten w zależności
od celu: współdecydowanie, konsultacje, informowanie adresowano do różnych grup interesariuszy.
Współdecydowanie rozumiane jest jako wspólne wypracowywanie rozwiązań. Współdecydowanie
będzie realizowane głównie w ramach grup planistycznych regionów wodnych oraz zespołów
planistycznych zlewni. Współdecydowanie wystąpi również na poziomie komitetów sterujących
regionów wodnych i obszarów dorzeczy.
Konsultacje rozumiane są jako zbieranie informacji i opinii w celu doprecyzowania problemów
i potrzeb w zakresie ograniczania ryzyka powodziowego oraz oceny proponowanych rozwiązań.
Informowanie rozumiane jest jako dostęp społeczeństwa do informacji o procesie przygotowywania
planów, problemach, celach i działaniach, terminach realizacji, możliwości wpływu na proces.
Zadaniem informowania będzie również przekaz podstawowych informacji na temat działań, jakie
mogą podejmować różne grupy dla ograniczenia ryzyka powodziowego.
Proces udziału społeczeństwa w przygotowaniu PZRP powinien docelowo być skoordynowany
z procesem udziału w opracowywaniu planów gospodarowania wodami (wynikającymi z wdrażania
RDW) i wykorzystywać istniejące z tego tytułu doświadczenia (w tym kanały informacyjne,
sprawdzone formy i utworzone struktury).
2.4.3 Schemat przebiegu procesu
wodnym i obszarze dorzecza
planistycznego
w regionie
Z punktu widzenia sprawności procesu zarządzania, szczególne znaczenie ma powiązanie funkcji
planowania i kontrolowania. Analiza, ocena i selekcja pozwalają na wybór działań, które będą
umożliwiały realizację celów Planów Zarządzania Ryzykiem Powodziowym. Planowanie tego procesu
polega na świadomym ustaleniu kierunków działania oraz podejmowaniu decyzji opartych na celach,
analizach, modelach i dobrze przemyślanych ocenach.
Projekt planu formułowany jest dla zapewnienia sprawnej realizacji zamierzonego celu, powinien
przewidywać, jakie działania prowadzą do jego osiągnięcia, a jakie mogą powodować niepożądane
efekty. Plany, które są tworzone na różnych szczeblach decyzyjnych muszą być ze sobą
zintegrowane, aby przyczyniały się do podejmowania trafnych decyzji, osiągania zamierzeń oraz
bieżącej kontroli ich realizacji.
Aby osiągnąć skuteczność we wdrożeniu planu wprowadzone zostały konsultacje społeczne, w celu
wypracowania kompromisu wielu środowisk w odniesieniu do zamierzonych działań. Plan będzie
skuteczny, gdy będzie możliwe osiągnięcie celów przy minimum niepożądanych konsekwencji.
Poniższy schemat pokazuje przebieg procesu.
37
Wprowadzenie
Rysunek 4 Schemat przebiegu procesu planistycznego w regionie wodnym
Źródło: Metodyka opracowania planów zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy i regionów wodnych
38
Opis obszaru 3
planowania
WAŻNE INFORMACJE
Region Wodny Górnej Wisły na terytorium Polski
2
zajmuje obszar 47 515 km , co stanowi ok. 24%
obszaru dorzecza Wisły i ok. 15% powierzchni kraju.
Obszar regionu swoim zasięgiem obejmuje południowowschodnią część kraju na terenie województw:
małopolskiego, świętokrzyskiego, podkarpackiego,
śląskiego i lubelskiego. Jest podzielony na 7 zlewni
planistycznych: Soły i Skawy, Raby, Dunajca, Wisłoki,
Sanu i Wisłoka, Wisły krakowskiej oraz Wisły
sandomierskiej z Nidą i Czarną Staszowską. Są one
zarządzane przez Regionalny Zarząd Gospodarki
Wodnej w Krakowie.
Geograficznie obszar regionu wodnego położony jest
w zasięgu 3 prowincji fizycznogeograficznych: Wyżyn
Polskich, Karpat Zachodnich z Podkarpaciem
Zachodnim i Północnym oraz Karpat Wschodnich z
Podkarpaciem Wschodnim. Południowa część regionu
obejmuje tereny górskie, które w kierunku północnym
przechodzą w pas kotlin oraz wyżyn.
Główną rzeką omawianego obszaru jest Wisła (ciek
I rzędu) o długości całkowitej 1 047 km z czego ok.
295 km znajduje się na obszarze Regionu Wodnego
Górnej Wisły.
Rzeka przepływa przez gęsto
zaludnione ośrodki miejskie takie jak Kraków czy
Sandomierz.
W Regionie Wodnym Górnej Wisły główną przyczyną
wezbrań powodziowych są podwyższone opady w
stosunku
do
pozostałej
części
kraju
oraz
ukształtowanie terenu determinujące wysokie
wskaźniki odpływu. Powyższe elementy prowadzą
do zagrożenia powodziami błyskawicznymi.
Opis obszaru planowania
3 Opis obszaru planowania
3.1 Topografia, hydrografia,
hydrologia (ISOK)
gleby,
geologia
(mapy),
Topografia
Region Wodny Górnej Wisły zajmuje obszar o zróżnicowanym ukształtowaniu terenu - górskim
w części południowej (Beskidy), wyżynnym w części północno-wschodniej (Wyżyna Lubelska,
Roztocze) oraz północno-zachodniej (Wyżyna Śląska i Małopolska), z wyraźnym obniżeniem terenu
w części centralnej (Kotlina Oświęcimska, Kotlina Sandomierska) oraz północnej (pradolina rzeki
Wisły).
Rysunek 5 Położenie Regionu Wodnego Górnej Wisły na tle innych regionów wodnych
w Polsce
Hydrografia i hydrologia
Region Wodny Górnej Wisły obejmuje Wisłę wraz z dopływami na odcinku od ujścia Przemszy do
ujścia Sanny. Na tym obszarze wydzielono dziesięć zlewni cząstkowych, w tym dwie dla samej Wisły:
zlewnię Wisły krakowskiej oraz Wisły sandomierskiej. Wisła krakowska jest odcinkiem Wisły o długości
ok. 175 km, rozpoczynającym się od przekroju poniżej ujścia Przemszy w miejscowości Gorzów
(gmina Chełmek), a kończącym się w miejscu ujścia Nidy, w rejonie miejscowości Nowy Korczyn.
Wisła sandomierska ma długość ok. 120 km, od ujścia Nidy do ujścia Sanny w okolicach miejscowości
Duża Opoka (gmina Annopol).
W rejonie ujścia Przemszy przepływ Wisły o prawdopodobieństwie wystąpienia średnio raz na 100 lat
3 . -1
(Q1%) na wodowskazie Pustynia kształtuje się na poziomie 922,6 m s natomiast przepływ o
3 . -1
prawdopodobieństwie wystąpienia średnio raz na 500 lat (Q0,2%) wynosi 1 191,7 m s . W rejonie
3 . -1
ujścia Nidy, wodowskaz Karsy notuje przepływ Q1% w wysokości 5 710,5 m s oraz przepływ
40
3 .
-1
Q0,2% w wysokości 7 243,8 m s . W przekroju Zawichost, zlokalizowanym pomiędzy ujściem Sanu
3 . -1
3 . -1
a Sanny, przepływ Q1% wynosi 7435,9 m s natomiast przepływ Q0,2% wynosi 9 219,4 m s .
Pod względem hydrograficznym obszar ten należy w całości do zlewiska Morza Bałtyckiego.
2
Powierzchnia Regionu Wodnego Górnej Wisły wynosi 47 515 km i znajduje się w granicach
administracyjnych 5 województw: śląskiego, małopolskiego, świętokrzyskiego, podkarpackiego
i lubelskiego. Obszar ten w całości jest administrowany przez Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej
w Krakowie.
Region Wodny Górnej Wisły cechuje gęsta i asymetryczna sieć rzeczna, ze zdecydowanie większym
udziałem obszaru położonego po prawej stronie rzeki Wisły (tj. zlewni dopływów karpackich). Do
największych prawostronnych dopływów Wisły w granicach Regionu Wodnego Górnej Wisły należą:
Skawa, Soła, Raba, Dunajec, Wisłoka, San. Do największych lewostronnych dopływów Wisły są
zaliczane: Nida i Czarna Staszowska. Największym prawostronnym dopływem Wisły w regionie jest
rzeka San, która rozpoczyna swój bieg na Ukrainie (źródła ok. 950 m n.p.m.). Razem z innym,
dużym, prawostronnym dopływem Dunajcem (źródła ok. 880 m n.p.m.) zbierają wody z blisko połowy
obszaru regionu. Największym lewostronnym dopływem Wisły w regionie jest Nida. Zestawienie
największych bezpośrednich dopływów Górnej Wisły przedstawiono w Tabela 4. Zlewnie
prawostronnych dopływów karpackich, odpowiadających w dużej mierze za powodziogenność
obszaru, stanowią około 63% powierzchni Regionu Wodnego Górnej Wisły. Charakteryzują się
głęboko wciętymi dolinami oraz niską przepuszczalnością podłoża, generującą znaczne spływy
powierzchniowe. Zlewnie lewostronnych dopływów stanowią ok. 11% powierzchni i odwadniają
obszary o niewielkich deniwelacjach. Pozostałą część tj. 26% stanowi Wisła wraz z pozostałymi
bezpośrednimi dopływami.
Tabela 4 Największe bezpośrednie dopływy Górnej Wisły
Lokalizacja ujścia
do Wisły
Lokalizacja
ujścia do
Wisły
Położenie
w stosunku do
Wisły
Powierzchnia
2
zlewni [km ]
Soła
prawostronny
1 390,6
916,1
[km biegu
rzeki Wisły]
1+800
Skawa
prawostronny
1 160,1
896,2
22+700
Raba
prawostronny
1 537,1
787,9
133+500
Dunajec
prawostronny
6 804,0
762,2
160+600
Nida
lewostronny
3 865,4
747,5
175+400
Czarna Staszowska
lewostronny
1 358,6
700,5
222+000
Rzeka
[km biegu rzeki
Wisły wg ISOK]
Wisłoka
prawostronny
4 110,2
695,8
226+900
San z Wisłokiem
prawostronny
16 861,3
643,2
279+700
Źródło: RZGW Kraków
Geologia
Przeważająca część Regionu Wodnego Górnej Wisły leży w regionie geologicznym Karpaty oraz
Pogórze Karpat. Region Karpat tworzą sfałdowane i wypiętrzone podczas orogenezy alpejskiej osady
fliszowe (piaskowce, zlepieńce, iłowce, mułowce). Pogórze Karpat budują głównie piaskowce i łupki,
które uległy nagromadzeniu na dnie morza. Północna część obszaru Regionu Wodnego Górnej Wisły
znajduje się na platformie paleozoicznej. Największe przekształcenia geologiczne nastąpiły tu
w orogenezie kaledońskiej i orogenezie hercyńskiej, obszar ten jest pokryty grubą warstwą osadów
pochodzących z ery mezozoicznej i kenozoicznej o niemal poziomym ułożeniu.
Gleby
Na obszarze Regionu Wodnego Górnej Wisły dominującymi formami są gleby inicjalne i słabo
wykształcone, głównie skaliste terenów górskich. Przeważają one na południe od linii KrakówRzeszów. Pozostałą część obszaru regionu pokrywają gleby wytworzone z piasków luźnych, słabo
gliniastych i gliniastych oraz lessów i utworów lessowatych. Charakterystyczne dla obszaru Górnej
Wisły są procesy nasilonej erozji występujące niemal wszędzie za wyjątkiem obszarów Kotliny
Sandomierskiej i Roztocza.
41
Typy abiotyczne rzek dla Regionu Wodnego Górnej Wisły
Obszar Regionu Wodnego Górnej Wisły można podzielić na dwie strefy o zróżnicowanej
charakterystyce abiotycznej. W rejonie, który obejmują dopływy karpackie Wisły, dominującym typem
abiotycznym rzek jest typ 12 – potok fliszowy. Typ ten jest związany z krajobrazem wyżynnym,
o spadkach dna najczęściej powyżej 10‰ i biegu prostym lub lekko krętym. Budulec denny stanowią
zwykle otoczaki, grube kamienie i żwiry, rzadziej piaski.
Wśród lewostronnych dopływów oraz na samej Wiśle przeważa typ 6 – potok wyżynny węglanowy
z substratem drobnoziarnistym. Spadki dna cieków o tej charakterystyce najczęściej dochodzą do
10‰ a bieg jest kręty i meandrujący. Substrat dna stanowią gliny, iły i lessy.
Szczegółowy opis typów abiotycznych rzek w Regionie Wodnym Górnej Wisły zamieszczony jest
w Planie gospodarowania wodami dla dorzecza Wisły.
Zasoby wód powierzchniowych
Do najważniejszych zlewni położonych w obszarze Regionu Wodnego Górnej Wisły należą zlewnie
Sanu (ok. 33% powierzchni regionu) i Dunajca (ok. 11%). Zlewnie pozostałych dopływów karpackich
stanowią 20% powierzchni regionu.
W regionie występują znaczne spadki naturalne oraz mała zdolność retencyjna pokryw i osadów
w dolinach. W wyniku wysokich opadów atmosferycznych dochodzi do gwałtownych odpływów
powierzchniowych determinujących nagłe wezbrania w ciekach. Specyficzna morfologia cieków
karpackich jest powodem intensywnych procesów erozji brzegów i koryt, co z kolei nasila akumulację
osadów w odbiorniku.
Zasoby wód podziemnych
Wody podziemne występują w ośrodkach szczelinowych i szczelinowo – porowych. Wody podziemne
występujące na problemowym obszarze spełniają kryteria użytkowe - nadają się do zaopatrzenia
ludności w wodę do spożycia.
Dostępne do zagospodarowania (dyspozycyjne i perspektywiczne) zasoby wód podziemnych
w regionie wodnym Górnej Wisły, opracowane na podstawie danych zawartych w zadaniu 25 z 2012 r.
Państwowego Instytutu Geologicznego – Państwowego Instytutu Badawczego pt.: „Charakterystyce
wód podziemnych zgodnie z zapisami załącznika II.2 Ramowej Dyrektywy Wodnej” (Nowicki Z.,
3 . -1
2013), kształtują się na poziomie 4 580 111 m d .
Ważniejsze obiekty hydrotechniczne
Na obszarze Regionu Wodnego Górnej Wisły znajdują się m.in. zbiorniki wodne (zestawione w Tabela
5) oraz stopnie wodne: Dwory, Smolice, Łączany, Kościuszko, Dąbie, Przewóz (wszystkie na Wiśle),
Rzeszów na Wisłoku.
Tabela 5 Zbiorniki wodne na obszarze Regionu Wodnego Górnej Wisły
Zlewnia
Soła
Skawa
Raba
Dunajec
Czarna Staszowska
Wisłoka
Wisłok
San
Nazwa
Tresna
Porąbka
Czaniec
Świnna Poręba
Dobczyce
Czorsztyn - Niedzica
Rożnów
Czchów
Chańcza
Klimkówka
Besko
Solina
Myczkowce
SUMA
Powierzchnia przy
maksymalnym poziomie
piętrzenia [ha]
Pojemność
3
całkowita [mln m ]
964
333
54
1 050
1 100
1 226
1 530
303
455
291
126
b.d.
b.d.
102,70
27,19
1,77
160,84
141,74
231,90
155,77
7,97
23,78
42,53
13,71
472,00
8,60
1391,80
42
3.2 Charakter zagrożenia powodziowego w zlewni
Obszar Polski Południowej, w którym znajduje się Region Wodny Górnej Wisły, jest szczególnie
narażony na występowanie powodzi z kilku względów. Wskaźniki opadu i odpływu przewyższają tu
średnie wartości dla obszaru Polski, odpowiednio o 15% i 50%. Determinuje to wyższy, o co najmniej
15%, poziom zagrożenia powodziowego w regionie od przeciętnego zagrożenia powodziowego
w Polsce. Ukształtowanie terenu w Regionie Wodnym Górnej Wisły (występowanie stromych stoków
oraz wąskich dolin) sprzyja szybkiej transformacji opadu (osiągającego do 200 mm/dobę) w odpływ.
Nie bez znaczenia pozostają inne cechy fizjograficzne zlewni takie jak: sieć hydrograficzna, kształt
zlewni (zbliżony do owalnego – co sprzyja szybkiej koncentracji fali powodziowej), gleby czy pokrycie
terenu (w dużej mierze mamy do czynienia z terenami skalistymi lub pokrytymi rumoszem).
Poważnym zagrożeniem są powodzie błyskawiczne (ang. flash floods). Powstawaniu tego zagrożenia
sprzyja: gęsta i koncentryczna sieć hydrograficzna, duże spadki zboczy i koryt, owalny kształt zlewni,
duża gęstość dróg i nasycenie zlewni przed opadami wywołującymi powódź. Na obszarach
zurbanizowanych, powstawaniu powodzi błyskawicznych sprzyja znaczne uszczelnienie zlewni. Wraz
ze wzrostem powierzchni nieprzepuszczalnych skraca się czas koncentracji fal wezbraniowych.
Wezbrania stanowiące zagrożenie powodziowe dzieli się na zimowe i letnie. Charakterystyczne dla
gór i wyżyn w Regionie Wodnym Górnej Wisły wezbrania półrocza letniego występują od maja do
października i dzieli się je na powodowane opadami:

nawalnymi – gwałtowne i miejscowe ulewy (tzw. powodzie błyskawiczne);

rozlewnymi – długotrwałe, intensywne opady obejmujące duży teren.
Wezbrania występujące od listopada do kwietnia (zimowe) są charakterystyczne dla terenów
nizinnych, mimo to stanowią zagrożenie również w Regionie Wodnym Górnej Wisły. Wyróżnia się
powodzie zimowe:

roztopowe – spowodowane bardzo szybkim topnieniem śniegu;

zatorowe (lodowozatorowe, śryżowozatorowe) – wywołane zatorem piętrzącym wodę.
Często za wystąpienie wezbrania odpowiada wiele czynników (powodzie poligenetyczne). Natomiast
powodzie antropogeniczne są skutkiem awarii budowli hydrotechnicznych.
Z licznych danych historycznych można wywnioskować, że największe zagrożenie powodziowe
w regionie stwarzają dopływy karpackie. Cieki te mają znaczący wpływ na formowanie odpływu Wisły.
Kolejnym czynnikiem determinującym wysoki poziom ryzyka powodziowego jest zagospodarowanie
przestrzenne naturalnych dolin rzek, które utraciły funkcję prowadzenia wód wielkich. Zainwestowanie
dolin Wisły, Dunajca, Raby i Soły oraz rozbudowa infrastruktury prowadzą do zwiększenia strat
powodziowych powstałych podczas przepływu wód katastrofalnych. Szkody powodziowe w Regionie
Wodnym Górnej Wisły obejmują m.in.:

zmiany w morfologii koryta;

uszkodzenia i zniszczenia zabudowy hydrotechnicznej cieków;

uszkodzenia i zniszczenia infrastruktury użytkowej.
Według ogólnych prawidłowości reżim rzek karpackich wykazuje dużą zmienność sezonową
przepływów i znaczny potencjał powodziowy. Zmienność wieloletnia jest stosunkowo niewielka.
Przewiduje się, że zagrożenie powodziami błyskawicznymi będzie wzrastać w związku
z postępującym uszczelnianiem zlewni.
3.3 Użytkowanie terenu
Użytkowanie terenu
Powierzchnia obszaru w dużej mierze jest wykorzystywana rolniczo. Szacuje się, że grunty orne
i użytki zielone zajmują ok. 60% powierzchni regionu. Lasy (ok. 34% powierzchni obszaru),
skoncentrowane są w północno-wschodniej oraz południowej części regionu. Obszary przekształcone
antropogenicznie stanowią 5% obszaru Regionu. Strefy podmokłe oraz pokryte wodą stanowią
jedynie ok. 1% powierzchni obszaru.
43
Obszary chronione
Na obszarze Regionu Wodnego Górnej Wisły znajduje się 8 parków narodowych, tj.: Ojcowski PN,
Magurski PN, Babiogórski PN, Bieszczadzki PN, Gorczański PN, Pieniński PN, Tatrzański PN oraz
w części Roztoczański PN. Część odcinków dolin rzecznych regionu przepływa przez ich obszary lub
położona jest w ich bezpośrednim sąsiedztwie. Na obszarach narażonych na niebezpieczeństwo
powodzi, w strefie dolin rzecznych znajdują się liczne obszary chronione sieci Natura 2000, a także
inne formy ochrony przyrody, takie jak: parki krajobrazowe, rezerwaty przyrody, obszary chronionego
krajobrazu, jak również użytki ekologiczne, zespoły przyrodniczo-krajobrazowe i pomniki przyrody.
Zestawienia obszarów chronionych na obszarze Regionu Wodnego Górnej Wisły zawierają załączniki
10.2 - Karty zlewni.
Dobra kultury
Na terenie regionu znajduje się wiele obiektów stanowiących dobra kultury materialnej podlegające
ochronie, dobra kultury współczesnej oraz obiekty użyteczności publicznej i kultu religijnego, które
trzeba uwzględnić w ochronie przeciwpowodziowej. Należą do nich m.in. obiekty zabytkowe: kościoły,
domy, zespoły dworskie, pałacowe, klasztorne, cmentarze, muzea oraz instytucje kultury. Obiekty
cenne kulturowo znajdują się głównie w dużych miastach.
Zaludnienie
Gęstość zaludnienia jest dość zróżnicowana. Waha się od 109 osób/km² w województwie
świętokrzyskim do 374 osób/km² w województwie śląskim. Średnio na całym obszarze Regionu
Wodnego Górnej Wisły zaludnienie wynosi 178 osób/km². Szacuje się, że na obszarze, którego
dotyczy niniejsze opracowanie mieszka około 11 mln osób.
Infrastruktura i gospodarka
Pod względem gospodarczym analizowany obszar jest zróżnicowany: występują tu zarówno rejony
typowo rolnicze, jak i duże ośrodki przemysłowe: Kraków, Rzeszów, Tarnów. Wzdłuż rzek znajdują
się ważne pod względem gospodarczym i strategicznym zakłady przemysłowe, infrastruktura
społeczna i komunikacyjna. Są to przede wszystkim szlaki komunikacyjne (autostrady, najważniejsze
drogi krajowe, linie kolejowe, lotniska), elektrownie, ujęcia wody, szpitale i inne obiekty ważne ze
względu na funkcjonowanie państwa. Obszar regionu pokryty jest dość gęstą siecią komunikacyjną.
Przez region przebiega trasa A4 o kluczowym znaczeniu gospodarczym. W dolinach rzecznych
często usytuowane są obiekty, które w przypadku zalania mogą negatywnie oddziaływać na
środowisko, np.: składowiska odpadów, oczyszczalnie ścieków.
44
Partnerzy procesu 4
planowania i zasady
udziału społecznego
WAŻNE INFORMACJE
Odpowiedzialny
za
opracowanie
Planów
Zarządzania Ryzykiem Powodziowym jest Prezes
Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej.
Organy właściwe w sprawach zarządzania ryzykiem
powodziowym to: Minister Środowiska (MŚ), Minister
Infrastruktury i Rozwoju (MIiR), Minister Spraw
Wewnętrznych
(MSW),
Minister
Administracji
i Cyfryzacji (MAC), Prezes KZGW, Dyrektor RZGW,
Dyrektor Urzędu Morskiego, Wojewoda i Marszałek
Województwa.
Dla obszarów dorzeczy został powołany Komitet
Sterujący Obszarów Dorzeczy Odry, Wisły
i Pregoły, pracujący pod przewodnictwem Prezesa
Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej, jak również
Grupa
Planistyczna,
działająca
pod
przewodnictwem
Zastępcy
Prezesa
KZGW.
Analogiczne komitety i grupy powołano oddzielnie dla
każdego z regionów wodnych, natomiast na poziomie
poszczególnych zlewni utworzono zespoły planistyczne
zlewni.
Łącznie dla obszaru Regionu Wodnego Górnej Wisły
powołano Komitet Sterujący, Grupę Planistyczną
i 7 Zespołów Planistycznych Zlewni.
Proces przygotowania Planów Zarządzania Ryzykiem
Powodziowym obejmuje przeprowadzenie konsultacji
społecznych. Celem konsultacji jest sprawdzenie, czy
zidentyfikowane problemy, cele i wybrane działania są
akceptowane
przez
przedstawicieli
różnych
społeczności oraz uzyskanie odpowiedzi na pytania
dotyczące
warunków
zaangażowania
się
konsultowanych grup w proces przygotowania
i późniejszego
wdrożenia
Planów
Zarządzania
Ryzykiem Powodziowym.
Partnerzy procesu planowania i zasady udziału społecznego
4 Partnerzy procesu planowania i zasady udziału
społecznego
4.1 Analiza interesariuszy
4.1.1 Organy
właściwe
powodziowym
w sprawach
zarządzania
ryzykiem
W poniższej tabeli zestawiono organy właściwe w sprawach zarządzania ryzykiem powodziowym oraz
zakres ich kompetencji w tym względzie.
Tabela 6 Organy właściwe w sprawach zarządzania ryzykiem powodziowym oraz zakres ich
kompetencji
Właściwy
Organ
Minister
Środowiska MŚ
Kompetencje
Minister Środowiska MŚ jest ministrem właściwym do spraw gospodarki wodnej. Zgodnie
z rozporządzeniem Prezesa Rady Ministrów z dnia 22 września 2014 r. w sprawie
szczegółowego zakresu działania Ministra środowiska (Dz. U. z 2014 r. poz. 1267, z późn.
zm.) kieruje on m.in. działem administracji rządowej - gospodarka wodna.
Dział gospodarki wodnej obejmuje sprawy wskazane w art. 11 ustawy z dnia 4 września 1997
r. o działach administracji rządowej (tekst jedn. Dz. U. 2013 poz. 743, z późn. zm.), do
których należą sprawy: kształtowania, ochrony i racjonalnego wykorzystywania zasobów
wodnych, utrzymania śródlądowych wód powierzchniowych, stanowiących własność Skarbu
Państwa wraz z infrastrukturą techniczną związaną z tymi wodami, obejmującą budowle oraz
urządzenia wodne, budowy, modernizacji oraz utrzymania śródlądowych dróg wodnych,
ochrony przeciwpowodziowej, w tym budowy, modernizacji oraz utrzymania urządzeń
wodnych zabezpieczających przed powodzią oraz koordynacji przedsięwzięć służących
osłonie i ochronie przeciwpowodziowej państwa, funkcjonowania państwowej służby
hydrologiczno-meteorologicznej i państwowej służby hydrogeologicznej, z wyłączeniem
zagadnień monitoringu jakości wód podziemnych, współpracy międzynarodowej na wodach
granicznych w zakresie zadań należących do działu. Minister Środowiska sprawuje nadzór
nad działalnością Prezesa Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej oraz Instytutu
Meteorologii i Gospodarki Wodnej.
Zgodnie z art. 89 ust. 4 nadzór MŚ nad działalnością Prezesa KZGW polega w szczególności
na: - zatwierdzaniu programów realizacji zadań związanych z utrzymywaniem wód lub
urządzeń wodnych oraz inwestycji w gospodarce wodnej, - zatwierdzaniu corocznego
sprawozdania, o którym mowa w art. 91, - zatwierdzaniu planu kontroli gospodarowania
wodami wykonywanej przez Prezesa KZGW, - polecaniu przeprowadzenia kontroli nieujętych
w planie kontroli.
Na podstawie z art. 4 ust. 1 Prawa wodnego MŚ jest organem właściwym w sprawach
gospodarowania wodami. Zgodnie z art. 4 ust. 2 składa Sejmowi Rzeczypospolitej Polskiej,
co dwa lata, nie później niż do dnia 30 czerwca, informację o gospodarowaniu wodami
dotyczącą m.in. stanu ochrony ludności i mienia przed powodzią, współpracy
międzynarodowej na wodach granicznych i realizacji umów w tym zakresie, utrzymywania
wód powierzchniowych oraz urządzeń wodnych, prowadzonych inwestycji.
Zgodnie z art. 88j ust. 1 Minister Środowiska, minister właściwy do spraw gospodarki
morskiej, minister właściwy do spraw administracji publicznej oraz minister właściwy do spraw
wewnętrznych określą, w drodze rozporządzenia wymagania dotyczące opracowywania map
zagrożenia powodziowego oraz map ryzyka powodziowego oraz ich skali.
Na podstawie art. 8 ustawy z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym (tekst jedn.
Dz. U. 2013 poz. 1166) Minister Środowiska oraz Prezes KZGW biorą udział w posiedzeniach
Rządowego Zespołu Zarządzania Kryzysowego, na prawach członka. Na podstawie art. 12
ministrowie kierujący działami administracji rządowej oraz kierownicy urzędów centralnych
realizują, zgodnie z zakresem swojej właściwości, zadania dotyczące zarządzania
kryzysowego. Opracowują plany zarządzania kryzysowego, w których w szczególności
46
Podsumowanie wstępnej oceny ryzyka powodziowego
Właściwy
Organ
Kompetencje
uwzględnia się: - analizę i ocenę możliwości wystąpienia zagrożeń, w tym dla infrastruktury
krytycznej, - szczegółowe sposoby i środki reagowania na zagrożenia oraz ograniczania
i likwidacji ich skutków, - organizację monitoringu zagrożeń i realizację zadań stałego dyżuru
w ramach podwyższania gotowości obronnej państwa, - organizację realizacji zadań
z zakresu ochrony infrastruktury krytycznej.
Minister
Infrastruktury
i Rozwoju
(MIiR)
MIiR jest ministrem właściwym do spraw gospodarki morskiej, jako naczelny organ
administracji morskiej. Dział gospodarki morskiej obejmuje sprawy wskazane w art. 10 ust. 1
ustawy z dnia 4 września 1997 r. o działach administracji rządowej, do których należą
sprawy: transportu morskiego i żeglugi morskiej, obszarów morskich, portów i przystani
morskich, ochrony środowiska morskiego.
MIiR sprawuje, zgodnie z art. 38 ust. 2 ustawy z dnia 21 marca 1991 r. o obszarach morskich
Rzeczypospolitej Polskiej i administracji morskiej (tekst jedn. Dz. U. 2013 poz. 934, z późn.
zm.), nadzór nad działalnością dyrektorów urzędów morskich w zakresie uregulowanym
w ww. ustawie oraz w przepisach odrębnych.
Kompetencje i terytorialny zakres działania organów administracji morskiej określa ustawa
o obszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej i administracji morskiej. Na podstawie art. 42
ust. 1 i 2 tej ustawy do organów administracji morskiej należy m.in.: - uzgadnianie decyzji
w sprawie wydawania pozwoleń wodnoprawnych i pozwoleń budowlanych na obszarze pasa
technicznego, morskich portów i przystani, morskich wód wewnętrznych i morza
terytorialnego, jak również wszelkich innych decyzji dotyczących zagospodarowania tego
pasa, - sporządzania planów zagospodarowania przestrzennego morskich wód
wewnętrznych, morza terytorialnego i wyłącznej strefy ekonomicznej, - zarządu nad morzem
terytorialnym i morskimi wodami wewnętrznymi oraz nad gruntami pokrytymi tymi wodami,
o którym mowa w przepisach Prawa wodnego, - wykonywania zadań w dziedzinie ochrony
przed powodzią, o których mowa w Prawie wodnym.
Na podstawie art. 11 ust. 1 Prawa wodnego MIiR wykonuje prawa właścicielskie w stosunku
do wód morza terytorialnego oraz morskich wód wewnętrznych wraz z wodami Zatoki
Gdańskiej.
Minister Infrastruktury i Rozwoju: - zgodnie z art. 88c ust. 2 przygotowuje wstępną ocenę
ryzyka powodziowego od strony morza, w tym morskich wód wewnętrznych i przekazuje
Prezesowi KZGW (wstępna ocena ryzyka powodziowego od strony morza, w tym morskich
wód wewnętrznych, stanowi integralny element wstępnej oceny ryzyka powodziowego), zgodnie z art. 88c ust. 5, uzgadnia sposób rozpatrzenia opinii marszałków województw
i wojewodów do wstępnej oceny ryzyka powodziowego od strony morza, w tym morskich wód
wewnętrznych, - zgodnie z art. 88h ust 3, przygotowuje plany zarządzania ryzykiem
powodziowym od strony morza, w tym morskich wód wewnętrznych i przekazuje Prezesowi
KZGW (plany zarządzania ryzykiem powodziowym od strony morza, w tym morskich wód
wewnętrznych, stanowią integralny element planów zarządzania ryzykiem powodziowym dla
obszarów dorzeczy), - zgodnie z art. 88h ust. 9, uzgadnia sposób rozpatrzenia uwag do
projektów planów zarządzania ryzykiem powodziowym od strony morza, w tym morskich wód
wewnętrznych.
Zgodnie z art. 88j ust. 1 Minister Środowiska, Minister Infrastruktury i Rozwoju, minister
właściwy do spraw administracji publicznej oraz minister właściwy do spraw wewnętrznych
określą, w drodze rozporządzenia wymagania dotyczące opracowywania map zagrożenia
powodziowego oraz map ryzyka powodziowego oraz ich skali.
Minister Spraw
Wewnętrznych
(MSW)
MSW jest ministrem właściwym do spraw wewnętrznych na podstawie rozporządzenia
Prezesa Rady Ministrów z dnia 22 września 2014 r. w sprawie szczegółowego zakresu
działania Ministra Spraw Wewnętrznych (Dz. U. z 2014 r. poz. 1265).
Dział sprawy wewnętrzne obejmuje sprawy wskazane w art. 29 ust. 1 ustawy o działach
administracji rządowej, do których należą m.in. sprawy: ochrony bezpieczeństwa i porządku
publicznego, zarządzania kryzysowego, obrony cywilnej. MSW sprawuje nadzór nad
działalnością m.in.: Policji, Państwowej Straży Pożarnej, Obrony Cywilnej Kraju.
Zgodnie z art. 7 ust 1 ustawy o zarządzaniu kryzysowym , zarządzanie kryzysowe na
terytorium Rzeczypospolitej Polskiej sprawuje Rada Ministrów. W przypadkach niecierpiących
zwłoki zarządzanie kryzysowe sprawuje Minister Spraw Wewnętrznych, zawiadamiając
niezwłocznie o swoich działaniach Prezesa Rady Ministrów. Minister Spraw Wewnętrznych
wchodzi w skład Rządowego Zespołu Zarządzania Kryzysowego, utworzonego przy Radzie
Ministrów (art. 8 ust. 2). Na podstawie art. 9 ust. 1 do zadań Zespołu należy m.in.
przygotowywanie propozycji użycia sił i środków niezbędnych do opanowania sytuacji
47
Właściwy
Organ
Kompetencje
kryzysowych, doradzanie w zakresie koordynacji działań organów administracji rządowej,
instytucji państwowych i służb w sytuacjach kryzysowych.
Na podstawie art. 14 ust. 3 minister właściwy do spraw administracji publicznej,
w uzgodnieniu z ministrem właściwym do spraw wewnętrznych, po zasięgnięciu opinii
dyrektora Rządowego Centrum Bezpieczeństwa: - wydaje, w drodze zarządzenia,
wojewodom wytyczne do wojewódzkich planów zarządzania kryzysowego, - zatwierdza
wojewódzkie plany zarządzania kryzysowego i ich aktualizacje.
Zgodnie z art. 88j ust. 1 Prawa wodnego Minister Środowiska, Minister Infrastruktury
i Rozwoju, minister właściwy do spraw administracji publicznej oraz Minister Spraw
Wewnętrznych określą, w drodze rozporządzenia wymagania dotyczące opracowywania map
zagrożenia powodziowego oraz map ryzyka powodziowego oraz ich skali. Wydając powyższe
rozporządzenie, ministrowie kierują się potrzebą sprawnego sporządzenia map zagrożenia
powodziowego oraz map ryzyka powodziowego, ze szczególnym uwzględnieniem
standardów i zakresu danych zawartych w państwowym zasobie geodezyjnym
i kartograficznym.
Minister
Administracji
i Cyfryzacji
(MAC)
Minister Administracji i Cyfryzacji jest ministrem właściwym do spraw administracji publicznej
na podstawie rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 18 listopada 2011 r. w sprawie
szczegółowego zakresu działania Ministra Administracji i Cyfryzacji (Dz. U. z 2014 r. poz.
1254).
Dział administracja publiczna obejmuje sprawy wskazane w art. 6 ust. 1 ustawy o działach
administracji rządowej, do których należą m.in. sprawy: przeciwdziałania i usuwania skutków
klęsk żywiołowych i innych podobnych zdarzeń zagrażających bezpieczeństwu
powszechnemu.
Zgodnie z art. 8 ust 2 ustawy o zarządzaniu kryzysowym Minister Administracji i Cyfryzacji
wchodzi w skład Rządowego Zespołu Zarządzania Kryzysowego, utworzonego przy Radzie
Ministrów. Na podstawie art. 14 ust 3 ustawy o zarządzaniu kryzysowym, Minister
Administracji i Cyfryzacji, w uzgodnieniu z Minister Spraw Wewnętrznych, po zasięgnięciu
opinii dyrektora Rządowego Centrum Bezpieczeństwa: - wydaje, w drodze zarządzenia,
wojewodom wytyczne do wojewódzkich planów zarządzania kryzysowego, - zatwierdza
wojewódzkie plany zarządzania kryzysowego i ich aktualizacje.
Zgodnie z art. 88j ust. 1 Prawa wodnego Minister Środowiska, Minister Infrastruktury
i Rozwoju, Minister Administracji i Cyfryzacji oraz Minister Spraw Wewnętrznych określą,
w drodze rozporządzenia wymagania dotyczące opracowywania map zagrożenia
powodziowego oraz map ryzyka powodziowego oraz ich skali. Wydając powyższe
rozporządzenie, ministrowie kierują się potrzebą sprawnego sporządzenia map zagrożenia
powodziowego oraz map ryzyka powodziowego, ze szczególnym uwzględnieniem
standardów i zakresu danych zawartych w państwowym zasobie geodezyjnym
i kartograficznym.
Prezes KZGW
Zgodnie z art. 89 oraz art. 90 ustawy Prawo wodne Prezes KZGW jest centralnym organem
administracji rządowej, właściwym w sprawach gospodarowania wodami, nadzorowanym
przez ministra właściwego do spraw gospodarki wodnej (Ministra Środowiska).
Zgodnie z art. 4 ust. 3 Prezes KZGW pełni funkcję organu wyższego stopnia w rozumieniu
Kodeksu postępowania administracyjnego w stosunku do marszałków województw
i dyrektorów regionalnych zarządów gospodarki wodnej, w sprawach określonych ustawą.
Na podstawie art. 11 ust. 1 pkt 2 Prezes KZGW wykonuje prawa właścicielskie w stosunku do
wód publicznych stanowiących własność Skarbu Państwa, w stosunku do wód istotnych dla
kształtowania zasobów wodnych oraz ochrony przeciwpowodziowej, w szczególności wód
podziemnych oraz śródlądowych wód powierzchniowych, które określone zostały
w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 17 grudnia 2002 r. w sprawie śródlądowych wód
powierzchniowych lub ich części stanowiących własność publiczną (Dz. U. z 2003 r. Nr 16
poz. 149).
Prezes KZGW przygotowuje: - wstępną ocenę ryzyka powodziowego, zgodnie z art. 88c, mapy zagrożenia powodziowego i mapy ryzyka powodziowego, zgodnie z art. 88d – 88f oraz
rozporządzeniem w sprawie opracowania map zagrożenia powodziowego i map ryzyka
powodziowego (Dz. U. z 2013 r. poz. 104), - plany zarządzania ryzykiem powodziowym dla
obszarów dorzeczy, zgodnie z art. 88g - 88h.
Zgodnie z art. 88h ust. 6 Prezes KZGW zapewnia aktywny udział wszystkich
zainteresowanych w osiągnięciu celów zarządzania ryzykiem powodziowym, w szczególności
48
Właściwy
Organ
Kompetencje
w przygotowywaniu, przeglądzie oraz aktualizacji
powodziowym oraz podaje je do publicznej wiadomości.
planów
zarządzania
ryzykiem
Na podstawie art. 90 ust. 1 pkt 6 Prezes KZGW sprawuje nadzór nad funkcjonowaniem
państwowej służby hydrologiczno-meteorologicznej (PSHM), którą pełni Instytut Meteorologii
i Gospodarki Wodnej.
Dyrektor RZGW
Dyrektor regionalnego zarządu gospodarki wodnej zgodnie z art. 4 ust. 1 Prawa wodnego jest
organem administracji rządowej niezespolonej, właściwym w sprawach gospodarowania
wodami w regionie wodnym, w zakresie określonym w ustawie, podlegającym Prezesowi
KZGW.
Dyrektor Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej (RZGW) wykonuje swoje zadania przy
pomocy Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej, który działa na podstawie przepisów
Prawa wodnego i rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 27 czerwca 2006 r. w sprawie
przebiegu granic obszarów dorzeczy i regionów wodnych (Dz. U. z 2006 r. Nr 126 poz. 878
z późn. zm.).
Zgodnie z art. 92 ust. 3 do zadań dyrektora RZGW w zakresie zarządzania ryzykiem
powodziowym należy w szczególności: koordynowanie działań związanych z ochroną przed
powodzią w regionie wodnym, prowadzenie ośrodków koordynacyjno-informacyjnych ochrony
przeciwpowodziowej, sporządzanie planów zarządzania ryzykiem powodziowym w regionach
wodnych, współpraca w przygotowaniu wstępnej oceny ryzyka powodziowego i planów
zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy.
W ramach koordynacji działań związanych z ochroną przeciwpowodziową, zgodnie z art. 92
ust. 4a dyrektor RZGW gromadzi, przetwarza i udostępnia informacje dla potrzeb planowania
przestrzennego i centrów zarządzania kryzysowego wojewody.
Zgodnie z art. 88f ust. 3 Prezes KZGW przekazuje mapy zagrożenia powodziowego i mapy
ryzyka powodziowego dyrektorom RZGW, którzy przekazują je właściwym: dyrektorom
urzędów żeglugi śródlądowej, wojewodom, marszałkom województw, starostom, wójtom
(burmistrzom, prezydentom miast), komendantom wojewódzkim i powiatowym (miejskim)
Państwowej Straży Pożarnej. Zgodnie z art. 88f ust. 6 od dnia przekazania map jednostkom
samorządu terytorialnego, wszystkie decyzje o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu
publicznego lub decyzje o warunkach zabudowy na obszarach wykazanych na mapach
zagrożenia powodziowego, muszą uwzględniać poziom zagrożenia powodziowego
wynikający z wyznaczenia tych obszarów.
Na podstawie art. 88m dla terenów, dla których nie określono obszarów narażonych na
niebezpieczeństwo powodzi, właściwy dyrektor RZGW może, w drodze aktu prawa
miejscowego, wprowadzić zakazy, o których mowa w art. 88l ust. 1, kierując się względami
bezpieczeństwa ludzi i mienia.
W celu zapewnienia prawidłowego gospodarowania wodami, w tym w szczególności ochrony
zasobów wodnych oraz ochrony ludzi i mienia przed powodzią, zgodnie z art. 4a Prawa
wodnego, uzgodnienia z właściwym dyrektorem RZGW wymaga: studium uwarunkowań
i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz strategia rozwoju województwa
w zakresie zagospodarowania obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi,
miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego i plan zagospodarowania przestrzennego
województwa w zakresie zagospodarowania stref ochronnych ujęć wody, obszarów
ochronnych zbiorników wód śródlądowych i obszarów narażonych na niebezpieczeństwo
powodzi, ustalenie lokalizacji inwestycji celu publicznego oraz warunków zabudowy
w rozumieniu ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu
przestrzennym (tekst jedn. Dz. U. 2012 poz. 647, z późn. zm.) - dla przedsięwzięć
wymagających uzyskania pozwolenia wodnoprawnego, do wydania, którego organem
właściwym jest marszałek województwa lub dyrektor RZGW.
Na podstawie art. 88p w przypadku ostrzeżenia o nadejściu wezbrania powodziowego
dyrektor RZGW, w drodze decyzji, może nakazać zakładowi piętrzącemu wodę obniżenie
piętrzenia wody lub opróżnienie zbiornika, bez odszkodowania.
W przypadku wprowadzenia stanu klęski żywiołowej, w celu zapobieżenia skutkom powodzi,
dyrektor RZGW może, w drodze aktu prawa miejscowego, wprowadzić czasowe ograniczenia
w korzystaniu z wód, w szczególności w zakresie poboru wody lub wprowadzania ścieków do
wód lub do ziemi oraz zmiany sposobu gospodarowania wodą w zbiornikach retencyjnych.
Wojewoda
Zgodnie z art. 4 ust 1 pkt 4 Prawa wodnego wojewoda jest organem właściwym w sprawach
gospodarowania wodami. Zgodnie z art. 88c ust. 3 i 4, wojewoda opiniuje projekty wstępnej
49
Właściwy
Organ
Kompetencje
oceny ryzyka powodziowego, sporządzone przez Prezesa KZGW. Na podstawie art. 88p ust.
3 wojewoda uzgadnia decyzje nakazujące zakładowi piętrzącemu wodę obniżenie piętrzenia
wody lub opróżnienie zbiornika, bez odszkodowania, wydawane przez dyrektora RZGW.
Na podstawie art. 22 ustawy o wojewodzie wojewoda odpowiada m.in. za: - zapewnienie
współdziałania wszystkich organów administracji rządowej i samorządowej działających
w województwie i kierowania ich działalnością w zakresie zapobiegania zagrożeniu życia,
zdrowia lub mienia oraz zagrożeniom środowiska, bezpieczeństwa państwa i utrzymania
porządku publicznego, ochrony praw obywatelskich, a także zapobiegania klęskom
żywiołowym i innym nadzwyczajnym zagrożeniom oraz zwalczania i usuwania ich skutków,
na zasadach określonych w ustawach, - dokonywania oceny stanu zabezpieczenia
przeciwpowodziowego województwa, opracowywania planu operacyjnego ochrony przed
powodzią oraz ogłaszania i odwoływania pogotowia i alarmu przeciwpowodziowego, wykonywania i koordynowania zadań w zakresie obronności i bezpieczeństwa państwa oraz
zarządzania kryzysowego wynikających z ustaw.
Zgodnie z art. 14 ust. 1 ustawy o zarządzaniu kryzysowym wojewoda jest organem
właściwym w sprawach zarządzania kryzysowego na terenie województwa. Do jego zadań
należy: - kierowanie monitorowaniem, planowaniem, reagowaniem i usuwaniem skutków
zagrożeń na terenie województwa, - realizacja zadań z zakresu planowania cywilnego, w tym
wydawanie starostom zaleceń do powiatowych planów zarządzania kryzysowego,
zatwierdzanie powiatowych planów zarządzania kryzysowego, przygotowywanie
i przedkładanie do zatwierdzenia ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych
wojewódzkiego planu zarządzania kryzysowego, - realizacja wytycznych do wojewódzkich
planów zarządzania kryzysowego, zarządzanie, organizowanie i prowadzenie szkoleń,
ćwiczeń i treningów z zakresu zarządzania kryzysowego, wnioskowanie o użycie
pododdziałów lub oddziałów Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej do wykonywania zadań,
o których mowa w art. 25 ust. 3, - wykonywanie przedsięwzięć wynikających z dokumentów
planistycznych wykonywanych w ramach planowania operacyjnego realizowanego
w województwie.
Organem pomocniczym wojewody w zapewnieniu wykonywania zadań
kryzysowego jest wojewódzki zespół zarządzania kryzysowego (art. 14 ust. 7).
zarządzania
Na podstawie art. 16 ust. 1 tworzy się wojewódzkie centra zarządzania kryzysowego, do
zadań których należy m.in.: - pełnienie całodobowego dyżuru w celu zapewnienia przepływu
informacji na potrzeby zarządzania kryzysowego, - współdziałanie z centrami zarządzania
kryzysowego organów administracji publicznej, - nadzór nad funkcjonowaniem systemu
wykrywania i alarmowania oraz systemu wczesnego ostrzegania ludności, - współpraca
z podmiotami realizującymi monitoring środowiska, - współdziałanie z podmiotami
prowadzącymi akcje ratownicze.
Zgodnie z art. 11 ust 1 ustawy z dnia 18 kwietnia 2002 r. o stanie klęski żywiołowej (tekst
jedn. Dz. U. 2014 poz. 333, z późn. zm.) w czasie stanu klęski żywiołowej wojewoda kieruje
działaniami mające na celu zapobieżenie skutkom klęski żywiołowej lub ich usunięcie na
obszarze województwa.
Dyrektor
Urzędu
Morskiego
Zgodnie z art. 38 i 39 ustawy z dnia 21 marca 1991 r. o obszarach morskich Rzeczypospolitej
Polskiej i administracji morskiej (Dz. U. 2013 poz. 934, z późn. zm.) dyrektor urzędu
morskiego jest terenowym organem administracji morskiej i podlega ministrowi właściwemu
do spraw gospodarki morskiej.
Terytorialny zakres działania dyrektorów urzędów morskich określa rozporządzenie Ministra
Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 7 października 1991 r. w sprawie utworzenia
urzędów morskich, określenia ich siedzib oraz terytorialnego zakresu działania dyrektorów
urzędów morskich (Dz. U. z 1991 r. Nr 98, poz. 438, z późn. zm.).
Na podstawie art. 37 ust 3 ustawy o obszarach morskich, dyrektor urzędu morskiego
uzgadnia pozwolenia wodnoprawne, decyzje o warunkach zabudowy i zagospodarowania
terenu, decyzje o pozwoleniu na budowę oraz decyzje w sprawie zmian w zalesianiu,
zadrzewianiu, tworzeniu obwodów łowieckich, a także projekty studium uwarunkowań
i kierunków
zagospodarowania
przestrzennego
gminy,
miejscowych
planów
zagospodarowania
przestrzennego
i planów
zagospodarowania
przestrzennego
województwa, dotyczące pasa technicznego, pasa ochronnego oraz morskich portów
i przystani.
Zgodnie z art. 88f ust. 2 Prawa wodnego dyrektor urzędu morskiego przygotowuje mapy
zagrożenia powodziowego od strony morza, w tym morskich wód wewnętrznych oraz mapy
50
Właściwy
Organ
Kompetencje
ryzyka powodziowego i przekazuje Prezesowi Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej.
Zgodnie z art. 9 ust 1 pkt 6c Prawa wodnego, pas techniczny jest obszarem szczególnego
zagrożenia powodzią. Dyrektor urzędu morskiego jest organem właściwym do wydania
decyzji, o której mowa w art. 88l ust. 2 i 7 Prawa wodnego w zakresie pasa technicznego: może zwolnić od zakazów określonych w art. 88l ust. 1, jeżeli nie utrudni to ochrony przed
powodzią, - może wskazać sposób uprawy i zagospodarowania gruntów oraz rodzaje upraw
wynikające z wymagań ochrony przed powodzią, nakazać usunięcie drzew lub krzewów w celu zapewnienia właściwych warunków przepływu wód powodziowych.
Marszałek
Województwa
Zgodnie z art. 31 ust. 1 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (tekst
jedn. Dz. U. 2013 poz. 596 z późn. zm.) marszałek województwa, jako przewodniczący
zarządu województwa jest organem wykonawczym województwa. Na podstawie art. 14 ust. 1
samorząd województwa wykonuje zadania o charakterze wojewódzkim określone ustawami,
m. in. w zakresie: zagospodarowania przestrzennego, ochrony środowiska, gospodarki
wodnej, w tym ochrony przeciwpowodziowej, a w szczególności wyposażenia i utrzymania
wojewódzkich magazynów przeciwpowodziowych.
Marszałkowie województw realizują m.in. zadania z zakresu administracji rządowej zgodnie
z art. 4 ust. 5 Prawa wodnego. Zgodnie z art. 4 ust. 3 Prawa wodnego organem wyższego
stopnia w rozumieniu Kodeksu postępowania administracyjnego w stosunku do marszałków
województw jest Prezes KZGW.
Zgodnie z art. 88c ust. 3 i 4 Prawa wodnego marszałek województwa opiniuje projekty
wstępnej oceny ryzyka powodziowego, sporządzone przez Prezesa KZGW.
Do zadań marszałka zgodnie z art. 140 ust. 2 Prawa wodnego należy wydawanie pozwoleń
wodnoprawnych, w tym m.in.: - na wykonanie budowli przeciwpowodziowych, - oraz na:
gromadzenie ścieków, a także innych materiałów, prowadzenie odzysku lub
unieszkodliwianie odpadów, wznoszenie obiektów budowlanych oraz wykonywanie innych
robót, wydobywanie kamienia, żwiru, piasku, innych materiałów oraz ich składowanie – na
obszarach szczególnego zagrożenia powodzią, jeżeli wydano decyzje, o których mowa w art.
40 ust. 3 i art. 88l ust. 2.
Zgodnie z art. 88f ust. 5 marszałek województwa uwzględnia w planie zagospodarowania
przestrzennego województwa przedstawione na mapach zagrożenia powodziowego oraz
mapach ryzyka powodziowego granice obszarów szczególnego zagrożenia powodzią.
Natomiast na podstawie art. 118 marszałek województwa uwzględnia w planie
zagospodarowania przestrzennego województwa oraz w strategii rozwoju województwa
ustalenia planów zarządzania ryzykiem powodziowym.
Zgodnie z art. 75 ust. 1 do zadań marszałka należy również programowanie, planowanie,
nadzorowanie wykonywania urządzeń melioracji wodnych szczegółowych, w trybie, o którym
mowa w art. 74 ust. 2, urządzeń melioracji wodnych podstawowych oraz utrzymywanie
urządzeń melioracji wodnych podstawowych województwa. Zgodnie z art. 75 ust. 2 jest to
zadanie zlecone z zakresu administracji rządowej.
Obowiązki samorządu województwa, o których mowa w art. 14 ust. 1 pkt 6, 8 i 9 ustawy
o samorządzie województwa oraz zadania administracji rządowej i zadania własne marszałka
województwa wynikające z przepisów ustawy Prawo wodne wykonuje, w imieniu marszałka,
właściwy wojewódzki zarząd melioracji i urządzeń wodnych (WZMiUW). Wojewódzkie
zarządy melioracji i urządzeń wodnych są jednostkami organizacyjnymi samorządu
województwa i działają jako jednostki budżetowe finansowane z budżetu samorządu
województwa.
4.1.2 Inne zainteresowane strony
Na potrzeby PZRP została stworzona baza danych interesariuszy, w oparciu m.in. o bazy przekazane
przez RZGW i KZGW. Baza danych interesariuszy stanowiąca załącznik do niniejszego Planu, jest
uporządkowana wg następujących kategorii:

typ instytucji (administracja samorządowa, rządowa, NGO, Ekologiczne NGO, inni itp.);

uczestnicy konferencji, spotkań konsultacyjnych;
51

instytucje konsultujące;

instytucje do informowania;

instytucje współdecydujące.
Adresatów kampanii informacyjnej, niezależnie od poziomu planowania, podzielono na następujące
grupy:

partnerzy decyzyjni – instytucje, organizacje, których przedstawiciele będą pracować
w komitetach sterujących lub w grupach planistycznych regionów wodnych oraz zlewni;

jednostki uczestniczące w konsultacjach – instytucje lub organizacje, które będą
partnerami w procesie konsultacji społecznych;

ogólnie rozumiane społeczeństwo – społeczności narażone na powodzie (mieszkańcy
i użytkownicy terenów zagrożonych) i pozostali obywatele (w tym, ponoszący wtórne
skutki powodzi np. związane z utrudnieniami w działaniu kluczowych elementów
infrastruktury np. komunikacyjnej, energetycznej, itp.);

inne zainteresowane strony: eksperci, inne osoby fizyczne zainteresowane problemem
ochrony przeciwpowodziowej.
Zestawienie grup, do których adresowane będą działania informacyjne zawiera Tabela 7.
Tabela 7 Zestawienie grup, do których adresowane będą działania informacyjne
Poziom obszaru dorzecza
Poziom regionu wodnego

partnerzy decyzyjni ministerstwa,
NFOŚiGW, GDOŚ, GIS, GIOŚ, RCB,
KG PSP i inne włączone w Komitet
Sterujący i i grup planistycznych


wojewodowie i marszałkowie

organizacje i stowarzyszenia
(organizacje i stowarzyszenia
krajowe: jednostek samorządu
terytorialnego, środowiskowe,
zawodowe np. Business Center Club,
Lewiatan itd.)


szeroko pojęte społeczeństwo

Euroregiony

media ogólnopolskie

stowarzyszenia (w tym
jednostek samorządu
terytorialnego, biznesu,
organizacje przyrodnicze,
zawodowe i inne
zainteresowane)
Zlewnia
partnerzy decyzyjni instytucje
których przedstawiciele
wchodzących w skład
komitetów sterujących i grup
planistycznych administracja
rządowa i samorządowa
(urzędy marszałkowskie
i wojewódzkie)

partnerzy decyzyjni
(instytucje których
przedstawiciele
wchodzących w skład
zespołów
planistycznych zlewni)

Zespoły Planistyczne
Zlewni
instytucje poziomu
wojewódzkiego lub
regionalnego (WFOŚiGW,
WZMiUW, RDOŚ, NIK, ODR)

administracja
samorządowa

lokalne organizacje
pozarządowe

społeczności lokalne
(mieszkańcy,
właściciele małych firm)

media lokalne

społeczeństwo

media regionalne
4.2 Zarządzanie procesem planowania
Warunkiem skuteczności wdrożenia działań zawartych w planach zarządzania ryzykiem
powodziowym jest włączenie szeregu interesariuszy do procesu planowania, szczególnie do
procesów formułowania celów i priorytetów oraz definiowania i akceptowania proponowanych
w planach rozwiązań. Dlatego przy tworzeniu tego dokumentu zastosowano proces tzw. otwartego
planowania.
W tym celu powołane zostały komitety sterujące i grupy planistyczne poszczególnych obszarów
dorzeczy i regionów wodnych. Natomiast dla obszarów zlewni powołano zespoły planistyczne zlewni.
52
4.2.1 Komitet Sterujący
Na poziomie dorzeczy powołano jeden Komitet Sterujący Obszarów Dorzeczy – pracujący pod
przewodnictwem Prezesa Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej, natomiast na poziomie regionów
wodnych powołano Komitety Sterujące poszczególnych Regionów Wodnych - pracujące pod
przewodnictwem dyrektora właściwego RZGW.
W skład Komitetu Sterującego Obszarów Dorzeczy, którego działalność dotyczy opracowania planów
zarządzania ryzykiem powodziowym w dorzeczu Wisły, Odry i Pregoły, wchodzą przedstawiciele:

Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej – Prezes KZGW (przewodniczący KS) oraz
Zastępca Prezesa i Dyrektor Departamentu Planowania i Zasobów Wodnych;

Ministerstwa Administracji i Cyfryzacji - Dyrektor Departamentu ds. Usuwania Skutków
Klęsk Żywiołowych;

Ministerstwa Spraw Wewnętrznych - Główny Specjalista w Departamencie Ratownictwa
i Ochrony Ludności;

Ministerstwa Środowiska - Zastępca Dyrektora Departamentu Zasobów Wodnych;

Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi - Sekretarz Stanu;

Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju – Podsekretarz Stanu;

Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Kulturowego - Dyrektor Biura AdministracyjnoBudżetowego;

Dyrekcja Generalna Lasów Państwowych - Naczelnik Wydziału Gospodarki Leśnej;

Komenda Główna Państwowej Straży Pożarnej - Dyrektor Biura Rozpoznawania
Zagrożeń;

RZGW w: Warszawie, Gdańsku, Szczecinie, Krakowie – dyrektorzy RZGW;

RZGW w: Gliwicach, we Wrocławiu – p.o. dyrektora RZGW;

RZGW w Poznaniu – Zastępca Dyrektora.
W obszarze dorzecza Wisły powołano cztery Komitety Sterujące poszczególnych Regionów Wodnych.
W skład Komitetu Sterującego Regionu Wodnego Górnej Wisły wchodzą:

Dyrektor Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Krakowie;

Dyrektorzy Zarządów Melioracji i Urządzeń Wodnych;

Przedstawiciele Urzędów Marszałkowskich;

Przedstawiciele Urzędów Wojewódzkich;

Przedstawiciele Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska.
4.2.2 Grupa Planistyczna
Organem nadrzędnym dla Grupy Planistycznej Obszarów Dorzeczy jest Komitet Sterujący Obszarów
Dorzeczy. W skład Grupy Planistycznej Obszarów Dorzeczy wchodzą:

Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej - Zastępca Prezesa, pełni funkcję Kierownika Grupy
Planistycznej

przedstawiciele:
-
Ministerstwa Spraw Wewnętrznych;
-
Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego;
-
Ministerstwa Administracji i Cyfryzacji;
-
Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi;
53
-
Ministerstwa Infrastruktury i Rozwoju;
-
Ministerstwa Środowiska;
-
Urzędu Morskiego w Słupsku;
-
Urzędu Morskiego w Gdyni;
-
Urzędu Morskiego w Szczecinie;
-
Komendy Głównej Państwowej Straży Pożarnej;
-
Dyrekcji Generalnej Lasów Państwowych;
-
Kierownicy Grup Planistycznych Regionów Wodnych;
-
Dyrektor Departamentu Planowania i Zasobów Wodnych, Krajowy Zarząd
Gospodarki Wodnej;
-
Zastępcy Dyrektora Departamentu Planowania i Zasobów Wodnych, Krajowy
Zarząd Gospodarki Wodnej;
-
Zastępca Dyrektora Departamentu Inwestycji i Nadzoru, Krajowy Zarząd
Gospodarki Wodnej;
-
Naczelnik Wydziału Ochrony Przeciwpowodziowej Departamentu Planowania
i Zasobów Wodnych, Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej.
W skład grup planistycznych regionów wodnych (GPRW) – kierowanych przez wyznaczonego
zastępcę dyrektora właściwego RZGW wchodzą przedstawiciele właściwych miejscowo:

Regionalnych Zarządów Gospodarki Wodnej;

Urzędów Żeglugi Śródlądowej;

Regionalnych Dyrekcji Ochrony Środowiska;

Wojewódzkich Zarządów Melioracji i Urządzeń Wodnych (w randze Dyrektora);

Urzędów Marszałkowskich;

Wojewódzkich Inspektoratów Nadzoru Budowlanego;

Urzędów Wojewódzkich;

Regionalnych Dyrekcji Lasów Państwowych;

Parków Narodowych;

Wojewódzkich Funduszy Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej;

Innych instytucji wskazanych przez Dyrektora właściwego RZGW.
4.2.3 Zespoły planistyczne zlewni
Zespoły planistyczne zlewni, powoływane zostały przez Dyrektorów właściwych RZGW i kierowane są
przez osobę wyznaczoną przez kierownika grupy planistycznej regionu wodnego.
W skład zespołów planistycznych zlewni wchodzą przedstawiciele:

Regionalnych Zarządów Gospodarki Wodnej;

Wojewódzkich Zarządów Melioracji i Urządzeń Wodnych;

Urzędów Powiatów, Miast i Gmin;

Innych instytucji wskazanych przez Dyrektora właściwego RZGW.
Tabela 8 przedstawia strukturę zarządzania procesem planowania w Regionie Wodnym Górnej Wisły.
54
Tabela 8 Struktura zarządzania procesem planowania w Regionie Wodnym Górnej Wisły
Komitety Sterujące
Zespoły planistyczne Zlewni
Grupy Planistyczne
Zespół Planistyczny Zlewni Skawy i Soły
Zespół Planistyczny Zlewni Raby
Zespół Planistyczny Zlewni Dunajca
Komitet Sterujący
Regionu Wodnego
Górnej Wisły
Grupa Planistyczna
Regionu Wodnego
Górnej Wisły
Zespół Planistyczny Zlewni Wisłoki
Zespół Planistyczny Zlewni Sanu i Wisłoka
Zespół Planistyczny Zlewni Wisły sandomierskiej
z Nidą i Czarną Staszowską
Zespół Planistyczny Zlewni Wisły krakowskiej
4.3 Zasady udziału społecznego
Proces planistyczny Planów Zarządzania Ryzykiem Powodziowym obejmuje przeprowadzenie
konsultacji społecznych. Sukces we wdrażaniu PZRP, zależy w dużym stopniu od zrozumienia
i gotowości instytucji, organizacji i właścicieli obiektów do przełamywania stereotypowych wyobrażeń
o skuteczności różnych działań, od chęci podejmowania wysiłku do ich wdrożenia. Powodzenie
w ograniczaniu skutków powodzi zależy w równej mierze od zdolności współpracy instytucji
państwowych i organizacji reprezentujących różne grupy interesariuszy, jak i od samych działań
bezpośrednio ograniczających ryzyko powodziowe.
Organizacja konsultacji społecznych przy sporządzaniu planów zarządzania ryzykiem powodziowym
składa się z kilku elementów:

ustalenia grup konsultacyjnych, z którymi konsultowane będą wybrane problemy;

ustalenia form konsultacji;

zapewnienie odpowiednich warunków konsultacji.
Generalnie, celem konsultacji jest sprawdzenie czy zidentyfikowane problemy, cele i wybrane
działania są akceptowane przez przedstawicieli różnych społeczności oraz uzyskanie odpowiedzi na
pytania dotyczące warunków zaangażowania się konsultowanych grup w proces przygotowania
i późniejszego wdrożenia planów zarządzania ryzykiem powodziowym. Celem konsultacji jest
zebranie jak największej liczby opinii na temat zaproponowanych Planów Zarządzania Ryzykiem
Powodziowym.
Pod uwagę będzie brane kilka różnych form konsultacji m.in.:

badanie opinii za pomocą ankiety elektronicznej CAWI – konsultacje adresowane do
mieszkańców Polski zamieszkujących tereny zagrożonych powodzią;

formularz uwag na stronie www.powodz.gov.pl oraz w formie papierowej kierowany
do wszystkich zainteresowanych interesariuszy;

badania jakościowe wśród mieszkańców zamieszkujących tereny powodziowe;

spotkania konsultacyjne wśród interesariuszy w poszczególnych
Dorzeczach wśród przedstawicieli JST, NGO, firm i innych jednostek.
rejonach
Konsultacje społeczne odbywały się wspólnie z konsultacjami aktualizacji planów gospodarowania
wodami zgodnie z zapisami Dyrektywy Powodziowej i Ramowej Dyrektywy Wodnej.
55
Podsumowanie 5
wstępnej oceny
ryzyka powodziowego
WAŻNE INFORMACJE
Wstępna ocena ryzyka powodziowego (WORP) została
opracowana zgodnie z ustawą Prawo wodne,
implementującą zapisy Dyrektywy Powodziowej. Prace
nad dokumentem zakończono w 2011 r. Ponadto
w Regionie Wodnym Górnej Wisły wykorzystano
materiał zgromadzony w ramach Programu Ochrony
przed Powodzią w Dorzeczu Górnej Wisły (POPGW)
ustanowionego uchwałą Rady Ministrów z dn. 9
sierpnia 2011r.
Celem opracowania WORP było oszacowanie skali
zagrożenia powodziowego oraz identyfikacja ryzyka
powodziowego na obszarze dorzecza. Obszary, na
których stwierdzono istnienie znaczącego ryzyka
powodziowego, zdefiniowano jako obszary narażone
na niebezpieczeństwo powodzi (ONNP). W POPGW
zidentyfikowano obszary problemowe, potencjalnie
zagrożone wystąpieniem powodzi na podstawie
ankietyzacji w jednostkach samorządu terytorialnego i
centrach zarządzania kryzysowego oraz analizy
powodzi historycznych.
W obszarze Regionu Wodnego Górnej Wisły
wyznaczono 53 ONNP o łącznej powierzchni ponad
2
3 738,4 km . Obszary narażone na niebezpieczeństwo
powodzi stanowią blisko 8% powierzchni obszaru
regionu. Analizę wykonano dla ok. 2 000 km rzek
regionu. W ramach POPGW przeprowadzono analizę
dla ponad 8 600 km cieków, traktując każdy z nich jako
potencjalnie niebezpieczny.
Wg klasyfikacji Komisji Europejskiej najczęściej
występującymi powodziami w obszarze Regionu
Wodnego Górnej Wisły są powodzie rzeczne,
natomiast wg klasyfikacji krajowej są to powodzie
opadowe, roztopowe.
5 Podsumowanie
powodziowego
wstępnej
oceny
ryzyka
Celem opracowania wstępnej oceny ryzyka powodziowego (WORP) było oszacowanie skali
zagrożenia powodziowego oraz identyfikacja ryzyka powodziowego na obszarze dorzecza. Wstępna
ocena ryzyka powodziowego została opracowana w oparciu o łatwo dostępne informacje. Dla
wyznaczonych w WORP odcinków rzek przeprowadzono analizy, wyznaczając dokładne granice
obszarów zagrożonych powodzią. Efekty tych analiz przedstawiono na mapach zagrożenia
powodziowego i mapach ryzyka powodziowego. Obszary, na których stwierdzono istnienie
znaczącego ryzyka powodziowego, są to obszary narażone na niebezpieczeństwo powodzi (ONNP).
Opracowanie wstępnej oceny ryzyka powodziowego obejmowało następujące etapy prac:
1. zebranie i zestawienie materiałów do wykonania WORP;
2. utworzenie wejściowej bazy danych WORP;
3. zlokalizowanie znaczących powodzi (historycznych i prawdopodobnych);
4. zlokalizowanie i zidentyfikowanie obszarów potencjalnie zagrożonych powodzią na podstawie
m.in.:

studiów ochrony przeciwpowodziowej i strategii ochrony brzegów morskich;

powodzi historycznych;

analiz geomorfologicznych,

analizy wpływu urządzeń wodnych na bezpieczeństwo powodziowe;

prognozy długofalowego
występowanie powodzi;
rozwoju
wydarzeń,
w tym
wpływu
zmian
klimatu
na
5. Wydzielenie obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi;
6. Utworzenie wynikowej bazy danych WORP;
7. Opracowanie map wstępnej oceny ryzyka powodziowego.
Wydzielenie ONNP odbyło się w dwóch etapach. Etap pierwszy polegał na identyfikacji obszarów
potencjalnie zagrożonych powodzią obejmujących maksymalne zasięgi:

znaczących powodzi (historycznych i prawdopodobnych);

obszarów wydzielonych na podstawie analizy geomorfologicznej;

obszarów z analizy wpływu urządzeń wodnych na bezpieczeństwo powodziowe, powodzi
uwzględniających prognozy długofalowego rozwoju wydarzeń.
Etap drugi obejmował przeprowadzenie analiz dla obszarów potencjalnie zagrożonych powodzią.
W jego rezultacie z obszarów potencjalnie zagrożonych powodzią wydzielono obszary narażone na
niebezpieczeństwo powodzi. Dokonano tego za pomocą analizy Kepner-Tregoe, dostosowanej do
warunków polskich. Jako obszary narażone na niebezpieczeństwo powodzi rzecznych zostały
2
wskazane rzeki o powierzchni zlewni większej niż 10 km .
Opracowanie znaczących powodzi historycznych nastąpiło na podstawie informacji dostępnych
w literaturze, materiałów źródłowych stanowiących zasób instytutów i urzędów oraz informacji
uzyskanych w wyniku ankietyzacji w urzędach gmin.
W ramach wstępnej oceny ryzyka powodziowego w Regionie Wodnym Górnej Wisły wyróżniono
24 znaczące powodzie historyczne, obejmujące swoim zasięgiem od jednej do kilkudziesięciu rzek.
Główną przyczyną powodzi w regionie wodnym były opady deszczu, zarówno o charakterze
długotrwałym (rozlewne) – powodujące powodzie rzeczne (opadowe), jak również intensywne
i krótkotrwałe, które powodowały gwałtowne wezbrania wód, szczególnie o charakterze lokalnym.
Powodzie zatorowe występowały sporadycznie na następujących rzekach: Wisłok, Tanew, Łazowna,
57
Targaniczanka, Lubcza, Wisła. Znacznie częściej niż powodzie zatorowe miały miejsce wezbrania
powodziowe powodowane topniejącym śniegiem (powodzie roztopowe). Większość powodzi
powodowała negatywne konsekwencje dla środowiska, zdrowia i życia ludzkiego oraz działalności
gospodarczej. W gminie Sandomierz w 2003 roku zanotowano 4 ofiary śmiertelne, a 3 000 osób
zostało poszkodowanych. W 2010 roku na rzece Wilsznia (,,szybka powódź”) w wyniku powodzi
śmierć poniosło 5 osób (gmina Dukla i Krempna), na Wiśle w gminie Kraków zginęły 2 osoby.
Poniżej zamieszczono opis powodzi, które wystąpiły w Regionie Wodnym Górnej Wisły:
1934 (lipiec)
Powódź została spowodowana obfitymi opadami deszczu (powódź opadowo-deszczowa) w lipcu,
które skoncentrowały się głównie w zlewni Dunajca i Raby. Zasięgiem powodzi objęte zostały zlewnie
głównych rzek, takich jak: Wisła, Dunajec, Raba, Skawa, San, Wisłoka, Wisłok, Kamienica.
W pierwszej i drugiej dekadzie lipca nad obszarem Regionu Wodnego Górnej Wisły (szczególnie
w górnej części zlewni Dunajca i w zlewni Raby oraz częściowo w zlewniach Skawy i Wisłoki)
występowały częste i obfite ulewy wywołane wilgotnymi masami powietrza przyniesionymi z zachodu.
Okres intensywnych opadów rozpoczął się 16 lipca. W ciągu dwóch dni (16 i 17 lipca) na wielu
stacjach zanotowano opad na poziomie przekraczającym 300 mm [Fal, 1997]. Przebieg fali na Wiśle
został zmodyfikowany przez częste przerwania wałów i rozległe zalewy.
Pojawienie się fali kulminacyjnej na Sanie w dniach 17 i 20 lipca spowodowało wydłużenie czasu
przepływu głównej fali na obszarze Regionu Wodnego Górnej Wisły. Prawdopodobnie powódź ta
przewyższyła wszystkie powodzie występujące na tej rzece począwszy od roku 1894. W wyniku
licznych przerwań wałów na Wiśle oraz na Dunajcu osłabieniu uległa fala powodziowa w dolnym biegu
Wisły. W zlewni Dunajca powódź osiągnęła nie notowany wcześniej poziom. W całym kraju
zniszczeniu bądź uszkodzeniu uległo ok. 100 km wałów przeciwpowodziowych. Odnotowano 55 ofiar
2
śmiertelnych, a zalanych zostało ok. 1 260 km doliny(woj. krakowskie) [Fal, 1997]. Szkody wystąpiły
we wszystkich, 17 ówczesnych powiatach województwa krakowskiego. Najbardziej ucierpiały obszary
leżące nad Dunajcem, dolną Rabą i Wisłoką. Poza tym zanotowano szkody powodziowe
w województwie lubelskim i lwowskim (obecnie podkarpackim).
1958 (czerwiec, lipiec)
Przyczyną powodzi były intensywne opady deszczu w II i III dekadzie czerwca. Obfite opady deszczu
w drugiej i na początku trzeciej dekady czerwca doprowadziły do nasiąknięcia wodą całego Regionu
Wodnego Górnej Wisły, przez co zmniejszyła się retencja gruntu. Intensywne opady pod koniec
czerwca doprowadziły do gwałtownych wezbrań w rzekach. Powódź objęła zasięgiem zlewnie
następujących głównych rzek: Mała Wisła, Soła, Koszarawa, Skawa, Dunajec, Wisłoka, Raba,
Poprad. Na Małej Wiśle kulminacja miała miejsce w dniach 29-30 czerwca i przekroczyła wszystkie
notowane dotychczas najwyższe stany. Falę powodziową na Dunajcu skutecznie zredukowano
3
poprzez wcześniejszy upust wody do 80 mln m rezerwy ze Zbiornika Rożnów (przy max. dopływie do
3
zbiornika 3100 m /s) [Fiszer, 1984]. Praca zbiornika w Goczałkowicach skutecznie zredukowała stan
wody poniżej. Kulminacja na Sole z 29 czerwca spowodowała znaczne szkody w okolicy Żywca.
Powódź tą można porównać z powodzią z 1934 roku. Była to jedna z największych powojennych
powodzi na Wiśle.
1997 (lipiec)
Przyczyną powodzi były intensywne opady deszczu w I i II dekadzie lipca. Stany wody rosły
gwałtownie od 8 lipca, osiągając kulminację w Krakowie, Karsach i Szczucinie 10 lipca. Na dopływach
Wisły kulminacje nastąpiły 9 lipca (Soła, Skawa, Raba) oraz 10 lipca (Dunajec) i były niższe od
absolutnych maksimów. Powódź objęła zasięgiem obszar następujących zlewni (wymieniono główne
zlewnie): Małej Wisły, Soły, Skawy, Raby, Dunajca, Wisłoka, Nidy, Czarnej Nidy i Uszwicy.
Katastrofalne skutki powodzi na terenie górskiej części dorzecza Wisły (ówczesne woj. bielskobialskie, katowickie, nowosądeckie). Łączna wartość strat dla tych trzech województw wyniosła 1,627
mln zł (20,7% strat w skali kraju oraz 83,4% ogółu strat Regionie Wodnym Górnej Wisły) [Grela, Słota,
Zieliński, 1999]. Znaczne straty odnotowano w infrastrukturze technicznej, rolnictwie i gospodarce
(zerwane lub uszkodzone mosty drogowe, kolejowe, uszkodzone drogi, uszkodzone obiekty
infrastruktury hydrotechnicznej). Na Wiśle w dniach 9-13 lipca wystąpiły awarie wałów
przeciwpowodziowych w 8 miejscach. Dodatkowo awarie wystąpiły jeszcze w 17 miejscach na
ujściowych odcinkach dopływów Wisły. W wyniku obfitych opadów deszczu na terenie Małopolski
i Podkarpacia uaktywniło się wiele osuwisk, których ruch doprowadził do powstania zniszczeń w wielu
58
zabudowaniach. W skali całego dorzecza Wisły powodzią dotkniętych zostało 21 województw (wg
obowiązującego wówczas podziału administracyjnego kraju), a na dorzecze Wisły przypadło 24,8%
strat powodziowych.
2001 (lipiec)
Przyczyną powodzi były intensywne opady deszczu, powodujące wzrost stanów wody w rzekach
(powódź opadowa). Powódź objęła zasięgiem większość rzek w Regionie Wodnym Górnej Wisły.
W województwie małopolskim zanotowano największe straty (30,6% ogółu). Województwo
świętokrzyskie – 15,8%, a podkarpackie 17,3%. Większość strat powodziowych wystąpiła
w południowo-wschodniej Polsce, w górskiej części dorzecza Wisły. W strukturze strat zaznacza się
znaczne zróżnicowanie resortowe i obszarowe. Zanotowano znaczne straty w resorcie transportu
i gospodarki morskiej (2,7% strat w województwie świętokrzyskim i 20,4% strat w województwie
małopolskim) oraz w rolnictwie (34% z ogółu strat przypadło na województwo małopolskie i 73,2%
z ogółu strat przypadło na województwo podkarpackie). Łączna suma strat w województwie
małopolskim, świętokrzyskim i podkarpackim wyniosła 2,156 mln zł.
2010 (maj, czerwiec)
Przyczyną powodzi były intensywne opady deszczu w drugiej połowie maja (14-18 V) i na początku
czerwca (1-2 VI). Intensywne opady deszczu w południowej Polsce zostały spowodowane układami
niżowymi zlokalizowanymi nad Węgrami oraz nad Morzem Norweskim. Maksymalne opady w maju
wystąpiły w zachodniej i we wschodniej części Regionu Wodnego Górnej Wisły. Strefa opadów
czerwcowych przesunęła się w kierunku wschodnim, obejmując przede wszystkim rejon Beskidu
Sądeckiego, Beskidu Niskiego oraz Bieszczady. Kulminacja fali powodziowej w wielu miejscach
przekroczyła notowane wysokości. Pierwsza kulminacja fali była długa i trwała nawet kilka dni. Druga
fala kulminacyjna objęła Region Wodny Górnej Wisły w południowej części Małopolski oraz na
Podkarpaciu. Opady, notowane w maju 2012 roku w Polsce południowej przekroczyły sumy
miesięczne maja z ponad 160-letniego okresu pomiarów [Maciejewski, Ostojski, Walczykiewicz,
2011]. Powódź objęła zlewnie od Małej Wisły do Raby oraz Dunajec, Wisłokę, Wisłok, San (poniżej
ujścia Wisłoka), Przemsze, Nidę, Czarną Staszowską. Woda zalała m.in. miasta: Czechowice
Dziedzice, Chełm Śląski, Oświęcim, Kraków (na skutek przerwanego wału powodziowego) oraz
Sandomierz. Wały przeciwpowodziowe zostały przerwane w okolicach huty szkła w Sandomierzu, na
terenie miejscowości Koćmierzów (woj. świętokrzyskie). Po przejściu pierwszej fali powodziowej
głównie w woj. małopolskim wystąpiło ponad 1 300 osuwisk ziemi. Woda zalała m.in. Jasło,
Sandomierz, Tarnobrzeg i wiele miast i gmin w województwach małopolskim, podkarpackim,
świętokrzyskim (m.in. Gorzyce) i lubelskim. Wały przeciwpowodziowe na Wiśle zostały przerwane
w gminach Szczurowa i Szczucin (woj. małopolskie), Tarnobrzeg (woj. podkarpackie) i Tarłów (woj.
podkarpackie). Powódź spowodowała gigantyczne straty w infrastrukturze i budynkach komunalnych,
mieniu prywatnym i rolnictwie. Ponad 55% strat w dorzeczu Wisły przypada na województwo
małopolskie i podkarpackie. W skali kraju w wyniku powodzi śmierć poniosło 25 osób, a straty
oszacowano na ponad 12,5 mld zł (3 mld euro) [Maciejewski, Ostojski, Walczykiewicz, 2011]. Prawie
70% strat ogólnokrajowych spowodowanych powodzią zanotowano w województwie małopolskim,
podkarpackim i świętokrzyskim.
Duże powodzie (1997, 2001, 2010 r.) w regionie wodnym wystąpiły w 406 gminach, z czego w 108
gminach powódź wystąpiła jeden raz, w 143 gminach dwa razy, a w 155 gminach 3 razy. Skutki
powodzi w 2010 roku dotknęły 371 gmin, w 2001 roku 306 gmin, a w 1997 roku – 182 gminy.
W Regionie Wodnym Górnej Wisły wskazano 290 znaczących przyszłych (tj. prawdopodobnych)
powodzi, które wystąpić mogą na 271 rzekach (wskazano je na podstawie studiów ochrony
przeciwpowodziowej lub innych dokumentów wytyczających zasięgi powodzi o określonym
prawdopodobieństwie
wystąpienia).
Powodzie
o prawdopodobieństwie
wystąpienia
0,2%
zidentyfikowano dla 191 rzek położonych w zlewniach Soły, Skawy, Dunajca, Wisłoka oraz Wisłoki.
Powodzie o prawdopodobieństwie wystąpienia 0,5% zidentyfikowano dla 79 rzek położonych
w zlewniach Raby, Nidy, Czarnej Staszowskiej oraz Sanu. Dla rzeki Wisły zidentyfikowano znaczącą
powódź o prawdopodobieństwie wystąpienia 1%.
Wszystkie znaczące powodzie prawdopodobne zostały określone jako powodzie związane
z wezbraniem wód rzecznych, strumieni, kanałów, potoków górskich, jezior (powodzie rzeczne) lub
spowodowane zalaniem terenu przez wody na skutek podniesienia się ich poziomu (naturalne
wezbranie).
59
W przypadku 14 powodzi, które mogą wystąpić na rzekach: Czarna Staszowska, Dunajec, Kamienica,
Koszarawa, Krośnica, Nida, Ropa, San, Soła oraz Wisła, negatywne konsekwencje mogą wystąpić dla
życia i zdrowia ludzi, środowiska, dziedzictwa kulturowego oraz działalności gospodarczej. Negatywne
konsekwencje dla trzech z ww. kategorii, czyli dla życia i zdrowia ludzi, środowiska oraz działalności
gospodarczej, mogą wystąpić w przypadku wystąpienia 152 powodzi na 147 rzekach. Negatywne
konsekwencje dla życia i zdrowia ludzi i działalności gospodarczej może spowodować wystąpienie
26 powodzi, dla życia i zdrowia ludzi i środowiska – 3, dla środowiska i działalności gospodarczej –
54. Negatywne konsekwencje wyłącznie dla działalności gospodarczej może spowodować
wystąpienie 40 powodzi, dla środowiska – 1.
W Regionie Wodnym Górnej Wisły wyznaczono 53 obszary narażone na niebezpieczeństwo powodzi
2
(ONNP) o łącznej powierzchni 3 738,4 km . Powierzchnia ta stanowi 8,7% powierzchni całego regionu
wodnego, 2% powierzchni dorzecza Wisły oraz 1,2% powierzchni Polski. Długość rzek objętych
obszarami narażonymi na niebezpieczeństwo powodzi w regionie wynosi 2 023 km, natomiast długość
rzek rozpatrywanych w WORP wynosi 4 055 km.
Najczęściej występującymi powodziami w ONNP były powodzie rzeczne (A11 – wg klasyfikacji KE),
opadowe (wg klasyfikacji PL). W zlewni rzeki Wisły, Wisłoka oraz rzeki Tanew poza powodziami
opadowymi zidentyfikowano powodzie roztopowe. Powodzie najczęściej (cztery lub więcej zdarzenia)
występowały w zlewni Wisły, Uszwicy, Dunajca, Nidy, rzeki Breń, Wisłoka, Sanu.
Obszary narażone na niebezpieczeństwo powodzią w I cyklu planistycznym w Regionie Wodnym
Górnej Wisły wyznaczono w 282 gminach. Dla odcinków rzek (w sumie 2 023 km) objętych obszarami
narażonymi na niebezpieczeństwo powodzi, wyznaczone zostaną dokładne granice obszarów
zagrożonych powodzią przedstawiane na mapach zagrożenia i mapach ryzyka powodziowego.
W ramach aktualizacji WORP wyznaczono 3 463 km rzek; od których ONNP znajdują się w 302
gminach. Rysunek 6 przedstawia lokalizację ONNP w Regionie Wodnym Górnej Wisły.
Rysunek 6 Obszary narażone na niebezpieczeństwo powodzi w Regionie Wodnym Górnej
Wisły przedstawione w WORP
60
Dla obszarów wyznaczonych we wstępnej ocenie ryzyka powodziowego określono granice obszarów
zagrożonych powodzią. Dla tych terenów wykonano w ramach projektu ISOK mapy zagrożenia
i ryzyka powodziowego.
Ponadto zagrożenie i ryzyko powodziowe w Regionie Wodnym Górnej Wisły zostało określone
dodatkowo dla ok. 6000 km rzek, w ramach Programu Ochrony Przed Powodzią w Dorzeczu Górnej
Wisły. Program ten objął swym zasięgiem większość dopływów Wisły, pokrywając się częściowo z
zasięgiem WORP I oraz z WORP II.
Materiały pochodzące z WORP I oraz POPGW stanowią podstawę dla opracowania Planu
Zarządzania Ryzykiem Powodziowym dla Regionu Wodnego Górnej Wisły. W niniejszym raporcie, jak
również w kartach zlewni i ich załącznikach (stanowiących załącznik 10.2 do niniejszego raportu),
zaprezentowano obszary zagrożone powodzią, zarówno te wygenerowane na podstawie WORP, jak
i POPGW.
Analizując dane pochodzące ze wstępnej oceny ryzyka powodziowego, należy mieć na uwadze, iż
jest to dokument poglądowy, obejmujący swym zasięgiem obszar znacznie ograniczony, przez co nie
można wykluczyć pominięcia w nim niektórych terenów o znacznym poziomie ryzyka powodziowego.
Pozostałe, nieobjęte WORP lub POPGW obszary przewidziane są do opracowania w kolejnym cyklu
planistycznym.
Rysunek 7 Strefy zagrożenia wodą Q1% wyznaczone na podstawie POPGW
61
Ocena zagrożenia 6
powodziowego
WAŻNE INFORMACJE
Mapy zagrożenia powodziowego (MZP) sporządzone
zostały
dla
obszarów
narażonych
na
niebezpieczeństwo powodzi (ONNP), wskazanych we
wstępnej ocenie ryzyka powodziowego (WORP). W
dniu
15
kwietnia
2015
roku
opublikowano
zweryfikowane i ostateczne mapy zagrożenia
powodziowego. Do oceny zagrożenia w zlewniach
wykorzystano również materiał zgromadzony w
ramach Programu Ochrony przed Powodzią w
Dorzeczu Górnej Wisły (POPGW) oparty na
ankietyzacji
w
gminach,
analizie
powodzi
historycznych oraz modelowaniu hydraulicznym
istniejącego stanu infrastruktury powodziowej.
Głównym celem opracowania map zagrożenia
powodziowego
było
wskazanie
obszarów
zagrożonych powodzią wraz z wskazaniem
prawdopodobieństwa
(częstości)
wystąpienia
zagrożenia oraz skali tego zagrożenia. Uwzględnienie
w pracach planistycznych dodatkowego materiału
z POPGW umożliwiło znaczne poszerzenie obszaru
podlegającego analizom.
W obszarze Regionu Wodnego Górnej Wisły w wyniku
analizy na obszarze WORP 1 154 ha gruntów są
terenami
zagrożonymi
powodzią
o prawdopodobieństwie wystąpienia średnio raz na 100
lat (p=1%), zamieszkałych przez 85 721 osób. Analiza
w ramach POPGW wskazała 1 372 ha obszarów
zagrożonych
zalewem
o
tym
samym
prawdopodobieństwie, zamieszkałych przez 119 370
osób
Ocena zagrożenia powodziowego
6 Ocena zagrożenia powodziowego
Ocenę zagrożenia powodziowego oparto o analizę map zagrożenia powodziowego, przygotowanych
w ramach projektu ISOK oraz zidentyfikowanych obszarów zagrożeń powodziowych, przygotowanych
na potrzeby analiz programów inwestycyjnych, co było podyktowane wymogami „Programu ochrony
przed powodzią w dorzeczu Górnej Wisły” (POPGW).
6.1 Wnioski z analiz map zagrożenia powodziowego
Mapy zagrożenia powodziowego oraz mapy ryzyka powodziowego stanowią podstawę dla
racjonalnego planowania przestrzennego na obszarach zagrożonych powodzią, a tym samym dla
ograniczania negatywnych skutków powodzi. Mapy sporządzone zostały dla obszarów narażonych na
niebezpieczeństwo powodzi, wskazanych we wstępnej ocenie ryzyka powodziowego, każdorazowo
przedstawiając obszary zagrożone powodzią o określonym prawdopodobieństwie wystąpienia:

Obszary, na których prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest niskie i wynosi 0,2 %,
(czyli średnio raz na 500 lat);

Obszary; na których prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest średnie i wynosi 1 %,
(czyli średnio raz na 100 lat);

Obszary, na których prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest wysokie i wynosi 10
%, (czyli średnio raz na 10 lat).
Obszary zagrożenia powodziowego, przedstawione na mapach, uzyskuje się w wyniku
matematycznego modelowania hydraulicznego. W procesie modelowania wykorzystano bardzo
dokładne dane przestrzenne, pozyskane metodą lotniczego skaningu laserowego tj.: Numeryczny
Model Terenu (NMT), którego dokładność wysokościowa sięga 10–15 cm oraz Numeryczny Model
Powierzchni Terenu (NMPT). Na potrzeby sporządzenia map opracowane zostały również nowe dane
hydrologiczne, uwzględniające przepływy maksymalne, które wystąpiły podczas powodzi w 2010 roku,
w związku z czym obszary zagrożenia powodziowego mogą różnić się od obszarów wskazanych
w studiach ochrony przeciwpowodziowej.
Mapy zagrożenia powodziowego, oprócz granic obszarów zagrożonych, zawierają również informacje
na temat głębokości oraz prędkości i kierunków przepływu wody, określających stopień zagrożenia dla
ludzi i sposób oddziaływania wody na obiekty budowlane, co przedstawiono w dwóch zestawach
tematycznych kartograficznej wersji map:

Mapy zagrożenia powodziowego wraz z głębokością wody (dla całego analizowanego
obszaru);

Mapy zagrożenia powodziowego wraz z prędkościami przepływu wody i kierunkami
przepływu wody (dla wszystkich miast wojewódzkich i miast na prawach powiatu oraz
innych miast o liczbie mieszkańców przekraczającej 100 tysięcy osób).
6.2 Dodatkowe analizy
W oparciu o numeryczną MZP i MRP przeprowadzono analizy dodatkowe będące cennym źródłem
informacji i uzupełniające jednocześnie wyniki analiz podstawowych. Analizy te zostały wykonane
w podziale administracyjnym z uwzględnieniem regionów wodnych i dorzeczy. W odniesieniu do
każdej z rozpatrywanych gmin zebrano szczegółowe informacje poprzez określenie:
Powierzchni oraz ilości typów form ochrony przyrody (na podstawie warstw MRP
formy_ochrony_przyrody, formy ochrony przyrody były reprezentowane przez parki narodowe,
rezerwaty przyrody i obszary Natura 2000);
Ilości przelań przez obwałowania wraz z uwzględnieniem ich klasy (na podstawie warstw
liniowych i punktowych MZP miejsca_przelania_wod dla poszczególnych, analizowanych
prawdopodobieństw: 10, 1 i 0.2% i warstwy liniowej waly_przeciwpowodziowe);
63
Stosunku sumarycznej długości przelań do sumarycznej długości wałów (na podstawie warstw
liniowych i punktowych MZP miejsca_przelania_wod dla poszczególnych, analizowanych
prawdopodobieństw, 10%, 1% i 0,2% oraz warstwy liniowej waly_przeciwpowodziowe);
Długości zalanych odcinków dróg z podziałem na typ drogi i rodzaj nawierzchni (na podstawie
warstwy drogi MZP/MRP);
Długości zalanych odcinków kolei z uwzględnieniem liczby torów nawierzchni (na podstawie
warstwy koleje MZP/MRP);
Ilości zakładów przemysłowych z podziałem na stopień ryzyka awarii, kategorię przemysłu (na
podstawie warstwy MRP zakłady_przemyslowe).
6.3 Wyniki analiz map zagrożenia powodziowego
W wyniku przeprowadzonych analiz otrzymano bogaty zasób danych począwszy od charakterystyki
czynników determinujących potencjalne negatywne konsekwencje powodzi, skończywszy na danych
wskazujących poziom ryzyka powodziowego.
Zamieszczone niżej tabele ukazują różne formy użytkowania terenu na obszarze zlewni uwzględniając
także aspekt wartości majątku.
64
Zlewnia Wisły
sandomierskiej
z Nidą i Czarną
Staszowską
Obiekty cenne
kulturowo [szt.]
Zlewnia Sanu
i Wisłoka
Obiekty
stanowiące
potencjalne
zagrożenie dla
środowiska [szt.]
Zlewnia Wisłoki
Zagrożenie dla
dziedzictwa
kulturowego
Obiekty
stanowiące duże
zagrożenie dla
środowiska [szt.]
Zlewnia Dunajca
Zagrożenie dla
środowiska
Obiekty
użyteczności
społecznej [szt.]
Zlewnia Raby
Zagrożenie dla
zdrowia i życia
ludzi
Liczba
mieszkańców na
obszarach
zagrożenia
powodziowego[os.]
0.2%
1%
10%
W
0.2%
1%
10%
W
0.2%
1%
10%
W
0.2%
1%
10%
W
0.2%
1%
10%
W
0.2%
1%
10%
W
Zlewnia Wisły
krakowskiej
Powierzchnia
Obszary
zagrożenia
powodziowego
[ha]
Zlewnia Skawy
i Soły
Obszar
Region Wodny
Górnej Wisły
Tabela 9 Charakterystyka obszarów zagrożonych powodzią - ludzie, środowisko, dziedzictwo kulturowe
145 350,9
115 475,0
66 654,2
76 350,8
181 311,0
85 721,0
12 362,0
106 437,0
189,0
92,0
15,0
111,0
203,0
118,0
29,0
17,0
130,0
80,0
10,0
49,0
53,0
14,0
6,0
74,0
3 736,0
2 819,7
1 732,1
52,1
6 988
2 302
245
261
12
10
0
0
20
8
2
0
3
2
0
0
0
81
0
0
9 380,7
8 176,5
6 873,0
18 607,2
9 672
4 248
1 034
29 949
9
5
2
36
6
4
3
1
3
3
0
11
1
b.d
0
54
6 315,7
4 097,9
1 949,9
0,0
13 105
4 404
72
0
24
7
0
0
30
22
1
0
4
4
2
0
1
1
0
0
11 766,1
9 843,3
6 750,1
1 380,0
29 683
12 210
2 169
2 254
39
15
6
7
18
9
2
0
16
10
1
4
4
194
1
3
12 423,3
8 943,9
4 843,5
2 692,5
19 697
9 200
414
7 431
23
7
1
4
25
15
1
0
18
10
4
3
5
44
0
1
76 218,8
57 238,4
23 270,2
123,3
89 976
43 831
2 164
57
71
40
0
0
82
42
9
0
77
44
2
0
33
609
0
0
25 510,3
24 355,3
21 235,5
53 495,7
12 190
9 526
6 264
66 485
11
8
6
64
22
18
11
16
9
7
1
31
9
61
5
16
gdzie:

obszar 0,2% - obszar, na którym prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest niskie i wynosi średnio raz na 500 lat (Q 0,2%);

obszar 1% - obszar, na którym prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest średnie i wynosi średnio raz na 100 lat (Q 1%);

obszar 10% - obszar, na którym prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest wysokie i wynosi średnio raz na 10 lat (Q 10%);

obszar W - obszar narażony na zalanie w przypadku zniszczenia lub uszkodzenia wału przeciwpowodziowego.
Użytki zielone
Zlewnia Wisły
sandomierskiej
Grunty orne
Zlewnia Sanu
i Wisłoka
Tereny
rekreacyjnowypoczynkowe
Zlewnia
Wisłoki
Lasy
Zlewnia Dunajca
Tereny
komunikacyjne
Zlewnia
Raby
Powierzchnia form użytkowania terenu [ha]
Tereny
przemysłowe
0.2%
1%
10%
W
0.2%
1%
10%
W
0.2%
1%
10%
W
0.2%
1%
10%
W
0.2%
1%
10%
W
0.2%
1%
10%
W
0.2%
1%
10%
Zlewnia
Wisły
krakowskiej
Tereny zabudowy
mieszkaniowej
Zlewnia
Skawy i Soły
Obszar
Region Wodny
Górnej Wisły
Tabela 10 Charakterystyka obszarów zagrożonych powodzią – wartość majątku
5 228
2 769
489
3 825
1 247
838
304
376
840
470
111
493
12 241
10 584
7 746
4 023
911
744
334
165
59 556
43 329
17 248
50 071
57 375
49 051
33 493
213
81
11
7
48
18
7
0
24
13
3
0
755
618
412
0
42
34
8
0
603
327
89
25
1 107
862
516
217
122
39
745
102
45
30
41
45
16
7
72
428
398
348
1 455
102
84
38
85
1 683
1 129
727
9 904
6 195
5 789
5 133
402
148
5
0
111
79
8
0
76
32
4
0
967
708
411
0
39
34
3
0
2 182
1 306
416
0
2 147
1 436
836
737
349
76
93
131
73
21
4
147
69
18
3
1 608
1 439
1 046
14
83
47
26
3
3 071
2 565
1 579
990
4 462
3 814
2 629
609
314
22
140
180
123
28
9
109
60
11
8
1 285
1 132
898
170
102
89
26
14
5 735
3 791
1 695
1 955
3 713
2 779
1 629
2 602
1 409
123
2
495
338
128
0
323
188
25
0
4 499
3 751
2 425
0
501
412
191
0
42 701
31 028
10 406
39
23 768
18 836
8 869
449
346
213
2 837
179
162
82
321
116
93
43
410
2 699
2 538
2 206
2 384
44
43
41
63
3 581
3 184
2 336
37 158
15 982
15 534
13 880
Grunty orne
Zlewnia Wisły
sandomierskiej
Tereny
Zlewnia Sanu
i Wisłoka
Lasy
Zlewnia
Wisłoki
Tereny
komunikacyjne
Zlewnia Dunajca
Wartość majątku [tys. zł]
Tereny
przemysłowe
Zlewnia
Raby
Tereny zabudowy
mieszkaniowej
Zlewnia
Wisły
krakowskiej
Tereny pozostałe
W
0.2%
1%
10%
W
0.2%
1%
10%
W
0.2%
1%
10%
W
0.2%
1%
10%
W
0.2%
1%
10%
W
0.2%
1%
10%
W
0.2%
1%
10%
Zlewnia
Skawy i Soły
Obszar
Region Wodny
Górnej Wisły
16 907
7 953
7 690
6 930
489
13 389 430
6 853 483
1 203 306
9 409 282
7 641 756
5 126 557
1 846 485
2 180 593
3 661 955
2 050 653
483 211
2 149 187
979
847
620
322
46 480
37 942
17 052
8 430
85 046
61 874
24 630
18
943
867
688
0
956 337
365 441
51 704
27 168
283 400
106 775
42 547
2 536
104 137
54 994
11 199
1 202
60
49
33
0
2 151
1 749
395
0
861
467
126
6 190
610
593
550
116
755 139
420 645
133 110
2 667 636
616 218
273 607
180 201
250 100
194 587
71 728
31 050
312 330
34
32
28
116
5 180
4 282
1 951
4 347
2 403
1 611
1 039
0
392
356
267
0
1 461 902
538 478
19 899
0
676 270
478 556
47 402
0
330 570
137 422
16 334
0
77
57
33
0
1 974
1 734
165
0
3 116
1 865
593
270
1 528
1 488
1 355
2
2 681 694
1 269 568
277 662
340 038
796 502
441 733
125 480
26 408
640 718
299 372
78 044
12 093
129
115
84
1
4 218
2 416
1 334
155
4 385
3 663
2 256
389
691
657
535
7
1 406 639
736 322
47 743
282 037
1 143 056
782 588
181 834
59 490
476 002
260 440
47 882
34 788
103
91
72
14
5 188
4 529
1 344
707
8 189
5 413
2 420
83
1 330
1 275
1 102
0
5 220 746
2 831 036
246 341
3 792
3 156 893
2 166 281
821 206
0
1 409 616
819 677
110 431
11
360
300
194
0
25 531
21 018
9 759
0
60 978
44 308
14 860
9 958
2 460
2 454
2 433
365
906 972
691 992
426 847
6 088 610
969 417
877 017
447 814
1 842 060
506 325
407 020
188 272
1 788 761
216
203
176
191
2 236
2 214
2 103
3 221
5 114
4 546
3 336
Zlewnia Dunajca
Zlewnia
Wisłoki
Zlewnia Sanu
i Wisłoka
Zlewnia Wisły
sandomierskiej
SUMA
Zlewnia
Raby
Tereny pozostałe
Zlewnia
Wisły
krakowskiej
Użytki zielone
W
0.2%
1%
10%
W
0.2%
1%
10%
W
0.2%
1%
10%
W
Zlewnia
Skawy i Soły
Obszar
Region Wodny
Górnej Wisły
71 502
38 671
33 060
22 574
11 396
b.d.
b.d.
b.d.
b.d.
24 864 315
14 164 416
3 597 877
13 830 712
36
746
581
348
12
b.d.
b.d.
b.d.
b.d.
1 347 693
530 057
106 352
30 955
14 143
4 175
3 902
3 460
4 172
b.d.
b.d.
b.d.
b.d.
1 577 736
775 807
350 839
3 252 845
0
1 447
968
564
0
b.d.
b.d.
b.d.
b.d.
2 475 358
1 159 080
84 989
0
1 414
3 007
2 571
1 772
182
b.d.
b.d.
b.d.
b.d.
4 130 654
2 019 438
486 631
380 293
2 792
2 503
1 873
1 098
262
b.d.
b.d.
b.d.
b.d.
3 041 679
1 791 256
282 392
380 090
55
16 019
12 696
5 978
56
b.d.
b.d.
b.d.
b.d.
9 890 143
5 895 316
1 208 768
3 914
53 061
10 772
10 470
9 355
6 712
b.d.
b.d.
b.d.
b.d.
2 401 052
1 993 462
1 077 905
9 782 616
gdzie:

obszar 0,2% - obszar, na którym prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest niskie i wynosi średnio raz na 500 lat (Q 0,2%);

obszar 1% - obszar, na którym prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest średnie i wynosi średnio raz na 100 lat (Q 1%);

obszar 10% - obszar, na którym prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest wysokie i wynosi średnio raz na 10 lat (Q 10%);

obszar W - obszar narażony na zalanie w przypadku zniszczenia lub uszkodzenia wału przeciwpowodziowego.
6.4 Analiza
zagrożenia
o metodykę POPGW
powodziowego
w
oparciu
Identyfikacja zagrożenia powodziowego w oparciu o metodykę POPGW, była podstawą analiz
programów inwestycyjnych dla zlewni. Strefy zalewowe wyznaczono w oparciu o modelowanie
hydrauliczne. W procesie diagnozy zagrożeń uwzględniono wyniki ankietyzacji dla poszczególnych
jednostek samorządu terytorialnego. Obszar zagrożony powodzią podzielono na osiem klas
uwzględniając ich położenie w strefie zalewu wodą o prawdopodobieństwie przewyższenia Q 0,2%
oraz Q 1%. Powodem uwzględnienia zagrożenia powodziowego w PZRP, według POPGW, było
zdefiniowanie zagrożenia dla większej liczby rzek i potoków niż w ramach WORP. Na podstawie
opracowanych stref zalewu przeprowadzono inwentaryzację zagrożonych ludzi i obiektów. W tej
metodzie, nie identyfikowano zagrożenia zalewu wodą o prawdopodobieństwie przewyższenia Q 10%.
Strefy zalewowe wygenerowane w ramach analiz POPGW poddano dalszemu opracowaniu, którego
celem było zidentyfikowanie obszarów szczególnie narażonych na niebezpieczeństwo powodzi.
Identyfikację tą przeprowadzono zgodnie z metodyką przyjętą dla opracowania map ryzyka
powodziowego i map zagrożenia powodziowego.
6.5 Wyniki analiz zagrożenia powodziowego w oparciu
o metodykę POPGW
Zamieszczone niżej tabele przedstawiają obszary zagrożone powodzią w Regionie Wodnym Górnej
Wisły oraz poszczególnych zlewniach planistycznych (z podziałem na kategorie) wg POPGW.
70
Zlewnia Dunajca
Zlewnia Raby
Zlewnia Sanu i Wisłoka
Zlewnia Skawy
Zlewnia Soły
Zlewnia Wisłoki
Zlewnia Czarnej
Staszowskiej
Zlewnia Nidy
Zlewnia Wisły krakowskiej*
Zlewnia Wisły
Sandomierskiej*
Tabela 11 Charakterystyka obszarów zagrożonych powodzią - ludzie, środowisko, dziedzictwo kulturowe - na podstawie POPGW
Obszary zagrożenia
powodziowego [ha]
0,2%
9 583
7 571
72 972
2 916
1 981
21 594
4 900
21 833
9 709
20 937
1%
7 501
4 439
62 276
2 108
1 018
15 861
4 145
18 943
8 503
12 479
Liczba mieszkańców na
obszarach zagrożenia
powodziowego [os.]
0,2%
16 124
9 905
50 578
5 720
16 733
38 048
3 821
5 743
63 428
22 546
1%
5 699
1 962
29 319
2 713
6 466
15 007
2 469
2 630
33 311
19 794
Obiekty użyteczności społecznej
[szt.]
0,2%
491
399
1 574
158
502
723
45
52
610
310
1%
212
152
905
127
148
312
20
27
292
274
0,2%
348
213
745
179
167
752
25
40
157
70
1%
99
44
355
120
24
363
17
18
74
63
Obszar
Powierzchnia
Zagrożenie
dla zdrowia
i życia ludzi
Zagrożenie
dla
środowiska
Obiekty stanowiące duże
zagrożenie dla środowiska [szt.]
Źródło: opracowanie RZGW Kraków, WORP
*w zakres Wisły krakowskiej wchodzą zlewnie rzek aglomeracji krakowskiej, Skawinki oraz Szreniawy, opracowane w ramach POPGW, w zakres Wisły sandomierskiej
wchodzą zlewnie Opatówki, Łęgu oraz Trześniówki, opracowane w ramach POPGW
Zlewnia Dunajca
Zlewnia Raby
Zlewnia Sanu i
Wisłoka
Zlewnia Skawy
Zlewnia Soły
Zlewnia Wisłoki
Zlewnia Czarnej
Staszowskiej
Zlewnia Nidy
Zlewnia Wisły
krakowskiej**
Zlewnia Wisły
Sandomierskiej**
Tabela 12 Charakterystyka obszarów zagrożonych powodzią – powierzchnia na podstawie POPGW
0,2%
474,96
440,17
2169,53
134,29
426,59
1135,00
132,13
261,45
659,57
850,75
Obszar
Tereny zabudowy mieszkaniowej
Tereny przemysłowe
Tereny komunikacyjne
Lasy
Tereny rekreacyjnowypoczynkowe
Grunty orne
Użytki zielone
Tereny pozostałe
1%
252,96
127,42
1041,39
65,62
183,74
541,20
84,30
150,78
358,34
619,32
0,2%
161,88
128,79
343,61
70,24
116,39
197,00
34,70
36,61
212,28
176,80
1%
26,86
35,10
164,29
44,01
47,86
80,70
18,78
19,07
176,54
151,28
0,2%
142,59
64,92
329,45
18,17
38,72
179,00
26,55
65,01
71,81
127,64
1%
86,62
28,58
184,82
10,75
19,16
104,20
15,87
42,19
58,59
87,11
0,2%
1918,78
815,91
5109,37
1052,84
1435,79
2840,00
448,21
1244,11
557,86
3607,40
1%
1566,05
648,00
3884,06
861,16
1216,47
345,63
1049,64
532,25
1830,28
0,2%
174,87
1,18
1525,29
8,16
55,36
6,95
21,28
77,41
10,89
2393,00
55,00
1%
128,13
0,96
1431,36
3,82
19,15
26,00
4,48
15,84
68,68
8,00
0,2%
4568,64*
6120,10*
71673,60*
1549,25*
1486,76*
9143,00*
1333,73
4851,45
5614,18
14945,45
1%
3442,20*
3598,53*
50087,64*
1044,54*
1001,46*
6316,00*
1042,87
3754,01
4946,58
8884,42
0,2%
-
-
-
-
-
-
2828,90
9908,12
2486,81
1148,65
1%
-
-
-
-
-
-
2190,43
8756,54
2336,58
846,88
0,2%
115,98
0,00
19,19
83,34
259,63
527,00
0,00
4422,86
28,62
69,63
1%
61,94
0,00
2,01
77,83
238,16
492,80
0,00
4328,29
25,34
51,41
Źródło: opracowanie RZGW Kraków
*wartości dla użytków rolnych
**w zakres Wisły krakowskiej wchodzą zlewnie rzek aglomeracji krakowskiej, Skawinki oraz Szreniawy, opracowane w ramach POPGW, w zakres Wisły sandomierskiej
wchodzą zlewnie Opatówki, Łęgu oraz Trześniówki, opracowane w ramach POPGW.
Ocena ryzyka 7
powodziowego
WAŻNE INFORMACJE
Mapy ryzyka powodziowego (MRP) sporządzone
zostały
dla
obszarów
narażonych
na
niebezpieczeństwo powodzi (ONNP), wskazanych we
wstępnej ocenie ryzyka powodziowego (WORP). W
dniu
15
kwietnia
2015
roku
opublikowano
zweryfikowane
i
ostateczne
mapy
ryzyka
powodziowego.
W
celu
poszerzenia
obszaru
podlegającego analizie ryzyka przełożono materiał
zgromadzony w ramach POPGW wg. metodyki PZRP.
Głównym celem analizy ryzyka powodziowego było
przedstawienie poziomu ekspozycji mieszkańców
terenów zagrożonych powodzią, zlokalizowanego
majątku i dóbr kultury narażonych na zniszczenie
oraz obiektów stanowiących potencjalne źródło
zagrożenia dla środowiska. Informacje te uzupełniono
o wartości potencjalnych strat powodziowych i stanowią
podstawę dla opracowania Planu zarządzania ryzykiem
powodziowym dla obszarów dorzeczy i regionów
wodnych.
Zgromadzone dane pozwolą na ocenę ryzyka
powodziowego w odniesieniu do zdrowia i życia ludzi,
środowiska, dziedzictwa kulturowego i działalności
gospodarczej. Zgodnie z założeniami Dyrektywy
Powodziowej, ograniczenie skutków powodzi wobec
tych obiektów decyduje o efektywności całego
PZRP.
Określono
również
średnie
roczne
straty
powodziowe (AAD), dla Regionu Wodnego Górnej
Wisły wynoszą one ok. 1,726 mld zł.
Ocena ryzyka powodziowego
7 Ocena ryzyka powodziowego
Oceniając ryzyko powodziowe posłużono się mapami ryzyka powodziowego (MRP) powstałymi
w ramach projektu ISOK. Analizy programów inwestycyjnych (API) wykonane w ramach „Programu
ochrony przed powodzią w dorzeczu Górnej Wisły” (POPGW) nie uwzględniały ryzyka powodziowego,
ograniczając się tylko do wyznaczenia stref zagrożenia powodzią. Z tego powodu podjęto działania,
mające na celu uzupełnienie analiz ryzyka powodziowego o obszary opracowań API wg metodyki
przyjętej w Metodyce opracowania planów zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszarów
dorzeczy i regionów wodnych.
7.1 Wnioski z analiz map ryzyka powodziowego
Mapy zagrożenia powodziowego (MZP) i mapy ryzyka powodziowego (MRP) zostały sporządzone na
podstawie ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (tekst jednolity Dz. U. z 2015 r. poz. 469) oraz
na podstawie rozporządzenia Ministra Środowiska, Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki
Morskiej, Ministra Administracji i Cyfryzacji oraz Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 21 grudnia 2012
r. w sprawie opracowywania map zagrożenia powodziowego oraz map ryzyka powodziowego (Dz. U.
z 2013 r. poz. 104).
Za opracowanie map zagrożenia powodziowego i map ryzyka powodziowego, zgodnie z ustawą,
odpowiada Prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej.
Uzupełnieniem map zagrożenia powodziowego są mapy ryzyka powodziowego, określające wartości
potencjalnych strat powodziowych oraz przedstawiające obiekty narażone na zalanie w przypadku
wystąpienia powodzi o określonym prawdopodobieństwie wystąpienia. Są to obiekty, które pozwolą na
ocenę ryzyka powodziowego dla zdrowia i życia ludzi, środowiska, dziedzictwa kulturowego
i działalności gospodarczej, czyli grupy, dla których należy ograniczyć negatywne skutki powodzi
zgodnie z celami Dyrektywy Powodziowej.
W celu sporządzenia map ryzyka powodziowego, na obszary przedstawione na mapach zagrożenia
powodziowego, zostały naniesione takie elementy jak:

szacunkowa liczba ludności zamieszkującej obszar zagrożony;

budynki mieszkalne oraz obiekty o szczególnym znaczeniu społecznym (tj. szpitale,
szkoły, przedszkola, hotele, centra handlowe i inne) - dla których głębokość wody wynosi
> 2 m oraz < 2 m (graniczna wartość głębokości wody – 2 m została przyjęta w związku
z przyjętymi przedziałami głębokości wody i ich wpływu na stopień zagrożenia dla ludności
i obiektów budowlanych;

obszary i obiekty zabytkowe;

obszary chronione tj. ujęcia wód, strefy ochronne ujęć wody, kąpieliska, obszary ochrony
przyrody;

potencjalne ogniska zanieczyszczeń wody, w przypadku wystąpienia powodzi tj. zakłady
przemysłowe, oczyszczalnie ścieków, przepompownie ścieków, składowiska odpadów,
cmentarze;

wartości potencjalnych strat dla poszczególnych klas użytkowania terenu, tj. tereny
zabudowy mieszkaniowej, tereny przemysłowe, tereny komunikacyjne, lasy, tereny
rekreacyjno-wypoczynkowe, użytki rolne, wody.
Wersje kartograficzne map ryzyka powodziowego zostały przygotowane w dwóch zestawach
tematycznych:

negatywne konsekwencje dla ludności oraz wartości potencjalnych strat powodziowych;

negatywne konsekwencje
gospodarczej.
dla
środowiska,
dziedzictwa
kulturowego
i działalności
74
Mapy zagrożenia powodziowego i mapy ryzyka powodziowego stanowią podstawę dla racjonalnego
planowania przestrzennego na obszarach zagrożonych powodzią, a tym samym dla ograniczania
negatywnych skutków powodzi.
Każdy obywatel może sprawdzić, czy zamieszkuje obszar zagrożony powodzią, a jeśli tak, to jak
bardzo jest zagrożony. Udostępnienie informacji o obszarach zagrożonych powodzią i poziomie tego
zagrożenia, jak również wskazanie jakie ryzyko wiąże się z wystąpieniem powodzi na danym
obszarze, z pewnością przyczyni się do podejmowania przez mieszkańców, jak również władze
lokalne, świadomych decyzji odnośnie lokalizacji inwestycji.
Zgodnie z zapisami Metodyki opracowania planów zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszarów
dorzeczy i regionów wodnych (KZGW 2013) poziomy ryzyka wynikające ze skali zagrożenia
powodziowego należy zdiagnozować dla (tzw. kategorii):

zdrowia i życia ludzi;

środowiska;

dziedzictwa kulturowego;

działalności gospodarczej.
Metodyka precyzuje również elementy (tzw. podkategorie), które należy uwzględnić dla każdej z ww.
kategorii. W oparciu o zapisy Metodyki określono wskaźniki związane z wrażliwością obszarów
zagrożonych powodzią, które odnoszą się do poszczególnych kategorii ryzyka.
7.2 Dodatkowe analizy
Rodzaj i zakres dodatkowych analiz przeprowadzonych w ramach opracowania MZP i MRP opisano
szczegółowo w rozdziale 6. Tabela 13 przedstawia strukturę historycznych strat powodziowych
w odniesieniu do Regionu Wodnego Górnej Wisły.
Tabela 13 Straty historyczne w Regionie Wodnym Górnej Wisły w podziale na poszczególne
powodzie historyczne [tys. zł]
Region Wodny
Górnej Wisły
Obszar Dorzecza
Wisły
1962
0
600
1963
0
1 200
1979
b.d.
503 921
1980
74 794
74 794
1985
0
0
1995
0
0
1996
bd
0
1997
59 644
69 114
1998
0
3 270
1999
0
664
2001
11 898
372 514
2003
0
634
2004
12 052
13 263
2005
0
16 343
2006
0
1 521
2007
0
40
2008
0
0
Straty finansowe w powodziach historycznych
[tys. zł]
Obszar
75
Region Wodny
Górnej Wisły
Obszar Dorzecza
Wisły
2009
4 258
32 716
2010
1 348 854
1 697 816
2011
0
2 946
Obszar
7.3 Wyniki analiz map ryzyka powodziowego
Efektem analiz map ryzyka powodziowego jest syntetyczne zestawienie obszarów zagrożonych
w wielowariantowym ujęciu różnych form użytkowania terenu. Poniżej zamieszczono porównawczą
charakterystykę Regionu Wodnego Górnej Wisły oraz obszaru dorzecza w ujęciu:
1. Obszarów zagrożonych powodzią (zagrożenie dla zdrowia i życia ludzi, środowiska,
dziedzictwa kulturowego).
2. Obszarów zagrożonych powodzią dla działalności gospodarczej.
3. Potencjalnych strat finansowych wynikających z zagrożenia powodzią.
Tabela 14 Charakterystyka obszarów zagrożonych powodzią (zagrożenie dla zdrowia i życia
ludzi, środowiska, dziedzictwa kulturowego) w ujęciu Regionu Wodnego Górnej Wisły
i obszaru dorzecza
Region Wodny
Górnej Wisły
Obszar
Dorzecza Wisły
0,20%
145 351
501 137
1%
115 475
411 047
10%
66 654
271 666
0,20%
181 311
413 353
1%
8 5721
153 741
10%
12 362
29 453
0,20%
189
461
1%
92
169
10%
15
30
0,20%
203
285
1%
118
161
10%
29
41
0,20%
130
225
1%
80
140
10%
10
30
0,20%
53
215
1%
14
58
10%
6
22
Obszar
Powierzchnia
Zagrożenie dla
zdrowia i życia ludzi
Obszary zagrożenia
powodziowego [ha]
Liczba mieszkańców
na obszarach
zagrożenia
powodziowego [os]
Obiekty użyteczności
społecznej [szt]
Zagrożenie dla
środowiska
Zagrożenie dla
dziedzictwa
kulturowego
Obiekty stanowiące
duże zagrożenie dla
środowiska [szt]
Obiekty stanowiące
potencjalne
zagrożenie dla
środowiska [szt]
Obiekty cenne
kulturowo [szt]
76
Tabela 15 Charakterystyka obszarów zagrożonych powodzią (zagrożenie dla działalności
gospodarczej) w ujęciu Regionu Wodnego Górnej Wisły
Region Wodny
Górnej Wisły
Obszar Dorzecza
Wisły
0,20%
5 228
10 913
1%
2 769
5 711
10%
489
1 330
0,20%
1 247
1 970
1%
838
1 196
10%
304
449
0,20%
840
1 792
1%
470
850
10%
111
269
0,20%
12 241
71 866
1%
10 584
57 758
10%
7 746
36 922
0,20%
911
2 611
1%
744
1 923
10%
334
949
0,20%
59 556
133 421
1%
43 329
96 673
10%
17 248
45 865
0,20%
57 375
255 387
1%
49 051
224 880
10%
33 493
166 018
0,20%
7 953
23 177
1%
7 690
22 056
10%
6 930
19 864
0,20%
13 389 430
36 768 958
1%
6 853 483
18 772 971
10%
1 203 306
4 538 566
0,20%
7 641 756
12 846 002
1%
5 126 557
7 608 958
10%
1 846 485
2 909 764
0,20%
3 661 955
7 813 480
1%
2 050 653
3 705 954
10%
483 211
1 172 471
0,20%
979
5 749
1%
847
4 621
10%
620
2 954
0,20%
46 480
133 151
Obszar
Tereny zabudowy
mieszkaniowej
Tereny
przemysłowe
Tereny
komunikacyjne
Lasy
Tereny rekreacyjno
-wypoczynkowe
Grunty orne
Użytki zielone
Tereny pozostałe
Wartość majątku [tys. zł]
Tereny zabudowy
mieszkaniowej
Tereny
przemysłowe
Tereny
komunikacyjne
Lasy
Tereny
77
Region Wodny
Górnej Wisły
Obszar Dorzecza
Wisły
1%
37 942
98 054
10%
17 052
48 423
0,20%
85 046
190 525
1%
61 874
138 050
10%
24 630
65 495
0,20%
38 671
172 130
1%
33 060
151 569
10%
22 574
111 896
0,20%
b.d.
b.d.
1%
b.d.
b.d.
10%
b.d.
b.d.
0,20%
24 864 315
57 929 995
1%
14 164 416
30 480 176
10%
3 597 877
8 849 568
Obszar
Grunty orne
Użytki zielone
Tereny pozostałe
SUMA
78
Potencjalne straty finansowe dla poszczególnych form użytkowania terenu [tyś. zł]
Tereny zabudowy
mieszkaniowej
Tereny
przemysłowe
Tereny
komunikacyjne
Lasy
Tereny
Grunty orne
Użytki zielone
Obszar
Dorzecza Wisły
Zlewnia Wisły
sandomierskiej
Zlewnia Sanu
i Wisłoka
Zlewnia
Wisłoki
Zlewnia
Dunajca
Zlewnia Raby
Zlewnia Wisły
krakowskiej
Obszar
Zlewnia Skawy
i Soły
Region Wodny
Górnej Wisły
Tabela 16 Potencjalne straty finansowe wynikające z zagrożenia powodzią w ujęciu zlewni planistycznych Regionu Wodnego Górnej Wisły oraz
Dorzecza Wisły
0,2%
4 381 265
328 356
302 684
439 425
914 928
475 058
1 564 943
355 871
11 699 830
1%
2 113 216
129 736
165 928
145 925
414 348
225 648
772 927
258 702
5 634 376
10%
367 607
14 682
36 144
5 680
80 864
13 184
65 545
151 508
1 264 517
0,2%
3 495 222
104 164
240 413
303 675
367 178
584 579
1 355 520
539 694
5 357 533
1%
2 321 241
37 435
142 983
203 469
195 025
376 730
932 550
433 049
3 264 695
10%
788 924
15 122
86 307
22 939
51 621
79 912
319 685
213 338
1 162 313
0,2%
315 600
8 746
16 045
27 776
54 902
41 763
120 240
46 127
646 679
1%
173 048
4 122
6 092
11 487
25 359
22 765
66 581
36 640
306 990
10%
40 717
858
2 514
1 328
6 551
4 033
9 511
15 923
98 692
0,2%
979
60
34
77
129
103
360
216
5 758
1%
847
49
32
57
115
91
301
203
4 630
10%
620
33
28
33
84
72
194
176
2 968
0,2%
46 480
2 151
5 180
1 974
4 218
5 188
25 531
2 236
133 152
1%
37 942
1 749
4 282
1 734
2 416
4 529
21 018
2 214
98 054
10%
17 052
395
1 952
165
1 334
1 344
9 759
2 103
48 423
0,2%
85 049
861
2 403
3 116
4 385
8 189
60 981
5 114
190 580
1%
61 874
467
1 611
1 865
3 663
5 413
44 308
4 546
138 097
10%
24 630
126
1 039
593
2 256
2 420
14 860
3 336
65 536
0,2%
38 671
746
4 175
1 447
3 008
2 503
16 019
10 772
172 222
1%
33 061
581
3 902
968
2 571
1 873
12 696
10 470
151 667
Zlewnia
Dunajca
Zlewnia
Wisłoki
Zlewnia Sanu
i Wisłoka
Zlewnia Wisły
sandomierskiej
348
3 460
564
1 772
1 098
5 978
9 355
112 012
0,2%
b.d.
b.d.
b.d.
b.d.
b.d.
b.d.
b.d.
b.d.
b.d.
Tereny pozostałe
1%
b.d.
b.d.
b.d.
b.d.
b.d.
b.d.
b.d.
b.d.
b.d.
10%
b.d.
b.d.
b.d.
b.d.
b.d.
b.d.
b.d.
b.d.
b.d.
0,2%
8 363 266
445 083
570 935
777 492
1 348 748
1 117 384
3 143 594
960 029
18 205 754
Potencjalne straty finansowe dla poszczególnych form
użytkowania terenu [%]
SUMA
1%
4 741 229
174 140
324 831
365 504
643 499
637 049
1 850 382
745 825
9 598 509
10%
1 262 123
31 563
131 442
31 300
144 482
102 062
425 533
395 740
2 754 461
Tereny zabudowy
mieszkaniowej
0,2%
37,44%
7,49%
6,91%
10,03%
20,88%
10,84%
35,72%
8,12%
-
1%
37,49%
6,14%
7,85%
6,91%
19,61%
10,68%
36,58%
12,24%
-
10%
29,05%
3,99%
9,83%
1,55%
22,00%
3,59%
17,83%
41,21%
-
Tereny
przemysłowe
0,2%
65,19%
2,98%
6,88%
8,69%
10,51%
16,73%
38,78%
15,44%
-
1%
71,04%
1,61%
6,16%
8,77%
8,40%
16,23%
40,17%
18,66%
-
10%
67,80%
1,92%
10,94%
2,91%
6,54%
10,13%
40,52%
27,04%
-
Tereny
komunikacyjne
0,2%
48,80%
2,77%
5,08%
8,80%
17,40%
13,23%
38,10%
14,62%
-
1%
56,36%
2,38%
3,52%
6,64%
14,65%
13,16%
38,48%
21,17%
-
10%
41,24%
2,11%
6,17%
3,26%
16,09%
9,90%
23,36%
39,11%
-
0,2%
16,91%
6,17%
3,50%
7,90%
13,14%
10,50%
36,75%
22,05%
-
Lasy
1%
18,19%
5,84%
3,76%
6,68%
13,58%
10,68%
35,49%
23,96%
-
10%
20,77%
5,32%
4,49%
5,30%
13,51%
11,59%
31,31%
28,48%
-
Tereny
0,2%
34,45%
4,63%
11,15%
4,25%
9,08%
11,16%
54,93%
4,81%
-
1%
38,08%
4,61%
11,29%
4,57%
6,37%
11,94%
55,40%
5,83%
-
10%
34,91%
2,32%
11,44%
0,96%
7,83%
7,88%
57,23%
12,34%
-
Obszar
Dorzecza Wisły
Zlewnia Raby
22 574
Obszar
Zlewnia Skawy
i Soły
10%
Region Wodny
Górnej Wisły
Zlewnia Wisły
krakowskiej
Zlewnia Wisły
krakowskiej
Zlewnia
Dunajca
Zlewnia
Wisłoki
Zlewnia Sanu
i Wisłoka
Zlewnia Wisły
sandomierskiej
44,57%
1,01%
2,83%
3,66%
5,16%
9,63%
71,70%
6,01%
-
Grunty orne
1%
44,74%
0,75%
2,60%
3,01%
5,92%
8,75%
71,61%
7,35%
-
10%
37,52%
0,51%
4,22%
2,41%
9,16%
9,83%
60,33%
13,54%
-
0,2%
22,36%
1,93%
10,80%
3,74%
7,78%
6,47%
41,42%
27,86%
-
Użytki zielone
1%
21,71%
1,76%
11,80%
2,93%
7,78%
5,67%
38,40%
31,67%
-
10%
20,07%
1,54%
15,33%
2,50%
7,85%
4,86%
26,48%
41,44%
-
0,2%
b.d.
b.d.
b.d.
b.d.
b.d.
b.d.
b.d.
b.d.
-
Tereny pozostałe
1%
b.d.
b.d.
b.d.
b.d.
b.d.
b.d.
b.d.
b.d.
-
10%
b.d.
b.d.
b.d.
b.d.
b.d.
b.d.
b.d.
b.d.
-
Obszar
Dorzecza Wisły
Zlewnia Skawy
i Soły
0,2%
Obszar
Zlewnia Raby
Region Wodny
Górnej Wisły
Wartości strat dla regionu wodnego i obszaru dorzecza określone zostały na podstawie danych w układzie administracyjnym (gminy), dlatego traktować je
należy, jako orientacyjne.
gdzie:
 obszar 0,2% - obszar, na którym prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest niskie i wynosi średnio raz na 500 lat (Q 0,2%);
 obszar średnio 1% - obszar, na którym prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest średnie i wynosi raz na 100 lat (Q 1%);
 obszar 10% - obszar, na którym prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest wysokie i wynosi średnio raz na 10 lat (Q 10%).
7.4 Wyniki analiz
o POPGW
ryzyka
powodziowego
w oparciu
Tabela 17 przedstawia obszary zagrożone powodzią w Regionie Wodnym Górnej Wisły (z podziałem
na kategorie) na podstawie Analiz Programów Inwestycyjnych (API).
Tabela 17 Charakterystyka obszarów zagrożonych powodzią – powierzchnia na podstawie
analiz programów inwestycyjnych
Region Wodny
Górnej Wisły
Obszar
0.2%
Powierzchnia
Obszary zagrożenia
powodziowego [ha]
1%
0.2%
Zagrożenie dla
zdrowia i życia
ludzi
1%
0.2%
137 272
Liczba mieszkańców na
obszarach zagrożenia
powodziowego[os.]
Obiekty użyteczności społecznej
[szt.]*
1%
Zagrożenie dla
środowiska
0.2%
1%
173 996
232 646
119 370
4 864
2 469
Obiekty stanowiące duże
zagrożenie dla środowiska [szt.]**
2 696
1 177
Źródło: opracowanie RZGW Kraków
* budynki transportu, łączności, handlowo-usługowe, biurowe, ochrony zdrowia, opieki socjalnej, oświaty, nauki,
kultury, sportu, sakralne, inne;
** budynki przemysłowe, magazynowe, zbiorniki, silosy, zakłady posiadające Zintegrowane Pozwolenia
Wodnoprawne.
82
Analiza obecnego 8
systemu zarządzania
ryzykiem
powodziowym
WAŻNE INFORMACJE
Na potrzeby opracowania PZRP przeprowadzono
w 2012 r. analizę obecnego systemu zarządzania
ryzykiem
powodziowym,
w
której
poddano
przeglądowi zarówno techniczne, jak i nietechniczne
środki ochrony przeciwpowodziowej. Analiza stanu
technicznego budowli hydrotechnicznych wykazała
poprawiający się stan urządzeń stale piętrzących wodę
oraz pogarszający się stan urządzeń czasowo
piętrzących
wodę
(gł.
wałów
powodziowych).
W zakresie środków nietechnicznych przyjrzano się:
 obecnym
metodom
monitoringu,
prognozowania i ostrzegania przed powodzią,
 systemowi zarządzania kryzysowego,
 praktyce planowania przestrzennego,
 realizacji programów małej retencji,
 poziomowi świadomości służb i zagrożonych
instytucji, firm i mieszkańców.
Źródłem informacji na temat planowanych działań
z zakresu
ochrony
przeciwpowodziowej
był
m.in. opracowany na zlecenie Prezesa KZGW
MasterPlan dla obszaru dorzecza Wisły. Jest to
dokument strategiczny o nadrzędnym znaczeniu dla
innych krajowych i regionalnych planów i programów
sektorowych, opracowany w wyniku ustaleń Polski
z Komisją
Europejską
odnośnie
planowania
strategicznego w gospodarce wodnej.
Na podstawie tej analizy przedstawiono diagnozę
problemów oraz płynące z niej wnioski. Dotyczą one
przede wszystkim pominięcia działań nietechnicznych
i instrumentów w zarządzaniu ryzykiem powodziowym,
niewystarczających nakładów na bieżące utrzymanie
majątku, wysokiego stopnia generalizacji obszaru
prognoz i ostrzeżeń, mało efektywnej struktury
instytucjonalnej oraz braku powiązania planowania
przestrzennego z zagrożeniem powodziowym.
8 Analiza obecnego systemu zarządzania ryzykiem
powodziowym
8.1 Programy ochrony przed powodzią
Administracja państwowa i samorządowa, zgodnie z zapisami ustawy Prawo wodne z dnia 18 lipca
2001 r., zobowiązana jest realizować zadania związane z ochroną przeciwpowodziową. Wiąże się to
m.in. z wykonywaniem dokumentacji planistyczno-programowych. Przez organy administracji
rządowej i samorządowej opracowywane są dokumenty o charakterze programów – strategii,
stanowiące podstawę do realizacji inwestycji lub działań bezinwestycyjnych, w tym także z zakresu
Źródłem informacji do przeprowadzonych analiz na temat planowanych działań z zakresu ochrony
przeciwpowodziowej były m.in.:
1. Master Plany dla dorzeczy;
Programy krajowe;
Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko;
Operacyjne programy ochrony przed powodzią dla województw;
Oceny stanu zabezpieczenia przeciwpowodziowego dla województw;
Programy małej retencji dla województw;
Inne projekty, programy, analizy, koncepcje sformułowane w celu budowy, modernizacji lub
remontu urządzeń wodnych służących ochronie przeciwpowodziowej.
Szczególnie istotnym źródłem informacji służącym analizie systemu zarządzania ryzykiem
powodziowym był Program Ochrony przed Powodzią w dorzeczu Górnej Wisły. Dokumenty
realizowane w ramach POPGW wymieniono w rozdziale 2.2.
W latach 2001-2008 dyrektor RZGW w Krakowie opracował i zatwierdził 6 studiów ochrony
przeciwpowodziowej, obejmujących większość istotnych dla ochrony przeciwpowodziowej zlewni
w Regionie Wodnym Górnej Wisły. Kolejne 6 studiów wykonanych zostało w latach 2009-2011 dla
najbardziej zagrożonych zlewni w obszarze Górnej Wisły, już w oparciu o standardy map zagrożenia
powodziowego wymagane przez Dyrektywę Powodziową i określone w metodyce sporządzania tych
map przyjętej przez KZGW.
Studia ochrony przeciwpowodziowej wykonane w latach 2001-2008:
1. "Studium określające granice obszarów bezpośredniego zagrożenia powodzią dla terenów
nieobwałowanych w zlewni Soły” stanowiące I etap studium ochrony przeciwpowodziowej;
„Studium określające granice obszarów bezpośredniego zagrożenia powodzią dla terenów
nieobwałowanych w zlewni Skawy” stanowiące I etap studium ochrony przeciwpowodziowej;
nieobwałowanych w zlewni Górnego Dunajca do ujścia Popradu” stanowiące I etap studium
ochrony przeciwpowodziowej;
nieobwałowanych w zlewni Dolnego Dunajca od ujścia Popradu” stanowiące I etap studium
ochrony przeciwpowodziowej;
nieobwałowanych w zlewni Wisłoki” stanowiące I etap studium ochrony przeciwpowodziowej;
Studium określające granice obszarów bezpośredniego zagrożenia powodzią dla terenów
nieobwałowanych w zlewni Wisłoka do przekroju zaporowego zbiornika Besko".
Studia ochrony przeciwpowodziowej wykonane w latach 2009-2011:
1. I etap studium ochrony przeciwpowodziowej w zlewni Nidy - "Wyznaczenie stref zagrożenia
powodziowego w zlewni Nidy jako integralny element studium ochrony przeciwpowodziowej";
I etap studium ochrony przeciwpowodziowej w zlewni rzeki Czarnej Staszowskiej - "Wyznaczenie
stref zagrożenia powodziowego w zlewni rzeki Czarnej Staszowskiej na odcinku od zapory
Chańcza do ujścia rzeki Czarna Staszowska do Wisły jako integralny element studium
ochrony przeciwpowodziowej";
I etap studium ochrony przeciwpowodziowej w zlewni Sanu - "Wyznaczenie obszarów
bezpośredniego zagrożenia powodzią w zlewni Sanu jako integralny element studium ochrony
przeciwpowodziowej"”
I etap studium ochrony przeciwpowodziowej w zlewni Raby - "Wyznaczenie obszarów
bezpośredniego zagrożenia powodzią w zlewni Raby jako integralny element studium ochrony
przeciwpowodziowej";
I etap studium ochrony przeciwpowodziowej – „Określenie zagrożenia powodziowego w zlewni
Wisłoka” aktualizacja "Studium określającego granice obszarów bezpośredniego zagrożenia
powodzią dla terenów nieobwałowanych w zlewni Wisłoka do przekroju zaporowego zbiornika
Besko";
I etap studium ochrony przeciwpowodziowej – „Określenie zagrożenia powodziowego w zlewni
Wisłoki” – aktualizacja w granicach województwa podkarpackiego "Studium określającego
granice obszarów bezpośredniego zagrożenia powodzią dla terenów nieobwałowanych
w zlewni Wisłoki ".
Wśród innych opracowań planistyczno-programowych obejmujących zagadnienia ochrony przed
powodzią realizowanych przez Regionalne Zarządy Gospodarki Wodnej w Regionie Wodnym Górnej
Wisły należy wymienić:
1. Projekt „Zagrożenia powodziowe powstałe w wyniku katastrof budowli piętrzących”,
prowadzony przez RZGW Kraków, który może mieć istotne znaczenie dla przygotowywanych
planów zarządzania ryzykiem powodziowym z uwagi na przygotowanie metodycznych
podstaw dla analiz ekstremalnych zjawisk powodziowych wywołanych przez awarie obiektów
piętrzących.
Projekt „Opracowanie systemu informatycznego PLUSK dla wspólnych polsko-słowackich wód
granicznych na potrzeby Ramowej Dyrektywy Wodnej i Dyrektywy Powodziowej” prowadzony
przez RZGW Kraków we współpracy z partnerem słowackim, którego efekty będzie można
wykorzystać w działaniach informacyjno-edukacyjnych związanych z wdrażaniem planów
zarządzania ryzykiem powodziowym.
„Program budowy zbiornika wodnego Świnna Poręba w latach 2006-2013” – RZGW w Krakowie.
„Projekt budowy zbiornika wodnego Kąty-Myscowa” – RZGW w Krakowie.
Projekt „Przywrócenia drożności korytarza ekologicznego doliny rzeki Biała Tarnowska”.
Projekt „Przywrócenia drożności korytarza ekologicznego rzeki Wisłoki i jej dopływów”.
Wojewodowie wszystkich województw na terenie dorzecza Wisły zrealizowali swoje zadania
w zakresie przygotowania dokumentów związanych z ochroną przeciwpowodziową tj. opracowywali
dwa dokumenty dla obszaru każdego województwa:
1. „Ocenę stanu zabezpieczenia przeciwpowodziowego dla województwa”:

Ocena stanu zabezpieczenia przeciwpowodziowego województwa śląskiego.

Ocena stanu zabezpieczenia przeciwpowodziowego województwa małopolskiego.

Ocena stanu zabezpieczenia przeciwpowodziowego województwa podkarpackiego.

Ocena stanu zabezpieczenia przeciwpowodziowego województwa świętokrzyskiego.

Ocena zagrożenia powodziowego na terenie województwa lubelskiego oraz organizacja
„Operacyjne programy ochrony przed powodzią dla województwa”:
85

Plan operacyjny ochrony przed powodzią województwa śląskiego;

Plan operacyjny ochrony przed powodzią województwa małopolskiego;

Plan operacyjny ochrony przed powodzią województwa podkarpackiego;

Plan operacyjny ochrony przed powodzią województwa świętokrzyskiego;

Plan operacyjny ochrony przed powodzią województwa lubelskiego.
Administracja samorządowa szczebla wojewódzkiego ma za zadanie opracowanie dla
poszczególnych województw programów małej retencji. Nie są to programy ograniczone wyłącznie do
ochrony przeciwpowodziowej, przeciwnie, powódź jest tylko jednym z zadań gospodarki wodnej
przypisywanych planowanym obiektom obok zaopatrzenia w wodę, energetyki wodnej, rolnictwa
i rekreacji.
Dyrekcja Generalna Lasów Państwowych opracowała projekt związany z podnoszeniem
bezpieczeństwa powodziowego poprzez zwiększanie naturalnej retencji w lasach, który obejmuje
także Region Wodny Górnej Wisły:

„Zwiększanie możliwości retencyjnych oraz
w ekosystemach leśnych na terenach nizinnych”.

„Przeciwdziałanie skutkom odpływu wód opadowych na terenach górskich. Zwiększenie
retencji i utrzymanie potoków oraz związanej z nimi infrastruktury w dobrym stanie”.
przeciwdziałanie
powodzi
i suszy
Plany i programy koncentrują się na etapie prewencji i ochrony, a proponowane rozwiązania skupiają
się na jednej grupie działań mającej na celu ograniczanie zagrożenia powodziowego.
8.2 Techniczne środki ochrony przeciwpowodziowej i ich
stan techniczny
Stan techniczny budowli wodnych w Polsce jest analizowany przede wszystkim przez:

Główny Urząd Nadzoru Budowalnego (GUNB);

Państwowa Służba do spraw Bezpieczeństwa Budowli Piętrzących (PSBBP).
Zbiorniki retencyjne
Zbiornik jest obiektem, utworzonym przez powiązane ze sobą funkcjonalnie budowle. Analizie
3
poddano zbiorniki o pojemności powyżej 3 mln m . W dorzeczu Wisły jest 10 zbiorników istotnych dla
ochrony przeciwpowodziowej. Zestawienie przedstawia Tabela 18.
Tabela 18 Zbiorniki istotne dla ochrony przeciwpowodziowej w Regionie Wodnym Górnej Wisły
Dane dotyczące zbiorników stanowiących infrastrukturę przeciwpowodziową
Pojemność zbiorników
Obszar
RZGW
Nazwa
zbiornika
Użytkowa
Rodzaj
Maksymalna
lato
zima
mln m
Kraków
Powodziowa
lato
Powierzchnia
całkowita
zima
3
ha
Zb. Besko
retencyjny
13,71
6,20
7,77
6,31
7,77
126
Zb. Chańcza
retencyjny
23,78
19,00
19,00
9,57
9,57
455
Zb.
Czorsztyn
retencyjny
231,90
132,80
132,80
63,30
63,30
1 226
Zb.
retencyjny
141,74
85,31
91,14
33,84
28,04
1100
86
Dane dotyczące zbiorników stanowiących infrastrukturę przeciwpowodziową
Pojemność zbiorników
Obszar
RZGW
Nazwa
zbiornika
Użytkowa
Rodzaj
Powodziowa
Maksymalna
lato
zima
mln m
lato
Powierzchnia
całkowita
zima
3
ha
Dobczyce
Zb.
Klimkówka
retencyjny
42,53
30,34
32,36
10,00
8,00
291
Zb. Rożnów
retencyjny
155,77
39,2069,17
119,17
50-80
0,00
1530
Zb. Solina
retencyjny
472,00
225,70
275,70
50,00
0,00
b.d.
Zb. Tresna
retencyjny
102,70
53,47
61,85
39,45
31,07
964
Zb. Porąbka
retencyjny
27,19
19,47
19,47
4,58
4,58
333
Zb. Świnna
Poręba
retencyjny
160,84
85,74
85,74
60,06
60,06
1050
1372,16
727,20
845,00
357,11
212,39
7681
SUMA
Wszystkie zbiorniki retencyjne oprócz funkcji przeciwpowodziowej spełniają inne – służą głównie
energetyce, i zaopatrzeniu w wodę ludności a ponadto wykorzystywane są dla potrzeb, przemysłu,
rolnictwa, żeglugi oraz rekreacji. Należy też zauważyć, że budowle tworzące zbiorniki są użytkowane
przez różne podmioty, co może rzutować na stan utrzymania tych obiektów i w konsekwencji na ich
stan bezpieczeństwa.
Wały przeciwpowodziowe
Obwałowania w Regionie Wodnym Górnej Wisły zlokalizowane są przede wszystkim wzdłuż głównych
rzek i ich dopływów, chronią centra największych miast a także w dużej mierze tereny o charakterze
rolniczym.
W przypadku wymienionej infrastruktury istotny wpływ na ocenę zagrożenia powodziowego i ochrony
przeciwpowodziowej regionu ma wiedza na temat stanu technicznego. Administratorzy obwałowań
mają obowiązek wykonywania zarówno rocznych przeglądów jak i pięcioletnich ocen stanu
technicznego obiektów budowlanych.
Wały przeciwpowodziowe administrowane są w imieniu poszczególnych Marszałków Województw
przez Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych.
Na podstawie „Wytycznych wykonywania okresowej kontroli stanu technicznego wału
przeciwpowodziowego” opracowanych przez Instytut Melioracji i Użytków Zielonych w Falentach,
Zarządy Melioracji wykonują okresowe przeglądy administrowanych wałów przeciwpowodziowych
w ciągu roku. Ocena stanu obwałowań jest wynikiem głównie wizji terenowej, natomiast dla uzyskania
pełnej wiedzy o faktycznym stanie technicznym wałów przeciwpowodziowych konieczne jest
przeprowadzenie okresowej (pięcioletniej) oceny stanu technicznego obwałowań. Tym bardziej, że
jest to obowiązek administratora budowli wynikający bezpośrednio z ustawy Prawo budowlane pkt. 2
art. 62 ust. 1.
Na podstawie powyższych wytycznych przebadane wały przeciwpowodziowe
przyporządkowane do następujących kategorii stanu technicznego i bezpieczeństwa:

stan zagrożenia bezpieczeństwa;
zostały
87

stan mogący zagrażać bezpieczeństwu;

stan techniczny dobry, niezagrażający bezpieczeństwu.
Analizując zbiorcze dane można stwierdzić, iż w regionie górnej Wisły znajduje się blisko 3 000 km
obwałowań, z czego aż 67% usytuowanych jest na terenie województwa małopolskiego, 23%
województwa podkarpackiego a niecałe 9% w obrębie województwa świętokrzyskiego. Udział
procentowy obwałowań dla województwa śląskiego oraz lubelskiego łącznie nie przekracza 2%
w regionie wodnym górnej Wisły.
Dane z przeprowadzonych kontroli w wybranych województwach położonych w Regionie Wodnym
Górnej Wisły zestawiono w Tabela 19.
Tabela 19 Stan wałów przeciwpowodziowych w wybranych województwach położonych
w Regionie Wodnym Górnej Wisły
km
Łączna
długość
wałów
km
%
km
Małopolskie
0,0
1 021,0
93
950,0
7
71,0
Podkarpackie
33,2
632,6
64
403
31
196,5
Śląskie
0,0
13,0
85
11,0
15
2.0
Świętokrzyskie
10,7
282,1
80
226,6
16
44,8
SUMA/ŚREDNIA
43.9
1 948,7
81
1 590,6
17
312,3
Województwo
Brak
oceny
zagrażać bezpieczeństwu
(1 i 2 stopień)
%
km
niezagrażający bezpieczeństwu
Źródło: Zarządy Melioracji i Urządzeń Wodnych (2013/2015r.)
Na taką niezadowalającą ocenę stanu technicznego obwałowań wpływ ma przede wszystkim ich wiek
oraz brak postępu prac modernizacyjnych obwałowań (ze względu na niewystarczające finansowanie
od lat tych zadań z Budżetu Państwa), Prowadzane na zlecenie Zarządów Melioracji badania
wykazały m.in. zbyt niski współczynnik zagęszczenia gruntu w korpusie wału w stosunku do wymagań
określonych normami dla tego typu budowli. Badania wykazały także niewystarczającą miąższość
warstwy nieprzepuszczalnej w podłożu wału przeciwpowodziowego (na terenie międzywala i zawala),
co może skutkować zwiększeniem zjawisk filtracyjnych takich jak sufozja czy przebicia hydrauliczne
i przez to zagrożeniem stateczności korpusu wału. Kolejną przyczyną tak złego stanu technicznego
jest osłabianie korpusu wałów w wyniku powodzi jakie miały ostatnio miejsce. Powyższe skutkuje
także niedostatecznym stanem techniczny przepustów wałowych. W prowadzonych ocenach
w regionie wodnym górnej Wisły na odcinkach obwałowań stwierdzono między innymi nieszczelności
przewodów śluz oraz klap zwrotnych.
Wpływ na obwałowania ma także otaczająca je przyroda. Niszczycielska działalność zwierząt, które
np. posiadają nory siedliskowe, w korpusie wałów oraz w podłożu stwarza niebezpieczeństwo dla
stateczności wałów, zwłaszcza w trakcie powodzi. W tym miejscu nie należy także zapominać
o negatywnym odziaływaniu mieszkańców zawala, objawiającym się m.in. rozjeżdżaniem korony wału,
przepędzaniem zwierząt gospodarskich w miejscach do tego nieprzeznaczonych, nie zachowywaniem
3 metrowego pasa odstępu od stopy wału przy uprawie gruntu, sadzeniem drzew i krzewów
w międzywalu oraz przy stopie wałów.
Ponadto należy zaznaczyć, iż ważnym elementem bezpieczeństwa przeciwpowodziowego
w przypadku wałów jest utrzymywanie odpowiedniej rzędnej przewyższenia korony ponad rzędne
zwierciadła wód charakterystycznych dla obwałowań o określonej klasie budowli. Bezpieczne
wzniesienie korony wału określa Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 kwietnia 2007 r.
w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budowle hydrotechniczne i ich
usytuowanie.(Dz. U. nr 86, poz. 579).
Zarządy Melioracji i Urządzeń Wodnych, administrujące na obszarze Regionu Wodnego Górnej Wisły,
na podstawie pięcioletnich ocen stanu technicznego obwałowań, wyłoniły szereg działań
inwestycyjnych niezbędnych dla utrzymania zagrożonych wałów. Lokalizację wałów, zgłoszonych do
listy inwestycji PZRP, wymagających przebudowy w zakresie dotrzymania dobrego stanu
technicznego przedstawiono na poniższej mapie (Rysunek 8). Działania te znajdują się na listach
inwestycji strategicznych zamieszczonych w kartach zlewni (załącznik 10.4)
88
Rysunek 8 Lokalizacja newralgicznych odcinków obwałowań, wymagających odtworzenia ich
funkcjonalności w ramach inwestycji wskazanych do realizacji w PZRP
8.3 Nietechniczne
przeciwpowodziowej
środki
ochrony
8.3.1 Monitoring, prognozowanie i ostrzeganie
System prognoz i ostrzeżeń hydrologicznych i meteorologicznych wchodzi w skład Krajowego
Systemu Zarządzania Kryzysowego. Krajowy System Zarządzania Kryzysowego w obrębie hydrologii
i meteorologii można w uproszczeniu rozdzielić między IMGW – PIB w zakresie prognoz i ostrzeżeń
oraz organy państwowe w zakresie zarządzania i reagowania.
Państwową służbę Hydrologiczno-Meteorologiczną pełni Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej
Państwowy Instytut Badawczy. Jej celem jest zapewnienie osłony hydrologiczno-meteorologicznej
rozumianej, jako zespół czynności polegających na wykonywaniu i udostępnianiu prognoz
meteorologicznych oraz hydrologicznych, mających na celu informowanie społeczeństwa
i administracji publicznej o zjawiskach meteorologicznych oraz hydrologicznych, a także ostrzeganie
przed nimi. System prognoz i ostrzeżeń realizowany w ramach Państwowej Służby Hydrologiczno
Meteorologicznej (PSHM) podzielony jest na dwa podsystemy: Centrum Hydrologicznej Osłony Kraju
IMGW-PIB i Centrum Meteorologicznej Osłony Kraju IMGW-PIB, w ramach, których działają Biura
Prognoz Hydrologicznych (BPH) i Meteorologicznych (BPM). Rolę koordynatora osłony
meteorologicznej pełni Centralne Biuro Prognoz Meteorologicznych w Krakowie. Koordynacją
działalności biur prognoz meteorologicznych w sytuacjach awaryjnych i w warunkach ekstremalnych,
związanych z prognozowanymi lub występującymi zjawiskami meteorologicznymi zajmuje się Centrum
Nadzoru Operacyjnego PSHM (CNO PSHM). CNO PSHM wykonuje również działania związane
z informowaniem kierownictwa IMGW-PIB oraz centralnych organów administracji państwowej
89
o przebiegu i prognozowanym rozwoju groźnych zjawisk meteorologicznych. Biura Prognoz
Hydrologiczne i Meteorologiczne, działają w oparciu o rejony osłony, w przypadku hydrologii, oparte
o podział zlewniowy i zlewnie rzeczne, a w meteorologii o podział administracyjny kraju
i województwa. Rejony osłony hydrologicznej i meteorologicznej nie pokrywają się z regionami
wodnymi wykorzystywanymi w zarządzaniu gospodarką wodną.
Obecnie w Polsce w ramach IMGW-PIB działa ponad 1 000 telemetrycznych stacji pomiarowoobserwacyjnych meteorologicznych i hydrologicznych. Dane uzyskiwane operacyjnie z telemetrycznej
sieci pomiarowo-obserwacyjnej są podstawą dla prowadzenia osłony hydrologiczno-meteorologicznej
obszaru Polski. Sieć telemetrycznych stacji składa się ze:

stacji synoptycznych I rzędu;

stacji synoptycznych II rzędu;

stacji klimatologicznych III rzędu;

stacji klimatologicznych IV rzędu;

stacji opadowych V rzędu;

stacji wodowskazowych I rzędu;

stacji wodowskazowych II rzędu.
Każdemu rzędowi stacji pomiarowo-obserwacyjnej przypisany jest odpowiedni do rangi zakres
obserwacji i pomiarów, w tym przekazywanych operacyjnie wodowskazowych i opadowych obserwacji
manualnych. W skład systemu detekcji zjawisk hydrometeorologicznych realizowanych przez IMGWPIB wchodzi także system radarów meteorologicznych, system detekcji wyładowań atmosferycznych,
jak również system produktów satelitarnych.
Sieć pomiarowa IMGW, pracująca na potrzeby osłony przeciwpowodziowej, składa się głównie
ze standardowych sygnalizujących posterunków opadowych i hydrometrycznych (wodowskazowych).
Wyjątkiem jest dorzecze Górnej Wisły, gdzie od 1995 roku wykorzystywana jest także automatyczna
sieć telemetryczna - system VISTEL. Informacja z sieci posterunków sygnalizujących dociera
w normalnych warunkach drogą radiową lub telefoniczną do Biur Prognoz IMGW jeden lub trzy razy
na dobę i jest ona przekazywana przez obserwatorów na podstawie wykonanych przez nich
obserwacji i pomiarów. Nowoczesne modele hydrologiczne wymagają możliwie częstej aktualizacji
danych. Można to zapewnić jedynie poprzez automatyzację sieci obserwacyjno-pomiarowej.
Województwa oraz znajdujące się w nich subregiony (część województwa obejmująca kilka powiatów
bądź krainę geograficzną) osłaniane są przez wyznaczone biuro prognoz meteorologicznych IMGWPIB. Prognozy są opracowywane na obszar kraju i poszczególne województwa, natomiast ostrzeżenia
meteorologiczne mogą być wydawane odrębnie dla każdego województwa lub subregionu.
Wyróżniono 79 subregionów, pokrywających cały obszar Polski. Granice obszarów osłanianych przez
poszczególne biura prognoz meteorologicznych nie pokrywają się z granicami regionów wodnych.
Opracowywane są prognozy krótkoterminowe na 48 godzin i średnioterminowe na 120 godzin.
Ostrzeżenia meteorologiczne opracowywane są niezależnie od prognoz meteorologicznych.
Ostrzeżenie meteorologiczne jest to prognoza warunków pogodowych, sprzyjających wystąpieniu
groźnego zjawiska ze wskazanym natężeniem, w przewidywanym czasie i miejscu. Ma na celu
wcześniejsze poinformowanie społeczeństwa, organów państwowych, służb odpowiedzialnych za
bezpieczeństwo ludzi oraz przygotowania się do prowadzenia akcji ratunkowych i zabezpieczających
działanie w czasie trwania i usuwania skutków groźnych zjawisk atmosferycznych. Jeśli prognoza daje
dużą pewność, że zostaną przekroczone wartości progowe specyficzne dla danego zagrożenia (np.
wielkość opadów, prędkość wiatru itd.) BPM opracowuje i wysyła ostrzeżenia meteorologiczne.
Ostrzeżenie meteorologiczne przesyłane do odbiorcy posiada stały, ustalony format. Zawiera również
część w formie depeszy SMS, która może być przekazywana do dalszej dystrybucji przez służby
dyżurne Centrum Zarządzania Kryzysowego (CZK). W celu realizacji przez służbę prognoz
meteorologicznych programu Regionalnego Systemu Ostrzegania (RSO), depesza ostrzeżenie
meteorologiczne zawiera informację SMS, która jest przekazywana przez służby dyżurne CZK do
telewizji i prezentowana na pasku informacyjnym.
Osłonę hydrologiczną kraju prowadzą określone jednostki organizacyjne IMGW-PIB. Wszystkie
produkty przygotowywane przez te jednostki są przekazywane do odbiorców na poziomie krajowym
90
i regionalnym (województwo, powiat, gmina). Centrum Nadzoru Operacyjnego PSHM w Warszawie
przekazuje informacje do centralnych organów administracji publicznej, m.in. do prezydenta kraju,
premiera, do poszczególnych ministerstw czy Krajowego Centrum Koordynacji Ratownictwa i Ochrony
Ludności. Natomiast biura prognoz hydrologicznych przekazują produkty hydrologiczne do centrów
zarządzania kryzysowego na poziomie województw, niekiedy do powiatów i gmin oraz do wszystkich
odbiorców zdefiniowanych w prawie. Każdy rejon osłaniany jest przez jedno z trzech biur prognoz
hydrologicznych IMGW-PIB. Ze względu na to, że rejony osłony są dużymi obszarami
o zróżnicowanych charakterach zlewni, wyróżniono w nich mniejsze jednostki - podrejony
hydrologiczne. Podrejony osłaniane są przez wyodrębnione w strukturze biur sekcje hydrologii
operacyjnej.
Do podstawowych produktów przekazywanych przez biura prognoz hydrologicznych i Centrum
Nadzoru Operacyjnego PSHM w normalnym stanie hydrologicznym należą:




komunikaty hydrologiczne;
biuletyny hydrologiczne;
prognozy hydrologiczne na podstawowe profile wodowskazowe;
Do podstawowych produktów przekazywanych w stanie zagrożenia i alarmu
hydrologicznego, oprócz produktów przekazywanych w stanie normalnym, należą;
 informacje o niebezpiecznym zjawisku oraz ostrzeżenia hydrologiczne;
 prognozy hydrologiczne na dodatkowe profile wodowskazowe;
 prognozy kulminacji fali wezbraniowej (m.in. wysokość i czas trwania).
Rysunek 9 Schemat sygnalizacji przeciwpowodziowej
Źródło: Opracowanie własne
91
8.3.2 Reagowanie na powódź i zarządzanie kryzysowe
Pojęcie zarządzania kryzysowego zawiera w sobie zarówno planowanie, organizowanie i kontrolę
przedsięwzięć związanych z fazą zapobiegania i przygotowania, jak i reagowania, a także
przedsięwzięcia związane z odbudową. W celu realizacji zadań z zakresu planowania cywilnego
organy administracji publicznej zobowiązane są do sporządzania określonej dokumentacji
planistycznej, w tym Planów zarządzania kryzysowego. Plany zarządzania kryzysowego opracowuje
się na poziomie kraju, województwa, powiatu i gminy.
System bezpieczeństwa i ochrony ludności w Polsce obejmuje:



Krajowy System Ratowniczo–Gaśniczy;
System Państwowego Ratownictwa Medycznego;
Obronę cywilną.
Na schemacie poniżej przedstawiono system zarządzania kryzysowego w kraju.
Rysunek 10 System zarządzania kryzysowego w kraju
Organami właściwymi w sprawach gospodarowania wodami są:





minister właściwy do spraw gospodarki wodnej;
Prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej - jako centralny organ administracji
rządowej, nadzorowany przez ministra właściwego do spraw gospodarki wodnej;
dyrektor regionalnego zarządu gospodarki wodnej - jako organ administracji rządowej
niezespolonej, podlegający Prezesowi Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej;
wojewoda;
organy jednostek samorządu terytorialnego.
Każdy z tych organów wykonuje określone zadania związane z ochroną przed zagrożeniem
powodziowym.
Centralnym organem administracji rządowej, właściwym w sprawach gospodarowania wodami,
a w szczególności w sprawach zarządzania wodami oraz korzystania z wód jest Prezes Krajowego
Zarządu Gospodarki Wodnej.
Organem administracji rządowej niezespolonej właściwym w sprawach gospodarowania wodami
w regionie wodnym jest dyrektor regionalnego zarządu gospodarki wodnej.
92
W ramach gospodarowania mieniem Skarbu Państwa, związanym z gospodarką wodną, dyrektor
regionalnego zarządu realizuje w imieniu Prezesa Krajowego Zarządu zadania związane
z utrzymaniem wód lub urządzeń wodnych oraz pełni funkcje inwestora w zakresie gospodarki wodnej
w regionie wodnym.
W celu zapewnienia prawidłowego gospodarowania wodami, w tym w szczególności ochrony
zasobów wodnych oraz ochrony ludzi i mienia przed powodzią, uzgodnienia z właściwym dyrektorem
regionalnego zarządu gospodarki wodnej wymagają: studium uwarunkowań i kierunków
zagospodarowania przestrzennego gminy, miejscowe plany oraz decyzje o warunkach zabudowy,
strategia rozwoju województwa w zakresie m.in. kształtowania zagospodarowania i użytkowania
terenami zagrożonymi powodzią, obszarów ochronnych zbiorników wód śródlądowych i obszarów
narażonych na niebezpieczeństwo powodzi.
Wojewoda odpowiada za wykonywanie polityki Rady Ministrów w województwie, a w szczególności:
zapewnia współdziałanie wszystkich organów administracji rządowej i samorządowej działających
w województwie i kieruje ich działalnością w zakresie zapobiegania zagrożeniu życia, zdrowia lub
mienia, a także zapobiegania klęskom żywiołowym i innym nadzwyczajnym zagrożeniom oraz
zwalczania i usuwania ich skutków, na zasadach określonych w odrębnych ustawach, dokonuje oceny
stanu zabezpieczenia przeciwpowodziowego województwa, opracowuje plan operacyjny ochrony
przed powodzią oraz ogłasza i odwołuje pogotowie i alarm przeciwpowodziowy.
Powiat (miasto na prawach powiatu) wykonuje określone ustawami zadania publiczne o charakterze
ponadgminnym w zakresie ochrony przeciwpowodziowej i zapobiegania innym nadzwyczajnym
zagrożeniom życia i zdrowia ludzi oraz środowiska. Do wyłącznej właściwości rady powiatu (rady
miasta na prawach powiatu) należy dokonywanie oceny stanu zabezpieczenia przeciwpowodziowego
powiatu. Starosta (prezydent miasta na prawach powiatu) opracowuje plan operacyjny ochrony przed
powodzią oraz ogłasza i odwołuje pogotowie oraz alarm przeciwpowodziowy.
Do zadań własnych gminy należą m.in. sprawy porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli oraz
ochrony przeciwpożarowej i przeciwpowodziowej, w tym wyposażenia i utrzymania gminnego
magazynu przeciwpowodziowego. Do wyłącznej właściwości rady gminy należy uchwalanie studium
uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz miejscowych planów
zagospodarowania przestrzennego. Ponadto wójt (burmistrz, prezydent miasta) opracowuje plan
operacyjny ochrony przed powodzią oraz ogłasza i odwołuje pogotowie i alarm przeciwpowodziowy.
Samorząd województwa wykonuje zadania o charakterze wojewódzkim określone ustawami,
m.in. w zakresie gospodarki wodnej, w tym ochrony przeciwpowodziowej, a w szczególności
wyposażenia i utrzymania wojewódzkich magazynów przeciwpowodziowych. Marszałek województwa
wykonuje prawa właścicielskie w stosunku do niektórych wód publicznych stanowiących własność
Skarbu Państwa. Do zadań marszałka województwa należy także:

programowanie, planowanie, nadzorowanie wykonywania urządzeń melioracji wodnych
szczegółowych, urządzeń melioracji wodnych podstawowych oraz utrzymywanie
urządzeń melioracji wodnych podstawowych;

prowadzenie ewidencji śródlądowych wód powierzchniowych, stanowiących własność
publiczną, istotnych dla regulacji stosunków wodnych na potrzeby rolnictwa, a także
ewidencji urządzeń melioracji wodnych oraz zmeliorowanych gruntów.
Istotnym elementem systemu zarządzania kryzysowego jest planowanie cywilne. Zadania z tym
związane obejmują:

przygotowanie planów zarządzania kryzysowego,

przygotowanie struktur uruchamianych w sytuacjach kryzysowych,

przygotowanie i utrzymywanie zasobów niezbędnych do wykonania zadań ujętych
w planie zarządzania kryzysowego,

utrzymywanie baz danych niezbędnych w procesie zarządzania kryzysowego,

przygotowanie rozwiązań na wypadek zniszczenia lub zakłócenia funkcjonowania
infrastruktury krytycznej,

zapewnienie spójności między planami zarządzania kryzysowego a innymi planami
sporządzanymi w tym zakresie przez właściwe organy administracji publicznej, których
obowiązek wykonania wynika z odrębnych przepisów.
93
8.3.3 Praktyka planowania przestrzennego
W Polsce, po powodzi w 1997 roku, zdecydowano się na wprowadzenie zakazu lokalizowania
jakichkolwiek obiektów na terenach zagrożonych powodzią. Ten kategoryczny zakaz nie spełnia
swojej roli, ponieważ wchodzi w życie dopiero w momencie opracowania przez samorząd gminny
miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego lub przy wydawaniu dokumentów
zezwalających na zabudowę. Ponadto, prace nad wskazaniem terenów objętych tym zakazem trwają
od 2001 r. i nie zostały jeszcze zakończone. Ustawa Prawo wodne wprowadza 30 miesięczny termin
zmodyfikowania istniejących już dokumentów po przekazaniu map zagrożenia powodziowego i map
ryzyka powodziowego.
Warto zaznaczyć, że według ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu
przestrzennym za spadek wartości gruntu lub ograniczenie sposobu dotychczasowego jego
użytkowania spowodowane przez uchwalenie planu miejscowego wymagana jest wypłata
odszkodowania lub wykupienie gruntu przez gminę, co obejmuje także sytuację zmiany przeznaczenia
terenów w wyniku wprowadzenia do planu map zagrożenia powodziowego, stanowiąc jedną
z kluczowych przyczyn braku miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, obok braku
wsparcia finansowego budżetów gmin przez budżet centralny w zakresie kosztów opracowania
miejscowych planów, a czasem także studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania
przestrzennego gmin.
Konsekwencją wprowadzenia do miejscowych planów obszarów bezpośredniego zagrożenia
powodzią jest zakaz budowy wszelkiego rodzaju obiektów budowlanych na obszarze dorzecza
(mieszkalnych i użytkowych) oraz prowadzenia prac, które mogą utrudniać przepływ wód. Z badań
1
ankietowych wynika, że spośród gmin, które otrzymały z RZGW studia ochrony przeciwpowodziowej,
47% gmin (157 gmin), wprowadziło ograniczenia w budowie obiektów publicznych, 55% (185 gmin)
zakaz budowy budynków mieszkalnych, zaś 38% gmin (128 gmin) zakaz budowy obiektów, których
zalanie może być szkodliwe dla środowiska.
Część gmin, która nie otrzymała studium z RZGW (411 gmin – 55%) wyznaczyła sama strefy zalewów
i wprowadza zakazy budowy obiektów publicznych, prywatnych i szkodzących środowisku
(odpowiednio 36%, 28%, 38% gmin w stosunku do tych, które zdeklarowały, że mają na swoim terenie
powodzie i podtopienia).
8.3.4 Retencja naturalna, mała retencja
W Polsce zaawansowane są prace nad poprawą retencji naturalnej, co znalazło wyraz w licznych
opracowaniach z zakresu programowania zwiększania retencji:



Wojewódzkie programy małej retencji opracowywane i realizowane przez urzędy
marszałkowskie,
„Zwiększanie możliwości retencyjnych oraz przeciwdziałanie powodzi i suszy w
ekosystemach leśnych na terenach nizinnych” - program opracowany i realizowany
przez Dyrekcję Generalną Lasów Państwowych,
„Przeciwdziałanie skutkom odpływu wód opadowych na terenach górskich.
Zwiększenie retencji i utrzymanie potoków oraz związanej z nimi infrastruktury w
dobrym stanie” - program opracowany i realizowany przez Dyrekcję Generalną
Lasów Państwowych.
Podstawowymi obiektami przewidywanymi do retencjonowania wód w wojewódzkich programach
3
małej retencji są małe zbiorniki wodne (o pojemności nie przekraczającej 5,0 mln m ), których
konieczność lokacji uwzględniono w 95% województw. Retencja korytowa (zbiorniki liniowe – budowa
piętrzeń na kanałach i ciekach podstawowych) uwzględniana była w 85% programów. Znacznie
mniejszy udział mają podpiętrzenia jezior planowane w 31% programów. Propozycja zalesień była
94
Badania ankietowe prowadzone w 2013 wśród gmin, na których terenie znajdują się obszary zdefiniowane jako ONNP (źródło: „Analiza obecnego systemu
ochrony przeciwpowodziowej na potrzeby opracowania planów zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy i regionów wodnych. Raport
Końcowy”, KZGW, Kraków 2013)
1
rozpatrywana w 10% programów, a agromelioracji (zwiększenie retencji glebowej) – w 5%. Do 2015r.
wojewódzkie programy rozwoju małej retencji przewidywały budowę zbiorników o pojemności 860 mln
3
m3 (około 48 mln m rocznie). W większości przypadków podstawowym przeznaczeniem zbiorników
była ochrona przeciwpowodziowa, zaspokojenie potrzeb rolnictwa, rekreacja oraz hodowla ryb.
Celem projektu „Zwiększanie możliwości retencyjnych oraz przeciwdziałanie powodzi i suszy
w ekosystemach leśnych na terenach nizinnych” jest retencja wód powierzchniowo-gruntowych na
obszarach administrowanych przez Lasy Państwowe. Działania zaplanowane w projekcie będą
prowadzone tak, aby dostosować warunki do istniejącego stanu ekosystemu leśnego lub stymulować
poprawę stanu przyrodniczego i zwiększenie różnorodności biologicznej.
Projekt „Przeciwdziałanie skutkom odpływu wód opadowych na terenach górskich” jest działaniem
kompleksowym, realizowanym w newralgicznych obszarach górskich zlewni. Biorą w nim udział
prawie wszystkie nadleśnictwa z terenów wyżynnych i górskich. Prace polegają przede wszystkim na
spowalnianiu i ograniczaniu gwałtownego spływu wód w potokach górskich oraz spływu
powierzchniowego. Dzięki planowanym i zrealizowanym działaniom oczekuje się spowolnienia
odpływu wody ze zlewni górskich oraz wzrostu retencjonowania wód opadowych w ściółce i glebie
leśnej.
Ponadto, zwiększenie retencji jest celem pośrednim dokumentów sektorowych:

Strategia zrównoważonego rozwoju wsi, rolnictwa i rybactwa na lata 2012-2020
opublikowana w Dzienniku Urzędowym „Monitor Polski”,

Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014–2020 (PROW 2014–2020),

Krajowego programu zwiększania lesistości.
Wsparcie dla realizacji działań nietechnicznych ma kluczowe znaczenie w aspekcie ograniczenia
ryzyka wystąpienia powodzi. Działania te stanowią podstawę do przyjęcia trwałych i efektywnych
ekonomicznie rozwiązań w zakresie ograniczenia wrażliwości terenów zagrożonych powodzią oraz ich
ekspozycji. Należy pamiętać, że muszą być prowadzone w sposób interdyscyplinarny
z wykorzystaniem dokumentacji planistyczno – programowych. W wyżej wymienionych Planach
i Programach inwestycje nietechniczne zawarte są w niewystarczającym stopniu.
Właściwym sposobem ochrony przed powodzią jest użytkowanie terenów zalewowych w sposób
niewrażliwy na skutki zalania. Najskuteczniejszym i najwłaściwszym sposobem uniknięcia szkód na
obszarach narażonych na zalanie wodami powodziowymi jest maksymalne ograniczenie ich
zainwestowania, a w szczególności wykluczenie spod zabudowy mieszkaniowej, jak również ochrona
i zwiększenie jak największej powierzchni retencyjnej na terenach nadrzecznych poprzez dążenie do
osiągania lub utrzymania odpowiedniej ilości zasobów wodnych w sposób naturalny (np. ochrona
mokradeł, torfowisk, lasów, oczek wodnych czy starorzeczy).
Zwiększanie poziomu retencji w zlewni przeprowadzane przy pomocy technicznych rozwiązań
wymaga wykonania analizy rzeczywistych potrzeb wraz z podaniem uzasadnienia dla przyjętego
rozwiązania. Działania o charakterze inwestycyjnym mogą być zakwalifikowane do realizacji po
przeprowadzeniu analizy zgodności inwestycji z wymogami ochrony zasobów wodnych, wynikających
z Ramowej Dyrektywy Wodnej przetransponowanej do ustawy Prawo wodne i Planu gospodarowania
wodami na obszarze dorzecza Wisły. Zgodność ta jest oceniana dla większości projektów
w procedurze ocen oddziaływania na środowisko. Ocena, czy realizacja danej inwestycji zagraża
pogorszeniem stanu środowiska wodnego albo nieosiągnięciem dobrego stanu/potencjału
ekologicznego wód, musi znaleźć odzwierciedlenie w treści raportu oddziaływania na środowisko
i w treści wydanej decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. W przypadku stwierdzenia naruszenia
celów środowiskowych wynikających z RDW (osiągnięcie dobrego stanu/potencjału ekologicznego)
inwestycja może być zakwalifikowana do realizacji jedynie w przypadku łącznego spełnienia
przesłanek wymienionych w art. 38 j ustawy Prawo wodne.
8.3.5 Poziom świadomości służb i zagrożonych instytucji, firm,
mieszkańców
Zakłada się, że podstawowym źródłem informacji i wiedzy w zakresie zagrożenia powodziowego
i lokalnego systemu przeciwpowodziowego (reagowania i ograniczania skutków) dla mieszkańców
i użytkowników terenów zalewowych jest samorząd lokalny. W praktyce najskuteczniejszym impulsem
do wdrażania zabezpieczeń przed powodzią jest doświadczenie własne mieszkańców lub tzw.
95
„pamięć pokoleń”. Zazwyczaj świadomość zagrożenia przekazywana z pokolenia na pokolenie
skutkuje ostrożniejszym zagospodarowywaniem terenów zagrożonych. Doświadczenie powodzi lub
tzw. „pamięć pokoleń” daje także umiejętność zabezpieczania się przed stratami i szkodami –
mieszkańcy, których domy narażone są często na podtopienia stosują różne metody ich
zabezpieczenia. Pokazują to wyniki badań przeprowadzonych np. w gminach Ciężkowice i Gnojnik
w Regionie Wodnym Górnej Wisły.
Jednak obecnie ludzie są bardziej mobilni, zmieniają miejsce zamieszkania i ten mechanizm pamięci
o historycznych powodziach przekazywany z pokolenia na pokolenie często już nie działa. Badania
przeprowadzone przez IMGW-PIB po powodzi w 1997 r. w Brzesku wykazały, że tylko 20%
respondentów pamiętało powodzie, które miały miejsce 30 lat wcześniej, a zaledwie 6% wiedziało
o powodziach, które wystąpiły przed 40-tu laty. W konsekwencji informowanie o tym, że jakieś obszary
są zagrożone i w jakim stopniu, staje się kluczowym elementem zarządzania kryzysowego. Podobnie
jak edukacja, której zadaniem jest przekazanie wiedzy nie tylko o możliwym zagrożeniu, ale
i o metodach, które pozwolą uniknąć strat w przyszłości.
Dla oceny aktywności władz lokalnych w zakresie działań informacyjnych i edukacyjnych, w ramach
opracowania „Analiza obecnego systemu ochrony przeciwpowodziowej na potrzeby opracowania
[Błąd! Nie można odnaleźć źródła odwołania.]
planów zarządzania ryzykiem powodziowym”
, wykonanego przez
IMGW-PIB oraz MGGP S.A. na zlecenie KZGW, dla obszarów dorzeczy i regionów wodnych
przeprowadzono w 2013 roku badanie ankietowe gmin, które są zagrożone powodziami (744 gminy).
Na pytanie zadane w ankiecie o różne formy działań informacyjnych i edukacyjnych („Jakie działania
informacyjne lub edukacyjne są podejmowane przez gminę dorzecza?”) 26,2% (195) gmin wprost
odpowiedziało, że nie prowadzi takich działań, mimo, że na ich terenie występują powodzie
i podtopienia. Gdyby założyć, że gminy, które w ogóle nie odpowiedziały na pytanie o aktywność
informacyjną (210 gmin) działań takich nie prowadzą, to w sumie byłoby to 405 gmin - 54,4%.
Pozostałe gminy prowadzą głównie działalność informacyjną publikując porady dotyczące
przygotowania do powodzi i zachowania się w trakcie powodzi w Internecie (226 gmin - 30,4%) lub
w formie ulotek informacyjnych (235 gmin - 31,6%). Część z nich publikuje również mapy ewakuacji
(internet - 13,3%, ulotka 11,6%). Przekazywanie informacji o tych zagadnieniach odbywa się również
w czasie spotkań sołeckich w 22,2% gmin (165 gmin). Współpraca ze szkołami w formie spotkań
w szkołach należy do najrzadziej wybieranych przez samorządy opcji i dotyczy tylko 11,6% gmin.
Część gmin - 12% (102 gminy) zadeklarowała w ankiecie, że prowadzi inne działania w zakresie
edukacji i informowania. Pomijając działania podobne do zawartych w pytaniu (organizowanie spotkań
z mieszkańcami, opracowywanie i rozpowszechnianie ulotek z poradami), to 42 gminy (spośród 102
deklarujących dodatkowe działania) informują o zagrożeniu powodziowym i o sytuacji
meteorologicznej i hydrologicznej za pomocą systemów ostrzegania, zamieszczając na stronie
w Internecie, poprzez media itp., 11 gmin prowadzi szkolenia i ćwiczenia dla Państwowej Straży
Pożarnej (PSP), formacji obrony cywilnej (OC), sołtysów oraz przekazuje informacje o zasięgu
terenów zalewowych zakładom pracy i instytucjom.
Niektóre z tych dodatkowych działań nie mają charakteru działań informacyjnych, ani edukacyjnych,
ale często wpływają na podniesienie świadomości powodziowej mieszkańców.
Porady zamieszczane na stronach internetowych gmin dotyczą przygotowania się do reagowania na
zagrożenie oraz zasad postępowania w czasie i po powodzi. Nie ma tam porad dotyczących prewencji
powodziowej rozumianej, jako zmniejszanie wrażliwości obiektów i społeczności.
W ankiecie przeprowadzonej wśród starostw powiatowych zapytano ankietowanych „W jaki sposób
Starostwo (Powiatowe Centrum Zarządzania Kryzysowego) wspiera działania samorządów gminnych
w zakresie informowania i edukacji powodziowej mieszkańców?”. Najwięcej starostw zadeklarowało,
że: organizuje szkolenia dla pracowników gmin z zakresu informowania mieszkańców i ich edukacji na
temat metod ograniczania skutków powodzi - 112 (56,3%), dostarcza gminom konkretne materiały
(wydawnictwa, ulotki) dla mieszkańców na temat metod ograniczania skutków powodzi - 92 (46,2%),
współpracuje ze szkołami w zakresie edukacji powodziowej - 32 (16,1%), samodzielnie realizuje
działania edukacyjne dla mieszkańców i zaprasza do udziału gminy wchodzące w skład powiatu - 18
(9%). Nie prowadzi takich działań 21,1% - 42 starostwa.
Wśród innych działań wymieniono głównie: zamieszczanie na stronie internetowej starostwa
ostrzeżeń, komunikatów, informacji i porad. 22% starostw odpowiedziało, że takich działań nie
prowadzi.
96
8.4 Diagnoza
problemów
obecnego
zarządzania ryzykiem powodziowym
systemu
Rysunek 11 Problemy obecnego systemu zarządzania ryzykiem powodziowym
Asymetria działań w realizacji celów zarządzania ryzykiem powodziowym/ implementacja
działań technicznych z pominięciem nietechnicznych i instrumentów
Plany i programy związane z ochroną przeciwpowodziową koncentrują się na etapie prewencji
i ochrony, natomiast proponowane rozwiązania skupiają się niemal wyłącznie na jednej grupie działań,
mającej na celu ograniczanie zagrożenia powodziowego. Pozostałe cele zarządzania ryzykiem
powodziowym (takie jak m.in. poprawa prognozowania i ostrzegania, ograniczanie istniejącego
zagospodarowania) mają przypisane najwyżej po kilka, kilkanaście działań, przy czym żadne z działań
nie odnosi się do ograniczania wrażliwości społeczności i obiektów. Podobnie, unikanie wzrostu
zagospodarowania na obszarach o niskim zagrożeniu i ograniczanie istniejącego zagospodarowania
nie są przedmiotem proponowanych działań.
Niewystarczające nakłady na bieżące utrzymanie majątku (odtworzenia, remonty)
Stan techniczny oraz związany z tym poziom bezpieczeństwa budowli piętrzących w Polsce jest
zróżnicowany. Stan techniczny większości obiektów hydrotechnicznych, a szczególnie zapór jest
zadowalający. Natomiast w znacznie gorszym stanie technicznym i bezpieczeństwa znajdują się
budowle okresowo piętrzące wodę, głównie wały przeciwpowodziowe. Zgodnie z wynikami okresowej
oceny stanu technicznego i stanu bezpieczeństwa blisko połowa wałów klasy I i klasy II to obiekty
97
zagrażające bezpieczeństwu. Stan ten jest wynikiem wieloletnich zaniedbań i niedofinansowania
gospodarki wodnej.
Wysoki stopień generalizacji obszaru prognoz i ostrzeżeń
Istniejący system dobrze sprawdza się w przypadku zagrożeń wielkoobszarowych, natomiast nie jest
wystarczający dla – często krótkotrwałych i intensywnych zagrożeń w skali lokalnej (powiat/gmina).
Problemu tego nie sposób rozwiązać bez rozbudowy sieci pomiarowej IMGW-PIB.
Mało efektywna struktura instytucjonalna systemu zarządzania ryzykiem
Generalnym problemem systemu reagowania na powódź i zarządzania kryzysowego jest nadmiernie
rozbudowany i skomplikowany układ zależności pomiędzy organami posiadającymi kompetencje w
ramach systemu ratownictwa i ochrony ludności, a organami działającymi w ramach systemów
zarządzania kryzysowego i ochrony przeciwpowodziowej oraz rozproszenie rozwiązań dotyczących
zadań i struktur w różnych aktach prawnych.
W zakresie realizacji poszczególnych zadań służących bezpieczeństwu, obecne działania
podejmowane w tej sferze przez podmioty odpowiedzialne za poszczególne obszary bezpieczeństwa
mają często charakter sektorowy i rozproszony. Tymczasem niezbędna jest kompleksowość
i spójność podejmowanych działań w celu skutecznego przeciwstawienia się wszelkim zagrożeniom.
Ta kompleksowość i spójność powinna obejmować zarówno konsolidację wewnątrz systemu
bezpieczeństwa narodowego jak i konsolidację wewnątrz systemu zarządzania kryzysowego.
Systemowi realizacji zadań z zakresu ochrony przed powodzią nie sprzyja dualizm tzw. administracji
wodnej oraz brak precyzyjnych zapisów ustawowych regulujących zakresy zadań i odpowiedzialności
poszczególnych organów. W obecnym stanie prawnym organami właściwymi w sprawach
gospodarowania wodami są: minister właściwy do spraw gospodarki wodnej, Prezes Krajowego
Zarządu Gospodarki Wodnej, dyrektorzy regionalnych zarządów gospodarki wodnej, wojewodowie,
marszałkowie województw oraz starostowie i organy wykonawcze gmin. Zatem na obszarze zlewni
danego cieku wodnego za różne elementy ochrony przeciwpowodziowej odpowiada, co najmniej kilka
różnych organów. Ustawa Prawo wodne nie reguluje zakresu zadań i odpowiedzialności gmin oraz
powiatów w realizacji zadań dotyczących ochrony przeciwpowodziowej, chociaż zadania takie
(w ogólny sposób) zostały przypisane tym jednostkom na podstawie odpowiednich ustaw
samorządowych.
Działania starostów i organów wykonawczych gmin w znacznej mierze ukierunkowane są na
usuwanie skutków powodzi, a nie ochronę i zapobieganie tym powodziom, zwłaszcza w obszarze
odpowiedniego kształtowania zasad zabudowy terenów zagrożonych powodzią, jak i wspierania
właściwego użytkowania oraz zagospodarowania terenu zlewni, czy stosowaniu odpowiednich
środków technicznych i nietechnicznych.
Brak jest jednoznacznego określenia, jakie elementy powinien zawierać i jakim celom ma służyć plan
operacyjny ochrony przed powodzią. Plan taki powinien służyć realizacji strategii zapobiegania oraz
zmniejszania skutków powodzi i określania w szczególności zadań służących podniesieniu poziomu
ochrony przeciwpowodziowej na obszarze gminy czy powiatu.
Niejasno zdefiniowane są zadania marszałków województw w zakresie ochrony przed powodzią na
obszarach innych niż obszary rolnicze. Zakres zadań marszałka – wynikający z ustawy Prawo wodne
– nie wskazuje na konieczność podejmowania działań dotyczących programowania zadań z zakresu
poprawy bezpieczeństwa powodziowego dla obszarów innych niż obszary rolnicze.
Ochronie przeciwpowodziowej nie sprzyja proces wydawania – przez różne i niezależne organy –
pozwoleń wodnoprawnych na odprowadzanie wód opadowych. W procesie tym nie przewidziano
przeprowadzenia analizy łącznego wpływu tych pozwoleń na możliwości odprowadzenia wód
opadowych przez ich odbiornik.
Brak powiązania planowania przestrzennego z zagrożeniem powodziowym
Proces planowania i zagospodarowania przestrzennego jest prowadzony bez wyraźnego powiązania
z zapobieganiem zagrożeniom powodziowym.
Ochronie przed powodzią nie sprzyja brak miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego.
Niespójne przepisy prawa uniemożliwiają przeprowadzenie pełnej procedury uzgodnień tych
dokumentów w zakresie obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi.
98
Brak jest ustawowych zasad określających rodzaje, możliwych do wprowadzenia przez gminę,
szczególnych warunków zagospodarowania terenów zagrożonych powodzią oraz ograniczeń w ich
użytkowaniu, w powiązaniu z przesłankami do takiego działania. O ile na obszarach szczególnego
zagrożenia powodzią obowiązują zakazy określone w art. 88l ustawy Prawo wodne, tak dla
pozostałych obszarów wskazanych na mapach zagrożenia nie ustalono zaleceń lub ograniczeń w ich
użytkowaniu.
Kształtowanie i prowadzenie polityki przestrzennej na terenie gminy, w tym uchwalanie studium
uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz miejscowych planów
zagospodarowania przestrzennego, należy do zadań własnych gminy (art. 3 ust. 1 ustawy
o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym). Tak, więc na organach gmin spoczywa obowiązek
kształtowania przestrzeni w taki sposób, aby do minimum ograniczyć skutki powodzi. Dlatego przy
sporządzaniu tych dokumentów planistycznych należy rozstrzygnąć, w jaki sposób zagospodarować
poszczególne obszary, aby ograniczyć skutki powodzi. Ponadto w ustaleniach miejscowych planów
zagospodarowania przestrzennego wprowadzać należy podstawowe zalecenia dotyczące wymagań
konstrukcyjnych budynków i budowli.
99
Diagnoza problemów 9
WAŻNE INFORMACJE
W celu opracowania diagnozy problemów związanych
z ryzykiem powodziowym posłużono się rozkładem
przestrzennym zagrożenia i ryzyka powodziowego,
rozumianego jako kombinacja prawdopodobieństwa
wystąpienia powodzi i negatywnych jej skutków dla
zdrowia i życia ludzi, środowiska, dziedzictwa
kulturowego oraz działalności gospodarczej.
W ramach analiz ustalono zintegrowany poziom ryzyka
powodziowego na bardzo wysokim (5) poziomie dla
39 gmin, a na wysokim (4) dla 70 gmin (spośród 241
gmin analizowanych w ramach WORP na obszarze
Regionu Wodnego Górnej Wisły) oraz na bardzo
wysokim (5) poziomie dla 297 gmin, a na wysokim
(4) dla 52 gmin (spośród 481 gmin analizowanych na
podstawie danych z POPGW). W określaniu ryzyka
powodziowego największą wagę miało zdrowie
i życie ludzi (54%) oraz działalność gospodarcza
(32%).
Na tej postawie przedstawiono zidentyfikowane
problemy związane z zarządzaniem ryzykiem
powodziowym na obszarze Regionu Wodnego Górnej
Wisły. Należą do nich m.in.:
 wzrastające zagrożenie i ryzyko powodziowe;
 wzrost wrażliwości obszarów zagrożonych
powodzią;
 nie
dość
efektywny
system
osłony
hydrologiczno-meteorologicznej w z zlewniach;
 niewystarczająca
sprawność
istniejącego
systemu
reagowania
na
zagrożenie
powodziowe i usuwania skutków powodzi;
 niska świadomość społeczna w zakresie
zagrożenia
powodziowego
oraz
metod
ograniczania ryzyka powodziowego.
W każdym regionie wodnym, na podstawie rozkładu
przestrzennego zagrożenia i ryzyka powodziowego
oraz wiedzy eksperckiej, zidentyfikowano znaczące
obszary problemowe (tzw. HOT SPOTy), na których
ograniczenie zagrożenia i ryzyka powodziowego
uznano za priorytetowe.
100
Diagnoza problemów
9 Diagnoza problemów
9.1 Wstęp
Jak już wspomniano, Region Wodny Górnej Wisły to obszar wysoce narażony na występowanie
powodzi, przede wszystkim ze względu na górski charakter zlewni oraz znaczną koncentrację
obszarów zurbanizowanych. Kombinacja prawdopodobieństwa wystąpienia powodzi i negatywnych
skutków powodzi dla zdrowia ludzi, środowiska, dziedzictwa kulturowego oraz działalności
gospodarczej rozumiana jest zgodnie z Dyrektywą Powodziową, jako ryzyko powodziowe.
Diagnozę problemów zarządzania ryzykiem powodziowym dla Regionu Wodnego Górnej Wisły
wykonano wykorzystując:

analizę przestrzenną zagrożenia i ryzyka powodziowego oraz analizę strat opracowaną
w ramach PZRP;

analizy programów inwestycyjnych w zlewniach (opracowania zrealizowane lub w trakcie
realizacji w ramach „Programu ochrony przed powodzią w dorzeczu Górnej Wisły” na
zlecenie RZGW w Krakowie), bazujące na analizach powodzi historycznych oraz
informacjach dotyczących zagrożenia powodziowego uzyskanych bezpośrednio z gmin.
9.2 Analiza
przestrzenna
zagrożenia
i ryzyka
powodziowego oraz
analiza
strat
opracowana
w ramach PZRP
Poziom ryzyka z wykorzystaniem metody średniej straty rocznej (ang. Annual Average Damage –
AAD) określono dla następujących jednostek analitycznych:

heksagonów o powierzchni 10 ha (umożliwiających obszarowe zróżnicowanie ryzyka);

obszarów gmin;

czterokilometrowych odcinków rzek i wybrzeża.
Podstawę określenia poziomu ryzyka stanowiły wskaźniki związane z wrażliwością obszarów
zagrożonych powodzią, które obliczano dla poszczególnych jednostek analitycznych
(z uwzględnieniem stref zalewu 0,2%, 1% i 10%). Dla heksagonów i obszarów gmin, poziomy ryzyka
obliczano niezależnie, natomiast w przypadku czterokilometrowych odcinków rzek i wybrzeża
zastosowano rzutowanie wyników uzyskanych dla heksagonów.
W celu uzyskania ostatecznego poziomu ryzyka, tzw. ryzyka zintegrowanego, ujmując wyniki
otrzymane w ramach wszystkich kategorii, wykorzystano metodę średniej ważonej bazującej na
współczynnikach wagowych dla poszczególnych kategorii. Wartości współczynników określono
w oparciu o metodę hierarchicznej analizy problemu (ang. Analytical Hierarchy Process - AHP).
Współczynniki wagowe dla poszczególnych kategorii zestawiono poniżej:
Tabela 20 Współczynniki kategorii ryzyka powodziowego
Współczynniki wagowe
Zdrowie i życie ludzi
0,54
Środowisko
0,07
Dziedzictwo kulturowe
0,07
Działalność gospodarcza
0,32
Zestawienia zawarte w dalszej części opracowania oparto na ryzyku określonym dla gmin
i heksagonów, przyjmując pięć poziomów ryzyka, prezentuje Tabela 21.
101
Diagnoza problemów
Tabela 21 Poziomy ryzyka powodziowego
Poziom ryzyka
1
Bardzo niski
2
Niski
3
Umiarkowany
4
Wysoki
5
Bardzo wysoki
Szczegółowy opis metodyki dokonanych analiz zawiera opracowanie pt.: „Raport z zakończenia
realizacji zadań w zakresie identyfikacji obszarów szczególnie narażonych na niebezpieczeństwo
powodzi i ryzyka powodziowego - Analiza rozkładu przestrzennego zagrożenia i ryzyka
powodziowego oraz strat”, IMGW-PiB.
9.3 Zidentyfikowane ryzyko powodziowe
Identyfikując ryzyko powodziowe posłużono się metodyką Planów Zarządzania Ryzykiem
Powodziowym oraz metodyką „Programu ochrony przed powodzią w dorzeczu Górnej Wisły”.
W pierwszej procedurze zasięg opracowania został ograniczony do obszaru objętego mapami
zagrożenia i ryzyka powodziowego. Identyfikując ryzyko powodziowe posłużono się również wynikami
ankietyzacji przeprowadzonej na potrzeby analiz programów inwestycyjnych, powstałych w oparciu
o „Program ochrony przed powodzią w dorzeczu Górnej Wisły”. Wykorzystanie dwóch metodyk
skutkuje rozbieżnymi, w pewnym zakresie, wynikami które w toku dalszych prac będą ujednolicone.
9.3.1 Metodyka
(PZRP)
Planów
Zarządzania
Ryzykiem
Powodziowym
W ramach analizy, w Regionie Wodnym Górnej Wisły, określono ryzyko powodziowe dla gmin
z obszaru poszczególnych zlewni. Liczba analizowanych gmin w poszczególnych zlewniach
przedstawia się następująco:

Zlewnia Soły – 13 gmin;

Zlewnia Skawy – 9 gmin;

Zlewnia Raby – 14 gmin;

Zlewnia Dunajca – 37 gmin;

Zlewnia Wisły krakowskiej – 27 gmin;

Zlewnia Wisły sandomierskiej 46 gmin (od Nidy do Wisłoki – 15 gmin, od Sanu do Sanny –
6 gmin, od Wisłoki do Sanu – 14 gmin, Zlewnia Nidy – 11 gmin);

Zlewnia Wisłoki – 22 gminy;

Zlewnia Sanu wraz z Wisłokiem – 73 gminy (Zlewnia Sanu – 46 gmin, Zlewnia Wisłoka –
27 gmin).
Tabela 22 przedstawia podsumowanie wyników w skali całego regionu wodnego, z podziałem na
liczbę gmin, w których wystąpił określony poziom ryzyka w danej kategorii.
102
Diagnoza problemów
Tabela 22 Ryzyko powodziowe w Regionie Wodnym Górnej Wisły
Liczba gmin z ryzykiem powodziowym na danym poziomie
Region Wodny
Górna Wisła
5
Zintegrowane
ryzyko
powodziowe
39
4
70
53
12
6
77
3
60
58
29
10
62
2
40
45
62
22
36
1
32
51
108
199
32
Poziom
ryzyka
Zdrowie
i życie ludzi
Środowisko
Dziedzictwo
kulturowe
Działalność
gospodarcza
34
30
4
34
Jak wynika z analizy rozkładu zintegrowanego ryzyka powodziowego w Regionie Wodnym Górnej
Wisły występuje 39 obszarów o najwyższym stopniu ryzyka, 70 obszarów nadmiernego poziomu
ryzyka oraz 60 obszarów podwyższonego ryzyka. Tabela 23 przedstawia zintegrowany poziom ryzyka
powodziowego w gminach z podziałem na zlewnie.
Tabela 23 Ryzyko powodziowe w Regionie Wodnym Górnej Wisły – zestawienie gmin
Nieakceptowalny
poziom ryzyka
powodziowego
(5 stopień)
Nadmierny poziom
ryzyka
powodziowego
(4 stopień)
Podwyższony
poziom ryzyka
powodziowego
(3 stopień)
(3 stopień)
Zlewnia
(4 stopień)
Lp.
Liczba gmin
(5 stopień)
Gminy
1
2
4
1
Soła
Żywiec
Kęty, Świnna
Chełmek,
Łodygowice,
Radziechowy- Wieprz,
Wilamowice
2
Skawa
-
Spytkowice, Zator
Babice, Sucha
Beskidzka,
Zembrzyce
0
2
3
3
Raba
Gmina Bochnia, Pcim,
Myślenice
Dobczyce, Gdów,
Miasto Bochnia
Kłaj, Lubień, Miasto
Mszana Dolna, Gmina
Mszana Dolna
3
3
4
Nowy Sącz, Nowy Targ
Ciężkowice,
Gręboszów, Żabno,
Bobowa, Chełmiec,
Czchów, Czorsztyn,
Gródek nad
Dunajcem, Łącko,
Łososina Dolna,
Pleśna, Szaflary,
Tuchów, Zakliczyn
Olesno, Miasto
Tarnów, Biały
Dunajec, Gromnik,
Grybów, Krościenko
nad Dunajcem, Nowy
Targ, Ochotnica
Dolna,
Wierzchosławice
2
14
9
Drwinia, Kraków, Nowy
Korczyn, Szczurowa,
Wietrzychowice
Alwernia, Borzęcin,
Bolesław,
Gręboszów, IgołomiaWawrzeńczyce,
Koszyce, Skawina,
Spytkowice
Babice, Bejsce,
Opatowiec,
Przeciszów, Miasto
Oświęcim
4
8
5
4
5
Dunajec
Wisła
krakowska
103
Diagnoza problemów
Nieakceptowalny
poziom ryzyka
powodziowego
(5 stopień)
Nadmierny poziom
ryzyka
powodziowego
(4 stopień)
Podwyższony
poziom ryzyka
powodziowego
(3 stopień)
(3 stopień)
Zlewnia
(4 stopień)
Lp.
Liczba gmin
(5 stopień)
Gminy
Bolesław, Czermin,
Mędrzychów,
Gawłuszowice,
Koprzywnica,
Radomyśl nad
Sanem, Annopol,
Ożarów, Zawichost
Solec-Zdrój, Olesno,
Szczucin, Tuszów
Narodowy
18
9
4
6
Wisła
sandomierska
Borowa, Nowy Korczyn,
Łubnice, Pacanów,
Połaniec, Rytwiany,
Staszów, Baranów
Sandomierski, Gorzyce,
Łoniów, Osiek, Padew
Narodowa, Samborzec,
Sandomierz,
Tarnobrzeg, Przecław,
Dwikozy, Gorzyce
7
Nida
-
Pińczów, Wiślica
Imielno, Kielce, Kije,
Michałów, Sobków
0
2
5
Miasto Dębica, miasto
Jasło, Żyraków,
Przecław
Biecz, Brzostek,
Brzyska, Dębica,
Gorlice, Jasło,
Kołaczyce, Mielec,
Skołyszyn, Miasto
Gorlice, Tarnowiec
Pilzno, Czarna,
Dębowiec, Miasto
Mielec, Sękowa,
Tarnów
4
11
6
San
Miasto Przemyśl,
Miasto Sanok, Sieniawa,
Wiązownica
Miasto i Gmina
Jarosław, Krzeszów,
Laszki, Leżajsk,
Medyka, Nowa
Sarzyna, Przemyśl,
Pysznica, Radymno,
Sanok, Zaleszany,
Stalowa Wola
Miasto Biłgoraj,
Dubiecko, Dydnia,
Miasto Dynów,
Krasiczyn, Krzywcza,
Kuryłówka, Miasto
Leżajsk, Nisko,
Nozdrzec, Miasto
Radymno, Rudnik nad
Sanem, Stubno,
Ulanów, Zagórz
4
13
15
Wisłok
Białobrzegi,
Trzebownisko, Rzeszów
Czarna, Krasne,
Krosno, Miasto
Przeworsk, Strzyżów,
Tryńcza
Czudec, Frysztak,
Krościenko Wyżne,
Przeworsk,
Wojaszówka
3
6
5
39
70
60
8
9
10
Wisłoka
SUMA
Spośród analizowanych gmin znajdujących się na terenie Regionu Wodnego Górnej Wisły około 16%
jednostek charakteryzuje się nieakceptowalnym poziomem ryzyka powodziowego, 29% stanowią
gminy o nadmiernym ryzyku, a 25% - o podwyższonym poziomie ryzyka powodziowego.
Największym areałem terenów o ryzyku powodziowym w stopniu 3-5 (tj. podwyższonym, nadmiernym
oraz nieakceptowalnym) zdiagnozowanych przy zastosowaniu metodyki PZRP cechują się gminy
Szczucin (ponad 5 000 ha), Kraków (4 400 ha) oraz Pacanów (ok. 3 300 ha), a także Szczurowa,
Łubnice, Gorzyce, Borowa, Nowy Korczyn, Niepołomice, Trzebownisko oraz Drwinia (2 000-3 000 ha).
Ryzyko powodziowe w największej mierze dotyczy obszarów położonych wzdłuż Wisły, a także
w odcinkach ujściowych jej dopływów, gdzie kumulują się fale wezbraniowe. Ponadto często mamy
w tych rejonach do czynienia z występowaniem cofki. Dolina Wisły w Regionie Wodnym Górnej Wisły
została obwałowana niemal na całej swej długości. Brak możliwości tworzenia się naturalnych
rozlewisk sprzyja piętrzeniu się wody i stanowi poważne zagrożenie na wypadek awarii wałów
przeciwpowodziowych. Rozkład przestrzenny ryzyka powodziowego przedstawia Rysunek 12.
104
Diagnoza problemów
Rysunek 12 Rozkład przestrzenny ryzyka powodziowego w Regionie Wodnym Górnej Wisły w oparciu o MZP i MRP
Diagnoza problemów
9.3.2 Metodyka „Programu ochrony przed powodzią w dorzeczu
Górnej Wisły”
W ramach analiz programów inwestycyjnych w zlewniach, zwrócono się do jednostek samorządowych
z prośbą o uzupełnienie informacji nt. zagrożenia powodziowego. Wyniki ankiet dały szczegółowy
obraz zagrożeń oraz strat generowanych w jednostkach samorządowych przez powodzie. Pozyskane
dane z gmin oraz analiza powodzi historycznych stanowiły podstawę do określenia zakresu cieków
podlegającego modelowaniu hydraulicznemu stanu istniejącego ochrony powodziowej w celu
identyfikacji zagrożeń.
W ramach PZRP analizie ryzyka poddano dane przestrzenne opracowane w ramach POPGW
w Regionie Wodnym Górnej Wisły przyjmując Metodykę opracowania planów zarządzania ryzykiem
powodziowym dla obszarów dorzeczy i regionów wodnych. Określono przestrzenny rozkład ryzyka
powodziowego dla gmin z terenu poszczególnych zlewni oraz dla obszarów heksagonów (10ha)
analizując wpływ na zdrowie i życie ludzi, środowisko, dziedzictwo kulturowe i działalność
gospodarczą. Liczbę gmin o zidentyfikowanym ryzyku powodziowym wg 5 poziomów ryzyka
przedstawia Tabela 24. Rozkład przestrzenny ryzyka powodziowego w Regionie wodnym wg gmin
przedstawia Rysunek 13.
Tabela 24 Ryzyko powodziowe w Regionie Wodnym Górnej Wisły w oparciu o POPGW
Liczba gmin z ryzykiem powodziowym na danym poziomie
Region Wodny
Górna Wisła
Poziom ryzyka
Zintegrowane ryzyko
powodziowe
5
297
4
52
3
45
2
63
1
24
106
Diagnoza problemów
Rysunek 13 Rozkład przestrzenny ryzyka powodziowego w Regionie Wodnym Górnej Wisły na podstawie analizy POPGW
Diagnoza problemów
W Tabela 25 zestawiono liczbę analizowanych gmin w poszczególnych zlewniach charakteryzyjących
się podwyższonym poziomem ryzyka powodziowego. Zestawienie to powstało na podstawie analiz
obszaru objętego POPGW w Regionie Wodnym Górnej Wisły w oparciu o Metodykę opracowania
planów zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy i regionów wodnych.
Tabela 25 Ryzyko powodziowe w Regionie Wodnym Górnej Wisły na podstawie POPGW –
zestawienie gmin
2
3
4
Nieakceptowalny poziom
ryzyka powodziowego
Nadmierny
poziom ryzyka
powodziowego
Podwyższony
poziom ryzyka
powodziowego
(5 stopień)
(4 stopień)
(3 stopień)
(3 stopień)
1
Zlewnia
(4 stopień)
Lp.
Liczba gmin
(5 stopień)
Gminy
Wilamowice,
Czernichów,
Bielsko-Biała
-
22
3
0
Zator obszar
wiejski, Kalwaria
Zebrzydowska,
Tomice
17
2
3
Soła
Oświęcim, Kęty, Osiek,
Kozy, Porąbka, Wilamowice,
Jeleśnia, Koszarawa,
Łękawica, Ślemień,
Buczkowce, Żywiec,
Gilowice, Lipowa,
Łodygowice, Milówka,
Radziechowy – Wieprz,
Rajcza, Świnna, Ujsoły,
Węgierska Górka
Skawa
Raba Wyżna, Spytkowice,
Jordanów, Sucha Beskidzka,
Budzów, Bystra – Sidzina,
Maków Podhalański,
Stryszawa, Zawoja,
Zembrzyce, Miasto
Andrychów, Stryszów,
Wadowice, Wieprz
Andrychów
obszar wiejski,
Mucharz
Raba
Bochnia, Drwinia, Gdów,
Kłaj, Lubień, Łapanów,
Mszana Dolna, Myślenice,
Pcim, Raba Wyżna, RabkaZdrój, Raciechowice,
Szczurowa, Tokarnia,
Trzciana, Wiśniowa
Dobczyce,
Dobra,
Niedźwiedź,
Żegocina
Dobczyce,
Jodłownik
21
4
2
Dunajec
Bobowa, Chełmiec,
Ciężkowice, Czarny
Dunajec, Czchów,
Czorsztyn, Gródek nad
Dunajcem, Grybów,
Kamienica, Kamionka
Wielka, Korzenna,
Krościenko nad Dunajcem,
Krynica-Zdrój, Laskowa,
Limanowa, Łabowa, Łapsze
Niżne, Łącko, Łososina
Dolna, Łukowica, Nowy
Sącz, Muszyna, Nowy Targ,
Ochotnica Dolna, Piwniczna
Zdrój, Pleśna, Podegrodzie,
Poronin, Rytro, Skrzyszów,
Stary Sącz, Szaflary,
Szczawnica, Tarnów,
Tuchów, Uście Gorlickie,
Wierzchosławice, Zakliczyn,
Zakopane
Żabno,
Bukowina
Tatrzańska,
Gromnik,
Iwkowa, Stary
Sącz, Tymbark,
Zakliczyn
Biały Dunajec,
Bobowa, Czchów,
Dobra, Nawojowa,
Ryglice, Wojnicz
49
7
7
108
Diagnoza problemów
Gminy
Nadmierny
poziom ryzyka
powodziowego
Podwyższony
poziom ryzyka
powodziowego
(5 stopień)
(4 stopień)
(3 stopień)
(3 stopień)
Wisła
krakowska*
ryzyka powodziowego
(4 stopień)
5
Zlewnia
(5 stopień)
Lp.
Liczba gmin
22
9
4
Kolbuszowa obszar wiejski,
Zaleszany,
Baranów
Sandomierski obszar wiejski,
Gorzyce,
Sandomierz
15
4
5
Igołomia-Wawrzeńczyce,
Iwanowice, JerzmanowicePrzeginia, KocmyrzówCharsznica,
Luborzyca, Koniusza,
Krzeszowice Gołcza,
Koszyce, m. Kraków
miasto, Liszki,
Miechów,
Krzeszowice - obszar
Mogilany,
Racławice,
wiejski, Michałowice,
Sułkowice - obszar
Skawina,
Niepołomice, Nowe Brzesko, Trzyciąż, Wielka wiejski, Wolbrom Skała - obszar wiejski,
obszar wiejski
Wieś
Proszowice, Radziemice,
Sułoszowa , Słomniki,
Wieliczka - obszar wiejski,
Zabierzów, Zielonki
m. Tarnobrzeg,
Raków,
Iwaniska,
Szydłów
6
Bojanów, Dwikozy, Grębów,
Wisła
Lipnik, Łagów, Nowa Dęba sandomierska
obszar wiejski, Oleśnica,
*
Opatów, Połaniec, Rytwiany,
Staszów, Wilczyce
7
Nida
Bieliny, Chęciny, Daleszyce,
Imielno, Kije, Kielce,
Małogoszcz, Michałów,
Morawica, Nowy Korczyn,
Piekoszów, Pińczów, Słupia
(Jędrzejowska), Sędziszów,
Sitkówka-Nowiny, Sobków,
Wiślica, Zagnańsk
Wodzisław,
Łopuszno,
Strawczyn,
Pińczów, Złota
Masłów,
Włoszczowa
20
5
2
Wisłoka
Żyraków, Biecz, Borowa,
Brzostek, Brzyska,
Chorkówka, Czarna,
Czermin, Dębica, Dębowiec,
Dukla, Gawłuszowice,
Gorlice, Iwierzyce, Jasło,
Jedlicze , Jodłowa,
Kołaczyce, Krempna,
Mielec, Moszczenica, Nowy
Żmigród, Osiek Jasielski,
Ostrów, Pilzno, Przecław,
Ropczyce, Sędziszów
Małopolski, Sękowa,
Skołyszyn, Tarnowiec,
Wielopole Skrzyńskie,
Wadowice Górne
Jedlicze,
Przecław
Miejsce Piastowe
43
2
1
8
109
Diagnoza problemów
San
ryzyka powodziowego
Nadmierny
poziom ryzyka
powodziowego
Podwyższony
poziom ryzyka
powodziowego
(5 stopień)
(4 stopień)
(3 stopień)
Biłgoraj, Bircza, Biszcza,
Boguchwała, Brzozów,
Chłopice, Czarna,
Domaradz, Dubiecko,
Dydnia, Dynów, Fredropol,
Frysztak, Gać, Głogów
Małopolski, Grodzisko
Dolne, Haczów, IwoniczZdrój , Jarosław (miasto),
Jasienica Rosielna, Jeżowe,
Komańcza, Korczyna,
Żołynia,
Błażowa,
Krasiczyn, Krosno,
Cieszanów,
Krościenko Wyżne,
Baligród,
Czudec,
Krzeszów, Krzywcza,
Białobrzegi,
Godziszów, Goraj,
Księżpol, Kuryłówka, Laszki,
Bukowsko,
Harasiuki, Janów
Lesko, Leżajsk, Łańcut,
Cisna, Frampol , Lubelski, Lesko,
Łukowa, Markowa, Miejsce
Iwonicz-Zdrój,
Lubaczów, Narol,
Piastowe, Niebylec, Nisko,
Jarocin,
Obsza, Radomyśl
Nowa Sarzyna, Nozdrzec,
Jawornik Polski,
nad Sanem,
Olszanica, Przemyśl,
Kańczuga,
Rudnik nad
Przeworsk, Pysznica,
Lesko , Medyka, Sanem, Rymanów,
Radymno, Rokietnica,
Nisko, Orły,
Stary Dzików,
Ulanów
Roźwienica, Rudnik nad
Susiec, Tyczyn,
Sanem, Rymanów,
Ustrzyki Dolne,
Rzeszów, Sanok, Sanok,
Wiśniowa
Sieniawa , Sokołów
Małopolski, Solina, Stalowa
Wola, Strzyżów , Stubno,
Świlcza, Tryńcza,
Trzebownisko, Tyrawa
Wołoska, Ulanów,
Wiązownica, Wojaszówka,
Zagórz , Zarszyn, Zarzecze,
Żurawica
SUMA
(3 stopień)
9
Zlewnia
(4 stopień)
Lp.
Liczba gmin
(5 stopień)
Gminy
88
16
21
297
52
45
*w zakres Wisły krakowskiej wchodzą zlewnie rzek aglomeracji krakowskiej, Skawinki oraz Szreniawy,
opracowane w ramach POPGW, w zakres Wisły sandomierskiej wchodzą zlewnie Opatówki, Czarnej
Staszowskiej, Łęgu oraz Trześniówki, opracowane w ramach POPGW.
Spośród analizowanych gmin znajdujących się na terenie Regionu Wodnego Górnej Wisły około 73%
jednostek charakteryzuje nieakceptowalnym poziomem ryzyka powodziowego, 15% stanowią gminy
o nadmiernym ryzyku, a 12% - o podwyższonym poziomie ryzyka powodziowego.
Sumaryczna ilość gmin wchodzących w skład powyższego zestawienia jest mniejsza niż całkowita
liczba gmin objęta analizą POPGW. Różnica ta wynika z jednakowej charakterystyki poziomu ryzyka
powodziowego obszarów miejskich i wiejskich w obrębie danej gminy miejsko – wiejskiej.
9.4 Lista wiodących problemów
Na podstawie ankiet przeprowadzonych w ramach opracowywania analiz programów inwestycyjnych
zidentyfikowano obszary problemowe w poszczególnych zlewniach. Tabela 26 zawiera zestawienie
110
Diagnoza problemów
gmin o największym stopniu ryzyka powodziowego w poszczególnych zlewniach oraz charakterystykę
zagrożenia.
Tabela 26 Zestawienie obszarów problemowych w Regionie Wodnym Górnej Wisły
HOT SPOT
Obszary problemowe w zlewni
Kęty
Zagrożenie pochodzi od rzeki Soły (która opływa gminę Kęty od
zachodniej strony) oraz nieuregulowanego potoku Bulówka (przepływa
przez Bulowice i część Kęt), które spowodowane jest złym stanem
koryta rzeki oraz koniecznością budowy nowych odcinków wałów
przeciwpowodziowych i modernizacją istniejących obwałowań.
Narażone tereny zachodniej części miasta Kęty oraz sołectw Nowa
Wieś, Bielany i Łęki (gęsta zabudowa os. Nad Sołą, os. 700-lecia i os.
Zachodnie, os. Kamieniec) oraz rozproszona zabudowa mieszkaniowa
jednorodzinna wraz z towarzyszącą jej infrastrukturą; obiekty
użyteczności publicznej: tereny rekreacyjne i sportowe, hala sportowa,
kryta pływalnia; infrastruktura drogowa i mostowa, oczyszczalnie
ścieków; tereny przemysłowe Grupy Kęty SA. i Alumetal S.A.,
KARTONEX ŁĘKI Sp. z o.o., firmy zlokalizowane w Bielanach.
Dodatkowym zagrożeniem jest Kaskada rzeki Soły Tresna-PorąbkaCzaniec. Zrzuty wody ze Zbiornika Czaniec podczas wezbrań powodują
zalewanie przyległych terenów i silną erozję brzegową.
Brzeszcze
Zagrożenie od rzeki Soły związane z niewystarczającymi parametrami
wałów chroniących miasto. Na zalew narażone m.in. cmentarz, stacja
paliw oraz gęsta zabudowa mieszkalna w centrum miasta. Zagrożone
od rzeki Soły są również sołectwa: Zasole, Skidziń, Wilczkowice.
Osiek
Zagrożenie od rzeki Soły, związane z niewystarczającymi parametrami
wałów przeciwpowodziowych. Narażona infrastruktura drogowa oraz
budynki mieszkalne.
Zator
Zagrożenie od rzeki Skawy, Wisły oraz potoku Wieprzówka. Zagrożone
obiekty na terenie gminy: oczyszczalnia ścieków (m. Podolsze), tartak
(m. Podolsze), budynki mieszkalne (m. Rudze), tereny związane
z infrastrukturą turystyczną – Parki Rozrywki (m. Zator), obiekty
sportowe z infrastrukturą towarzyszącą (m. Zator, Podolsze), ujęcie
wody. Rozlewiska tworzą się przede wszystkim na terenach
zurbanizowanych, ponadto istnieje ryzyko występowania osuwisk.
Sucha
Beskidzka
Zagrożenie od rzeki Skawy i potoku Stryszawka. Wysokie zagrożenie
wynika z możliwości występowania podtopień budynków mieszkalnych,
socjalnych, zabytkowych budowli sakralnych oraz przemysłowych (firma
Sużyw).
Zembrzyce
Największe zagrożenie od rzeki Skawy oraz potoków Paleczka
i Tarnawka. Dodatkowo część gminy położona jest nad zbiornikiem
Świnna Poręba. Na terenie miasta zagrożona jest infrastruktura gminna,
wojewódzka i powiatowa (w tym drogi, sieci kanalizacyjne
i wodociągowe).
Wadowice
Zagrożenie powodziowe od Skawy oraz potoków Choczenka
i Dąbrówka. Na zalew narażone są m. in. osiedla mieszkaniowe,
infrastruktura drogowa i kolejowa, stacja paliw oraz obiekty usługowe.
Maków
Podhalański
Zagrożenie od Skawy oraz dopływów w rejonie miasta. Na zalewanie
narażona jest gęsta zabudowa w centrum miasta.
Bochnia
Zagrożenie powodziowe na terenie miasta Bochnia występuje od Raby.
Zalew grozi m. in. obiektom przemysłowym (ul. Partyzantów),
budynkom mieszkalnym zlokalizowanym w sąsiedztwie cieku
(Proszówki, Damienice), oczyszczalni ścieków (ul. Wygoda). Powódź
z roku 2010 wyrządziła tutaj wielomilionowe straty.
Dobczyce
Zagrożenie powodziowe na terenie Dobczyc występuje głównie od
Raby. Podczas zrzutów wezbraniowych ze zbiornika Dobczyce
dochodzi do silnej erozji, co generuje straty w umocnieniach
brzegowych oraz przylegającej zabudowie. Zalewem zagrożone są
Zlewnia Raby
ZP Raby
Zlewnia Skawy
ZP Skawy i Soły
Zlewnia Soły
Zlewnia
111
Diagnoza problemów
Zlewnia
HOT SPOT
zakłady przemysłowe (ul. Jagiellońska, Wawelska), zabudowa
mieszkalna wzdłuż cieku oraz ujęcie wody. Straty w infrastrukturze
generują również dopływy Raby, głównie Krzyworzeka.
Gdów
Straty w infrastrukturze elektrycznej oraz zagrożenie względem ujęcia
wody generuje Raba. Zagrożone są budynki mieszkalne oraz
użyteczności publicznej od Potoku Królewskiego oraz Niżowskiego
(Wiatowice, Niegowić).
Myślenice
Raba na terenie miasta Myślenice generuje zagrożenie przy każdym
dużym wezbraniu. Teren wzdłuż cieku jest gęsto zabudowany: obiekty
przemysłowe (wzdłuż ul. Słowackiego), sportowe (ul. Piłsudskiego),
zabudowa mieszkalna.
Pcim
Na terenie gminy Pcim rzeki i potoki mają charakter górski, wynikający
z dużych spadków terenu w stosunku do niewielkiej powierzchni zlewni.
Zagrożenie pochodzi głównie od rzeki Raby oraz jej dopływów, m.in.
Trzebunki. Występuje prawie na całej długości rzeki Raby.
Kłaj
Zagrożenie powodziowe na terenie Gminy Kłaj występuje głównie od
Raby. Generowane są straty w infrastrukturze drogowej, przemysłowej
oraz rekreacyjno-usługowej.
Lubień
Straty w infrastrukturze drogowej, użytkach rolnych, terenach zielonych,
sportowych oraz budynkach gospodarczych i mieszkalnych głównie od
rzeki Raby, ale również Skomielnianki, Jamy i Tenczynki.
Mszana
Dolna
Cieki na terenie Miasta Mszana Dolna mają charakter górski. Następuje
szybka transformacja opadu w odpływ, co powoduje zagrożenie nawet
od niewielkich cieków. Generowane są straty w infrastrukturze
drogowej, budynkach mieszkalnych, gospodarczych i użyteczności
publicznej. Mszanka przy większych wezbraniach zalewa również plac
targowy.
Rabka Zdrój
Zagrożenie powodziowe od rzeki Raby. Na terenie miasta występuje
gęsta zabudowa. Istnieje niebezpieczeństwo wystąpienia powodzi wraz
z osuwiskami.
Łapanów
Zagrożenie powodziowe na terenie Gminy Łapanów występuje głównie
od Stradomki i Potoku Saneckiego. Do obiektów zagrożonych należą
m.in. stacja ujęć i uzdatniania wody, centrum miejscowości, parafia
rzymskokatolicka św. Bartłomieja, Urząd Gminy oraz obszar
przemysłowy (producenci mebli i ogrodzeń betonowych).
Biskupice
Zagrożenie od potoku Królewskiego. Historyczne straty powodziowe
generowane m.in. w zabudowie mostowej.
Wiśniowa
Zagrożenie od Krzyworzeki oraz potoku Lipnik. Zagrożone obiekty
mieszkalne oraz ujęcie wody.
Drwinia
Zagrożenie powodziowe stwarzają nieuregulowane stosunki wodne i zły
stan urządzeń przeciwpowodziowych. Zalaniem zagrożone są m.in.
obiekty infrastruktury komunalnej (ujęcie wody) oraz obiekty cenne
kulturowo (kościół pw. Imienia NMP).
Tokarnia
Zagrożenie od rzeki Krzczonówka. Na zalew narażona infrastruktura
i budynki mieszkalne.
Zagrożenie głównie od Krzyworzeki. Historyczne straty powodziowe
generowane w infrastrukturze drogowej, zabudowaniach
Raciechowice
gospodarczych i mieszkalnych oraz budynkach użyteczności publicznej
i ujęcia wody.
112
Diagnoza problemów
HOT SPOT
Wisła poniżej Krakowa
Aglomeracja
krakowska
ZP Wisły krakowskiej
Kraków
Zlewnia
Trzciana
Zagrożenie od potoku Saneckiego. Na zalew narażona infrastruktura
komunalna, budynki oraz tereny rolne.
Alwernia
Zagrożenie powodziowe od rzeki Wisły, wynikające z niedostatecznego
stanu i parametrów wałów.
Spytkowice
W strefie zalewowej znajdują się takie obiekty jak: zabudowa
mieszkaniowa jednorodzinna, zabudowa zagrodowa, indywidualna
zabudowa rekreacyjna, zabudowa związana z usługami komercyjnymi,
oczyszczalnia ścieków, infrastruktura (w tym drogi i sieci kanalizacyjne).
Babice
Zagrożone miejscowości: Mętków, Jankowice, Rozkochów. Na terenach
zalewowych występują zabytki i obiekty mieszkalne.
Brzeżnica
Zagrożenie od Wisły oraz dopływów w granicach gminy. Zagrożona
infrastruktura oraz budynki mieszkalne.
Czernichów
Miejscowość zagrożona od strony Wisły. Na terenie miasta występują
tereny bezodpływowe. Zalew często wynika z zamknięcia śluz
wałowych na Wiśle.
Oświęcim
Na terenie Oświęcimia znajduje się liczna zabudowa mieszkalna, ujęcia
wody pitnej, oczyszczalnia ścieków oraz zakłady przemysłowe.
Dodatkowo zagrożone podtopieniami jest Muzeum Auschwitz-Birkenau.
Drwinia
Podobnie jak w przypadku Czernichowa miejscowość zagrożona od
strony Wisły. Na terenie miasta występują tereny bezodpływowe. Zalew
często wynika z zamknięcia śluz wałowych na Wiśle.
Niepołomice
Podtopieniami zagrożona jest znaczna część terenów nadrzecznych,
w strefie zalewowej znajdują się ważne obiekty infrastruktury
komunalnej, w tym ujęcie wody oraz oczyszczalnia ścieków.
Zdiagnozowano potrzebę konserwacji i modernizacji wałów Wisły.
Nowy
Korczyn
Przedmiotowa gmina leży w okolicach ujścia Nidy do Wisły. Z tego
powodu zagrożone są obszary leżące w rejonie występowania cofki na
Nidzie – głównie łąki oraz obszary uprawne. Wśród obiektów
wymagających ochrony w mieście jest kościół oraz obiekty mieszkalne
w miejscowościach.
Borzęcin
Zagrożenie powodziowe dla zabudowy mieszkalnej, budynków
użyteczności publicznej oraz użytków rolnych pochodzi głównie od
Uszwicy i Kisieliny.
Szczurowa
Położenie na płaskim terenie w dolinach rzek Wisły, Raby, Uszwicy,
biorących swój początek w terenach górskich, stwarza duże
niebezpieczeństwo wystąpienie powodzi. Zagrożenie potęgowane jest
przez zły stan rowów odwadniających oraz niekonserwowane brzegi
i obwałowania rzek.
Gnojnik
Zagrożenie generowane jest przez ciek Uszwica. Zagrożone są budynki
mieszkalne, infrastruktura drogowa a także budynki użyteczności
publicznej.
Skawina
W gminie wyznaczono obszary bezpośrednio zagrożone powodzią od
rzeki Wisły (obejmujące tereny znajdujące się pomiędzy rzeką a jej
wałem przeciwpowodziowym) oraz strefę zagrożenia powodziowego
w przypadku awarii wałów. Na terenie gminy występują również tereny
narażone na niebezpieczeństwo powodzi od rzeki Skawinki i Cedronu.
Kraków
Obwałowania rzeki Wisły, które udostępniły znaczne tereny pod uprawę
i zabudowę, jednocześnie znacznie obniżyły możliwości retencji
dolinowej, której nie równoważą zbiorniki powstałe w dorzeczu Wisły
powyżej Krakowa. W konsekwencji miasto zmaga się z falami
113
Diagnoza problemów
Zlewnia
HOT SPOT
Zlewnia Czarnej Staszowskiej
Wisła od Nidy do Wisłoki
ZP Wisły sandomierskiej
Zlewnia Nidy
powodziowymi o gwałtownych przyborach. Awaria wałów grozi
zalaniem ¼ obszaru miasta, w tym szeregu obiektów cennych
kulturowo, a także niebezpiecznych dla środowiska, mogących wywołać
skażenia, epidemie czy katastrofy budowlane. Brak kanału ulgi.
Zagrożenie wywołują również dopływy Wisły, np. Wilga czy Serafa.
Skała
Zagrożenie generowane głównie rzeką Prądnik. Obszar szczególnie
narażony na występowanie powodzi błyskawicznych, tzw. flash flood,
ponieważ cieki na terenie gminy odwadniają obszary o urozmaiconej
rzeźbie terenu Ojcowskiego Parku Narodowego.
Kielce
Na terenie Miasta i Gminy Kielce zagrożenie powodziowe powodują
rzeki Bobrza, Silnica, Sufraganiec oraz Lubrzanka. Zalew grozi głównie
obiektom mieszkalnym, sportowym i przemysłowym, ale również
przepompowni, ujęciu wody i kościołowi.
Pińczów,
Sędziszów
Zagrożenie powodziowe na terenie miast występuje od Nidy.
Zagrożone budynki mieszkalne, użytki rolne oraz ujęcie wody
w Pińczowie (ul. Batalionów Chłopskich).
Morawica,
Tokarnia
Zagrożenie generowane jest przez Czarną Nidę. Negatywny wpływ na
bezpieczeństwo powodziowe ma niedrożność koryt i słabe odwodnienie
terenów. Zagrożona jest infrastruktura drogowa, obszary letniskowe,
budynki przemysłowe i administracyjne, a także pompownia.
Staszów
Zagrożenie w tej gminie pochodzi od rzek Czarna Staszowska oraz
Desta. Zagrożone są m.in. Pałac Łazienkowski, ciepłownia
i zabudowania w Kurozwękach, baza transportowa w Zagrodach,
zakłady przemysłowe, oczyszczalnia ścieków oraz stacja paliw
w Staszowie.
Raków
Zagrożenie powodziowe od rzeki Czarnej oraz Łagowianki. Na
zniszczenie narażone m.in. wodociąg, oczyszczalnia ścieków oraz
infrastruktura mieszkaniowa i gospodarcza.
Łagów
Zagrożenie pochodzi od rzeki Łagowica i jej dopływów. Gmina ma
ograniczone możliwości retencji wody – brak jest zbiorników wód
powierzchniowych.
Tuczępy
Zagrożenie od rzeki Wschodnia oraz jej dopływów. Na zalew narażona
infrastruktura mieszkalna i użytki rolne.
Łubnice
Zagrożenie gminy generowane jest przez Wisłę, która stanowi
południowo-wschodnią granicę gminy. Zagrożenie pochodzi również od
rzeki Wschodnia i Kanału Strumień. Do zalania wielkich obszarów może
dojść na skutek przerwania wałów kanału. Obok terenów
zamieszkanych i rolniczych zalanie zagraża cmentarzowi i ujęciu wody.
Nowy
Korczyn
Podobnie jak w gminie Łubnice zagrożenie generowane jest przez
Wisłę, która stanowi południowo-wschodnią granicę gminy. Zagrożenie
pochodzi również od Kanału Strumień, który nie jest obwałowany i
zagraża zalaniem wielkich obszarów. Obok terenów zamieszkanych
i rolniczych zalanie zagraża cmentarzowi i ujęciu wody.
Pacanów
Zagrożenie pochodzi od rzeki Wisły oraz Kanału Strumień. Najbardziej
zagrożone miejscowości w tej gminie to: Komorów, Grabowica, Kółko
Żabieckie, Rataje Słupieckie, Kępa Lubawska, Oblekoń. Trzebica,
Podwale. W strefie zalewu wody 100-letniej znajdują się: ujęcie wody
w Wójeczce, oczyszczalnia ścieków Słupi, oraz zakłady przemysłowe.
Połaniec
Zagrożenie pochodzące od rzek Czarnej, Wschodniej oraz Wisły.
Zagrożone budynki mieszkalne, oczyszczalnia ścieków i wód
deszczowych, cmentarz, ujęcie wody oraz Elektrociepłownia Połaniec
leżąca tuz przy lewym wale Wisły. Zagrożenie pochodzi również od
Kanału Strumień.
114
Diagnoza problemów
HOT SPOT
Szczucin
Zagrożenie pochodzi od rzeki Wisła oraz Breń. Zagrożone są m.in.
oczyszczalnie ścieków, cmentarz, ujęcie wody oraz park dworski.
Padew
Narodowa
Zagrożenie pochodzi od rzeki Wisły oraz od rzeki Wisłoki, która
również stwarza duże zagrożenie dla gminy tj. dla sołectw Rożniaty,
Pierzchne, Padew Narodowa. Szczególnie zagrażone są budynki
mieszkalne, grunty rolne, budynki użyteczności publicznej,
infrastruktura drogowa. Zagrożenie pochodzi również od rzeki
Trześniówki.
Dwikozy
W strefie zalewowej Wisły znajduje się m.in. oczyszczalnia ścieków
oraz ujęcie wody, niebezpieczeństwo potęguje zły stan wałów
przeciwpowodziowych.
Baranów
sandomierski
Zagrożenie pochodzi od rzeki Wisła (niewystarczające parametrów
obwałowań) oraz Babulówka (zły stan techniczny wałów). Zagrożone są
m.in. Zespółu Zamkowo-Parkowy w Baranowie Sandomierskim,
budynki mieszkalne zakłady przemysłowe a także infrastruktura
drogowa.
Samborzec
Zagrożenie na ternie gminy pochodzi od rzek Wisła oraz Koprzywianka
(w wyniku cofki od Wisły). Zagrożone zalaniem są: ponad 800
budynków mieszkalnych, budynki gospodarcze, około 2300 ha użytków
rolnych (sady, role), 2 szkoły, oczyszczalnia ścieków, 2 kościoły,
cmentarz, 6 remiz osp/świetlice. W czasie powodzi w 2010 roku
odnotowano przesiąki wałów wiślanych.
Sandomierz
Zagrożenie na terenie miasta pochodzi od Wisły, Koprzywianki oraz
Trześniówki. Zagrożone są m.in. huta szkła okiennego, zakłady
przemysłowe, kilkaset budynków mieszkalnych oraz gospodarczych,
kościół, cmentarze, ujęcie wody oraz składowisko odpadów. W 2010
roku doszło do przerwania wału wiślanego w miejscowości Koćmierzów,
co spowodowało zalanie części Sandomierza, Tarnobrzega oraz gminy
Gorzyce.
Tarnobrzeg
Zagrożenie na terenie gminy pochodzi od Wisły, Trzęśniówki,
Mokrzyszówki i Żupawki. Zagrożone są: kościoły,szkoły i przedszkola,
remizy ochotniczych straży pożarnych, budynki mieszkalne i
gospodarcze, cmentarz, zakłady przemysłowe, oczyszczalnia ścieków,
infrastruktura drogowa, mostowa i kolejowa oraz infrastruktura
wodociągowo-kanalizacyjna, energetyczna i gazowa. Zagrożenie
również od cieków: Atramentówka, Stara Mokrzyszówka, oraz
Piskorzeniec. W czasie powodzi 2010 roku doszło do zalania osiedla
Wielowieś, Sielec, Zakrzów oraz Dzików.
Osiek
Zagrożenie pochodzi od rzeki Wisły. Zagrożone są domy mieszkalne,
użytki rolne oraz zakłady przemysłowe.
Zaleszany
Zagrożenie na terenie gminy pochodzi od cieków: San, Łęg, Osa oraz
Wisła. Zagrożone zalaniem są obiekty takie jak: budynki mieszkaniowe
i gospodarcze, pola uprawne i użytki zielone, infrastruktura drogowa
i mostowa, zabudowania komunalne, zakłady przemysłowe, cmentarz.
Radomyśl
nad Sanem
Zagrożenie pochodzi od cieków San oraz Łukawica. Powodzie
historyczne m.in. z 2010 oraz 2011 roku spowodowały straty w
infrastrukturze drogowej oraz użytkach rolnych oszacowane na prawie
1 mln zł.
Nowa
Sarzyna
Zagrożenie pochodzi od cieku Trzebośnica. Zagrożone zalaniem są
obiekty takie jak: budynki mieszkaniowe i gospodarcze, pola uprawne
i użytki zielone, infrastruktura drogowa i mostowa, zabudowania
komunalna, kładki, przepusty.
Kuryłówka
Zagrożenie generuje rzeka Złota (Złota i lub Złota Rzeka), San, Zlota II straty historyczne: nie określono, San - straty historyczne: głównie
infrastruktura drogowa i użytki rolne.
Zlewnia Sanu poniżej Wisłoka
ZP Sanu z Wisłokiem
Sandomierz
Zlewnia
115
Diagnoza problemów
Zlewnia
Wisłoka
HOT SPOT
Zlewnia Sanu powyżej Wisłoka
Zlewnia
Gorzyce
Zagrożenie pochodzi od cieków: San, Wisła, Łęg, Trześniówka.
Zagrożone zalaniem są obiekty takie jak: budynki mieszkaniowe
i mostowa, zabudowania komunalne, zakład przemysłowy, ujęcia wody,
oczyszczalnia ścieków, cmentarze, zakłady przemysłowe, zespół
kościoła p.w. św. Andrzeja Boboli, kaplica cmentarna.
Nisko
Zagrożenie w mieście generuje San. Zalaniem zagrożone są osiedla
mieszkaniowe i infrastruktura komunikacyjna.
Leżajsk
Zagrożenie pochodzi od cieków: San, Błotnia. Zagrożone zalaniem są
komunalne, zakład przemysłowy, ujęcia wody, cmentarze,
oczyszczalnie ścieków, stary cmentarz greko-katolicki.
Janów
Lubelski
Zagrożenie od rzeki Biała. Zagrożone są gospodarstwa i użytki rolne.
Stalowa Wola
Zagrożenie od rzeki San - straty historyczne: użytki rolne, budynki
gospodarcze i mieszkalne.
Biłgoraj
Zagrożenie generują rzeki Łada, Osa - straty historyczne: infrastruktura
drogowa, wały, zabudowania gospodarcze.
Zarszyn
Zagrożenie od cieku Pielnica. Na zalew narażona jest infrastruktura
drogowa oraz ośrodek zdrowia i stadion.
Jawornik
Polski
Zagrożenie od rzek Mleczka, Łęg, Husówka, Tarnawka. Zagrożone są
gospodarstwa i użytki rolne.
Nozdrzec
Zagrożenie od Sanu, straty historyczne: zniszczenia infrastruktury
komunikacyjnej, zabezpieczeń brzegowych, zalewy budynków
mieszkalnych i użytków rolniczych.
Przemyśl
Zagrożenie pochodzi od cieków: San, Wiar. Zagrożone zalaniem są
komunalne, cmentarze, oczyszczalnie ścieków, zakłady przemysłowe,
ujęcia wody, internat.
Solina
Zagrożenie pochodzi głównie od Sanu i Solinki. Na straty narażona
infrastruktura drogowa i budynki użyteczności publicznej.
Bircza
Zagrożenie od Stupnicy i jej dopływów, zalewane są budynki
mieszkalne i usługowe, użytki rolne, infrastruktura drogowa.
Radymno
Zagrożenie pochodzi od cieków: San, Rada, Szkło. Zagrożone
zalaniem są obiekty takie jak: budynki mieszkaniowe i gospodarcze,
pola uprawne i użytki zielone, infrastruktura drogowa i mostowa,
zabudowania komunalne, ujęcia wody, cmentarz, zakład przemysłowy.
Jarosław
Zagrożenie pochodzi od rzeki San oraz Miłki. Szczególnie dotkliwe są
powodzie miejskie powodowane nadmiernym uszczelnieniem zlewni.
Lesko
Zagrożenie od rzek San, Hoczewka. Odnotowane straty dotknęły
infrastruktury drogowej oraz studni głębinowych.
Sanok
Zagrożenie pochodzi od cieków: San, Sanoczek, Tyrawka, Potok
Płowiecki. Zagrożone zalaniem są obiekty takie jak: budynki
mieszkaniowe i gospodarcze, pola uprawne, użytki zielone,
infrastruktura drogowa i mostowa, zabudowania komunalne,
infrastruktura wodno-kanalizacyjna, budynki użyteczności, infrastruktura
techniczna, oczyszczalnia ścieków, cmentarz, zakłady przemysłowe,
ujęcia wody, tereny sportowe, skansen „Miasteczko Galicyjskie”.
116
Diagnoza problemów
HOT SPOT
Zlewnia Dunajca
ZP Dunajca
Zlewnia
Sieniawa
Zagrożenie pochodzi od cieków: San, Dopływ spod Sieniawy.
Zagrożone zalaniem są obiekty takie jak: budynki mieszkaniowe
i mostowa, zabudowania komunalne, cmentarze, oczyszczalnie
ścieków, ujęcia wody, cmentarze, zabytkowy spichlerz, cmentarz
wojenny z i wojny światowej.
Dubiecko
Zagrożenie od rzeki Kamionka, - straty historyczne: użytki rolne oraz
drogi i mosty, Drohobyczka – straty historyczne: infrastruktura drogowa
i mostowa.
Dydnia
Zagrożenie pochodzi od Sanu i Jabłonki (Starej Rzeki), straty występują
w infrastrukturze drogowej, budownictwie mieszkaniowym i użytkach
rolnych.
Krzywcza
Straty w użytkach rolnych powodowane przez San oraz Stupnicę.
Roźwienica
Straty generowane głównie przez Mleczkę w postaci zniszczenia
infrastruktury komunalnej.
Lubaczów
Zagrożenie generowane przez rzeki Lubaczówka, Sołotwa. Straty
historyczne: zniszczone mosty, budynki mieszkalne i gospodarcze,
użytki rolne.
Gręboszów
Zagrożenie powodziowe pochodzi od Wisły oraz Dunajca – wywołane
jest przez szereg czynników: nisko położony teren, niezadowalający
stan techniczny wałów przeciwpowodziowych oraz niesprawność
techniczną zbieraczy i funkcjonujących rowów melioracyjnych. Zalaniem
zagrożone jest m.in. ujęcie wody oraz zabytkowy park dworski.
Nowy Sącz
Zagrożenie powodziowe na obszarze gminy Nowy Sącz pochodzi od
Dunajca, Kamienicy Nawojowskiej i Łubinki. Najbardziej zagrożone są
tereny mieszkalne w bezpośredniej bliskości cieków. Zagrożenie
powodziowe często występuje na skutek niedrożności przepustów
drogowych. W gminie zagrożone są zakłady przemysłowe, kilka
cmentarzy i ujęcia wody.
Żabno
Ciekami zagrażającymi podtopieniem terenów gminy są: Dunajec,
Żabnica. W gminie znajdują się obiekty zagrożone podtopieniami,
w tym: zakłady przemysłowe, cmentarze, ujęcia wody pitnej, hale
magazynowe, zabudowa mieszkalna, użytki rolne i infrastruktura
(głównie drogi).
Zakliczyn
Zagrożenie podtopieniami i osuwiskami od rzeki Dunajec i jej dopływów.
Zagrożone są tereny użytków rolnych, zakłady przemysłowe, ujęcia
wody pitnej, zabytki kulturowe.
Stary Sącz
Miasto położone w widłach Dunajca oraz jego największego dopływu,
Popradu. W wyniku gęstej zabudowy, miasto narażone jest na
wielomilionowe straty we wszystkich rodzajach infrastruktury.
Nowy Targ
Miasto położone w widłach Czarnego Dunajca i Białego Dunajca.
Zagrożone są budynki mieszkalne, gospodarcze, obiekty przemysłowe,
3 kościoły a także użytki rolne. Odnotowane straty powodziowe
generowane powodziami 1997, 2008, 2009 oraz 2010 potwierdzają
faktyczne zagrożenie miasta zjawiskami powodziowymi.
Łącko
Dunajec - zagrożona oczyszczalnia ścieków, Zagrożenie powodziowe
generowane w dolinach cieków: Czarna Woda, potok Kadecki, Lichnia,
Leszcz, Kamienica.
Wierzchosław
ice, Gromnik,
Ryglice,
Tarnów
Najbardziej zagrożonymi od rzeki Dunajec miejscowościami są:
Bobrowniki Małe, Komorów, Gosławice, Gromnik, Ryglice,
Wierzchosławice i Zbylitowska Górka. Awaria obwałowań i zbiorników
retencyjnych może powodować podtopienie dużej części tego terenu.
Obiektami zagrożonymi są: obiekty mieszkalne, użytki rolne, zakłady
przemysłowe, ujęcia wody pitnej, cmentarze (w tym cmentarz wojenny z
117
Diagnoza problemów
Zlewnia
HOT SPOT
Zlewnia Wisłoki
ZP Wisłoki
Zlewnia
Łososiny
Zlewnia Białej Tarnowskiej
I Wojny Światowej), zabytki kulturowe i infrastruktura (drogi, sieci
kanalizacyjne i wodne).
Tarnów
Zagrożenie od rzeki Białej Tarnowskiej i Dunajca. Podtopienia miasta
Tarnów mogą występować w rejonie ulic: Jagiellońskiej, Spytka z
Melsztyna, Drogi Do Huty, Św. Katarzyny. Ponadto zagrożonymi
obiektami są: ujęcia wody pitnej, zabudowa mieszkaniowa, liczne
zabytki, oczyszczalnia ścieków i obiekty przemysłowe.
Bobowa,
Ciężkowice,
Tuchów
Największe zagrożenie w gminie Ciężkowice pochodzi od rzeki Białej
Tarnowskiej i jej dopływów. Obok terenów mieszkaniowych najbardziej
zagrożone na obszarze gminy są 2 zakłady przemysłowe, 4
oczyszczalnie ścieków i liczne ujęcia wody, ośrodki kultury i obiekty
sportowe. Na terenie gminy Bobowa największe zagrożenie generuje
rzeka Biała Tarnowska. Najbardziej zagrożonymi miejscowościami są:
Bobowa (osiedla mieszkaniowe w pobliżu linii kolejowej), Jankowa i
Wilczyska. Na terenie gminy zalane mogą być 3 ujęcia wody.
Łososina
Dolna
Najbardziej zagrożoną miejscowością w gminie Łososina Dolna są
Witowice Górne. Na terenie gminy znajdują się mosty powodujące
lokalne piętrzenie wód powodziowych. Część zapór
przeciwrumowiskowych na górskich dopływach jest zalądowana i nie
spełnia swojej funkcji.
Mielec
Zagrożenie od cieków: Wisłoka, Dopływ z Rzochowa, Rów Folwarczny,
Rów Złotnicko-Mielecki, Rów Złotnicko-Berdechowski, Rów Kisiel, Rów
Trześń Główna – straty: podtopienia budynków, użytków rolnych, straty
w infrastrukturze drogowej, uszkodzenia dróg, przepustów, podtopienia
budynków komunalnych, zniszczenia i zamulenia rowów melioracyjnych
Przecław
Zagrożenie od cieków: Wisłoka, Tuszymka, Potok Kiełkowski (Stara
Wiśnia, Potok Białoborski (Młynówka) - straty: budynki mieszkalne oraz
infrastruktura drogowa
Dębica
Zagrożenie od cieków: Ostra, Wisłoka, Potok Budzisz, potok Kawęcki,
Potok Gawrzyłowski oraz Wolicki – zalanie budynków mieszkalnych
i gospodarczych, zniszczenia: mostów, kładek, dróg, zalania piwnic,
zniszczenia rowów oraz zamulenia przepustów
Pilzno
Zagrożenie od cieków: Wisłoka, Dulcza, Potok Przymiarki, Potok
Statowski, straty - infrastruktura drogowo-mostowa, zabudowania,
użytki zielone
Kołaczyce
Zagrożenie od cieków: Bieździada, Bieździadka i Dopływ z Zagórza –
straty: zniszczenia mienia prywatnego na terenie zakładów
produkcyjnych i usługowych oraz mienia komunalnego – zniszczenia
dróg, mostów, kładek, sieci wodociągowej i kanalizacyjnej, zalanie
budynków komunalnych
Jasło
Zagrożenie od cieków: Potok Warzycki, Młynówka, Ropa, Jasiołka,
Wisłoka, Dębownica, Szebnianka, Dopływ z Gródka, Bednarka – straty:
infrastruktura komunalna, budynki użyteczności publicznej, kanalizacja
sanitarna
Dębowiec
Zagrożenie od cieków: Bednarka, Dopływ spod Łysej Góry, Dębownica,
Dopływ z Olszyny, Kłopotnica, Sękówka, Wisłoka, Wólki – straty:
zniszczenia infrastruktury drogowo-mostowej i wodno-kanalizacyjnej
Krempna
Zagrożenie od cieków: Wilsznia, Wisłoka, Kaczalnika, Dopływ spod
góry Jaworzyna - straty: infrastruktura drogowo-mostowa, budynki
mieszkalne, infrastruktura komunikacyjna
Gorlice
Zagrożenie od cieków: Kobylanka, Moszczanka, Sękówka, Ropa, Figa,
Stróżowianka i Muchówka oraz potoki bez nazwy – straty: Drogi, Mosty,
Przepusty, Kładki, Obiekty i urządzenia sieci kanalizacyjnej, Sieć
kanalizacji deszczowej, Budynki mieszkalne, Obiekty sportowe
118
Diagnoza problemów
Zlewnia
HOT SPOT
Skołyszyn
Biecz
Na terenie gminy Skołyszyn zagrożona jest m.in. oczyszczalnia ścieków
w Przysiekach, Urząd Gminy w Skołyszynie, przepompownia wody w
Skołyszynie, remiza OSP w Siepietnicy, liczne przedsiębiorstwa.
Największe zagrożenie generuje rzeka Ropa, Młynówka i Olszynka.
Zagrożenie od rzeki Ropa, która powoduje podtopienia budynków
mieszkalnych i gospodarczych, zniszczenia infrastruktury drogowej,
uszkodzenia mostów, kładek, przepustów, zamulenia rowów, zalewane
obiekty sportowe, użytki rolne, cmentarz, zabytki kulturowe. Zagrożenie
dla infrastruktury miejscowości gminy Biecz pochodzi również od
potoków Sitniczanki i Libuszanki.
Dukla
Zagrożenie od cieków: Iwielka, Wisznia, Jasionka, Dukiełka, Jasionka,
Panna, Mszanka – straty: infrastruktura drogowa
119
Cele zarządzania 10
ryzykiem
powodziowym
WAŻNE INFORMACJE
W procesie opracowywania Planów Zarządzania
Ryzykiem Powodziowym przyjęto 3 cele główne:
1. Zahamowanie wzrostu ryzyka powodziowego;
2. Obniżenie istniejącego ryzyka powodziowego;
3. Poprawa systemu zarządzania ryzykiem
powodziowym.
Wyżej wymienionym celom głównym przypisano łącznie
13 celów szczegółowych. Powiązano z nimi 52 rodzaje
działań, od zwiększania retencji na obszarach leśnych,
rolniczych i zurbanizowanych przez wykupy gruntów
i wprowadzanie zakazów zabudowy po działania
nietechniczne.
Dla każdego z rodzajów działań określono priorytet jego
realizacji na poziomie poszczególnych zlewni
planistycznych, a następnie zagregowano je do
poziomu regionu wodnego
Wynikiem nadania priorytetów było nadanie kierunków
działań, czyli wyznaczenie do realizacji najważniejszych
celów szczegółowych w podziale na poszczególne fazy
zarządzania ryzykiem powodziowym (przed powodzią,
w trakcie jej trwania oraz po powodzi).
Cele zarządzania ryzykiem powodziowym
10 Cele zarządzania ryzykiem powodziowym
Zgodnie z Dyrektywą Powodziową, celem nadrzędnym zarządzania ryzykiem powodziowym,
wynikającym wprost z Dyrektywy, jest ograniczenie potencjalnych negatywnych skutków powodzi dla
życia i zdrowia ludzi, środowiska, dziedzictwa kulturowego oraz działalności gospodarczej.
Cele w katalogach, odnoszą się do wszystkich etapów zarządzania ryzykiem powodziowym (etap
prewencji i ochrony, etap przygotowania oraz etap odbudowy i analiz), tworząc hierarchiczną strukturę
obejmującą cele główne wraz z celami szczegółowymi, jednakowymi dla obszaru dorzecza i regionu
wodnego.
Poszczególnym celom szczegółowym przypisane zostały działania (z katalogu działań
podstawowych), realizujące te cele. Zaproponowany w Metodyce PZRP katalog działań nie stanowi
zamkniętej listy możliwych działań i zakłada, że będzie modyfikowany w kolejnych cyklach
planistycznych.
Opis procesu wyboru celów
Osiągnięcie oczekiwanych efektów w zarządzaniu ryzykiem powodziowym, adekwatnych do
przyjętych celów szczegółowych, będzie realizowane na zasadzie doboru zestawu różnego typu
działań najbardziej odpowiednich dla redukcji zidentyfikowanego ryzyka powodziowego, które
w kolejnym kroku sprowadzają się do selekcji konkretnych działań mających sprostać stawianym
celom. Przyjęta zasada selekcji zestawu różnego typu działań polega na akceptacji 3 celów głównych,
którym odpowiada 13 celów szczegółowych (szczegółowy opis zawiera Tabela 27).
Celom szczegółowym, którym przypisano 52 działania, nadano priorytet uzależniony od specyfiki
problemów występujących na obszarze Regionu Wodnego Górnej Wisły.
Dokonana w dalszym etapie priorytetyzacja działań umożliwi wyznaczenie kolejności podejmowanych
działań, wpływających na ograniczenie ryzyka powodziowego w aktualnym cyklu planistycznym.
Wybrane cele zarządzania ryzykiem powodziowym
Ograniczenie zagrożenia powodziowego zdefiniowanego wyżej opisanymi kluczowymi problemami
w Regionie Wodnym Górnej Wisły, powinno zostać osiągnięte poprzez wdrożenie działań
realizujących konkretne cele szczegółowe zarządzania ryzykiem powodziowym, które będą
adekwatne do zidentyfikowanego ryzyka powodziowego na poszczególnych poziomach.
Założono, iż działania wykonywane w pierwszej kolejności, będą realizowały następujące cele
szczegółowe (o przewadze działań z priorytetami wysokimi):
1.2 Wyeliminowanie/unikanie wzrostu zagospodarowania na obszarach szczególnego
zagrożenia powodzią;
2.1 Ograniczanie istniejącego zagrożenia powodziowego;
2.3 Ograniczanie wrażliwości obiektów i społeczności;
3.5. Budowa instrumentów prawnych i finansowych zniechęcających lub skłaniających do
określonych zachowań zwiększających bezpieczeństwo powodziowe;
3.6 Budowa programów edukacyjnych poprawiających świadomość i wiedzę na temat źródeł
zagrożenia powodziowego i ryzyka powodziowego.
Pozostałe cele, z uwagi na ich mniejsze znaczenie w ograniczeniu zagrożenia na obszarze Regionu,
mogą zostać zrealizowane w następnej kolejności. Należy mieć jednak na uwadze, że wybór celów
i priorytetów na poziomie regionu wodnego jest wypadkową analiz dokonanych na poziomie zlewni
planistycznych, gdzie układ priorytetowych działań może być zupełnie inny, w związku z czym
zestawienia dla regionu wodnego nie można analizować w oderwaniu od kart zlewni planistycznych.
121
Cele szczegółowe
zarządzania
ryzykiem
powodziowym
Nr działania
Nr celu szczeg.
Cele zarządzania
ryzykiem
powodziowym
Nr celu
Tabela 27 Priorytety realizacji działań w Regionie Wodnym Górnej Wisły
1
Zahamowanie wzrostu ryzyka powodziowego
1
Działanie
Ochrona/zwiększanie retencji leśnej
w zlewni.
Utrzymanie oraz
zwiększanie
istniejącej zdolności
1.1.
retencyjnej zlewni
Ochrona/ zwiększanie retencji
2
w Regionie
na obszarach rolniczych.
Wodnym
3
Ochrona/ zwiększanie retencji
na obszarach zurbanizowanych.
Zakaz budowy obiektów służących
4 osobom o ograniczonej mobilności lub
możliwościach podejmowania decyzji.
5
Zakaz budowy obiektów zagrażających
środowisku.
Wyeliminowanie/
Zakaz budowy obiektów
unikanie wzrostu 6 infrastrukturalnych.
zagospodarowania
Zakaz budowy pozostałych obiektów
1.2
na obszarach
7
prywatnych i użyteczności publicznej.
szczególnego
zagrożenia
Opracowanie szczegółowych
powodzią
warunków, pod jakimi dyrektor RZGW
8 będzie mógł zwolnić z zakazów
wynikających z art. 88 ustawy Prawo
wodne.
9 Wykup gruntów i budynków.
Priorytet
Uzasadnienie
Lasy, jako istotny czynnik kształtujący obieg wody w przyrodzie, pełnią ważną
rolę w formowaniu i przebiegu powodzi. Odpowiednie kształtowanie leśnej
retencji powierzchniowej umożliwia optymalne wykorzystanie przyrodniczych
ŚREDNI
(naturalnych) możliwości wodo- i glebochronnych, co z kolei chroni przed
skutkami gwałtownych spływów wód opadowych i przyczynia się do redukcji
NISKI
Retencja na obszarach rolniczych ma znaczenie w kontekście ograniczania
spływu wód powierzchniowych, zwłaszcza w kontekście przeciwdziałania
suszom. Mała retencja nie wpływa jednak w sposób zasadniczy na stopień
ochrony przeciwpowodziowej w przypadku powodzi katastrofalnych.
NISKI
Szczelność zlewni zurbanizowanych przyczynia się do zwiększenia ryzyka
podtopień, jest to jednak działanie trudne w realizacji ze względu na
zagospodarowanie terenu.
WYSOKI
WYSOKI
Powstrzymanie dalszego zagospodarowania terenów szczególnie zagrożonych
powodzią jest niezwykle istotne w kontekście zahamowania wzrostu ryzyka
powodziowego w Regionie Wodnym Górnej Wisły. Jest to jednak działanie
WYSOKI możliwe do realizacji poprzez wdrożenie odpowiednich instrumentów prawnych.
WYSOKI
WYSOKI
WYSOKI Działanie to, z uwagi na wysokie koszty, jest możliwe do zrealizowania jedynie
na obszarach słabo zurbanizowanych. Umożliwia jednak zrekompensowanie
Cele szczegółowe
zarządzania
ryzykiem
powodziowym
Nr działania
Nr celu szczeg.
Cele zarządzania
ryzykiem
powodziowym
Nr celu
Działanie
Priorytet
Uzasadnienie
majątku, którego ochrona inwestycyjna jest niemożliwa. Działanie stanowi
pośredni etap inwestycji związanych z budową polderów i zbiorników
przeciwpowodziowych. Wykup gruntów i budynków z przeznaczeniem do zalania
gwarantuje ograniczenie ryzyka powodziowego na terenach położonych poniżej.
Ograniczenie budowy/budowa pod
określonymi warunkami obiektów
10 służących osobom o ograniczonej
mobilności lub możliwościach
podejmowania decyzji.
NISKI
Ograniczenie budowy obiektów
zagrażających środowisku.
NISKI
11
Określenie
Ograniczenie budowy pozostałych
warunków
12 obiektów prywatnych i użyteczności
możliwego
publicznej.
1.3. zagospodarowywan
Wypracowanie warunków technicznych,
ia obszarów
pod jakimi można lokalizować
chronionych
obwałowaniami 13 i budować obiekty na obszarach
zagrożonych wskutek awarii
obwałowań.
Wypracowanie zaleceń dla istniejących
obiektów, w zakresie możliwych
14 sposobów ochrony przed stratami
wskutek zalania obszarów chronionych
obwałowaniami.
Ograniczanie budowy/budowa pod
Unikanie wzrostu
określonymi warunkami obiektów
oraz określenie
służących osobom o ograniczonej
warunków
10
zagospodarowania
1.4.
podejmowania decyzji / wypracowanie
na obszarach
wytycznych.
o niskim (p= 0,2%)
prawdopodobieństw
Ograniczanie budowy obiektów
15
ie wystąpienia
NISKI
Duża część rzek regionu jest obwałowana na znacznej długości, w związku
z czym działanie może wywierać wpływ na ograniczenie ryzyka powodziowego.
NISKI
NISKI
NISKI
NISKI
Ze względu na niskie prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi ograniczenia
odnoszące się do zagospodarowania tych obszarów należy stosować w stopniu
umiarkowanym. Istotne jest natomiast unikanie w miarę możliwości obiektów
zagrażających środowisku oraz stosowanie dobrych praktyk budowlanych
uwzględniających możliwość zalania obiektów.
Cele szczegółowe
zarządzania
ryzykiem
powodziowym
powodzi
Nr działania
Nr celu szczeg.
Cele zarządzania
ryzykiem
powodziowym
Nr celu
Działanie
Wypracowanie warunków pod jakimi
można lokalizować i budować obiekty
o dużym znaczeniu strategicznym dla
gospodarki i mogących spowodować
16 znaczne zagrożenie dla ludzi
i środowiska w przypadku zagrożenia
powodzią.
1
Ochrona/ zwiększanie retencji leśnej
w zlewni.
2
Obniżenie istniejącego ryzyka powodziowego
Ochrona/ zwiększanie retencji na
2 obszarach rolniczych.
3
2.1.
Ograniczanie
istniejącego
zagrożenia
powodziowego
Ochrona/ zwiększanie retencji na
obszarach zurbanizowanych.
Priorytet
Uzasadnienie
NISKI
ŚREDNI
NISKI
Jak w celu szczegółowym 1.1.
NISKI
Wprowadzenie w miastach i terenach
zurbanizowanych (tam gdzie to będzie
17 zasadne) obowiązku stosowania
mobilnych systemów ochrony przed
powodzią dla wody o p= 1%.
Górski charakter znacznej części zlewni regionu sprawia, że przebieg wezbrań
jest tu gwałtowny, ponadto w Regionie Wodnym Górnej Wisły stosunkowo
ŚREDNI często występują powodzie błyskawiczne, dlatego też rola mobilnych systemów
ochrony przed powodzią, umożliwiających ograniczenie potencjalnych strat
znajduje uzasadnienie.
Spowalnianie spływu
18
powierzchniowego.
ŚREDNI
Priorytet wynikający z działań pokrewnych polegających na zwiększaniu retencji
na obszarach leśnych i rolniczych (działania 1, 2) – istotny przede wszystkim dla
zlewni karpackich dopływów Wisły, w których następuje szybka transformacja
opadu w odpływ.
NISKI
Zlewnie cieków wyższych rzędów charakteryzują się wysokim stopniem
uregulowania. Działania renaturyzacyjne ograniczą lokalnie ryzyko powodziowe
z niewielkim wpływem na wielkość zagrożenia i ryzyka powodziowego w skali
całego regionu wodnego.
Renaturyzacja koryt cieków i ich
19
brzegów.
Działanie dotyczy dolin rzecznych, których retencja została utracona (np.
20 Odtwarzanie retencji dolin rzek.
WYSOKI poprzez budowę obwałowań). Odcinkowi Wisły w Regionie Wodnym Górnej
Wisły przyporządkowano wysoki potencjał przeciwpowodziowy działań
umożliwiających zwiększenie obszarów teras zalewowych (poprzez likwidację
Cele szczegółowe
zarządzania
ryzykiem
powodziowym
Nr działania
Nr celu szczeg.
Cele zarządzania
ryzykiem
powodziowym
Nr celu
Działanie
Priorytet
Uzasadnienie
wałów lub zmianę
zagospodarowanych).
21
Budowa obiektów retencjonujących
wodę.
Budowa i modernizacja wałów
22 przeciwpowodziowych oraz budowli
ochronnych pasa technicznego.
23 Budowa kanałów ulgi.
ich
rozstawu,
szczególnie
w obszarach
słabo
Topografia terenu Regionu Wodnego Górnej Wisły sprzyja lokalizacji obiektów
wodę. Ponadto, jest to działanie cechujące się dużą
skutecznością w kontekście ograniczenia ryzyka powodziowego.
WYSOKI retencjonujących
Mimo, iż rzeki Regionu Wodnego Górnej Wisły charakteryzują się znacznym
stopniem obwałowania, ich stan techniczny wywołuje konieczność modernizacji
oraz uzupełniania braków. Ponadto obwałowanie pozostaje jedną
WYSOKI z najskuteczniejszych metod lokalnej ochrony przeciwpowodziowej.
NISKI
Działanie możliwe do zastosowania tylko w szczególnych okolicznościach.
24
Regulacje oraz prace utrzymaniowe
rzek i potoków.
NISKI
Działania utrzymaniowe mają bezpośrednie przełożenie na ograniczenie ryzyka
powodziowego. Utrzymanie dobrego stanu technicznego infrastruktury jest
podstawą jej bezpiecznej eksploatacji.
Działania dotyczące regulacji i prac utrzymaniowych cieków będą przedmiotem
odrębnego dokumentu planistycznego - Planu Robót Utrzymaniowych.
25
Ochrona brzegów morskich przed
erozją i powodzią od strony morza.
NIE
DOTYCZY
-
26
Budowa i odtwarzanie systemów
melioracji.
NISKI
Budowle o charakterze melioracyjnym w warunkach Regionu Wodnego Górnej
Wisły nie mają bezpośredniego przełożenia na ograniczenie ryzyka
powodziowego.
NISKI
Energia płynącej wody w górskich zlewniach jest wysoka, co generuje liczne
szkody w infrastrukturze korytowej. Należy je usuwać w celu ułatwienia przejścia
wód powodziowych oraz usunięcia potencjalnych miejsc zatorogennych. Jest to
jednak działanie kwalifikujące się do Planu Robót Utrzymaniowych.
Dostosowanie koryta wód
27
powodziowych do wielkości przepływu.
Usprawnienie reguł sterowania
28 obiektami i urządzeniami technicznej
ochrony przed powodzią.
ŚREDNI Górnej
Ze względu na znaczną ilość obiektów hydrotechnicznych w Regionie Wodnym
Wisły, usprawnienie reguł sterowania umożliwi maksymalne
wykorzystanie ich sumarycznej zdolności przeciwpowodziowej.
29 Poprawa stanu technicznego istniejącej
WYSOKI Stan techniczny istniejących obiektów infrastruktury przeciwpowodziowej (np.
Cele szczegółowe
zarządzania
ryzykiem
powodziowym
Nr działania
Nr celu szczeg.
Cele zarządzania
ryzykiem
powodziowym
Nr celu
Działanie
Priorytet
wałów) wymusza w wielu przypadkach konieczność ich gruntownej odbudowy.
Zapewnienie dobrego stanu technicznego infrastruktury jest podstawą jej
bezpiecznej eksploatacji.
infrastruktury przeciwpowodziowej.
Likwidacja/zmiana funkcji obiektów
służących osobom o ograniczonej
30
podejmowania decyzji.
Likwidacja/zmiana funkcji obiektów
31
Ograniczanie
2.2.
istniejącego
zagospodarowania 32 Likwidacja/zmiana funkcji obiektów
infrastrukturalnych.
Likwidacja/zmiana funkcji pozostałych
obiektów prywatnych i użyteczności
33 publicznej.
3
Poprawa systemu
zarządzania ryzykiem
powodziowym
2.3.
Ograniczanie
wrażliwości
obiektów
i społeczności.
Modernizacja konstrukcji istniejących
34 budynków i budowa nowych
o konstrukcjach odpornych na zalanie.
3.2.
NISKI
NISKI
NISKI
NISKI
Uszczelnianie budynków, stosowanie
materiałów wodoodpornych.
NISKI
36
Trwałe zabezpieczenie terenu wokół
budynków.
NISKI
Budowa i usprawnienie lokalnych
Doskonalenie
38 systemów ostrzegania przed
skuteczności
powodziami.
reagowania ludzi,
Biorąc pod uwagę złożoność, w tym kosztochłonność, działań związanych
z likwidacją/zmianą funkcji istniejących elementów zagospodarowania, bardziej
racjonalne wydaje się w pierwszej kolejności ich zabezpieczanie przed zalaniem.
Możliwości likwidacji lub zmiany sposobu użytkowania powinny być przedmiotem
indywidualnej oceny dla każdego przypadku.
NISKI
35
Doskonalenie
prognozowania
Poprawa i rozwój krajowego systemu
i ostrzegania
prognoz, monitoringu i ostrzeżeń/
3.1.
37
o zagrożeniach
podniesienie poziomu ich jakości
i wiarygodności.
meteorologicznych
i hydrologicznych
Uzasadnienie
Wobec braku możliwości całkowitego wyeliminowania obecnego i dalszego
zagospodarowania terenów zagrożonych powodzią, istotne jest przystosowanie
obiektów do ewentualnego zalania, co w znacznym stopniu może ograniczyć
potencjalne straty. Niski priorytet działania wynika jednak ze stosunkowo
niewielkiej skali przedsięwzięcia, kwalifikującej je do uwzględnienia w Katalogu
Dobrych Praktyk.
Górski charakter znacznej części zlewni regionu sprawia, że przebieg wezbrań
WYSOKI jest tu gwałtowny, ponadto w Regionie Wodnym Górnej Wisły stosunkowo
WYSOKI
często występują powodzie błyskawiczne. W związku z powyższym czas
przygotowania na przejście fali jest krótki, a działania polegające na
prognozowaniu i ostrzeganiu oraz zarządzaniu kryzysowym są kluczowe dla
ograniczenia potencjalnych strat.
Cele szczegółowe
zarządzania
ryzykiem
powodziowym
firm i instytucji
publicznych.
Nr działania
Nr celu szczeg.
Cele zarządzania
ryzykiem
powodziowym
Nr celu
Działanie
Priorytet
Uzasadnienie
Doskonalenie planów zarządzania
kryzysowego (wszystkie poziomy
Usprawnienie obecnego systemu zarządzania kryzysowego może w znacznym
ŚREDNI
39 zarządzania), z uwzględnieniem map
stopniu ograniczyć potencjalne straty wywołane powodzią.
zagrożenia powodziowego i map ryzyka
powodziowego.
Opracowywanie instrukcji
zabezpieczania i postępowania czasie
powodzi dla obiektów prywatnych
40
i publicznych oraz zagrażających
środowisku w przypadku wystąpienia
powodzi.
NISKI
Wdrażanie programów współpracy
41 z mediami, szkolnictwem w zakresie
ostrzegania i informowania.
NISKI
42
Usprawnienie „systemu” przywracania
funkcji infrastruktury po powodzi.
43
Doskonalenie wsparcia rzeczowego
i finansowego dla poszkodowanych.
Doskonalenie
skuteczności
Wypracowanie wytycznych dotyczących
3.3. odbudowy i powrotu
warunków ewentualnej odbudowy na
do stanu sprzed 44 obszarach szczególnego zagrożenia
powodzi
powodzią.
Doskonalenie pomocy zdrowotnej
i sanitarnej (w tym wsparcie
45
psychologiczne) dla ludzi oraz opieki
weterynaryjnej dla zwierząt.
Gromadzenie i udostępnianie danych
Wdrożenie
i informacji o szkodach i ryzyku
i doskonalenie
3.4.
46 powodziowym w ujednoliconej formie
skuteczności analiz
i zakresie na obszarze całego kraju, na
popowodziowych.
podstawie opracowanego instrumentu
Prawidłowe zarządzanie w sytuacji kryzysowej może w znacznym stopniu
ograniczyć potencjalne straty, niemniej niski priorytet działań wynika ze
stosunkowo niewielkiej skali przedsięwzięć.
NISKI
NISKI
Jako przedsięwzięcie ściśle uzależnione od obowiązującego systemu prawnego,
wymaga podjęcia stosownych działań na szczeblu centralnym.
NISKI
NISKI
Niski priorytet działania wynika ze stosunkowo niewielkiej skali przedsięwzięcia,
kwalifikującej je do uwzględnienia w Katalogu Dobrych Praktyk.
NISKI
Działania te wymagają skoordynowania na centralnym szczeblu zarządzania,
w związku z czym możliwość ich podjęcia na poziomie regionu wodnego jest
ograniczona.
Cele szczegółowe
zarządzania
ryzykiem
powodziowym
Nr działania
Nr celu szczeg.
Cele zarządzania
ryzykiem
powodziowym
Nr celu
Działanie
Priorytet
Uzasadnienie
prawnego.
Analizy skuteczności systemu
47 zarządzania ryzykiem i rekomendacje
zmian.
48
Przygotowanie propozycji systemowych
służących rozwojowi badań naukowych.
Opracowywanie aktów prawnych,
wprowadzających zasady
zagospodarowywania terenów
Budowa
zagrożonych powodzią, które ochronią
instrumentów
49
społeczności przed nadmiernym
prawnych
ryzykiem i ograniczą straty
i finansowych
w przyszłości, kierowanie projektów do
zniechęcających
legislacji.
3.5. lub skłaniających
do określonych
Opracowanie zasad finansowania
zachowań
programów wspomagających
zwiększających
ekonomicznie nowe zasady
bezpieczeństwo 50 zagospodarowywania terenów
powodziowe
zagrożonych, uruchamianie takich
programów, znajdowanie źródeł
finansowania.
Opracowanie programów edukacyjnych
dla różnych poziomów odbiorców
Budowa programów
(przedszkola, szkoły podstawowe,
edukacyjnych
gimnazja, licea szkoły wyższe), których
poprawiających
celem będzie zmiana mentalności
51
świadomość
społeczności lokalnych w kierunku
3.6. i wiedzę na temat
ograniczenia ekspansji na tereny
źródeł zagrożenia
zagrożone oraz zmiany sposobu
powodziowego
zagospodarowywania zamieszkałych
i ryzyka
terenów zagrożonych.
powodziowego
52 Opracowanie programów edukacyjnych
dla mediów oraz innych podmiotów,
NISKI
NISKI
NISKI
NISKI
NISKI
NISKI
Media stwarzają możliwość propagowania określonych zachowań wśród dużej
liczby odbiorców. Niski priorytet działania wynika ze stosunkowo niewielkiej skali
Cele szczegółowe
zarządzania
ryzykiem
powodziowym
Nr działania
Nr celu szczeg.
Cele zarządzania
ryzykiem
powodziowym
Nr celu
Działanie
których celem będzie zmiana
mentalności społeczności lokalnych
w kierunku ograniczenia ekspansji na
tereny zagrożone oraz zmiany sposobu
zagospodarowywania zamieszkałych
terenów zagrożonych.
Priorytet
Uzasadnienie
wdrożenia przedsięwzięcia, kwalifikującej je do uwzględnienia w Katalogu
Dobrych Praktyk.
Instrumenty 11
wspomagające
realizację działań
WAŻNE INFORMACJE
Instrumenty
wspomagające
realizację
działań
określonych w PZRP dla obszarów dorzeczy i regionów
wodnych będą obejmować:
 instrumenty prawno-finansowe;
 instrumenty analityczne;
 instrumenty edukacyjne i informacyjne.
Instrumenty prawno-finansowe określają propozycje
w zakresie finansowania zarządzania ryzykiem
powodziowym (biorące pod uwagę planowane zmiany
w strukturze administracyjnej zarządzania gospodarką
wodną),
zasad
gospodarowania
obszarami
narażonymi
na
niebezpieczeństwo
powodzi
(proponujące uszczegółowienie i zmiany zasad
wprowadzania do planowania przestrzennego zakazów
zabudowy
wynikających
z
map
zagrożenia
powodziowego), ubezpieczeń od ryzyka wystąpienia
powodzi (zakładających zróżnicowanie ubezpieczeń ze
względu na stopień zagrożenia i uwzględniających
źródło informacji o zagrożeniu) oraz kompensacji
oddziaływań społecznych związanych z realizacją
inwestycji przeciwpowodziowych (w tym wdrożenie
obowiązku opracowania planów przesiedleń jako dobrej
praktyki przy przygotowaniu i realizacji inwestycji).
Instrumenty analityczne natomiast dotyczą dwóch
systemów:
 gromadzenia i archiwizacji danych o przebiegu
zagrożeń/wystąpieniu powodzi;
 gromadzenia danych o szkodach i stratach
powodziowych.
Celem instrumentów edukacyjnych i informacyjnych jest
zmniejszenie potencjału szkód popowodziowych
poprzez
kształtowanie
zachowań
w sytuacji
zagrożenia powodzią i zmniejszenie osadnictwa
w obszarach powodziowych.
Instrumenty wspomagające realizacje działań
11 Instrumenty wspomagające realizację działań
11.1 Instrumenty prawno-finansowe
11.1.1 Finansowe zarządzanie ryzykiem powodziowym
Finansowanie zarządzania ryzykiem powodziowym powinno obejmować:

realizację inwestycji przeciwpowodziowych;

prace utrzymaniowe infrastruktury przeciwpowodziowej;

wykup nieruchomości lub zmianę ich funkcji w wyniku wprowadzenia map zagrożenia
powodziowego do planów zagospodarowania przestrzennego;

funkcjonowanie urzędów administracji gospodarki wodnej;

funkcjonowanie systemu ostrzegania powodziowego i Informatycznego Systemu Osłony Kraju
(akcje ratunkowe w sytuacji wystąpienia powodzi);

likwidacje szkód powodziowych, a także ewentualny udział Skarbu Państwa w finansowaniu
ubezpieczeń katastroficznych.
W związku z założeniami reformy ustawy Prawo wodne przeprowadzono analizę struktury
finansowania zaproponowanej w ramach danej reformy. Realizacja inwestycji przeciwpowodziowych
została przypisana w zależności od rodzajów wód określonym podmiotom: Zarządowi Dorzecza Wisły,
zarządowi województwa/marszałkowi województwa, jednostkom samorządu (szczególnie gminom).
Inwestycje te projektuje się finansować w szczególności ze środków budżetu państwa, dotacji
z NFOŚiGW, WFOŚiGW, wpływów z rocznych opłat za oddanie w użytkowanie nieruchomości,
urządzeń wodnych lub ich części, opłat rocznych za oddanie w użytkowanie gruntów pokrytych
wodami, budżetu UE i innych źródeł. Analogiczny podział kompetentnych organów i sposobu
finansowania został przeprowadzony dla utrzymania w należytym stanie technicznym infrastruktury
przeciwpowodziowej. Funkcjonowanie urzędów administracji gospodarki wodnej, w ramach reformy
zostanie przeorganizowane – zmniejszona zostanie liczba urzędów gospodarki wodnej do
6 i powstaną państwowe osoby prawne – Zarządy Dorzeczy (pozostałymi organami właściwymi
w sprawach gospodarki wodnej będą: minister właściwy ds. gospodarki wodnej, Prezes KZGW oraz
marszałek województwa). Finansowanie całości będzie opierało się na takich samym założeniach jak
w przypadku inwestycji przeciwpowodziowych. System ostrzegania powodziowego oraz Informacyjny
System Osłony Kraju, (za które odpowiadali będą: KZGW, wojewodowie oraz IMGW – PIB)
finansowany ma być zgodnie z obowiązującymi przepisami, brak jest jednak proponowanych
rozwiązań finansowych –w szczególności dla systemu ISOK i finansowania zadań IMGW – PIB. Akcje
ratunkowe w sytuacji wystąpienia powodzi oraz likwidacje szkód powodziowych finansowane będą ze
Skarbu Państwa. Odszkodowania będą wypłacane przez Zarządy Dorzecza, brak jest jednak regulacji
co do sposobu finansowania powyższych działań.
Dalsze prace nad systemem finansowania zarządzania ryzykiem powodziowym powinny uwzględniać:

właściwą alokację środków w części nr 21 i 22 budżetu, wdrożenie najszerszego, możliwego
do zastosowania, zakresu zasady zwrotu kosztów usług wodnych;

rozważenie zasadności (wykonanie szczegółowych ekspertyz) wprowadzenia nowych opłat
(retencyjnej, powodziowej);

uchwalenie precyzyjnej
regulacji odnośnie podmiotu ponoszącego koszty wykupu
nieruchomości oraz odszkodowań za ograniczenie/wyłączenie możliwości korzystania
z nieruchomości/zmianę funkcji nieruchomości;

rozważenie wprowadzenia przepisów dotyczących opłat adiacenckich (dotyczących właścicieli
lub użytkowników wieczystych nieruchomości, których wartość wzrosła na skutek redukcji
strefy zagrożenia powodzią w wyniku realizacji inwestycji przeciwpowodziowej);

wypracowanie stanowiska odnośnie udziału Skarbu Państwa w finansowaniu systemu
ubezpieczeń katastroficznych;
131
Podsumowanie działań i ich priorytety

ujęcie w ramach systemu finansowania ZRP kosztów funkcjonowania Systemu ISOK oraz
realizacji zadań IMGW.
Dodatkowo wdrażanie PZRP może być wspierane poprzez wprowadzenie następujących rozwiązań
preferencyjnych:

objęcie zalesień w zlewniach, mających na celu spowolnienie i ograniczenie spływu
powierzchniowego do cieków stwarzających zagrożenie powodziowe, z uwzględnieniem braku
zwiększenia ryzyka powodziowego, dodatkowym wsparciem ze środków krajowych (obok
finansowanych ze środków UE w nowej perspektywie dopłat z tytułu zalesienia gruntów
rolnych);

objęcie gruntów wyłączonych z produkcji rolnej lub przeznaczonych do zagospodarowania
realizującego cele PZRP dodatkowym wsparciem ze środków krajowych (obok finansowanych
ze środków UE w nowej perspektywie płatności za wdrożenie praktyki zazielenienia);

system ulg w podatku rolnym dla właścicieli gospodarstw rolnych rezygnujących
z intensywnego gospodarowania na terenach zalewowych;

system ulg w podatku od nieruchomości dla właścicieli nieruchomości, którzy podejmą się
budowy infrastruktury przeciwpowodziowej, wprowadzenia upraw lub nasadzeń na obszarach
zagrożonych powodzią niepowodujących wzrostu ryzyka powodziowego, a także rozbiórki
i modernizacji infrastruktury niekorzystnej z punktu widzenia ryzyka powodziowego oraz
likwidacji lub usunięcia takich upraw lub nasadzeń, albo wyrażą zgodę na udostępnienie
nieruchomości do wyżej wymienionych celów;

zwolnienia z opłaty skarbowej decyzji, zezwoleń, pełnomocnictw, i wszelkich innych czynności
związanych z realizacją PZRP.
11.1.2 Zasady gospodarowania
niebezpieczeństwo powodzi
obszarami
narażonymi
na
W pierwszej kolejności należy wskazać trzy zasady wiodące przy projektowaniu instrumentów
prawnych związanych z wdrażaniem MZP:

dopuszczenie dalszego zagospodarowania obszarów zagrożenia powodziowego w sposób
sprzeczny z zasadami ustalonymi w ramach PZRP (Instrument Wspierający: Lokalizacyjne i
techniczne aspekty zabudowy na obszarach zagrożenia powodziowego - Wytyczne) jest
dalece niepożądane z uwagi na konieczność zatrzymania procesu wzrostu ryzyka
powodziowego oraz uniknięcia kolejnych nakładów inwestycyjnych na infrastrukturę
przeciwpowodziową i związane z jej realizacją nieakceptowalne koszty środowiskowe;

ani budżet państwa, ani budżety samorządów terytorialnych nie byłby wstanie ponieść
w krótkim okresie czasu skumulowanego ciężaru kosztów wykupu/odszkodowań względem
podmiotów prywatnych w wyniku zmian przeznaczenia nieruchomości (zob. Stanowisko nr 18
Konwentu Marszałków Województw z dnia 29 października 2014 r.);

PZRP w tym i kolejnym cyklu inwestycyjnym zakładają wdrożenie pakietu technicznych i
nietechnicznych (zwiększanie naturalnej retencji) działań przeciwpowodziowych, których
celem jest redukcja obszarów zagrożenia powodziowego. Realizację tych inwestycji należy
potraktować priorytetowo jeżeli chodzi o strukturę alokacji środków w szczególności w ramach
budżetu państwa.
Dla zilustrowania skali kosztów związanych z implementacją MZP w procesie planowania
przestrzennego należy wskazać zakres potencjalnych obciążeń finansowych odnosząc się do
następujących stanów faktycznych:


relokacja zabudowy (przesiedlenie) z terenów, których nie wskazano do ochrony w drodze
technicznych metod ochrony przeciwpowodziowej (wskazania nastąpią w ramach analizy
wielokryterialnej), a w świetle opracowanych w ramach PZRP zasad gospodarowania (zob.
Wytyczne) zabudowa nie może pozostać na tych terenach;
relokacja zabudowy (przesiedlenie) z terenów wskazanych w ramach PZRP jako obszary
naturalnej retencji;
132

zmiana funkcji istniejących obiektów prywatnych tak by nowa funkcja była dopuszczalna
w świetle opracowanych w ramach PZRP zasad gospodarowania;

zmiana przeznaczenia niezagospodarowanych nieruchomości na skutek uwzględnienia
opracowanych w ramach PZRP zasad gospodarowania w obowiązujących m.p.z.p. lub
wydanych decyzjach o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu (dalej jako: wzizt).
W świetle wskazanych powyżej zasad wiodących oraz kategorii potencjalnych obciążeń finansowych
proponuje się wdrożenie następujących instrumentów prawnych:
a) dokonanie nowelizacji art. 88f ust. 5 PW zgodnie, z którym przedstawione na mapach zagrożenia
powodziowego oraz mapach ryzyka powodziowego granice obszarów, o których mowa w art. 88d
ust. 2 (w tym obszary szczególnego zagrożenia powodzią), uwzględnia się w koncepcji
przestrzennego
zagospodarowania
kraju,
planie
zagospodarowania
przestrzennego
województwa, miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego oraz w decyzji
o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu. Domniemanie konieczności dostosowania
m.p.z.p. do map zagrożenia powodziowego nastąpiło w drodze wykładni (poprzez nawiązanie do
art. 88f ust. 8 PW) choć i to nie wykluczyło pojawienia się niejasnych komentarzy. Jak wskazuje
2
Zbigniew Bukowski przepis art. 88f ust. 5 PW rodzi tylko obowiązek uwzględnienia granic
(z określeniem typu obszaru) w aktach planistycznych. Nowy przepis musi jasno stanowić, iż
transpozycja MZP skutkuje wprowadzeniem reżimu zagospodarowania określonego
w Wytycznych PZRP i wprowadzonego do stosownych przepisów ustawy Prawo wodne oraz
Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków
technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie.
b) transpozycja MZP do obowiązujących m.p.z.p. następuje w istniejącym trybie tj. w terminie 30
miesięcy od dnia przekazania MZP samorządom, przy czym:
2

katalog aktów planistycznych z art. 88f ust. 5 należy rozszerzyć o studia uwarunkowań
i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin;

w stosunku do wydanych decyzji o wzizt oraz pozwoleń na budowę nie uwzgledniających
MZP wprowadza się obowiązek wznowienia postępowania z urzędu lub wydania decyzji
wygaszającej;

niezwłocznie wprowadza się obowiązek uwzględniania MZP oraz Wytycznych w toku
postępowań w sprawie pozwolenia na budowę;

organ administracji planistycznej lub architektoniczno-budowlanej ma prawo zwrócić się
z zapytaniem do RZGW o aktualność obszaru zagrożonego powodzią w świetle dostępnych
analiz hydraulicznych3 opracowanych w ramach zadań statutowych Dyrektora RZGW,
czyli np. uwzględniających inwestycje przeciwpowodziowe zrealizowane w latach 20122014 r.; w przypadku gdy obszar zagrożenia powodziowego został zredukowany w wyniku
zamodelowania „Wariantu O” w rozumieniu PZRP jednostka samorządu terytorialnego (dalej
jako: JST) uwzględnia w toku stosownej procedury nowe obszary; wymaga to uzgodnienia
z Dyrektorem RZGW;

studia ochrony przeciwpowodziowej, dla rzek które w WORP nie zostały wskazane do
opracowania map w I cyklu planistycznym, zachowują ważność do czasu przekazania
właściwym organom nowych map zagrożenia powodziowego i map ryzyka powodziowego,
opracowanych w kolejnych cyklach planistycznych. Do terenów objętych studiami
w odpowiednim zakres (dostępność danych) stosuje się reżim opracowany w ramach
Wytycznych PZRP;
Z. Bukowski [w:] B. Rakoczy (red.), Z. Bukowski, K. Szuma, Prawo wodne. Komentarz, LEX 2013
Poprzez analizę hydrauliczną cieku powierzchniowego rozumie się - określenie na podstawie matematycznego modelu hydraulicznego
najistotniejszych parametrów hydraulicznych w danym punkcie lub na danym odcinku cieku, w tym co najmniej: zasięgu obszarów
o określonym prawdopodobieństwie występowania powodzi, rzędnych zwierciadła wody, głębokości wody oraz w przypadku
dwuwymiarowych matematycznych modeli hydraulicznych dodatkowo prędkości i kierunków przepływu wody.
3
133

należy wprowadzić uproszczony tryb zmiany studium uwarunkowań i kierunków
zagospodarowania przestrzennego gminy oraz m.p.z.p. tak by procedura zmian tych
dokumentów mogła być prowadzona równolegle (wykorzystać można w tym zakresie art. 5
ustawy z dnia 10 czerwca 1994 r. o zagospodarowaniu nieruchomości Skarbu Państwa
przejętych od wojsk Federacji Rosyjskiej);

w kontekście powyższych postulatów wskazać należy, iż w świetle obecnego brzmienia
projektu nowelizacji PW zniesiony został obowiązek dostosowania m.p.z.p. do MZP w terminie
30 miesięcy od dnia pierwszorazowego przekazania MZP jednostkom samorządowym.
Obowiązek ten został orzeczony dopiero względem zaktualizowanych po raz pierwszy map
zagrożenia powodziowego oraz zaktualizowanych po raz pierwszy map ryzyka powodziowego
a termin został skrócony do 24 miesięcy. Ponadto projekt nowelizacji zakłada wygaśnięcie
z dniem wejścia w życie ustawy decyzji o w.z.i.z.t. wydanych dla terenów pozostających
w granicach obszarów szczególnego zagrożenia powodzią. Wygaśnięcie nie dotyczy decyzji o
w.z.i.z.t., na podstawie których przed dniem wejścia w życie nowelizacji wydano ostateczne
decyzje o pozwoleniu na budowę albo dokonano zgłoszeń, o których mowa w art. 30 ustawy
z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane, do których właściwy organ nie wniósł sprzeciwu;
c) uzgodnienie przez dyrektora RZGW dokumentów z zakresu planowania i zagospodarowania
przestrzennego następuje przy wykorzystaniu ustaleń map zagrożenia powodziowego oraz map
ryzyka powodziowego, ustaleń wynikających ze studiów ochrony przeciwpowodziowej, dla
obszarów, dla których nie zostały opracowane mapy zagrożenia powodziowego, lub analiz
hydraulicznych, które zostały opracowane w ramach realizacji zadań ustawowych dyrektora
RZGW. Alternatywą dla wykorzystywania analiz hydraulicznych innych niż MZP jest
wprowadzenie obowiązku aktualizacji MZP/MRP w częstotliwości większej niż przewiduje to
dyrektywa powodziowa;
d) umocowanie zakazów i ograniczeń określonych w Wytycznych PZRP następuje w ustawie Prawo
wodne oraz Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie
warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie;
e) pozyskiwanie nieruchomości w przypadku relokacji zabudowy (przesiedlenie) z terenów, których
nie wskazano do ochrony w drodze technicznych metod ochrony przeciwpowodziowej powinno
być realizowane w trybie specustawy powodziowej Postuluje się by na obszarach szczególnego
zagrożenia powodzią wojewoda w uzgodnieniu z dyrektorem regionalnego zarządu gospodarki
wodnej mógł, w drodze decyzji: 1) wprowadzić trwałe ograniczenia w korzystaniu
z nieruchomości; 2) nakazać rozbiórkę obiektów budowlanych. Wszczynając z urzędu
postępowanie w sprawie przedmiotowej decyzji wojewoda przedstawiałby stronom postępowania
analizę potrzeb w zakresie wprowadzenia trwałych ograniczeń w korzystaniu z nieruchomości
położonych na obszarach szczególnego zagrożenia powodzią lub rozbiórki obiektów
budowlanych wybudowanych na obszarach szczególnego zagrożenia powodzią. Analiza potrzeb
zawierałaby w szczególności:




określenie stopnia zagrożenia życia lub zdrowia ludzi w przypadku wystąpienia
powodzi przy uwzględnieniu efektywności systemu prognozowania i ostrzegania na
obszarze gminy;
analizę możliwości dostosowania zabudowy do wymogów Rozporządzenia Ministra
Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim
powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie;
analizę wpływu głębokości wody oraz tam gdzie to możliwe prędkości przepływu wody
na istniejącą zabudowę;
uzasadnienie potrzeby wprowadzenia trwałych ograniczeń w korzystaniu
z nieruchomości położonych na obszarach szczególnego zagrożenia powodzią lub
rozbiórki obiektów budowlanych wybudowanych na obszarach szczególnego
zagrożenia powodzią, ze wskazaniem wykonalności osiągnięcia zakładanych celów w
zakresie ochrony życia lub zdrowia ludzi przy zastosowaniu budowli
przeciwpowodziowych lub odtworzenia naturalnej retencji śródlądowych wód
powierzchniowych;
134
 analizę kosztów i korzyści;
 opis metod prognozowania zastosowanych przez wnioskodawcę;
f) koszty zmiany funkcji obiektów oraz dostosowania tych obiektów do wymogów Wytycznych
PZRP będą ponoszone przez właścicieli przy wsparciu ze środków NFOIŚGW/WFOŚIGW;
(zróżnicowanie wysokości wsparcia uzależnione będzie od sytuacji majątkowej podmiotu
zobowiązanego;
g) w terminie 24 miesięcy od dniach wejścia w życie rozporządzenia w sprawie planów
zarządzania ryzykiem powodziowym gmina ma obowiązek opracować plan zmniejszania
wrażliwości obszarów zagrożenia powodziowego obejmujący:
 wskazania obiektów rekomendowanych do dostosowania do warunków technicznych,
jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, uwzględniających wytyczne
określone w planach zarządzania ryzykiem powodziowym;

wskazania co do zmian funkcji istniejących:
o
obiektów służących osobom o ograniczonej mobilności lub możliwościach
podejmowania decyzji;
o
obiektów infrastrukturalnych;
o
obiektów zagrażających środowisku;
o
pozostałych obiektów użyteczności publicznej oraz obiektów prywatnych;

zasady lokalizacji obiektów zagrażających środowisku, obiektów o szczególnym
znaczeniu społecznym oraz infrastruktury komunikacyjnej na obszarach, na których
prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest niskie i wynosi 0,2%;

identyfikację nieruchomości niezabudowanych, względem których konieczna jest
zmiana przeznaczenia, w rozumieniu ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu
przestrzennym, z uwagi na poziom zagrożenia powodziowego zidentyfikowany na
podstawie ustaleń map zagrożenia powodziowego i map ryzyka powodziowego,
ustaleń wynikających ze studiów ochrony przeciwpowodziowej, dla obszarów dla
których mapy zagrożenia powodziowego nie zostały sporządzone lub innych
dostępnych analiz hydraulicznych opracowanych w ramach zadań statutowych
dyrektora urzędu gospodarki wodnej;
h) wyłączenie art. 36 u.p.z.p w stosunku do zmian m.p.z.p./ decyzji wzizt wynikających
z konieczności uwzględnienia MZP (studiów ochrony przeciwpowodziowej) przy założeniu, iż:
 w ramach dotychczasowych prac nad projektem reformy Prawa wodnego rozważane
były następujące ścieżki rozwiązania zagadnienia odszkodowań za zmianę
przeznaczenia nieruchomości w wyniku wdrożenia Map Zagrożenia Powodziowego:
o
o
o
ustawowe uchylenie mocy obowiązującej m.p.z.p./decyzji o w.z.i.z.t. nie
uwzględniających ograniczeń w przeznaczeniu nieruchomości wynikających
z wdrożenia Map Zagrożenia Powodziowego;
ustawowe zamrożenie stosowania art. 36 u.p.z.p. w cyklu planistycznym 20152021 oraz uruchomienie odpowiedzialności w kolejnym cyklu z zastrzeżeniem,
iż będzie ona obejmowała odpowiedzialność za rzeczywistą szkodę a roszczenia
będą kierowane względem Skarbu Państwa reprezentowanego przez wojewodę;
bezterminowe ustawowe wyłączenie odpowiedzialności gmin w trybie art. 36
u.p.z.p. oraz odpowiedzialności Skarbu Państwa przy ewentualnym rozważeniu
odpowiedzialności za rzeczywistą szkodę w formule de minimis;
135




odnośnie wskazanych powyżej ścieżek postępowania przedstawić można następujące
stanowisko:
o zastosowanie zabiegu, o którym mowa pod pkt. i) nie rozwiązuje zagadnienia
odszkodowań za zmianę przeznaczenia nieruchomości w wyniku wdrożenia Map
Zagrożenia Powodziowego;
o zamrożenie stosowania art. 36 u.p.z.p. w cyklu planistycznym 2015-2021 spotka
się z mniejszym wydźwiękiem społecznym oraz da możliwość lepszego
przygotowania się do wprowadzenia docelowej regulacji, w tym w oparciu
o rozpoznanie skali zmian przeznaczeń nieruchomości dokonanej w ramach
Planów zmniejszania wrażliwości obszarów zagrożenia powodziowego;
w przypadku woli bezwzględnego i bezterminowego ustawowego wyłączenia
odpowiedzialności gmin i Skarbu Państwa należałoby taki zabieg uzasadniać „siłą
wyższą” zagrożenia powodziowego oraz uchyleniem ochrony prawa własności
z uwagi na ochronę zdrowia i życia ludzi (stosownie do linii orzeczniczej TK w sprawie
K28/06);
przy ewentualnym rozważaniu odpowiedzialności za rzeczywistą szkodę w formule de
minimis należy przewidzieć mechanizm, który pozwoli ograniczyć jej wysokość przy
uwzględnieniu zasady słuszności odszkodowania oraz wprowadzić karencję na
wypłatę odszkodowań;
w świetle powyższych uwarunkowań wskazać należy, iż w projekcie nowelizacji PW
wprowadzono wyłączenie stosowania art. 36 ust. 1 u.p.z.p. w stosunku do zmian
w m.p.z.p. wynikających z konieczności uwzględniania uwarunkowań ochrony przed
powodzią (MZP) określonych w przepisach odrębnych. W przypadku gdy
proponowana regulacja zostanie jedyną obowiązującą w tym zakresie adresatem
ewentualnych roszczeń będzie Skarb Państwa, przy czym roszczenia te będą
podlegały bardzo daleko idącym ograniczeniom wynikającym z linii orzeczniczej
Trybunału Konstytucyjnego (wyrok w sprawie K28/06).
11.1.3 Ubezpieczenia od ryzyka wystąpienia powodzi
Obecnie w Polsce mamy do czynienia z modelem powszechnych dobrowolnych ubezpieczeń od ryzyk
katastroficznych, z odmiennością wynikającą z ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych
obejmującej szkody powstałe w budynkach rolniczych na skutek klęsk żywiołowych, w tym powodzi.
Mimo rosnącego ryzyka wystąpienia powodzi powszechność ubezpieczeń jest zbyt niska. Na obecny
stan wpływają zarówno czynniki ekonomiczne (trudna sytuacja materialna wielu właścicieli budynków),
społeczno-polityczne (oparte na przekonaniu, że odpowiedzialność za skutki zdarzeń katastroficznych
powinno ponosić państwo), jak i niedostateczny stan wiedzy w zakresie zarządzania ryzykiem
w przedsiębiorstwach i administracji państwowej i samorządowej.. Istnieje społeczna akceptacja
wykorzystywania terenów narażonych na zjawiska powodziowe do celów przemysłowych, rolniczych,
turystycznych i prywatnych mimo ryzyka jakie niosą za sobą te działania. Brak efektywnej polityki
zagospodarowania przestrzennego terenów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi ostatecznie
niesie za sobą niską penetrację ubezpieczeń w zakresie ryzyk katastroficznych. Wobec niskiego
współczynnika penetracji ubezpieczeniowej w sytuacji wystąpienia klęski żywiołowej państwo musi
wykazać postawę opiekuńczą, co z ekonomicznego punktu widzenia jest nieopłacalne. Przykładowo,
jak wyliczono, środki publiczne (ok. 40 mln zł) przeznaczone na pokrycie skutków ostatniej powodzi
w Bogatyni, wystarczyłyby na opłacenie składek za ubezpieczenia wszystkich budynków w tym
mieście przez 68 lat.
Wobec ścisłego powiązania ubezpieczeń katastroficznych z systemem finansowym publicznym
poszukuje się rozwiązań mających na celu podniesienie świadomości ubezpieczeniowej. W ramach
prac podjętych przez PIU, mających na celu opracowanie systemu rozwiązań w zakresie
136
przeciwdziałania skutkom katastrof naturalnych opracowano raport, w którym przedstawiony został
przegląd rozwiązań wybranych krajach Unii Europejskiej. Dzięki analizie koncepcji wskazano obszary
będące podstawą regulacji ubezpieczeń katastroficznych w innych krajach UE. Te doświadczenia
i sprawdzone już mechanizmy mogą być pomocne przy planowaniu dalszych działań w Polsce.
Jednym z głównych zagadnień poddanych regulacjom ubezpieczeniowym jest sposób wykorzystania
map zagrożenia powodziowego jako jednego z podstawowych czynników branych pod uwagę
w kalkulacji składek ubezpieczeniowych przy polisach ubezpieczenia ryzyk związanych z powodzią.
Przegląd rozwiązań ukazał również, iż penetracja ubezpieczeń od ryzyk katastroficznych jest zależna
od wprowadzenia ich pośredniej, lub bezpośredniej obligatoryjności. Wobec dostępnych polityk
ubezpieczeniowych należy rozważyć czy, w jakim stopniu i jaki ewentualnie udział w kompensacji
szkód katastroficznych będą miały budżety publiczne. Współdziałanie między sektorem publicznym
a prywatnym w zakresie upowszechnienia penetracji ubezpieczeń katastroficznych jest konieczne
zarówno ze względów ekonomiki państwa, jak i sektora prywatnej gospodarki.
Docelowy kształt propozycji instrumentów ubezpieczeniowych powinien zostać uzgodniony z grupą
roboczą ds. ubezpieczeń katastroficznych przy Polskiej Izbie Ubezpieczeń (PIU) oraz Komisją
Nadzoru Finansowego (KNF), opracowującą obecnie dokument pn. „Wytyczne dotyczące zarządzania
ryzykiem powodzi w sektorze ubezpieczeń”.
11.1.4 Kompensacja
oddziaływań
społecznych
z realizacją inwestycji przeciwpowodziowych
związanych
Koszty związane z kompensacją oddziaływań społecznych związanych z realizacją inwestycji
przeciwpowodziowych wynikają z konieczności relokacji jednostek, utraty dóbr lub dostępu do nich,
utraty źródeł dochodu lub środków utrzymania, ograniczeń dostępu do dotychczas powszechnie
dostępnych terenów (zielone, rekreacyjne). Wprowadzenie rekompensat za czasowe ograniczenie
władztwa nad nieruchomością jest konieczne na poziomie specustawy powodziowej. Jeśli możliwe
jest dojście do porozumienia stron, zaleca się pozyskanie nieruchomości na drodze umów
cywilnoprawnych, co pozwala na swobodne określenie rekompensaty za czasowe ograniczenie praw
do nieruchomości. Postulowane jest natomiast wprowadzenie możliwości wydłużenia terminu na
osiągnięcie porozumienia za zgodną wolą stron.
Rekompensata kosztów związanych z utratą możliwości prowadzenia w danym miejscu działalności
gospodarczej lub gospodarstwa rolnego powinna zostać wprowadzona, jako mechanizm
kompensacyjny pozwalający na pokrycie kosztów wynikających z przerwy w działaniu i przeniesienia
w inne miejsce przedsiębiorstwa, zakładu lub gospodarstwa rolnego. Przy projektowaniu inwestycji,
które wiązały się będą z koniecznością dokonania wywłaszczeń i zajęć czasowych, dobrą praktyką
jest sporządzanie tzw. planów przesiedleń, których celem jest zapewnienie, że środki utrzymania
jednostek dotkniętych projektem znajdują się co najmniej na tym samym poziomie, na którym były
przed rozpoczęciem realizacji inwestycji. Rekomendowane jest szersze wdrożenie obowiązku
opracowania planów przesiedleń, jako dobrej praktyki przy przygotowaniu i realizacji inwestycji.
Zalecane jest powiązanie prac nad planami przesiedleń z przygotowaniem raportu o oddziaływaniu na
środowisko.
11.2 Instrumenty analityczne
Wyróżniono dwie grupy instrumentów analitycznych: system gromadzenia i archiwizacji danych
o przebiegu zagrożeń/wystąpieniu powodzi oraz system gromadzenia danych o szkodach i stratach
powodziowych.
System gromadzenia i archiwizacji danych o przebiegu zagrożeń/wystąpienia powodzi to instrumenty
wspierające poprawę i rozwój krajowego i lokalnego systemu prognoz, monitoringu i ostrzeżeń.
Postuluje się dostosowanie systemu zarządzania ryzykiem powodziowym do nowoczesnych metod,
w tym
doskonalenie
prognozowania
i
ostrzegania
o zagrożeniach
meteorologicznych
i hydrologicznych. Podstawowym instrumentem w tej grupie jest budowa i wprowadzenie jednego
oficjalnego systemu informacyjnego zarządzania ryzykiem powodziowym dla wszystkich służb
137
w Polsce. Instrumenty wspierające, których celem jest przyspieszenie podejmowania działań
zapobiegających skutkom powodzi, to przede wszystkim budowa i usprawnienie lokalnych systemów
monitoringów i ostrzegania (i włączenie ich do Planu operacyjnego ochrony przeciwpowodziowej
powiatu/gminy). System lokalny powinien być obsługiwany przez mieszkańców i obejmować kontrolę
stanu i przepływu wody w punktach pomiarowych, a także stanu wałów i urządzeń hydrotechnicznych.
Wśród dodatkowych instrumentów, zapewniających sprawne funkcjonowanie Systemu wyróżnia się:
zwiększenie liczby stacji monitoringu na rzekach i rozszerzenie prognoz na mniejsze rzeki i zlewnie
(obecnie prognozy hydrologiczne prowadzone są dla posterunków wodowskazowych dużych rzek),
wdrożenie nowoczesnych modeli prognostycznych o większej dokładności, wprowadzenie
zlewniowego podziału osłony hydrometeorologicznej w ramach zarządzania w Gospodarce Wodnej
w celu ograniczenia chaosu kompetencyjnego i wynikających z niego problemów w przetwarzaniu
danych, a także wdrożenie badania skuteczności i oceny sprawdzalności prognoz i ostrzeżeń –
najwłaściwiej poprzez rozporządzenie Ministra Środowiska.
System gromadzenia danych o szkodach i stratach powodziowych opierać się ma na analizie szkód
popowodziowych, a w konsekwencji prowadzić do weryfikacji i aktualizacji mapy zagrożenia ryzyka
powodziowego. W tym celu należy wprowadzić centralny system raportowania strat popowodziowych,
jeden wspólny dla wszystkich jednostek zajmujących się szacowaniem i raportowaniem strat
i wypłacaniem odszkodowań. W systemie tym należałoby gromadzić dane o wszystkich rodzajach
szkód, we wszystkich grupach poszkodowanych dotyczące wysokości i źródeł finansowania
odszkodowań. Zestawienie powyższych danych z mapami ryzyka powodziowego pozwoli na
porównanie strat przewidywanych ze stratami realnymi, co prowadzi do ich aktualizacji i weryfikacji.
Zestawienia takie proponuje się wykonywać w cyklu jednorocznym, dwuletnim (dla potrzeb
zarządzania kryzysowego) i sześcioletnim (dla potrzeb zarządzania ryzykiem powodziowym). Całość
powinna być uregulowana w akcie prawnym, wymuszającym jednolity wzór raportu dla wszystkich
jednostek zgłaszających straty powodziowe, w celu zapewnienia kompletności danych i ich
przekazywania.
11.3 Instrumenty edukacyjne i informacyjne
Instrumenty informacyjne i edukacyjne pełnią funkcję wspierającą. Celem ich jest zmniejszenie
potencjału szkód popowodziowych poprzez kształtowanie zachowań w sytuacji zagrożenia powodzią
i zmniejszenie osadnictwa w obszarach powodziowych. Cel ten można osiągnąć poprzez edukację
i informowanie na poziomie różnych grup wiekowych. Wśród tej grupy instrumentów wyróżniono
kampanie informacyjne, kampanie edukacyjne dla placówek edukacji szkolnej, dla placówek edukacji
przedszkolnej i edukację dla bezpieczeństwa na terenach dużych obiektów (np. zakładów pracy).
Proponuje się przeprowadzenie kampanii informacyjnej dotyczącej Planu Zarządzania Ryzykiem
Powodziowym. Zapoznanie ze strukturą dokumentu i jego założeniami, rozpowszechnienie informacji
dotyczących przepisów prawa i możliwych działań zmniejszających ryzyko powodziowe, a także
informacji o poziomie ryzyka inwestycyjnego w obszarach zagrożonych powodziami. Należy
przeprowadzić na szeroką skalę Kampanię Informacyjną strony www.powodz.gov.pl poprzez zlecenie
reklamy profesjonalnym firmom, eventy promocyjne, kampanie outdoorowe i banerowe, a także
klasyczne biuletyny.
Kampanie edukacyjne w szkołach powinny opierać się na przeprowadzaniu lekcji dotyczących
bezpieczeństwa w sytuacji powodziowej (wymaga to stworzenia materiałów dydaktycznych dla
nauczycieli i szkoleń dla nich), przeprowadzeniu kursów pierwszej pomocy dla uczniów i utworzeniu
instrukcji postępowania w czasie powodzi obejmującej placówkę. Edukacja przedszkolna powinna
zostać przeprowadzona dodatkowo w ramach spotkań ze strażakami i policją i opierać się na takich
środkach przekazu jak filmy animowane, gry planszowe, zachęcanie do tworzenia rodzinnych planów
powodziowych, konkursy plastyczne, plakaty.
Na terenie wszystkich obiektów, skupiających okresowo duże grupy ludzi, a zagrożonych ryzykiem
powodzi, powinno się stworzyć instrukcje postępowania w czasie powodzi i włączyć ją, jako stały
element do podstawowego szkolenia BHP.
138
Podsumowanie 12
działań i ich priorytety
WAŻNE INFORMACJE
Formułowanie wariantów planistycznych bazowało na
dokonaniu wyboru działań ograniczających ryzyko
powodziowe oraz przypisaniu działań do celów.
Przy formułowaniu wariantów wykorzystano założenia
reguły SMART.
Zidentyfikowano
wariant
zerowy,
wariant
utrzymaniowy oraz warianty techniczne, składające
się z dwóch kategorii: działań o charakterze
odtworzenia
funkcjonalności
systemu
przeciwpowodziowego
i
działań
technicznych
rozwojowych. Działania nietechniczne uwzględniono
jako działania komplementarne w stosunku do
technicznych oraz działania wspierające, towarzyszące
za każdym razem działaniom technicznym.
Wyboru
optymalnego
wariantu
planistycznego
dokonano w oparciu o analizy wielokryterialne,
a następnie potwierdzono efektywność wybranych
rozwiązań w drodze analiz kosztów i korzyści,
przygotowanych w dwóch wersjach: wersji okrojonej dla działań o charakterze strategicznym, oraz w wersji
pełnej
obejmującej
wszystkie
działania
rekomendowane
do
wdrożenia
w
obszarach
problemowych.
12 Podsumowanie działań i ich priorytety
12.1 Opis metodyki budowy i oceny wariantów
Na podstawie wykonanej diagnozy problemów oraz w oparciu o propozycje działań zgłoszonych
w ramach prac zespołów planistycznych zlewni, dla każdego regionu wodnego i obszaru dorzecza
zdefiniowano działania, które w efekcie zapewnią osiągnięcie celów głównych i szczegółowych.
Działaniom nietechnicznym oraz technicznym zostały nadane priorytety, odzwierciedlające charakter
zagrożenia i problematykę powodzi. Weryfikacja i uzasadnienie przyjętych celów głównych
i szczegółowych dla każdego regionu wodnego i obszaru dorzecza następuje w drodze formułowania
i oceny wariantów planistycznych. Wariant planistyczny to zestaw niezależnych lub powiązanych
ze sobą działań, prowadzących do osiągnięcia wskazanych celów, przy założeniu określonego
poziomu bezpieczeństwa powodziowego i sposobie zarządzania ryzykiem powodziowym.
Formułowanie wariantów planistycznych bazuje zatem na dokonaniu wyboru działań ograniczających
ryzyko powodziowe (które mogą zmniejszyć, zneutralizować lub rozłożyć w czasie zdiagnozowane
problemy) oraz przypisaniu działań do celów.
Pierwszym zidentyfikowanym wariantem jest wariant zerowy, oparty na scenariuszu zaniechania
działań mających na celu jakąkolwiek poprawę obecnej sytuacji. Wariant ten oznacza pozostanie
w obecnym zakresie rodzajowym i przestrzennym infrastruktury przeciwpowodziowej oraz sterowanie
wielkością powodzi w ramach obowiązujących przepisów. W wariancie zerowym nie zakłada się
zatem realizacji działań inwestycyjnych, ani ponoszenia corocznych nakładów o charakterze
utrzymaniowym, przewiduje się jedynie ponoszenie niezbędnych kosztów eksploatacyjnych,
związanych z użytkowaniem istniejących obiektów. Wariant ten uwzględnia inwestycje techniczne
rozwojowe zrealizowane w okresie od powstania map zagrożenia i ryzyka powodziowego do
VI 2014 roku. Wariant zerowy stanowi wariant bazowy, do którego odnoszone są efekty podnoszące
skuteczność działań przeciwpowodziowych, przewidziane w kolejnych analizowanych wariantach. Na
potrzeby analizy kosztów i korzyści społecznych (CBA) oszacowano coroczny przyrost strat
powodziowych powstałych z uwagi na niewłaściwy stan techniczny (pogarszająca się funkcjonalność)
urządzeń przeciwpowodziowych i postępującą degradację tego stanu.
Metodyka formułowania wariantu utrzymaniowego opiera się na identyfikacji pożądanej wysokości
corocznych kosztów remontów istniejącej infrastruktury przeciwpowodziowej. Przy identyfikacji
wariantu utrzymaniowego określenie „utrzymanie infrastruktury przeciwpowodziowej” definiowane jest
jako bieżące nakłady finansowe na remonty, ponoszone w celu zachowania określonego standardem
stanu tej infrastruktury poprzez dokonywanie koniecznych napraw. Koszty odtworzenia infrastruktury,
mające charakter inwestycji, nie są ujęte w wariancie utrzymaniowym, przyjmuje się jednak założenie
o ponoszeniu kosztów odtworzenia w okresie analizy, dzięki czemu ma miejsce zastępowanie
zużytych składników budowli składnikami nowymi w zależności od potrzeb, tj. w momencie braku
możliwości dalszej eksploatacji danego składnika lub całej budowli/urządzenia. Koszty o charakterze
odtworzenia funkcjonalności ujęto w wariancie technicznym.
Efektywność wariantu utrzymaniowego podlega weryfikacji w ramach analizy kosztów i korzyści
społecznych, na podstawie obliczonej różnicy pomiędzy prognozowanymi średniorocznymi stratami
powodziowymi w wariancie zerowym oraz średniorocznymi stratami powodziowymi w wariancie
utrzymaniowym.
Zdefiniowano ponadto wariant nietechniczny, zawierający działania nietechniczne (N) oraz działania
wspierające (Nwspierające), a także warianty techniczne, które razem z działaniami nietechnicznymi
tworzą tzw. warianty kombinowane.
Poniższy schemat (Rysunek 14 Algorytm formułowania wariantów planistycznych) zawiera
podsumowanie algorytmu formułowania wariantów planistycznych:
140
Rysunek 14 Algorytm formułowania wariantów planistycznych
Źródło: Opracowanie własne.
WP 1, 2 – wariant planistyczny 1, 2
TR Nowe 1, 2 – działania rozwojowe techniczne - możliwe rozwiązania problemu: działania 21-27 oraz 29; dla
ochrony brzegu morskiego działania 53 - 69
N – działania nietechniczne zakwalifikowane do wdrożenia jako komplementarne w stosunku do Technicznych.
Są to działania: 1-3; 9; 18-20; 30-36
Nwspierające – działania nietechniczne towarzyszące za każdym razem działaniom technicznym: 4-8; 10-17; 28;
37-41; 42-52
OF – działania o charakterze odtworzenia funkcjonalności: działania 24 i 29
MCA – analiza wielokryterialna
141
12.1.1 Wariant zerowy
Wariant zerowy opiera się na założeniu, że administratorzy urządzeń i budowli przeciwpowodziowych
nie podejmują żadnych działań mających na celu jakąkolwiek poprawę obecnej sytuacji, a jedynie
pozostawiają obecny stan ilościowy i jakościowy infrastruktury. W wariancie zerowym nie zakłada się
zatem realizacji działań inwestycyjnych, ani ponoszenia corocznych nakładów o charakterze
utrzymaniowym, przewiduje się jedynie ponoszenie niezbędnych kosztów eksploatacyjnych,
związanych z użytkowaniem istniejących obiektów.
Wariant zerowy stanowi wariant bazowy, do którego odnoszone są efekty podnoszące skuteczność
działań przeciwpowodziowych, przewidziane w kolejnych analizowanych wariantach.
Na potrzeby analizy kosztów i korzyści społecznych (CBA) oszacowano coroczny przyrost strat
powodziowych powstałych z uwagi na niewłaściwy stan techniczny (pogarszająca się funkcjonalność)
urządzeń przeciwpowodziowych i postępującą degradację tego stanu. Uwzględniono także wzrost
zagrożenia powodziowego wynikającego ze zmian klimatu, a także wzrost wartości majątku
znajdującego się w obszarze zagrożenia powodziowego, wynikający ze wzrostu gospodarczego kraju
i braku odpowiednich przepisów skutecznie ograniczających rozwój gospodarczy tych obszarów.
12.1.2 Wariant utrzymaniowy
Definicje określające pojęcia używane w niniejszym rozdziale:
Remont – definicja:
Koszty o charakterze napraw bieżących, ponoszone w celu utrzymania stanu majątku na
niepogorszonym poziomie, niepoprawiające cech użytkowych majątku.
Odtworzenie – definicja:
Nakłady o charakterze odbudowy lub wymiany zużytych elementów majątku, ponoszone w celu
utrzymania stanu majątku na niepogorszonym poziomie, mogące mieć efekt poprawy cech
użytkowych majątku.
Wariant utrzymaniowy – definicja:
Koszty utrzymaniowe w wariancie utrzymaniowym zawierają jedynie koszty remontów. Wariant
utrzymaniowy nie zawiera:
 kosztów eksploatacyjnych poza remontami - nie są one uwzględnione w poniższych
rozważaniach, choć oczywiście będą ponoszone tak jak dotychczas;
 kosztów o charakterze odtworzeniowym - tzw. odtworzenie funkcjonalności ujęto w wariancie
technicznym.
Poziom minimalnych rekomendowanych corocznych kosztów remontów został obliczony
w następujący sposób:
 zinwentaryzowano majątek brutto oraz średnioroczne kosztów remontów i odtworzeń
z ostatnich 5 lat w odniesieniu do infrastruktury przeciwpowodziowej istniejącej w 2014 roku
dla szeregu kategorii obiektów i budowli użytkowanych przez operatorów infrastruktury
przeciwpowodziowej: RZGW i ZMiUW;
 oszacowano przewidywany okres użytkowania poszczególnych kategorii istniejących budowli
przeciwpowodziowych;
 na podstawie kosztów historycznych z ostatnich 5 lat, otrzymanych od poszczególnych
operatorów infrastruktury obliczono, że 20% wydatków ponoszonych na zachowanie majątku
w niepogorszonym stanie stanowią koszty remontów;
 pozostałe 80% wydatków ponoszonych na zachowanie majątku w niepogorszonym stanie
dotyczy odtworzeń, które jednak nie są ujęte w wariancie utrzymaniowym, tylko w wariancie
technicznym, dzięki czemu zapewnione powinno być zastępowanie zużytych składników
budowli składnikami nowymi w zależności od potrzeb, tj. w momencie braku możliwości
dalszej eksploatacji danego składnika lub całej budowli.
142
Etap 1 Zgromadzenie danych
W pierwszej kolejności zgromadzono dane na temat wartości majątku brutto oraz średniorocznych
kosztów remontów i odtworzeń z ostatnich 5 lat w odniesieniu do infrastruktury przeciwpowodziowej
istniejącej w 2014 roku dla szeregu kategorii obiektów i budowli użytkowanych przez operatorów
infrastruktury przeciwpowodziowej:

Zarządów Melioracji i Urządzeń Wodnych;

Regionalnych Zarządów Gospodarki Wodnej.
Etap 2 Szacunek przewidywanego okresu użytkowania
Kolejnym krokiem było oszacowanie przewidywanego okresu użytkowania obiektów i budowli
hydrotechnicznych służących ochronie przeciwpowodziowej będących w administracji ZMiUW i RZGW
wg następujących kategorii obiektów i budowli:
Tabela 28 Przewidywane okresy użytkowania
Kategoria obiektów
Lp.
Przewidywany okres
użytkowania [lata]
1
Budowle regulacyjne (w tym ostrogi, progi podwodne,
falochrony brzegowe i opaski brzegowe)
2
Bulwary
60
3
Jazy
80
4
Kanały i cieki
60
5
Kierownice w ujściach rzek do morza, wrota
przeciwsztormowe
40
6
Pompownie
20
7
Poldery przeciwpowodziowe, suche zbiorniki
przeciwpowodziowe
80
8
Wały przeciwpowodziowe wraz z obiektami związanymi z nimi
funkcjonalnie
80
9
Wrota przeciwpowodziowe
20
10
Zbiorniki retencyjne posiadające rezerwę powodziową
80
11
Elektrownie
12
Pochylnie, baza postojowa
80
13
System zabezpieczeń
80
25 - 50
15 - 60
Źródło: Opracowanie własne.
Etap 3 Szacunek rocznych kosztów remontów
Roczne koszty remontów, jakie są pożądane w celu zachowania stanu infrastruktury na wyjściowym
poziomie, zostały oszacowane jako iloraz wartości majątku brutto i przewidywanego okresu
użytkowania w latach. Na podstawie kosztów historycznych z ostatnich 5 lat, otrzymanych od
poszczególnych operatorów infrastruktury, obliczono, iż 20% wydatków ponoszonych na zachowanie
majątku w niepogorszonym stanie, dotyczących zarówno odtworzeń, jak i remontów, stanowią koszty
remontów. Koszty utrzymaniowe przedstawione w wariancie utrzymaniowym zawierają w sobie tylko
koszty remontów. Koszty o charakterze odtworzeniowym (tj. odtworzenia funkcjonalności) ujęto z kolei
w wariancie technicznym. Koszty eksploatacyjne poza remontami nie są uwzględnione w poniższych
rozważaniach, choć oczywiście będą ponoszone tak jak dotychczas.
Tabela 29 zawiera prognozę minimalnych rekomendowanych kosztów remontów obiektów i budowli
hydrotechnicznych, będących w administracji Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej.
143
Tabela 29 Majątek RZGW na obszarze Regionu Wodnego Górnej Wisły
Kategoria obiektów
Lp.
Przewidywany
okres
użytkowania
[lata]
Budowle regulujące
1
Wartość zużycia obiektu
(tys. zł)
3 992 150,00
159 686,00
80
95,24
Pompownie
4
(tys. zł)
7 619,00
3
Roczne koszty
utrzymania
25
Jazy
2
Wartość
początkowa
Zbiorniki retencyjne posiadające rezerwę
powodziową
66 318,00
20
3 315,90
2 102 116,00
80
26 276,45
Elektrownie
5
101 208,00
15
6 747,20
SUMA
6 269 411,00
196 120,79
Źródło: KZGW
W kolejnych tabelach przedstawiono prognozę minimalnych rekomendowanych kosztów remontów
obiektów i budowli, będących w administracji Zarządów Melioracji i Urządzeń Wodnych z województw
położonych na obszarze Regionu Wodnego Górnej Wisły:
Tabela 30 Majątek ZMIUW w obszarze Regionu Wodnego Górnej Wisły
Lp.
Kategoria
Przewidywany
okres
użytkowania
Kanały i cieki
1
Wartość
początkowa
Roczne koszty
utrzymania
(tys. zł)
(tys. zł)
227 926,31
60
3 798,77
44 925,95
Pompownie
2
20
3
Wały przeciwpowodziowe wraz z obiektami
związanymi z nimi funkcjonalnie
2 246,30
1 172 213,75
80
4
Zbiorniki retencyjne posiadające rezerwę
powodziową
14 652,67
59 047,58
80
SUMA
738,09
1 504 113,59
21 435,84
Źródło: materiały ZMiUW
144
Tabela 31 Majątek poszczególnych ZMiUW działających w Regionie Wodnym Górnej Wisły
Wartość
majątku brutto
[w złotych]
Odtworzeniowe* Eksploatacyjne*
Średnioroczne koszty [w złotych]
WOJEWÓ-DZTWO
ŚLĄSKIE
MAŁOPOLSKIE
PODKARPACKIE
ŚWIĘTOKRZYSKIE
LUBELSKIE
KATEGORIA
Średnie
stawki
umorzenia
majątku [%]
Obwałowania
przeciwpowodziowe
11 522 872
1 723 735
153 638 632
0,04
Stacje pomp
17 097
129 997
1 249 994
0,14
Zbiorniki
2 464 411
423 481
27 555 194
0,04
Inne
12 419 311
6 785 533
348 071 476
0,05
Obwałowania
przeciwpowodziowe
52 233 218
6 634 000
561 999 128
2,50
Stacje pomp
863 605
3 312 000
37 193 014
2,50
Zbiorniki
5 614 251
247 000
-
-
Inne
48 225 728
3 807 000
10 151 558
2,50
Obwałowania
przeciwpowodziowe
53 800 000
5 942 000
447 742 945
2,50
Stacje pomp
315 000
2 856 000
5372018
2,50
Zbiorniki
3 547 000
884 000
34 994 880
2,50
Rzeki i kanały w tym
uregulowane
38 300 000
29 974 000
168 298 970
2,50
Obwałowania
przeciwpowodziowe
15 522 666
1 989 635
231 012 073
2,50
Stacje pomp
-
765 095
6 295 941
2,50
Magazyny
p.powodziowe budynki
-
-
2 750 532
2,50
Zbiorniki
827 129 00
1 920 935
25 131 579
2,50
Ciągniki
-
-
1 866 251
14,00
Agregaty
-
-
187 456
7,00
Ponton łódź
-
-
328 817
20,00
Obwałowania
przeciwpowodziowe
30 108 379
1 320 339
251 319 039
2,50
Stacje pomp pompownia Opoka
569 854
1 127 951
11 284 187
2,50
Źródło: materiały ZMiUW
* "średnioroczne koszty eksploatacyjne" obejmują koszty poniesione na utrzymanie tj. konserwację, remont,
eksploatację administrowanych obiektów
12.1.3 Pozostałe warianty planistyczne
Zdefiniowano ponadto wariant nietechniczny, zawierający działania nietechniczne (N) oraz warianty
techniczne, które razem z działaniami nietechnicznymi tworzą tzw. warianty kombinowane.
Zidentyfikowane działania techniczne, stanowiące możliwe do zastosowania rozwiązania problemów
występujących w danej zlewni, składają się z dwóch kategorii:
Odtworzenie Funkcjonalności systemu przeciwpowodziowego (OF)
Odtworzenie funkcjonalności jest rozumiane jako jednorazowe działanie o charakterze nakładów
inwestycyjnych, mające na celu odbudowę pożądanego przez eksploatatora poziomu technicznego/
145
funkcjonalności istniejących obiektów przeciwpowodziowych oraz likwidację wieloletnich zaniedbań
i przygotowanie infrastruktury do dalszych bieżących działań eksploatacyjnych i ponoszenia
corocznych kosztów utrzymaniowych.
Działania Techniczne Rozwojowe (TR)
Drugą kategorią działań technicznych dla obszarów problemowych są działania techniczne
rozwojowe, które zawierają nowe inwestycje, niedotyczące odtworzenia istniejącej infrastruktury.
Z wyżej wymienionych, różnych kategorii działań technicznych i nietechnicznych utworzono warianty
planistyczne. Każdy wariant planistyczny zawiera działanie wybrane w drodze analizy wielokryterialnej
(TR 1 lub TR 2 lub Nietechniczne) oraz działania nietechniczne wspierające i działania o charakterze
odtworzenia funkcjonalności lub alternatywy odtworzenia funkcjonalności. Warianty planistyczne
zostały zagregowane na poziomie regionów wodnych oraz obszarów dorzeczy.
Zarówno dla działań o charakterze odtworzenia funkcjonalności, jak i dla działań technicznych
rozwojowych, zidentyfikowano rozwiązania alternatywne, zastosowano jednakże odmienne podejście:
dla oceny efektywności działań, zdefiniowanych jako możliwe do zastosowania rozwiązania
o charakterze odtworzenia funkcjonalności, dokonano uproszczonej oceny efektywności hydraulicznej
oraz udatności środowiskowej, z kolei analiza wielokryterialna została przeprowadzona dla możliwych
do zastosowania rozwiązań w ramach działań technicznych rozwojowych i nietechnicznych.
Przedmiotem analizy wielokryterialnej są bowiem warianty rozwiązań w obszarach problemowych,
a jej celem jest dokonanie wyboru najbardziej zasadnego rozwiązania, z uwzględnieniem
zlewniowego podejścia do zarządzania ryzykiem powodziowym. Analizy te uwzględniają powiązania
hydrauliczne pomiędzy obszarami problemowymi, a co za tym idzie – możliwość rozwiązania
problemu na wyższym poziomie planistycznym.
W kontekście powyższego podejścia istotne jest uchwycenie efektu wdrożenia danego rozwiązania
i porównanie efektu tego rozwiązania z efektem rozwiązania alternatywnego. W ten sposób można
uniknąć łącznej oceny, obejmującej szereg działań, ponieważ taka łączna ocena mogłaby prowadzić
do zaburzenia wyniku – mianowicie większy wpływ na wynik oceny miałyby działania bardziej
efektywne i tym samym byłaby możliwość niewychwycenia działań nieefektywnych, które byłyby
rekomendowane do realizacji tylko dlatego, że byłyby oceniane łącznie z działaniami efektywnymi.
Ocena efektywności wariantów planistycznych, stanowiących sumę rekomendowanych działań dla
regionu wodnego (a także obszarów dorzecza), została dokonana w ramach analizy kosztów
i korzyści społecznych. Efekty podnoszące skuteczność działań przeciwpowodziowych, przewidziane
w analizowanych wariantach, oceniono w ramach analizy kosztów i korzyści społecznych, na
podstawie obliczonej różnicy pomiędzy prognozowanymi średniorocznymi stratami powodziowymi
w wariancie zerowym oraz niższymi od nich średniorocznymi stratami powodziowymi w pozostałych
wariantach.
12.2 Strategia zarządzania ryzykiem powodziowym
W Regionie Wodnym Górnej Wisły znaczna liczba osób zamieszkuje strefy szczególnego zagrożenia
powodziowego. Za taką strefę uznaje się obszar, na którym wody powodziowe pojawiają się średnio
raz na 100 lat.
Pierwszym i być może najważniejszym celem PZRP jest niedopuszczenie do wzrostu ryzyka
powodziowego, a tym samym do zwiększenia liczby ludzi realnie zagrożonych skutkami powodzi.
Jako realne zagrożenie określa się tu zarówno bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia i życia jak
również ryzyko poniesienia dotkliwych strat materialnych zarówno w wartości majątku prywatnego jak
i infrastruktury. Osiągnięciu tego celu ma służyć opracowany zespół instrumentów prawnych
ograniczających możliwość zagospodarowywania w przyszłości obszarów szczególnego zagrożenia
powodziowego opisany w Rozdziale 11. Działania te są ważnym elementem strategii zarządzania
ryzkiem powodziowym i punktem wyjścia do osiągnięcia drugiego celu głównego.
Drugim celem głównym PZRP jest minimalizacja istniejącego ryzyka powodziowego, czyli poprawa
sytuacji obecnej. Ten cel można osiągnąć poprzez:

Utrzymanie dobrego stanu technicznego istniejącej infrastruktury. Elementy
technicznej infrastruktury przeciwpowodziowej takie jak zbiorniki lub wały mają tę
specyficzną cechę, że szkody wynikłe z ich awarii zazwyczaj znacznie przerastają straty,
które poniesione byłyby, gdyby tych urządzeń w ogóle nie było. W przypadku przerwania
146
wału przeciwpowodziowego, woda pojawia się na zamieszkałych i zagospodarowanych
obszarach bardzo szybko i z dużą energią, stwarzając większe zagrożenie niż naturalnie
wypełniająca się dolina rzeczna. Dlatego utrzymanie oraz wzmacnianie tych struktur
w newralgicznych punktach jest absolutnie konieczne. Temu celowi służą liczne
proponowane działania o charakterze modernizacji lub przebudowy istniejącej
infrastruktury o łącznej wartości przekraczającej 1,5 mld zł w pierwszym cyklu
planistycznym. Ponadto należy zwrócić uwagę na konieczność ponoszenia regularnych
kosztów utrzymania i bieżących napraw infrastruktury przeciwpowodziowej. Wykonana
analiza kosztów i korzyści dla wariantu utrzymaniowego jednoznacznie wskazuję, że w
dłuższej perspektywie ponoszenie tych kosztów jest w pełni uzasadnione i przynosi
wymierne korzyści ekonomiczne.

Budowę nowych elementów ochrony przeciwpowodziowej. Każdy nowy element
technicznej ochrony przeciwpowodziowej będzie powstrzymywał naturalny przebieg
wezbrania, co z jednej strony będzie się przyczyniać do zabezpieczenia ludzi i majątku,
ale z drugiej strony, będzie zwiększać niezbędne koszty utrzymaniowe oraz w niektórych
przypadkach potencjalnie transferować zagrożenie w dół biegu rzeki, jak również
zwiększać zagrożenie w przypadku wystąpienia powodzi o skali znacząco przerastającej
parametry, dla których dane urządzenie zaprojektowano. Dlatego tego typu działania
należy realizować tylko wówczas, gdy nie ma innego racjonalnego wyjścia oraz ze
świadomością, że skuteczność tych działań jest ograniczona do określonych warunków.
W toku przeprowadzonych analiz wyselekcjonowano działania polegające na budowie
nowych elementów ochrony przeciwpowodziowej o wartości ok. 1,4 mld zł w pierwszym
cyklu planistycznym. Przeprowadzone analizy kosztów i korzyści dla wariantów
inwestycyjnych jednoznacznie wskazują, że realizacja tych inwestycji w dłuższej
perspektywie przyniesie wymierne korzyści ekonomiczne znacząco przekraczające
koszty. Wynik taki uzyskano pomimo, że w analizie pominięto aspekty wynikające
z gospodarczego wykorzystania dolin rzecznych. Uwzględnienie tych aspektów
niewątpliwe wskazałoby na jeszcze wyraźniejszą przewagę korzyści w stosunku do
kosztów proponowanych rozwiązań.

Zmniejszanie zagospodarowania obszarów zagrożonych. Wezbrania powodziowe
niosą ogromne masy wody, które spiętrzają się w korycie rzeki oraz w międzywalu. Gdy
objętość tej masy przekracza pojemność koryta lub międzywala wówczas woda wylewa
się na przyległe tereny jednocześnie powodując zmniejszenie wysokości fali powodziowej.
Dlatego konieczne jest wyznaczenie i zachowanie w dolinach rzecznych obszarów
zalewowych, na których będzie występowało zagrożenie powodziowe. Aby jednak
ograniczyć ryzyko na tych obszarach należy nie tylko nie zwiększać, ale zmniejszać
intensywność zagospodarowania, przeznaczając te obszary pod działalność, na którą
okresowe powodzie nie mają znaczącego negatywnego wpływu, np. tereny rolne lub
rekreacyjne. W ramach planu wdrożone zostaną instrumenty prawne, które zapewnią
odwrócenie trendu coraz intensywniejszego zagospodarowywania terenów zalewowych.
Ponadto przewidziano ok 17 mln zł na opracowania analityczne, które mają wskazać
możliwości likwidacji bądź zmiany funkcji obiektów zlokalizowanych na terenach
zagrożonych oraz opracować plany przesiedleń mieszkańców obszarów o wysokim
prawdopodobieństwie powodzi ( występujących średnio raz na 10 lat).

Przygotowanie przyszłych inwestycji. Aby zapewnić najlepsze efekty wydatkowania
środków na ochronę przeciwpowodziową należy dołożyć wszelkich starań, aby nowe
rozwiązania powstawały w sposób zoptymalizowany, z poszanowaniem środowiska i na
podstawie najlepszych dostępnych rozwiązań. Dlatego w ramach planu przewidziano
wysokie nakłady w kwocie ok. 0,43 mld PLN na przygotowanej dokumentacji, zarówno
inwestycji nowych jak i odtworzeniowych.

Zmniejszanie wrażliwości zagrożonych społeczności i majątku na powódź. Żadna
infrastruktura nie zabezpiecza w pełni doliny rzecznej a jedynie ogranicza skutki powodzi
o określnym prawdopodobieństwie występowania. Dlatego sam fakt istnienia infrastruktury
ochronnej na danym obszarze nie zwalnia od rozwagi w zakresie dalszego
zagospodarowywania naturalnych dolin rzecznych. Należy zatem przygotować się do
powodzi stosując zróżnicowane środki zaradcze począwszy od przemyślanych konstrukcji
domów i obiektów budowlanych, aż po odpowiednie praktyki edukacyjne zwiększające
świadomość zagrożenia i sposobów reagowania. W ramach niniejszego planu przewiduje
147
się inwestycje w nowe systemy prognozowania powodzi, sterowania retencją i ostrzegania
o wartości ok. 55 mln zł. Systemy te mają zapewnić poprawę zarządzania ryzykiem
powodziowym.
Niniejsze opracowanie jest pierwszym Planem Zarządzania Ryzykiem Powodziowym dla Regionu
Wodnego Górnej Wisły. W ramach Planu określono grupy działań, które powinny mieć charakter
priorytetowy w kontekście występujących problemów i charakteru zlewni. Nie wszystkie te działania da
się zrealizować w ramach pierwszego cyklu planistycznego. W ciągu najbliższych 6 lat
zaproponowano realizację działań najbardziej istotnych z uwzględnieniem aktualnych ograniczeń
technicznych, organizacyjnych i finansowych. Stąd, w wielu przypadkach konieczność dokonania
trudnych wyborów, w wyniku których nie wszystkie problemy powodziowe zostaną rozwiązane
w najbliższym czasie. Jednak idea zarządzania ryzykiem powodziowym zakłada, że jest to proces
ciągły i każdy kolejny Plan będzie doskonalszy oraz realizacja każdego kolejnego Planu będzie
prowadziła do zwiększania bezpieczeństwa i dobrostanu społeczności potencjalnie zagrożonych
powodzią, przy zachowaniu warunków dla zrównoważonego rozwoju i spełnienia celów ochrony
środowiska.
12.2.1 Opis wybranego rozwiązania
W procesie planowania określone zostały najistotniejsze działania, których realizacja powinna
przyczynić się do obniżenia ryzyka powodziowego. Realizacja rekomendowanych działań ma
umożliwić osiągnięcie w szczególności obniżenie istniejącego zagrożenia powodziowego oraz
poprawę systemu zarządzania ryzykiem powodziowym. Główne elementy programu przedstawia
Tabela 32 w układzie zadaniowym i Tabela 33 w układzie zlewniowym. Ponadto plan uwzględnia
realizację instrumentów wspomagających opisanych w Rozdziale 11.
Szczegółowe zestawienia działań zarówno priorytetowych ujętych w poniższym zestawieniu jak
i pozostałych zidentyfikowanych propozycji działań zamieszczono na końcu rozdziału (Tabela 35 do
Tabela 48)
Tabela 32 Zakres działań rekomendowanych dla Regionu Wodnego Górnej Wisły
Koszty realizacji
inwestycji [PLN]
Koszt realizacji
inwestycji w I
okresie
planistycznym
Koszt realizacji
inwestycji w II
okresie
planistycznym
431 329 839
431 329 839
0
4 901 159 932
1 411 482 120
3 489 677 812
996 186 676
848 346 676
147 840 000
1 089 213 399
252 667 707
836 545 692
indywidualnych
470 969 500
94 193 900
376 775 600
Realizacja działań nietechnicznych wspierających w
zlewni
17 810 000
17 810 000
0
Budowa systemów prognozowania powodzi
55 384 000
55 384 000
0
Renaturyzacja wybranych obszarów doliny Wisły
49 550 000
5 450 000
44 100 000
Program wycinki drzew i krzewów w międzywalu
22 700 000
11 735 000
10 965 000
Analiza konieczności podwyższenia wałów Wisły
2 000 000
2 000 000
0
Rodzaj inwestycji
Studia wykonalności programów inwestycyjnych w
zlewniach, wraz z uzyskaniem decyzji o
środowiskowych uwarunkowaniach oraz zgody na
realizację przedsięwzięcia
Realizacja działań technicznych nowych
Realizacja działań technicznych odtworzeniowych
Realizacja działań nietechnicznych
148
Koszty realizacji
inwestycji [PLN]
Koszt realizacji
inwestycji w I
okresie
planistycznym
Koszt realizacji
inwestycji w II
okresie
planistycznym
Suma działania priorytetowe
8 036 303 346
3 130 399 242
4 905 904 104
Inwestycje buforowe - wskazane do realizacji w
drugiej kolejności w przypadku dostępności środków
finansowych
1 624 065 140
911 681 060
712 384 079
Suma działania priorytetowe i buforowe
9 660 368 486
4 042 080 303
5 618 288 183
Rodzaj inwestycji
Wymienione działania przewidziane do realizacji zawierają kilkadziesiąt inwestycji polegających na
odtworzeniu lub modernizacji istniejących obwałowań. Ich zakres nie wyczerpuje jednak skali potrzeb.
Z badań stanu technicznego obwałowań w województwach Regionu Wodnego Górnej Wisły wynika,
że jedynie 17% obwałowań jest w dobrym stanie technicznym a 1593 km obwałowań jest w stanie
zagrożenia lub potencjalnego zagrożenia (
149
Tabela 34). Oznacza to, że po zrealizowaniu zakresu przewidzianego w PZRP w perspektywie
najbliższych 6 lat pozostanie ok. 1000 km obwałowań wymagających dodatkowych działań
odtworzeniowych. Jako, że w obecnej perspektywie wybrano do realizacji odcinki wymagające
najpilniejszej interwencji przyjmuje się, że wzmocnienie pozostałych odcinków nie będzie wymagało
aż tak wysokich nakładów jednostkowych. Realna skala potrzeb zostanie oceniona w toku prac
planistycznych nad aktualizacją PZRP, ale obecnie szacuje się, że koszt wymaganych modernizacji
obwałowań w kolejnym cyklu sześcioletnim wyniesie ok. 1 mld. PLN.
Tabela 33 Koszty realizacji PZRP w poszczególnych zlewniach planistycznych
Koszty realizacji
inwestycji [PLN]
Koszt realizacji
inwestycji w I
okresie
planistycznym
Koszt realizacji
inwestycji w II
okresie
planistycznym
Soła
282 439 610
49 207 445
233 232 165
Skawa
184 601 887
56 137 514
128 464 373
Raba
393 798 400
68 836 936
324 961 464
Dunajec
609 575 683
205 966 186
403 609 497
Wisłoka
655 479 726
316 704 973
338 774 754
Wisła krakowska
2 558 319 024
1 235 934 033
1 322 384 991
San i Wisłok
1 187 060 308
267 997 457
919 062 851
Czarna Staszowska
234 550 800
47 223 356
187 327 444
Nida
553 212 960
119 773 214
433 439 746
1 377 264 948
762 618 128
614 646 820
8 036 303 346
3 130 399 242
4 905 904 104
Zlewnia
Wisła sandomierska
SUMA
150
Tabela 34 Wyniki oceny stanu technicznego obwałowań w województwach
km
Łączna
długość
wałów
km
Małopolskie
0,0
1 021,0
93
950,0
7
71,0
Podkarpackie
33,2
632,6
64
403
31
196,5
Śląskie
0,0
13,0
85
11,0
15
2.0
Świętokrzyskie
10,7
282,1
80
226,6
16
44,8
SUMA/ŚREDNIA
43.9
1 948,7
81
1 590,6
17
312,3
Brak
oceny
Województwo
zagrażać bezpieczeństwu (1 i 2
stopień)
%
km
niezagrażający
bezpieczeństwu
%
km
źródło: Zarządy Melioracji i Urządzeń Wodnych
Wdrożenie instrumentów wspomagających realizację działań PZRP
Zakres instrumentów wspomagających został opisany w Rozdziale 11 oraz w załączniku do Planu pt.
„Raport wskazujący instrumenty zarządzania ryzykiem powodziowym”.
Prace analityczne i studialne
Realizują części działań związanych ze: zwiększeniem odporności istniejących budynków na zalanie,
przeniesieniem/zmianą funkcji budynków użyteczności publicznej na terenach zagrożonych oraz
relokacją mieszkańców znajdujących się w strefie bezwzględnego zakazu zabudowy. Prace wymagają
przeprowadzenia szczegółowych audytów i opracowania propozycji rozwiązań w odniesieniu do
konkretnych obiektów. W ramach PZRP proponuje się przeprowadzenie tego typu analiz we
wszystkich zlewniach objętych mapami zagrożenia i ryzyka powodziowego.
Systemy monitoringu, prognozowania powodzi i ostrzegania
Systemy te składają się z trzech głównych elementów składowych:

Monitoring. Pod tym pojęciem rozumie się wszelkie urządzenia służące do pomiarów
i transmisji danych. W szczególności pomiaru opadów, poziomu wód oraz przepływu.
Systemy pomiaru poziomu i przepływu mogą obejmować zarówno wody powierzchniowe
jak i sieci kanalizacyjne. Dodatkowo, w niektórych przypadkach, w ramach sieci
monitoringowej mogą funkcjonować urządzenia do pomiaru poziomu wód podziemnych i
stanu nasycenia gleb jak również urządzenia do termomonitoringu wałów
przeciwpowodziowych;

Prognozowanie. Kluczowym elementem jest prognoza meteorologiczna, która stanowi
podstawę do prognoz hydrologicznych, a w konsekwencji prognoz hydrodynamicznych.
Systemy prognozowania powodzi mają za zadanie określić na podstawie wszystkich
dostępnych informacji – w szczególności prognozy opadu i temperatury oraz danych
z sieci monitoringu – jakie zjawiska o charakterze powodzi lub podtopień mogą nastąpić
w perspektywie najbliższych kilkudziesięciu godzin;

Ostrzeganie. Na podstawie wyników monitoringu i/lub prognozy, systemy generują
ostrzeżenia dla jednostek związanych z zarządzaniem kryzysowym oraz dla mieszkańców
zagrożonych terenów.
Systemy ostrzegania mogą działać na czterech poziomach funkcjonalnych:
Poziom I
Poziom II
System oparty na urządzeniach pomiarowych (np. czujniki poziomu wody), które
połączone są bezpośrednio z systemem alarmowania. Takie systemy są wskazane
dla małych miejscowości lub pojedynczych domów w górskich odcinkach
źródliskowych, gdzie woda może pojawić się w perspektywie kilkudziesięciu minut po
wystąpieniu opadu.
System oparty na sieci urządzeń pomiarowych, połączonych systemem
telemetrycznym przekazującym dane do centralnego systemu monitoringu i wysyłania
ostrzeżeń.
151
Poziom III
System prognozowania powodzi, w których sieć monitoringowa połączona jest
z prognozą meteorologiczną i operacyjnymi modelami hydrologicznymi oraz
hydrodynamicznymi, które generują prognozę poziomów wody w zlewni.
Poziom IV
System interaktywny, który oprócz zadań opisanych na poziomie III służy do zbierania
informacji nadawanych bezpośrednio z terenu przez służby i mieszkańców.
Dodatkowym elementem systemów monitoringu i ostrzegania rekomendowanym szczególnie w
zlewniach, w których występują długie odcinki obwałowań chroniących tereny zurbanizowane są
systemy termomonitoringu procesów filtracyjno-erozyjnych służące do ciągłej oceny stanu wałów
przeciwpowodziowych. Redukcja ryzyka awarii wału przeciwpowodziowego jest jednym z kluczowych
zagadnień ochrony przeciwpowodziowej. Jednym z głównych powodów katastrof wałów są procesy
filtracyjno-erozyjne (sufozja, przebicie hydrauliczne) prowadzące do destrukcji struktury wewnętrznej
korpusu wału lub jego podłoża poprzez wymywanie cząstek gruntu i/lub poprzez utratę stateczności
korpusu. Przykładowo, w trakcie powodzi w 2010r w Polsce, wg Kledyński i inni (2012), doprowadziły
do około 30% katastrof wałów.
Metodą, która pozwala na wczesną detekcję zagrożeń tego typu i skuteczne ostrzeganie jest
instrumentalna metoda termomonitoringu. Opiera się ona na analizie procesów filtracyjno-erozyjnych
za pomocą czujników temperatury instalowanych w korpusie i/lub podłożu obiektu. Metoda ta jest
bardzo skuteczna w detekcji oraz określaniu stopnia rozwoju przecieków i procesów erozyjnych. Jej
drugą kluczową cechą jest możliwość zastosowania czujników liniowych temperatury pozwalających
na monitoring wału w sposób ciągły w przestrzeni, na jego długości.
W związku z powyższym zaleca się stosowanie tej lub podobnych technologii do monitoringu i
ostrzegania jak również do wykonywania ocen stanu wałów przeciwpowodziowych. Projektując
budowę nowych lub modernizacje istniejących obwałowań należy każdorazowo rozważyć możliwość i
zasadność zastosowania termomonitoringu.
W 2014 roku uruchomiono pierwszy w Polsce system prognozowania powodzi. Elektroniczny System
Ostrzegania Powodziowego (ESOP) funkcjonuje w zlewni rzeki Białej Tarnowskiej, informując
o miejscu, czasie i skali wystąpienia zagrożenia powodziowego. Ostrzeżenie wysyłane jest przez
system z 48-godzinnym wyprzedzeniem. Aktualizacja przesyłana jest co 6 godzin. System oparty jest
na operacyjnych modelach hydrologicznych i hydraulicznych. ESOP bazuje na: pomiarach
wykonywanych przez sieć telemetrycznych stacji wodowskazowych na głównym cieku, prognozach
meteorologicznych oraz mapach zalewu. System dostępny jest zarówno dla służb, jak i dla
mieszkańców.
Od 1 stycznia 2015 roku cały kraj objęty jest zasięgiem Regionalnego Systemu Ostrzegania (RSO),
który umożliwia rozpowszechnianie informacji. Komunikaty i ostrzeżenia wysyłane przez system
dotyczą czterech kategorii tematycznych:




Ogólne;
Meteorologiczne;
Hydrologiczne;
Stany wód.
System działa poprzez wojewódzkie centra zarządzania kryzysowego, które w razie potrzeby
zamieszczają stosowny komunikat o zagrożeniu na stronie internetowej urzędu wojewódzkiego.
Informacja przekazywana jest mieszkańcom regionu za pośrednictwem naziemnej telewizji cyfrowej,
aplikacji telefonicznych i bramki SMS, którą rozpowszechniane są tylko najważniejsze informacje.
Szczegółowe informacje na temat RSO opublikowane są na stronie internetowej Ministerstwa
Administracji i Cyfryzacji.
W ramach PZRP, w pierwszym cyklu planistycznym, rekomenduje się realizację w Regionie Wodnym
Górnej Wisły następujących systemów:


Regionalny system prognozowania zagrożeń powodziowych funkcjonujący na
głównych rzekach w ramach systemu krajowego, będący w zakresie odpowiedzialności
Państwowej Służby Hydrologicznej. System objąłby Wisłę i jej główne dopływy: Sołę,
Skawę, Rabę, Dunajec, Nidę, Czarną Staszowską, Wisłokę i San (z Wisłokiem) jak
również główne dopływy z Regionu Wodnego Małej Wisły;
Głównym celem systemu będzie generowanie prognoz wezbrań powodziowych na
podstawie prognozy opadu i prognoz spływów powierzchniowych na obszarze całego
152
regionu wodnego. Prognoza będzie wskazywać kształty i wysokość fali powodziowej
w kluczowych punktach w perspektywie najbliższych kilkudziesięciu godzin;

Drugim celem systemu będzie porównywanie scenariuszy przeprowadzenia wezbrania
powodziowego przy różnych wariantach pracy zbiorników retencyjnych i polderów
sterowanych oraz wskazywanie decydentom optymalnych rozwiązań w tym zakresie
w kontekście aktualnych zagrożeń;

Systemy prognozowania powodzi i podtopień w najbardziej zagrożonych
aglomeracjach. Kluczem do selekcji miejscowości objętych działaniem były potencjalne
negatywne skutki powodzi określane na podstawie: układu hydrograficznego, charakteru
zlewni i stopnia urbanizacji. W pierwszym cyklu realizacji PZRP, proponuje się wdrożenie
ww. systemów w następujących miejscowościach: Nowy Sącz, Kraków, Kielce i Rzeszów.
Nowy Sącz
Miasto zlokalizowane jest w widłach dwóch rzek: Dunajca i Kamienicy Nawojowskiej. Hydrograficzną
osią Kotliny Sądeckiej jest rzeka Dunajec. Na terenie Nowego Sącza Dunajec przyjmuje wody
Popradu, Kamienicy Nawojowskiej, Dąbrówki, Łubinki, Niskówki, Biczyczanki (Rysunek 15). Rzeki
sądeckie cechują się znaczną zmiennością przepływów i stanów wody. Na taki charakter rzek
Nowego Sącza wpływa szereg czynników m.in.: częste i obfite opady towarzyszące terenom górskim
otaczającym Kotlinę Sądecką, szybki spływ powierzchniowy, koncentryczny układ rzek i mała
przepuszczalność podłoża. Miasto posiada rozbudowaną sieć kanalizacyjną w tym sieci deszczowe,
ogólnospławne i sanitarne.
W obrębie miasta Nowy Sącz zagrożenie powodziowe stwarzają przed wszystkim rzeka Kamienica,
potok Łącznik, rzeka Kamionka oraz rzeka Łubinka. Wezbrania powodziowe na przedmiotowych
ciekach odnotowano w lipcu 2004 r., czerwcu 2006 r., lipcu 2008 r., czerwcu 2009 r., maju, czerwcu
i lipcu 2010 r. oraz w lipcu 2011 r.
W wyniku powodzi w 2010r. na rzece Kamienica ucierpiała infrastruktura komunikacyjna, budynki
mieszkalne, gospodarcze oraz mosty. Straty powstałe z tytułu umocnień Bulwarów Narwiku
i zabezpieczenia mostu oszacowano na 419 000 zł. Rzeka Kamienica stwarzała zagrożenie dla ok.
500 osób.
Wezbrane wody potoku Łącznik wyrządziły szkody w infrastrukturze komunikacyjnej, budynkach
mieszkalnych i gospodarczych, mostach i przepustach. Ponadto odnotowano straty w budynkach
użyteczności publicznej. Wartość strat w infrastrukturze gminnej, powstałych w 2010 r., oszacowano
na ok. 1 655 000 zł, a w 2011 r. kwota ta wyniosła 127 000 zł. Potok Łącznik w czasie powodzi
stwarzał zagrożenie dla ok. 220 osób.
Rzeka Kamionka powodowała straty w infrastrukturze drogowej, budynkach mieszkalnych,
gospodarczych, użyteczności publicznej, terenach zielonych i sportowych oraz liniach kolejowych.
Potok Łubinka wylewał w miesiącach wiosennych i letnich. Każdorazowo wezbrane wody potoku
zalewały osiedla mieszkaniowe, infrastrukturę komunikacyjną, tereny zielone i sportowe, budynki
gospodarcze, budynki mieszkalne oraz budynki użyteczności publicznej. Wezbrane wody potoku
niszczyły również mosty i kładki. Szkody w infrastrukturze gminnej w 2010 r. oceniono na 985 000 zł,
zaś w 2011 r. wartość szkód wyceniono na 80 000 zł. Z danych ankietowych wynika, iż podczas
wezbrań powodziowych, w obrębie miasta Nowy Sącz, potok Łubinka stwarza zagrożenie dla ok.
1 000 osób.
Ze względu na częste zagrożenie powodzią oraz gwałtowność zjawiska dla Nowego Sącza
rekomenduje się budowę systemu poziomu III, w którym funkcjonować będą lokalne stacje
monitoringowe opadów oraz stanu wody na istotnych ciekach powierzchniowych i w głównych
kolektorach sieci kanalizacyjnej. System uzupełnią modele matematyczne spływu powierzchniowego
i parametrów hydrodynamicznych w korytach cieków, rowów i w głównych kolektorach
kanalizacyjnych. System na podstawie danych monitoringowych oraz prognozy opadów powinien
przewidywać zasięgi powodzi i podtopień w perspektywie kilkunastu godzin. W zależności od skali
i zasięgu zagrożeń system generować będzie odpowiednie ostrzeżenia.
153
154
Rysunek 15 Sieć hydrograficzna powiatu nowosądeckiego
Miasto Kraków oraz powiat krakowski
Aglomerację krakowską zamieszkuje prawie 1,4 mln osób, z czego ok. 760 tys. zamieszkuje Kraków.
Zarówno miasto jaki i gminy aglomeracji krakowskiej zagrożone są powodziami od strony Wisły i/lub
od strony zlewni licznych rzek i potoków będących jej bezpośrednimi dopływami: Rudawy, Wilgi,
Prądnika, Dłubni, Serafy i innych (Rysunek 16). Mechanizm powstawania fali powodziowej na Wiśle
w obrębie Krakowa jest bardzo złożony – istotną rolę w tym procesie odgrywa m.in. sytuacja
synoptyczna przed i w trakcie wezbrania (w tym kierunek przemieszczania się opadu), a przede
wszystkim – kolejność przyjmowania przez Wisłę fal wezbraniowych z poszczególnych dopływów.
Dodatkowym zagrożeniem są opady nawalne, które w warunkach postępującej urbanizacji
przyczyniają się do coraz częstszych podtopień. Ze względu na gęstą zabudowę i rozbudowaną sieć
hydrograficzną rekomenduje się realizację systemu prognozowania oraz ostrzegania przed powodzią
i podtopieniami poziomu III, przy czym w granicach samego Krakowa system ten powinien
uwzględniać przepływy w głównych kolektorach kanalizacji ogólnospławnej i deszczowej. Integracja
przepływów w ciekach otwartych z przepływem w kanałach zamkniętych jest niezbędna do
właściwego oszacowania możliwości wystąpienia podtopień na terenie miasta. W przypadku
aglomeracji zasadne jest zastosowanie w systemie monitoringu lokalnego radaru meteorologicznego
z możliwością przetwarzania wyników pomiarów radarowych do konkretnych wartości opadu. Dane
takie
umożliwią
precyzyjne
prognozowanie
spływu
powierzchniowego
i parametrów
hydrodynamicznych
w ciekach powierzchniowych
i systemach kanalizacji, co umożliwi
krótkoterminowe prognozowanie lokalizacji i zasięgu lokalnych powodzi i podtopień. Zastosowanie
radaru pogodowego o niewielkim zasięgu (promień +/- 60km) daje również możliwość obserwowania
anomalii pogodowych, które nie zawsze są objęte prognozą meteorologiczną, takich jak np. trąby
powietrzne.
155
156
Rysunek 16 Sieć hydrograficzna powiatu krakowskiego
Kielce
Kielce znajdują się w zlewni rzeki Bobrzy. Główne cieki powierzchniowe mające wpływ na zagrożenie
powodziowe miasta to Bobrza, Sufraganiec i Silnica (Rysunek 17). Charakterystyczną cechą rzek
Bobrzy, Sufragańca, Silnicy i Lubrzanki jest niewielka ilość prowadzonej wody naturalnej w stosunku
do przyrostu zlewni. Zlewnia Silnicy jest w 75% typową zlewnią miejską, gdzie udział wód
deszczowych w rzece może dochodzić do 85% wartości całkowitego przepływu. Wpływ
zagospodarowania ma znaczny wpływ na kształtowanie odpływów jednostkowych. W niektórych
profilach usytuowanych poniżej centrum miasta wartości przepływu były prawie dwukrotnie wyższe niż
w zlewniach o użytkowaniu rolniczym. W przypadku powodzi największe zagrożenie może
powodować płynąca przez centrum Kielc - Silnica. Z kolei płynące na peryferiach miasta Lubrzanka,
Sufraganiec czy Bobrza stanowią mniejsze zagrożenie, ponieważ płyną głównie przez
niezagospodarowane obszary.
Rosnące zagrożenie od strony rzeki Silnicy wynika ze znacznego ograniczenia infiltracji, zmniejszenia
retencyjności zlewni, a co za tym idzie przyspieszenia spływu powierzchniowego i kilkukrotnego
wzrost wysokości i objętości kształtujących się w zlewni fal wezbrań oraz znaczne skrócenie czasu ich
koncentracji. Dodatkowo uregulowanie koryta w strefie miejskiej o znacznie zmniejszonej szorstkości
i wielokrotnie powiększonych parametrach geometrycznych przyczyniają się do dalszego wzrostu
wysokości fal wezbraniowych. Z tej przyczyny dla Kielc rekomenduje się budowę systemu poziomu III,
w którym funkcjonować będą lokalne stacje monitoringowe opadów i stanu wody na istotnych ciekach
powierzchniowych i w głównych kolektorach sieci kanalizacyjnej oraz modele matematyczne spływu
powierzchniowego i parametrów hydrodynamicznych w korytach cieków, rowów oraz w głównych
kolektorach kanalizacyjnych. System na podstawie danych monitoringowych oraz prognozy opadów
powinien przewidywać zasięg powodzi i podtopień w perspektywie kilkunastu godzin. W zależności od
skali i zasięgu zagrożeń system generować będzie odpowiednie ostrzeżenia.
157
Rysunek 17 Sieć hydrograficzna powiatu kieleckiego
158
Rzeszów
Miasto Rzeszów położone jest w zlewni rzeki Wisłok. Na obszarze miasta rzeka przyjmuje
następujące dopływy: Strug, Hermanówkę, Młynówkę, Paryję, Lubczę, Mikośkę i Przyrwę (Rysunek
18). Wisłok dopływając do Rzeszowa ma charakter rzeki górskiej, po minięciu miasta zmienia
charakter na nizinny. W 1974 roku zbudowany został stopień wodny, którego zadaniem było
spiętrzenie wód dla potrzeb zapewnienia dostaw wody pitnej dla miasta. Powstały Zalew Rzeszowski
miał również chronić miasto przed powodzią, ale ze względu na zamulenie zbiornika nie posiada już
rezerwy powodziowej. Dodatkowo zagrożenie powodziowe determinowane jest przez znaczne
uszczelnienie zlewni w wyniku intensywnej urbanizacji i powiększania terenów miejskich. Wysoki
poziom zurbanizowania ograniczania możliwość infiltracji wód opadowych i przyspiesza odpływ
powierzchniowy. W czasie powodzi w 2010 roku jedne z największych strat w województwie
podkarpackim odnotowano na terenie Rzeszowa, znacząco na sytuację wpłynęła wówczas
niewydolność sieci kanalizacyjnej.
Zagrożenie miasta przez przepływające przez nie cieki oraz znacznie rozbudowana sieć
kanalizacyjna, deszczowa i ogólnospławna, jak również podatność na wystąpienie tzw. powodzi
miejskich, determinują rekomendację budowy systemu prognozowania powodzi i podtopień poziomu
III. Wyposażenie mieszkańców i służb aglomeracji w to narzędzie pozwoli m.in. na wskazanie miejsc
narażonych na skutki nagłych powodzi lokalnych.
159
Rysunek 18 Sieć hydrograficzna powiatu rzeszowskiego
160
Systemy prognozowania powodzi w wybranych zlewniach.
Kluczem do selekcji zlewni objętych działaniem były potencjalne negatywne konsekwencje powodzi,
określane na podstawie: układu hydrograficznego, charakteru zlewni i stopnia urbanizacji.
W pierwszym cyklu realizacji PZRP proponuje się wdrożenie lokalnych systemów w zlewni: Białej
Tarnowskiej i Ropy.
Biała Tarnowska
W zlewni rzeki Białej Tarnowskiej (Rysunek 19) w latach 2001-2011 odnotowano straty powodziowe
na poziomie 350 mln złotych. Dlatego też, zdecydowano się tam na uruchomienie pierwszego
w Polsce ogólnodostępnego system prognozowania powodzi – Elektroniczny System Ostrzegania
Powodziowego (ESOP za http://esop.powiat.tarnow.pl/). System obejmuje rzekę Białą Tarnowską
wraz z głównymi dopływami. Zrealizowany został, w zakresie I etapu, z założeniem wykorzystania
istniejących źródeł danych tj. prognozy meteorologicznej i stacji wodowskazowych. W ramach Etapu II
rekomendowanego do realizacji w PZRP przewiduje się rozbudowę systemu o dodatkowe stacje
monitoringowe opadu i poziomu wody w rzekach oraz lokalny radar meteorologiczny z możliwością
przetwarzania wyników pomiarów radarowych do konkretnych wartości opadu. Zagęszczenie sieci
pomiarowej pozwoli na zwiększenie wiarygodności systemy prognostycznego oraz podniesie
dokładność otrzymywanych wyników prognostycznych. Prace Etapu II oprócz rozbudowy sieci
monitoringowej zakładają asymilację dodatkowych danych w systemie, dostosowanie modeli
operacyjnych oraz wdrożenie informatycznego systemu zarządzania kryzysowego.
Ropa
Ropę (podobnie jak Białą Tarnowską) cechuje bardzo duża zmienność przepływów – od głębokich
i długotrwałych niżówek do katastrofalnych powodzi. Rzeka przepływa przez dwa duże miasta –
Gorlice (około 120 mln złotych strat po powodzi w 2010r.) i Jasło (około 400 mln złotych strat po
powodzi w 2010r.). Poza tym wzdłuż jej brzegów znajdują się liczne miejscowości o gęstej zabudowie.
Ropa zbiera wody z kilku większych dopływów: Bielanki, Bystrzanki, Libuszanki, Sitniczanki na terenie
gminy Biecz, Olszynki w gm. Skołyszyn oraz Sękówki w okolicach Gorlic, Bednarki w gm. Jasło oraz
Młynówki – pod Jasłem (Rysunek 20). Aby zapewnić pełną funkcjonalność w odniesieniu do Jasła
system prognozowania powodzi powinien być zintegrowany z prognozą powodziową Wisłoki oraz
obejmować zlewnię rzeki Jasiołki. Zbudowanie systemu prognostycznego w zlewni Ropy może
dodatkowo być wykorzystywane jako kolejna informacja pomocna w sterowaniu Zbiornikiem Wodnym
Klimkówka zlokalizowanych na 54,4 kilometrze rzeki Ropy.
161
Rysunek 19 Zlewnia Białej Tarnowskiej
162
Rysunek 20 Zlewnia Ropy
163
Działania nietechniczne w zakresie rozsuwania obwałowań i powiększenia retencji
W przypadku Wisły nie ma realnej możliwości budowy zbiorników o funkcji przeciwpowodziowej
przecinających bieg rzeki. Dlatego w tym przypadku proponuje się realizację sterowanych polderów
retencjonujących wodę wzdłuż biegu rzeki. Na terenie polderów przewiduje się pozostawienie
możliwości prowadzenia działalności rolniczej, natomiast zabudowa znajdująca się na terenie
polderów będzie musiała być przeniesiona w bezpieczne miejsce.
W
przypadku
niewystarczającej
efektywności
proponowanych
działań
związanych
z retencjonowaniem wód, takich jak wymienione powyżej poldery oraz zwiększanie rezerw
powodziowych w zbiornikach wielofunkcyjnych, w celu dalszego obniżenia poziomu wód
powodziowych proponuje się rozsuwanie obwałowań tak, aby zwiększyć efektywny przekrój
międzywala, co umożliwi bezpieczne przeprowadzenie wód katastrofalnych. Doświadczenia powodzi
z 2010 r. wskazują, że zbyt wąskie międzywale prowadzi do znacznego wzrostu ryzyka przerwania
obwałowań, co z kolei prowadzi do tragicznych skutków.
Działania techniczne związane z budową i przebudową wałów przeciwpowodziowych oraz
zbiorników
Są to działania, które wynikają w znacznej większości z analiz programów inwestycyjnych
realizowanych w ramach Programu ochrony przed powodzią dorzecza Górnej Wisły. Oprócz działań
związanych z budową nowych odcinków obwałowań przewiduje się wzmacnianie wałów oraz ich
podwyższanie w uzasadnionych przypadkach.
Działania o charakterze utrzymaniowym
Typowe działania utrzymaniowe nie mieszczą się w zakresie PZRP. Działania takie powinny znaleźć
się w Planie Utrzymania Wód.
12.2.2 Priorytety w realizacji działań
W toku prac planistycznych określono ok. tysiąca propozycji działań, z których większość przyczynia
się do redukcji ryzyka powodziowego. Jednak nakłady wymagane do zaspokojenia wszystkich potrzeb
i postulatów sięgają kwoty ok. 13 mld złotych w samym Regionie Wodnym Górnej Wisły. Co więcej,
realizacja wszystkich tych działań spowodowałaby skokowy wzrost niezbędnych środków na
utrzymanie i eksploatację nowej infrastruktury. Z tych względów konieczne było określenie hierarchii
działań tak, aby wyselekcjonować działania priorytetowe. Kluczem selekcji działań wskazanych do
realizacji w ciągu najbliższych 6 lat były następujące założenia:

Działanie musi gwarantować efektywną redukcję ryzyka powodziowego. W przypadku
braku takiej pewności należy wykonać odpowiednie prace analityczne, które
jednoznacznie i obiektywnie potwierdzą efektywność działania;

W pierwszej kolejności powinny być realizowane te działania, które przyczynią się do
redukcji największego ryzyka;

Działania muszą być wykonalne w bieżącej perspektywie planistycznej. W przypadku
działań inwestycyjnych wiąże się to z odpowiednim przygotowaniem dokumentacji;

Preferowane są działania inwestycyjne o charakterze nietechnicznym tzn. niewpływające
negatywnie na środowisko lub wpływające pozytywnie.

Preferowane są działania nietechniczne wspomagające o charakterze nieinwestycyjnym.
W odniesieniu do listy propozycji działań inwestycyjnych w wymiarze praktycznym zasady te na
poziomie strategicznym prowadzą do następujących rozstrzygnięć:
1. Remonty i przebudowy. Działania te są uzasadnione przede wszystkim w odniesieniu do
infrastruktury, której awaria może powodować katastrofalne skutki. Dotyczy to
w szczególności istniejących zbiorników zaporowych oraz obwałowań na głównych rzekach.
Alternatywą wobec tych działań jest rozbiórka istniejącej infrastruktury i powrót do stanu
164
naturalnego. W tych przypadkach główną osią analizy korzyści i strat jest porównanie kosztów
finansowych i społecznych skutków rozbiórki (np. masowe przesiedlenia na terenach
zamieszkałych) do kosztów finansowych remontu lub przebudowy. Porównanie to na terenach
gęsto zaludnionych dolin rzecznych w Regionie Wodnym Górnej Wisły wypada na korzyść
dokonania modernizacji. Stąd preferencja dla tych działań.
2. Budowa zbiorników suchych. Zbiorniki tego typu służą wyłącznie ochronie przed powodzią.
Zbiorniki w czasie powodzi wypełniają się, co wpływa wprost na zmniejszenie wysokości fali
powodziowej. Co istotne, w odróżnieniu od zbiorników wielofunkcyjnych (na co dzień
wypełnionych częściowo wodą) cała pojemność tych zbiorników dostępna jest w celu ochrony
przed powodzią. Zbiorniki te ponadto nie wpływają w sposób szczególny na warunki
przyrodnicze w rzece przy normalnych stanach wody, stąd ich umiarkowany wpływ na
środowisko. Realizacja zbiorników suchych jednoznacznie sprzyja celom ochrony przed
powodzią. Wymagają one jednak dość długotrwałego przygotowania inwestycji, stąd
w obecnym cyklu planistycznym rekomenduje się przede wszystkim przygotowanie
dokumentacji i projektów dla proponowanych zbiorników.
3. Budowa polderów na obszarach rolniczych. We współczesnych okolicznościach
społeczno-gospodarczych budowa obwałowań w celu ochrony ziem rolnych nie wypada
korzystnie w wynikach analizy korzyści i strat. Wręcz przeciwnie, analizy takie wskazują, że
często warto „poświęcić” obszary zagospodarowane rolniczo w celu ratowania majątku na
terenach zurbanizowanych. Budowa polderów wzdłuż rzek jest rozwiązaniem
kompromisowym, ponieważ z jednej strony w wielu przypadkach przez większość czasu
możliwe jest kontynuowanie upraw na terenie polderów, a z drugiej strony w przypadku
wystąpienia realnego zagrożenia na tych obszarach można w sposób kontrolowany
zmagazynować duże ilości wody, efektywnie zmniejszając wysokość fali powodziowej. Warto
przy tym dodać, że koszt ekonomiczny realizacji polderów jest kilkakrotnie niższy niż koszt
budowy dużych zbiorników zaporowych, nie wspominając o kosztach środowiskowych.
W ramach proponowanych działań przewiduje się przygotowanie w ciągu najbliższych lat
kilkudziesięciu tego typu inwestycji wzdłuż Wisły.
4. Zbiorniki wielofunkcyjne. Ze względu na wysokie koszty realizacji oraz niekorzystny wpływ
na środowisko zbiorniki wielofunkcyjne nie stanowią optymalnego rozwiązania w aspekcie
ograniczenia ryzyka powodziowego. Budowę zbiorników wielofunkcyjnych należy
uargumentować nadrzędną korzyścią społeczną co jest zasadne w przypadku ich
rekomendacji w regionach zagrożonych suszą. Ponadto działania tego typu stanowią
korzystne rozwiązanie przy uwzględnieniu dostosowania inwestycji do potencjalnych zmian
klimatu.
5. Kanały ulgi. Wśród analizowanych działań, propozycje budowy kanałów ulgi występowały
sporadycznie i zwykle bez możliwości jednoznacznego potwierdzenia ich efektywności. Stąd
w programie nie znalazły się tego typu działania. Należy się przy tym odnieść do rozważanego
od wielu lat pomysłu kanału ulgi Krakowa. Przy dzisiejszym stanie wiedzy autorów Planu, nie
ma wystarczająco silnych podstaw do zarekomendowania takiego działania. Niebagatelne
znaczenie w tym kontekście miałby bardzo wysoki, w porównaniu z działaniami
alternatywnymi, koszt realizacji tego działania.
6. Pogłębianie koryta. W wyniku transportu osadów i rumowiska w częściach cieku, w których
przepływ jest powolny następuje zamulanie dna i jego stopniowe podnoszenie. Jest to proces,
który w warunkach naturalnych regulowany jest m.in. właśnie podczas wezbrania
powodziowego, gdy duże masy wód z dużą energią porywają osady i kształtują nowe koryto
rzeki. Ingerencja w koryto rzeki jest działaniem, które jest prawie zawsze kontrowersyjne
z punktu widzenia ochrony środowiska. Ponadto efekt działania jest krótkotrwały gdyż, aby
utrzymać pogłębione dno konieczna jest budowa ostróg lub cykliczne powtarzanie odmulania.
Wreszcie trzeba podkreślić, że w przypadku wezbrań katastrofalnych, gdy woda wypełnia całą
dolinę rzeki lub płynie w całym międzywalu, ukształtowanie koryta rzeki nie ma wielkiego
wpływu na wysokość fali powodziowej. Zważywszy na duże potrzeby w zakresie pozostałych,
bardziej efektywnych działań, działania dotyczące pogłębiania koryta nie są preferowane
w niniejszym planie. Nie można przy tym stwierdzić, że działania te są zawsze
nieuzasadnione, lecz każdorazowo powinny być weryfikowane pod katem udatności
środowiskowej oraz efektywności technicznej.
165
7. Melioracje i kanalizacja. Są to działania, które, rozwiązując lokalne problemy, przyczyniają
się do zwiększenia prędkości spływu wód opadowych, co w kontekście uwarunkowań
hydraulicznych wezbrania powodziowego nie jest korzystne w szerszej perspektywie.
Efektywność tych działań jest też relatywnie niska w odniesieniu do powodzi katastrofalnych.
W ramach Planu rekomendowana jest realizacja wybranych pompowni lub stanowisk pod
pompownie mobilne, które uruchamiane byłyby w sposób kontrolowany w celu odprowadzenia
nadmiaru wód.
8. Systemy prognozowania i ostrzegania powodziowego. Systemy te w sposób znaczący
przyczyniają się do zwiększenia bezpieczeństwa zagrożonych społeczności. Koszt ich
realizacji jest relatywnie niski, choć należy podkreślić, że są to systemy skomplikowane,
a doświadczenia krajowe, w zakresie ich funkcjonowania, są ograniczone. Tym niemniej,
w ramach planu rekomenduje się realizację regionalnego systemu prognozowania wezbrań
powodziowych w ramach systemu krajowego, który obejmowałby główne, powodziogenne
rzeki. System taki, oprócz dostarczania bieżących informacji o nadchodzącym zagrożeniu,
umożliwiałby również w przyszłości, optymalizację pracy zespołu funkcjonujących polderów
i zbiorników posiadających rezerwę powodziową tak, aby w sposób maksymalny wykorzystać
ich łączną pojemność. Należy tu zaznaczyć, że każda kolejna powódź ma inny przebieg niż
powodzie historyczne, więc dynamiczna optymalizacja rezerw powodziowych w wielu
przypadkach może powodować znaczącą redukcję zagrożenia. Oprócz systemu
regionalnego, rekomenduje się również budowę systemów lokalnych, głównie w obrębie
dużych aglomeracji miejskich i na kłopotliwych zlewniach niższego rzędu. Systemy lokalne
powinny być zintegrowane z systemem krajowym w zakresie możliwości wymiany informacji.
Jednak przede wszystkim powinny być przystosowane do pełnienia funkcji najbardziej
istotnych i oczekiwanych w lokalnym kontekście.
9. Opracowania analityczne. Wielu działań, które uznawane są za istotne z punktu widzenia
zarządzania ryzykiem powodziowym, na dziś nie da się wdrożyć ze względu na brak
odpowiednich informacji, analiz i rozwiązań. Przykładem może być działanie polegające na
zmianie funkcjonalności konkretnych obiektów użyteczności publicznej znajdujących się na
terenach zagrożonych. Takie działania, choć prawdopodobnie uzasadnione, wymagają
dokładnej analizy lokalnych uwarunkowań i możliwości, zanim zaproponowane zostaną
konkretne rozwiązania. Stąd w Planie rekomenduje się wykonanie szeroko zakrojonych prac
analitycznych i przygotowawczych, które doprowadzą do konkretnych rozwiązań możliwych
do zarekomendowania w kolejnej perspektywie planistycznej.
12.2.3 Harmonogram, jednostki realizujące i źródła finansowania
Katalog potencjalnych źródeł finansowania zawiera szerokie spektrum krajowych i zagranicznych
instytucji finansowych oraz programów wsparcia finansowego dedykowanych przedsięwzięciom
użyteczności publicznej, jakimi niewątpliwie są projekty z zakresu ochrony przeciwpowodziowej.
Środki pochodzące z zagranicznych instytucji finansowych, oferujących programy wsparcia
finansowego, niepodlegającego zwrotowi, są najbardziej efektywnym źródłem finansowania i powinny
być brane pod uwagę w pierwszej kolejności. Projekty przeciwpowodziowe mogą być przedmiotem
dotacji z funduszy Unii Europejskiej - w perspektywie 2014-2021 przewiduje się dofinansowanie
projektów przeciwpowodziowych w ramach:

Funduszu Spójności (Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko);

Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (Regionalne Programy Operacyjne).
Poza ww. możliwościami pomocy bezzwrotnej, międzynarodowe instytucje finansowe oferują także
pożyczki oraz kredyty. Najczęstszym źródłem finansowania inwestycji infrastrukturalnych w Polsce są
pożyczki, jakich udziela:

Bank Światowy;

Bank Rozwoju Rady Europy;

Europejski Bank Inwestycyjny.
166
Niezbędnym uzupełnieniem dofinansowania ze źródeł zagranicznych są w każdym przypadku środki
publiczne:

Budżet centralny;

Budżety województw i Jednostek Samorządu Terytorialnego;

WFOŚiGW;

NFOŚiGW.
Głównymi jednostkami realizującymi działania wskazane jako priorytetowe w obszarze Regionu
Wodnego Górnej Wisły będzie Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej oraz poszczególne Zarządy
Melioracji i Urządzeń Wodnych działające na obszarze regionu. W niektórych przypadkach działania
będą finansowane również z budżetów samorządów lokalnych. Działania będą realizowane zgodnie
z planem uwzględniającym ich priorytety. Najważniejsze, z punktu widzenia PZRP, inwestycje będą
zrealizowane lub rozpoczęte w pierwszym 6-letnim cyklu.
W kolejnych Tabelach przedstawiony został podział nakładów inwestycyjnych na obecny okres
planistyczny (działania priorytetowe) oraz pozostałe działania zidentyfikowane w trakcie procesu
planistycznego, które będą przedmiotem rozważań podczas aktualizacji PZRP na kolejny cykl
sześcioletni. Wiele z tych działań stanowi istotne uzupełnienie lub logiczna kontynuację działań
rekomendowanych do realizacji. Szczegółowy harmonogram realizacji inwestycji został sporządzony
w porozumieniu z inwestorami po opracowaniu strategicznej oceny oddziaływania na środowisko oraz
po zakończeniu konsultacji społecznych.
167
Tabela 35 Zestawienie działań strategicznych wskazanych do realizacji w zlewni Soły
Nazwa inwestycji
Koszty realizacji
inwestycji [PLN]
1
71308, 71309, 71310, 71100, 71101, 71102,
71103, 71104, 71105, 71200, 71106, 71108,
71109, 71110, 71111, 71114, 71115, 71116,
71117, 71118, 71120, 71153, 71154, 71201,
71155, 71156, 71157, 71158, 71121, 71122,
71123, 71124, 71125, 71126, 71127, 71128,
71129, 71132, 71133, 71134, 71159, 71160,
71161, 71162, 71163, 71164, 71165, 71166,
21, 22, 27,
71167, 71307, 71135, 71136, 71202, 71137,
29
71168, 71169, 71170, 71203, 71171, 71172,
71173, 71204, 71174, 71175, 71176, 71177,
71178, 71179, 71180, 71181, 71138, 71139,
71140, 71141, 71142, 71143, 71144, 71145,
71146, 71148, 71205, 71182, 71183, 71184,
71185, 71186, 71206, 71187, 71188, 71311,
71302, 71303, 71304, 71305, 71207, 71208,
71189, 71190, 71191, 71193, 71194, 71195, 71209
Studium wykonalności programu
inwestycyjnego w zlewni Soły, wraz z
uzyskaniem decyzji o środowiskowych
uwarunkowaniach oraz zgody na realizację
przedsięwzięcia
24 256 535
24 256 535
0
2
71308, 71309, 71310, 71100, 71101, 71102,
71103, 71104, 71105, 71200, 71106, 71108,
71109, 71110, 71111, 71114, 71115, 71116,
71117, 71118, 71120, 71153, 71154, 71201,
71155, 71156, 71157, 71158, 71121, 71122,
71123, 71124, 71125, 71126, 71127, 71128,
71129, 71132, 71133, 71134, 71159, 71160,
71161, 71162, 71163, 71164, 71165, 71166,
21, 22, 27,
71167, 71307, 71135, 71136, 71202, 71137,
29
71168, 71169, 71170, 71203, 71171, 71172,
71173, 71204, 71174, 71175, 71176, 71177,
71178, 71179, 71180, 71181, 71138, 71139,
71140, 71141, 71142, 71143, 71144, 71145,
71146, 71148, 71205, 71182, 71183, 71184,
71185, 71186, 71206, 71187, 71188, 71311,
71302, 71303, 71304, 71305, 71207, 71208,
71189, 71190, 71191, 71193, 71194, 71195, 71209
Realizacja działań technicznych nowych w
zlewni Soły
160 685 061
3 054 849
157 630 212
Lp.
Nr
działania
Koszt
Koszt
realizacji
realizacji
inwestycji w I inwestycji w II
okresie
okresie
planistycznym planistycznym
ID
Lp.
Nr
działania
ID
3
22
71002, 71001, 71004, 71011, 71003
4
21, 28
71306, 71149
5
30-36
71401
6
37
71008
7
30-36
71009
Nazwa inwestycji
Realizacja działań technicznych
odtworzeniowych w zlewni Soły
Realizacja działań nietechnicznych w zlewni
Soły
Przesiedlenia i indywidualne zabezpieczenia
obiektów w zlewni Soły
Budowa regionalnego systemu
prognozowania powodzi w zlewni Soły
Opracowania analityczne i koncepcyjne
mające na celu przygotowanie rozwiązań i
działań do aktualizacji PZRP obejmujące
analizę przesiedleń w zlewni Soły
SUMA
Koszty realizacji
inwestycji [PLN]
Koszt
Koszt
realizacji
realizacji
inwestycji w I inwestycji w II
okresie
okresie
28 000 000
8 200 000
19 800 000
11 933 014
423 061
11 509 953
55 365 000
11 073 000
44 292 000
1 500 000
1 500 000
0
700 000
700 000
0
282 439 610
49 207 445
233 232 165
* Tabela przedstawia działania zagregowane. Szczegółowe zestawienie wszystkich działań cząstkowych znajduje się w Karcie Zlewni Soły
Tabela 36 Zestawienie działań strategicznych wskazanych do realizacji w zlewni Skawy
Koszt
Koszt realizacji
realizacji
inwestycji w II
inwestycji w I
okresie
okresie
planistycznym
planistycznym
Nr
działania
ID
Nazwa inwestycji
Koszty realizacji
inwestycji [PLN]
21, 22, 24,
27
72009, 72100, 72101, 72150, 72151, 72152,
72103, 72104, 72153, 72154, 72106, 72107,
72155, 72156, 72108, 72109, 72110, 72111,
72112, 72113, 72114, 72157, 72158, 72159,
72168, 72169, 72170, 72171, 72172, 72173,
72120, 72250, 72160, 72161, 72162, 72163,
72164, 72165, 72166, 72167, 72121, 72202,
72251,
inwestycyjnego w zlewni Skawy, wraz z
przedsięwzięcia
10 078 108
10 078 108
0
2
21, 22, 24,
27
72009, 72100, 72101, 72150, 72151, 72152,
72103, 72104, 72153, 72154, 72106, 72107,
72155, 72156, 72108, 72109, 72110, 72111,
72112, 72113, 72114, 72157, 72158, 72159,
72168, 72169, 72170, 72171, 72172, 72173,
72120, 72250, 72160, 72161, 72162, 72163,
72164, 72165, 72166, 72167, 72121, 72202,
72251,
zlewni Skawy
82 136 279
11 861 906
70 274 373
3
22, 26
72006, 72007, 72008, 72050, 72051
odtworzeniowych w zlewni Skawy
53 650 000
24 050 000
29 600 000
4
30-36
72301
35 737 500
7 147 500
28 590 000
5
37
72014
2 500 000
2 500 000
0
6
30-36
72015
500 000
500 000
0
184 601 887
56 137 514
128 464 373
Lp.
1
Przesiedlenia i indywidualne zabezpieczenia
obiektów w zlewni Skawy
Budowa systemu prognozowania powodzi w
tym prognozowania napływu do zbiornika
Świnna Poręba i optymalizacja sterowania w
zlewni Skawy
analizę przesiedleń w zlewni Skawy
SUMA
* Tabela przedstawia działania zagregowane. Szczegółowe zestawienie wszystkich działań cząstkowych znajduje się w Karcie Zlewni Skawy
Tabela 37 Zestawienie działań strategicznych wskazanych do realizacji w zlewni Raby
Lp.
Nr
działania
ID
Nazwa inwestycji
Koszty realizacji
inwestycji [PLN]
Koszt realizacji
inwestycji w I
okresie
planistycznym
Koszt realizacji
inwestycji w II
okresie
planistycznym
Raba od zbiornika do ujścia do Wisły
21, 22, 27
73004, 73005, 73006, 73007, 73009, 73010,
73011, 73012, 73038, 73039, 73040, 73041,
73042, 73043, 73044, 73045, 73046, 73047,
73048, 73052, 73058, 73059, 73060, 73061
inwestycyjnego w zlewni Raby od zbiornika
Dobczyce do ujścia do Wisły, wraz z
przedsięwzięcia
26 076 157
26 076 157
0
2
21, 22, 27
73004, 73005, 73006, 73007, 73009, 73010,
73011, 73012, 73038, 73039, 73040, 73041,
73042, 73043, 73044, 73045, 73046, 73047,
73048, 73052, 73058, 73059, 73060, 73061
zlewni Raby, od zbiornika do ujścia do Wisły
185 352 143
3 523 805
181 828 338
3
22
73100, 73101, 73102
odtworzeniowych w zlewni Raby, od zbiornika
do ujścia do Wisły
10 500 000
10 500 000
0
1
Raba od źródeł do zbiornika Dobczyce (ze zbiornikiem)
4
21, 22, 27
73201
inwestycyjnego w zlewni Raby od źródeł do
zbiornika Dobczyce (ze zbiornikiem), wraz z
przedsięwzięcia
16 872 506
16 872 506
0
5
21, 22, 27
73002, 73003, 73014, 73053, 73016, 73017,
73018, 73019, 73023, 73024, 73025, 73027,
73054, 73055, 73056, 73028, 73029, 73030,
73031, 73032, 73034, 73036, 73067, 73063,
73065, 73062, 73064, 73066, 73068, 73069,
73070, 73071
zlewni Raby, od źródeł do zbiornika Dobczyce
(ze zbiornikiem)
119 931 594
2 280 068
117 651 526
cała zlewnia Raby
6
30-36
73202
indywidualnych w zlewni Raby
31 852 000
6370400
25 481 600
7
37
73049
tym prognoza napływu do zbiornika Dobczyce
i optymalizacja sterowania w zlewni Raby
2 214 000
2 214 000
0
8
30-36
73050
analizę przesiedleń w zlewni Raby
1 000 000
1 000 000
0
393 798 400
68 836 936
324 961 464
SUMA
* Tabela przedstawia działania zagregowane. Szczegółowe zestawienie wszystkich działań cząstkowych znajduje się w Karcie Zlewni Raby
Tabela 38 Zestaw działań strategicznych wskazanych do realizacji w zlewni Dunajca
Lp.
Nr
działania
ID
Nazwa inwestycji
Koszty realizacji
inwestycji [PLN]
Koszt realizacji
inwestycji w I
okresie
planistycznym
Koszt realizacji
inwestycji w II
okresie
planistycznym
Dunajec od Popradu do ujścia do Wisły
22, 23, 26,
27
74461, 74462, 74081, 74089, 74413, 74414,
74416, 74417, 74418, 74419, 74420, 74421,
74442, 74443, 74444, 74478, 74445, 74446,
74447, 74452, 74453, 74454, 74455, 74456,
74457, 74458, 74459, 74460, 74480, 74481,
74483, 74482, 74538, 74473, 74470
inwestycyjnego w zlewni Dunajca od Popradu
do ujścia do Wisły, wraz z uzyskaniem decyzji
o środowiskowych uwarunkowaniach oraz
zgody na realizację przedsięwzięcia
18 614 030
18 614 030
0
2
22, 23, 26,
27
74461, 74462, 74081, 74089, 74413, 74414,
74416, 74417, 74418, 74419, 74420, 74421,
74442, 74443, 74444, 74478, 74445, 74446,
74447, 74452, 74453, 74454, 74455, 74456,
74457, 74458, 74459, 74460, 74480, 74481,
74483, 74482, 74538, 74473, 74470
zlewni Dunajca (od Popradu do ujścia do
Wisły)
141 010 537
11 215 409
129 795 128
3
22, 24
1_753_W, 74023, 74090, 74180, 74492, 74493,
74494, 74702, 74703, 74704, 74705, 74706,
74707, 74709, 74710, 74711, 74712, 74713, 74714
odtworzeniowych w zlewni Dunajca (od
Popradu do ujścia do Wisły)
57 632 000
57 632 000
0
4
21
74999
Dunajca od Popradu do ujścia do Wisły
200 000
200 000
0
5
38
74098
Nowym Sączu
3 000 000
3 000 000
0
12 653 122
12 653 122
0
1
6
22, 26
Dunajec od źródeł do Popradu (z Popradem)
74422, 74423, 74424, 74425, 74426, 74427,
74428, 74429, 74430, 74431, 74432, 74433,
74434, 74435, 74436, 74437, 74438, 74441,
inwestycyjnego w zlewni Dunajca, od źródeł
74448, 74449, 74450, 74451, 74471, 74472,
do Popradu (z Popradem), wraz z
74474, 74479, 74500, 74501, 74502, 74503,
74504, 74506, 74508, 74509, 74513, 74514,
74515, 74516, 74518, 74519, 74520, 74522,
przedsięwzięcia
74523, 74529, 74530, 74540
Nazwa inwestycji
Koszty realizacji
inwestycji [PLN]
Koszt realizacji
inwestycji w I
okresie
planistycznym
Koszt realizacji
inwestycji w II
okresie
planistycznym
22, 26
74422, 74423, 74424, 74425, 74426, 74427,
74428, 74429, 74430, 74431, 74432, 74433,
74434, 74435, 74436, 74437, 74438, 74441,
74448, 74449, 74450, 74451, 74471, 74472,
74474, 74479, 74500, 74501, 74502, 74503,
74504, 74506, 74508, 74509, 74513, 74514,
74515, 74516, 74518, 74519, 74520, 74522,
74523, 74529, 74530, 74540
zlewni Dunajca od źródeł do Popradu (z
Popradem)
89 939 760
1 709 881
88 229 878
8
21, 24
74091, 74092, 74093, 74715
odtworzeniowych w zlewni Dunajca, od źródeł
do Popradu (z Popradem)
16 494 000
16 494 000
0
9
21
74998
Dunajca od źródeł do Popradu
200 000
200 000
0
22 732 743
22 732 743
0
Nr
działania
ID
7
Lp.
Biała Tarnowska
10
74311, 74312, 74313, 74314, 74315, 74316,
74318, 74319, 74320, 74321, 74323, 74324,
74325, 74326, 74327, 74329, 74308, 74334,
74335, 74336, 74337, 74338, 74339, 74340,
74341, 74342, 74343, 74344, 74345, 74346,
74347, 74348, 74349, 74350, 74351, 74352,
74353, 74354, 74355, 74356, 74357, 74358,
inwestycyjnego w zlewni Białej Tarnowskiej
21, 22, 22,
74359, 74360, 74361, 74362, 74363, 74364,
wraz z uzyskaniem decyzji o środowiskowych
27
74365, 74366, 74367, 74368, 74369, 74370,
74371, 74372, 74373, 74374, 74375, 74376,
przedsięwzięcia
74377, 74378, 74541, 74389, 74390, 74391,
74392, 74393, 74394, 74395, 74396, 74397,
74398, 74399, 74401, 74402, 74403, 74404,
74405, 74406, 74407, 74408, 74409, 74410,
74411, 74412, 74380, 74381, 74382, 74384,
74385, 74386, 74387, 74388, 74476, 74477, 74095
Lp.
Nr
działania
11
74311, 74312, 74313, 74314, 74315, 74316,
74318, 74319, 74320, 74321, 74323, 74324,
74325, 74326, 74327, 74329, 74308, 74334,
74335, 74336, 74337, 74338, 74339, 74340,
74341, 74342, 74343, 74344, 74345, 74346,
74347, 74348, 74349, 74350, 74351, 74352,
74353, 74354, 74355, 74356, 74357, 74358,
21, 22, 22,
74359, 74360, 74361, 74362, 74363, 74364,
27
74365, 74366, 74367, 74368, 74369, 74370,
74371, 74372, 74373, 74374, 74375, 74376,
74377, 74378, 74541, 74389, 74390, 74391,
74392, 74393, 74394, 74395, 74396, 74397,
74398, 74399, 74401, 74402, 74403, 74404,
74405, 74406, 74407, 74408, 74409, 74410,
74411, 74412, 74380, 74381, 74382, 74384,
74385, 74386, 74387, 74388, 74476, 74477, 74095
ID
Nazwa inwestycji
Koszty realizacji
inwestycji [PLN]
Koszt realizacji
inwestycji w I
okresie
planistycznym
Koszt realizacji
inwestycji w II
okresie
planistycznym
zlewni Białej Tarnowskiej
160 313 866
3 047 792
157 266 074
12
22, 24
74122, 74484, 74491
odtworzeniowych w zlewni Białej Tarnowskiej
43 000 000
43 000 000
0
13
21
74383
Białej Tarnowskiej
1 272 925
24 200
1 248 725
14
38
74099
3 400 000
3 400 000
0
1 598 758
1 598 758
0
11 364 142
216 048
11 148 094
Rozbudowa Elektronicznego Systemu
Ochrony Przeciwpowodziowej w zlewni Białej
Tarnowskiej
Łososina
15
22
74301, 74302, 74303, 74475
inwestycyjnego w zlewni Łososiny wraz z
przedsięwzięcia
16
22
74301, 74302, 74303, 74476
zlewni Łososiny
Lp.
Nr
działania
ID
Nazwa inwestycji
Koszty realizacji
inwestycji [PLN]
Koszt realizacji
inwestycji w I
okresie
planistycznym
Koszt realizacji
inwestycji w II
okresie
planistycznym
1 680 947
1 680 947
0
11 948 353
227 155
11 721 198
Białka Tatrzańska
17
22, 23
-
inwestycyjnego w zlewni Białki wraz z
przedsięwzięcia
18
22,23
74531, 74532, 74533, 74534, 74535, 74536, 74537
zlewni Białki
cała zlewnia Dunajca
19
38
74097
prognozowania powodzi w zlewni Dunajca
4 000 000
4 000 000
0
20
30-36
74200
indywidualnych w zlewni Dunajca
5 250 500
1 050 100
4 200 400
2 500 000
2 500 000
0
770 000
770 000
0
609 575 683
205 966 186
403 609 497
21
30-36
74100
analizę przesiedleń w zlewni Dunajca
22
27
74162
Program wycinki drzew i krzewów w
międzywalu Dunajca
SUMA
* Tabela przedstawia działania zagregowane. Szczegółowe zestawienie wszystkich działań cząstkowych znajduje się w Karcie Zlewni Dunajca
Tabela 39 Zestaw działań strategicznych wskazanych do realizacji w zlewni Wisły krakowskiej
Lp.
1
2
Koszt realizacji Koszt realizacji
inwestycji w I
inwestycji w II
okresie
okresie
Nr
działania
ID
Nazwa inwestycji
Koszty realizacji
inwestycji [PLN]
21, 22, 23,
24, 27
75400, 75401, 75404, 75405, 75406, 75410, 75411,
75412, 75413, 75414, 75442, 75443, 75447, 75450,
75451, 75452, 75453, 75454, 75455, 75456, 75457,
75458, 75465, 75466, 75467, 75468, 75469, 75470,
75471, 75472, 75473, 75474, 75475, 75476, 75477,
75478, 75479, 75480, 75481, 75482, 75483, 75484,
75485, 75486, 75487, 75488, 75489, 75492, 75493,
75494, 75495, 75496, 75497, 75498, 75499, 75500,
75503, 75504, 75505, 75506, 75507, 75508, 75509,
75510, 75511, 75512, 75513, 75515, 75517, 75519,
75520, 75521, 75523, 75524, 75527, 75528, 75529,
75530, 75533, 75534, 75535, 75536, 75537, 75538,
75539, 75543, 75544, 75545, 75546, 75547
inwestycyjnego w zlewni Wisły krakowskiej
41 710 041
41 710 041
0
21, 22, 23,
24, 26, 27
1_651_W, 1_652_W, 1_654_W, 1_657_W,
1_659_W, 1_660_W, 1_664_W, 1_666_W,
1_667_W, 1_669_W, 1_671_W, 2_170_W,
2_177_W, 75001, 75003, 75007, 75012, 75013,
75014, 75015, 75016, 75017, 75018, 75022, 75023,
75100, 75214, 75301, 75400, 75401, 75404, 75405,
75406, 75410, 75411, 75412, 75413, 75414, 75442,
75443, 75447, 75450, 75451, 75452, 75453, 75454,
75455, 75456, 75457, 75458, 75465, 75466, 75467,
75468, 75469, 75470, 75471, 75472, 75473, 75474,
75475, 75476, 75477, 75478, 75479, 75480, 75481,
75482, 75483, 75484, 75485, 75486, 75487, 75488,
75489, 75492, 75493, 75494, 75495, 75496, 75497,
75498, 75499, 75500, 75503, 75504, 75505, 75506,
75507, 75508, 75509, 75510, 75511, 75512, 75513,
75515, 75517, 75519, 75520, 75521, 75523, 75524,
75527, 75528, 75529, 75530, 75533, 75534, 75535,
75536, 75537, 75538, 75539, 75543, 75544, 75545,
75546, 75547, A_026_W, A_742_W, A_905_W
zlewni Wisły krakowskiej
1 487 231 483
457 944 492
1 029 286 991
Koszt realizacji Koszt realizacji
inwestycji w I
inwestycji w II
okresie
okresie
Nr
działania
ID
Nazwa inwestycji
Koszty realizacji
inwestycji [PLN]
3
22, 24, 26
1_749_W, 1_751_W, 1_670_W, 1_638_W,
1_758_W, 1_637_W, 1_722_W, 3_184_W,
5_101_W, 75042, 75200, 75201, 75202, 75203,
75204, 75205, 75206, 75207, 75208, 75209, 75210,
75211, 75212, 75213, 75300, 75302, 75303
odtworzeniowych w zlewni Wisły
krakowskiej
646 930 000
561 690 000
85 240 000
4
21
75024, 75030
Wisły krakowskiej
340 000 000
150 000 000
190 000 000
5
20
EKO1
Renaturyzacja wybranych obszarów doliny
Wisły
11 000 000
1 100 000
9 900 000
6
22
75570
Analiza konieczności podwyższenia wałów
Wisły krakowskiej
1 000 000
1 000 000
0
75025
prognozowania powodzi wraz z wdrożeniem
algorytmów optymalizacji sterowania
zbiornikami i polderami
5 000 000
5 000 000
0
6 000 000
6 000 000
0
Lp.
7
37
8
38
75026
System prognozowania podtopień i
zarządzania retencją kanałową w Krakowie
- Etap I system monitoringu, prognozowania
i ostrzegania
9
38
75027
System prognozowania podtopień i powodzi
w aglomeracji krakowskiej
6 000 000
6 000 000
0
10
38
75029
indywidualnych w zlewniach Aglomeracji
krakowskiej
9 947 500
1 989 500
7 958 000
75028
analizę przesiedleń w zlewni Wisły
krakowskiej
3 500 000
3 500 000
0
2 558 319 024
1 235 934 033
1 322 384 991
11
30-36
SUMA
* Tabela przedstawia działania zagregowane. Szczegółowe zestawienie wszystkich działań cząstkowych znajduje się w Karcie Zlewni Wisły krakowskiej
Tabela 40 Zestaw działań uzupełniających w zlewni Wisły krakowskiej, których realizacja będzie możliwa w przypadku pozyskania źródeł
finansowania
Lp.
1
Nr
działania
ID
Nazwa inwestycji
Koszty realizacji
inwestycji [PLN]
Koszt realizacji
inwestycji w I
okresie
planistycznym
Koszt realizacji
inwestycji w II
okresie
planistycznym
21, 22, 23,
24, 27
1_668_W, 1_759_W, 1_760_W, 2_161_W,
5_103_W, 75002, 75004, 75005, 75006, 75008,
75009, 75010, 75011, 75402, 75403, 75407, 75408,
75409, 75415, 75416, 75417, 75418, 75419, 75422,
75423, 75424, 75425, 75426, 75427, 75428, 75429,
75430, 75431, 75432, 75433, 75434, 75435, 75436,
75437, 75438, 75439, 75440, 75441, 75444, 75445,
75446, 75448, 75449, 75459, 75460, 75461, 75462,
75463, 75464, 75490, 75491, 75501, 75502, 75522,
75532, 75540, 75541, 75542, 75548, 75549, 75550,
75551, 75552, 75553, 75554, 75555, 75560, 75561,
75562, 75563, 75564, 75565, 75571, 75600, 75601,
75602, 75603, A_1169_W
Inwestycje wskazane do realizacji w drugiej
kolejności w przypadku dostępności
środków finansowych w zlewni Wisły
krakowskiej
679 603 259
438 275 827
241 560 847
* Tabela przedstawia działania zagregowane. Szczegółowe zestawienie wszystkich działań cząstkowych znajduje się w załączniku 10.3.3 do niniejszego
raportu
Tabela 41 Zestawienie działań strategicznych wskazanych do realizacji w zlewni Nidy
Lp
Nr
działania
ID inwestycji
Koszt realizacji
inwestycji [PLN]
Koszt realizacji
inwestycji
do 2021
[zł]
Koszt realizacji
inwestycji
po 2021
[zł]
inwestycyjnego w zlewni Białej oraz Czarnej
Nidy wraz z uzyskaniem decyzji o
środowiskowych uwarunkowaniach oraz
22 086 913
22 086 913
0
Realizacja działań technicznych - nowych w
zlewni Białej i Czarnej Nidy
176 996 167
22 984 718
154 011 449
Nazwa inwestycji
Zlewnia Białej i Czarnej Nidy
76042, 76043, 76044, 76045, 76046, 76047,
76048, 76049, 76050, 76052, 76070, 76071,
76072, 76073, 76074, 76075, 76076, 76077,
76078, 76079, 76080, 76081, 76082, 76083,
76084, 76085, 76086, 76087, 76088, 76089,
76090, 76091, 76092, 76093, 76094, 76095,
76096, 76097, 76098, 76099, 76100, 76101,
76102, 76103, 76104, 76105, 76106, 76121,
76122, 76123, 76124, 76125, 76126, 76127,
76128
76042, 76043, 76044, 76045, 76046, 76047,
76048, 76049, 76050, 76052, 76070, 76071,
76072, 76073, 76074, 76075, 76076, 76077,
76078, 76079, 76080, 76081, 76082, 76083,
76084, 76085, 76086, 76087, 76088, 76089,
76090, 76091, 76092, 76093, 76094, 76095,
76096, 76097, 76098, 76099, 76100, 76101,
76102, 76103, 76104, 76105, 76106, 76121,
76122, 76123, 76124, 76125, 76126, 76127,
76128
1
21, 22,
27
2
21, 22,
27
3
2
1_511_W
Białej i Czarnej Nidy
7 380 000
7 380 000
0
4
38
76011
System prognozowania podtopień i powodzi
w Kielcach
3 080 000
3 080 000
0
36 548 585
36 548 585
0
Nida od połączenia Białej i Czarnej Nidy do ujścia do Wisły
5
21, 22,
24, 26,
27
76155
inwestycyjnego w zlewni Nidy wraz z
przedsięwzięcia
Nazwa inwestycji
Koszt realizacji
inwestycji [PLN]
Koszt realizacji
inwestycji
do 2021
[zł]
Koszt realizacji
inwestycji
po 2021
[zł]
21, 22,
24, 26,
27
1_526_W, A_400_W, 76040, 76041,76060,
76061, 76062, 76063, 76064, 76065, 76066,
76067, 76068, 76069, 76107, 76108, 76109,
76110, 76111, 76114, 76115, 76156, 76116,
76117, 76118, 76119, 76120, 76129, 76130,
76131, 76132, 76133, 76134, 76135, 76136,
76137, 76138, 76139, 76140, 76141, 76142,
76143, 76144, 76145, 76146, 76147, 76148,
76149, 76150, 76157, 76151, 76152
zlewni Nidy
147 203 835
2 798 552
144 405 283
20, 21
76054, 76055, 76056, 76057, 76058, 76059;
1_499_W, 1_498_W,
Nidy
124 887 460
14 440 446
110 447 014
Nr
działania
ID inwestycji
6
7
Lp
cała zlewnia Nidy
8
38
76010
prognozowania w zlewni Nidy
1 850 000
1 850 000
0
9
30-36
76153
indywidualnych w zlewni Nidy
30 720 000
6 144 000
24 576 000
10
30-36
76012
analizę przesiedleń
2 460 000
2 460 000
0
553 212 960
119 773 214
433 439 746
SUMA
* Tabela przedstawia działania zagregowane. Szczegółowe zestawienie wszystkich działań cząstkowych znajduje się w Karcie Zlewni Nidy
Tabela 42 Zestawienie działań uzupełniających w zlewni Nidy, których realizacja będzie możliwa w przypadku pozyskania źródeł finansowania
Lp
Nr
działania
ID inwestycji
Nazwa inwestycji
1
22
1_525_W, 76158, 76159, 76160, 76161, 76162,
76163, 76164, 76165, 76166, 76167, 76168,
76169, 76170, 76171, 76172, 76173
Koszty realizacji
Koszty realizacji
inwestycji
inwestycji [PLN]
do 2021
[zł]
216 902 500
145 451 250
Koszty
realizacji
inwestycji
po 2021
[zł]
71 451 250
raportu
Tabela 43 Zestawienie działań strategicznych wskazanych do realizacji w zlewni Wisły sandomierskiej
Lp.
1
Nr
działania
ID inwestycji
Nazwa inwestycji
Wisła od Krakowa do Sandomierza
inwestycyjnego w zlewni Opatówki,
Koprzywianki, Kanału Strumień, ŻabnicyBreń wraz z uzyskaniem decyzji o
22
77134, 77135, 77145, 77163
2
22,24
1_762_W, 77144, 3_122_W, 1_494_W, 5_55_W,
1_524_W, 1_527_W, 1_496_W, 1_522_W,
3_121_W, 3_142_W, A_093_W, A_095_W,
A_096_W, A_099_W, A_106_W, A_107_W,
77130, 77131, 77132, 77133, A_250_W, 77146,
77160, 77161, A_113_W
3
22
4
5
Koszty
Koszty ealizacji
Koszty realizacji
realizacji etapu
etapu inwestycji
inwestycji [PLN]
inwestycji po
do 2021 [PLN]
2021 [PLN]
26 280 148
26 280 148
0
zlewni Wisły sandomierskiej
581 319 800
563 797 980
17 521 820
77125, 1_493_W
Realizacja działań technicznych odtworzeniowych w zlewni Wisły
sandomierskiej
27 600 000
14 400 000
13 200 000
21
77136, 77152
Wisły sandomierskiej
603 340 000
80 000 000
523 340 000
20
EKO2, EKO3
38 550 000
4 350 000
34 200 000
5 000 000
5 000 000
0
64 340 000
49 340 000
15 000 000
Renaturyzacja wybranych obszarów doliny
Łęg i Trześniówka
6
-
77139
inwestycyjnego w zlewni Łęg-Trześniówka
wraz z uzyskaniem decyzji o
7
22, 24,
26
3_790_W, 3_505_W, 3_506_W, 3_504_W,
A_110_W, 77149
zlewni Łęg-Trześniówka
8
21, 22,
27
9
21, 22,
27
10
24
11
30-36
77200, 77201, 77202, 77203, 77204, 77205,
77209, 77210, 77211, 77212, 77213, 77214,
77215, 77216, 77217, 77218, 77219, 77220,
77221, 77222, 77223, 77224, 77225, 77226,
77227,
77200, 77201, 77202, 77203, 77204, 77205,
77209, 77210, 77211, 77212, 77213, 77214,
77215, 77216, 77217, 77218, 77219, 77220,
77221, 77222, 77223, 77224, 77225, 77226,
77227, 3_119_W
Czarna Staszowska
inwestycyjnego w zlewni Czarnej
Staszowskiej, wraz z uzyskaniem decyzji o
25 330 866
25 330 866
0
zlewni Czarnej Staszowskiej
189 054 534
12 423 090
176 631 444
3_120_W
odtworzeniowych w zlewni Czarnej
Staszowskiej
6 795 400
6 795 400
0
77230
indywidualnych w zlewni Czarnej
Staszowskiej
13 370 000
2 674 000
10 696 000
cała zlewnia Wisły sandomierskiej
12
-
77164
Analiza konieczności podwyższenia wałów
1 000 000
1 000 000
0
3 690 000
3 690 000
0
13
30-36
77138
analizę przesiedleń.
14
38
77137
prognozowania powodzi wraz z wdrożeniem
algorytmów optymalizacji sterowania
zbiornikami i polderami
3 690 000
3 690 000
0
15
27
77162
Program wycinki drzew i krzewów w
międzywalu Wisły sandomierskiej
21 930 000
10 965 000
10 965 000
16
30-36
77167
indywidualnych w zlewni Opatówki
525 000
105 000
420 000
1 611 815 748
809 841 484
801 974 264
SUMA
* Tabela przedstawia działania zagregowane. Szczegółowe zestawienie wszystkich działań cząstkowych znajduje się w Karcie Zlewni Wisły sandomierskiej
Tabela 44 Zestawienie działań uzupełniających w zlewni Wisły sandomierskiej, których realizacja będzie możliwa w przypadku pozyskania źródeł
finansowania
Lp.
Nr
działania
ID inwestycji
Nazwa inwestycji
Koszty
Koszty ealizacji
Koszty realizacji
realizacji etapu
etapu inwestycji
inwestycji [PLN]
inwestycji po
do 2021 [PLN]
2021 [PLN]
Wisła sandomierska
1
22, 24
77156, 77157, 3_753_W, A_456_W, 77151, 77165,
A_145_W, A_148_W, A_166_W
572 228 981
287 228 191
285 000 791
50 408 200
30 391 300
20 016 900
622 637 181
317 619 491
305 017 691
Łęg i Trześniówka
2
22, 24
1_684_W, 2_184_W, 77158, 77159
SUMA
raportu
Tabela 45 Zestawienie działań strategicznych wskazanych do realizacji w zlewni Wisłoki
Lp.
Nr
działania
ID
Nazwa inwestycji
Koszty realizacji
inwestycji[PLN]
Koszt realizacji
inwestycji w I
okresie
planistycznym
Koszt realizacji
inwestycji w II
okresie
planistycznym
5 202 102
5 202 102
0
Wisłoka od źródeł do Jasła
1
21, 22
78003, 78004, 78041
inwestycyjnego w zlewni Wisłoki od źródeł do
Jasła, wraz z uzyskaniem decyzji o
2
21, 22
78003, 78004, 1_478_W, 78041
zlewni Wisłoki, od źródeł do Jasła
94 777 101
58 502 987
36 274 114
3
22
78800, 78801
odtworzeniowych, w zlewni Wisłoki, od źródeł
do Jasła
4 580 000
4 580 000
0
Wisłoka od Jasła do ujścia do Wisły
21, 22
78042, 78043, 78044, 78045, 78046, 78049,
78051, 2_135_W, 2_189_W, 2_191_W, 78701,
78702, 78707, 78720, 78745, 78746, 78747,
78748, 78749, 78750, 78751, 78752, 78753,
78754, 78755, 78756, 78757, 78758, 78759,
78760, 78769, 78743
inwestycyjnego w zlewni Wisłoki od Jasła do
ujścia do Wisły, wraz z uzyskaniem decyzji o
21 619 722
21 619 722
0
5
21, 22, 24
78001, 1_687_W, 2_130_W, 1_486_W, 1_485_W,
1_686_W, 78042, 78043, 78044, 78045, 78046,
78049, 78051, 2_135_W, 2_189_W, 2_191_W,
78701, 78702, 78707, 78745, 78746, 78747,
78748, 78749, 78750, 78751, 78752, 78753,
78754, 78755, 78756, 78757, 78758, 78759,
78760, 78769, 78743
Realizacja działań technicznych nowych, w
zlewni Wisłoki, od Jasła do ujścia do Wisły
242 490 400
91 736 664
150 753 736
6
24
78802
odtworzeniowych, w zlewni Wisłoki, od Jasła
33 898 276
33 898 276
0
4
Lp.
Nr
działania
ID
Nazwa inwestycji
Koszty realizacji
inwestycji[PLN]
Koszt realizacji
inwestycji w I
okresie
planistycznym
Koszt realizacji
inwestycji w II
okresie
planistycznym
Ropa
7
8
21, 22
78052, 78055, 78056, 78709, 78710, 78711,
78712, 78713, 78714, 78715, 78716, 78717,
78718, 78719, 78721, 78722, 78723, 78724,
78725, 78726, 78727, 78728, 78729, 78730,
78734, 78735, 78736, 78737, 78738, 78739,
78740, 78741, 78770, 78771, 78772, 78774
inwestycyjnego w zlewni Ropy, wraz z
przedsięwzięcia
9 878 261
9 878 261
0
21, 22
1_631_W, 78002,1_480_W, 2_159_W, 78052,
78055, 78056, 78709, 78710, 78711, 78712,
78713, 78714, 78715, 78716, 78717, 78718,
78719, 78721, 78722, 78723, 78724, 78725,
78726, 78727, 78728, 78729, 78730, 78734,
78735, 78736, 78737, 78738, 78739, 78740,
78741, 78770, 78771, 78772, 78774
zlewni Ropy
143 094 415
74 213 568
68 880 846
11 845 327
11 845 327
0
84 197 865
1 600 720
82 597 145
2 000 000
2 000 000
0
8 364 500
1 672 900
6 691 600
1 000 000
1 000 000
0
655 479 726
316 704 973
338 774 754
9
21, 22
2_140_W, 78047, 78048, 78063, 78064, 78065,
78066, 78061, 78775, 78776, 78761, 78762,
78763, 78764, 78765, 78766, 78767, 78768, 78742
10
21, 22
2_140_W, 78047, 78048, 78063, 78064, 78065,
78066, 78061, 78775, 78776, 78761, 78762,
78763, 78764, 78765, 78766, 78767, 78768, 78742
11
38
78600
12
30-36
78500
13
30-36
78700
Jasiołka
inwestycyjnego w zlewni Jasiołki, wraz z
przedsięwzięcia
zlewni Jasiołki
cała zlewnia Wisłoki
prognozowania powodzi w zlewni Wisłoki
indywidualnych w zlewni Wisłoki
analizę przesiedleń w zlewni Wisłoki
SUMA
* Tabela przedstawia działania zagregowane. Szczegółowe zestawienie wszystkich działań cząstkowych znajduje się w Karcie Zlewni Wisłoki
Tabela 46 Zestawienie działań uzupełniających w zlewni Wisłoki, których realizacja będzie możliwa w przypadku pozyskania źródeł finansowania
Lp.
Nr
działania
ID
Nazwa inwestycji
Koszty realizacji
inwestycji[PLN]
Koszt realizacji
inwestycji w I
okresie
planistycznym
Koszt realizacji
inwestycji w II
okresie
planistycznym
26 420 000
2 642 000
23 778 000
Wisłoka od Jasła do ujścia do Wisły
1
22
78803, 78804
kolejności w przypadku dostępności środków
finansowych
raportu
Tabela 47 Zestaw działań strategicznych wskazanych do realizacji w zlewni Sanu i Wisłoka
Lp.
Nr
działania
ID
Nazwa inwestycji
Koszty realizacji
inwestycji [PLN]
Koszt realizacji
inwestycji w I
okresie
planistycznym
Koszt realizacji
inwestycji w II
okresie
planistycznym
San od źródeł do Dynowa
21, 22
79045, 79046, 79047, 79048, 79049, 79050,
79051, 79053, 79054, 79052, 2_155_W, 79096,
79002, 79003, 79004, 79005, 79009, 79011,
79012, 79013, 79019, 79020, 79021, 79022,
79023, 79024, 79025, 79026, 79027, 79029,
79030, 79031, 79032, 79033, 79034, 79035,
79036, 79037, 79038, 79039, 79040, 79041,
79042, 79043, 79044, 79055, 79056, 79057, 79058
inwestycyjnego w zlewni Sanu od źródeł do
Dynowa, wraz z uzyskaniem decyzji o
30 139 011
30 139 011
0
2
21, 22
79045, 79046, 79047, 79048, 79049, 79050,
79051, 79053, 79054, 79052, 2_155_W, 79096,
79002, 79003, 79004, 79005, 79009, 79011,
79012, 79013, 79019, 79020, 79021, 79022,
79023, 79024, 79025, 79026, 79027, 79029,
79030, 79031, 79032, 79033, 79034, 79035,
79036, 79037, 79038, 79039, 79040, 79041,
79042, 79043, 79044, 79055, 79056, 79057, 79058
zlewni Sanu od źródeł do Dynowa
214 231 348
4 072 839
210 158 509
3
24
3_651_W
odtworzeniowych w zlewni Sanu od źródeł do
Dynowa
800 000
800 000
0
21, 22
79085, 79086, 79087, 79088, 79089, 79090,
79091, 79098, 79099, 79100, 79101, 79102,
79103, 79104, 79105, 79106, 79107, 79108,
79028, 79015, 79018, 79059, 79060, 79061,
79062, 79063, 79064, 79065, 79066, 79067,
79068, 79069, 79070, 79071, 79072, 79073,
79074, 79075, 79076, 79077, 79078, 79079,
79080, 79081, 79082, 79083, 79084, 79092,
79093, 79094, 79095, 79097, 79109, 79110,
79111, 79112, 79113, 79114, 79115, 79116
25 848 243
25 848 243
0
1
San od Dynowa do ujścia Wisłoka
4
inwestycyjnego w zlewni Sanu od Dynowa do
ujścia Wisłoka, wraz z uzyskaniem decyzji o
5
21, 22
79001, 79229, 3_624_W, 79085, 79086, 79087,
79088, 79089, 79090, 79091, 79098, 79099,
79100, 79101, 79102, 79103, 79104, 79105,
79106, 79107, 79108, 79028, 79015, 79018,
79059, 79060, 79061, 79062, 79063, 79064,
79065, 79066, 79067, 79068, 79069, 79070,
79071, 79072, 79073, 79074, 79075, 79076,
79077, 79078, 79079, 79080, 79081, 79082,
79083, 79084, 79092, 79093, 79094, 79095,
79097, 79109, 79110, 79111, 79112, 79113,
79114, 79115, 79116
6
24
1_489_W
zlewni Sanu od Dynowa do ujścia Wisłoka
208 412 106
8 211 006
200 201 100
odtworzeniowych w zlewni Sanu od Dynowa
do ujścia Wisłoka
2 527 000
2 527 000
0
San od Wisłoka do ujścia do Wisły
22
79141, 79142, 79143, 79144, 79145, 79146,
79147, 79148, 79149, 79006, 79007, 79008,
79010, 79016, 79017, 79117, 79118, 79119,
79120, 79121, 79122, 79123, 79124, 79127,
79128, 79129, 79130, 79131, 79132, 79133,
79134, 79135, 79136, 79137, 79138, 79139,
79140, 79150
inwestycyjnego w zlewni Sanu od Wisłoka do
ujścia do Wisły, wraz z uzyskaniem decyzji o
12 932 425
12 932 425
0
8
22
79141, 79142, 79143, 79144, 79145, 79146,
79147, 79148, 79149, 79006, 79007, 79008,
79010, 79016, 79017, 79117, 79118, 79119,
79120, 79121, 79122, 79123, 79124, 79127,
79128, 79129, 79130, 79131, 79132, 79133,
79134, 79135, 79136, 79137, 79138, 79139,
79140, 79150
zlewni Sanu od Wisłoka do ujścia do Wisły
91 925 078
1 747 625
90 177 452
9
22
79800, 79801
odtworzeniowych w zlewni Sanu od Wisłoka
63 780 000
63 780 000
0
7
Wisłok
10
79403, 79169, 79170, 79171, 79172, 79173,
79174, 79175, 79176, 79177, 79192, 79193,
79194, 79216, 79217, 79218, 79219, 79220,
79222, 79223, 79190, 79191, 79195, 79196,
79197, 79198, 79199, 79200, 79201, 79202,
21, 22, 24,
79203, 79204, 79205, 79206, 79151, 79157,
27
79158, 79156, 79159, 79160, 79161, 79162,
79163, 79164, 79165, 79166, 79167, 79168,
79178, 79179, 79180, 79181, 79182, 79183,
79184, 79185, 79186, 79187, 79188, 79189,
79208, 79209, 79210, 79211, 79212, 79213, 79214
inwestycyjnego w zlewni Wisłoka, wraz z
przedsięwzięcia
23 266 373
23 266 373
0
11
2_132_W, 79600, 2_199_W, 79300, 79403, 79169,
79170, 79171, 79172, 79173, 79174, 79175,
79176, 79177, 79192, 79193, 79194, 79216,
79217, 79218, 79219, 79220, 79222, 79223,
79190, 79191, 79195, 79196, 79197, 79198,
21, 22, 24,
79199, 79200, 79201, 79202, 79203, 79204,
28
79205, 79206, 79151, 79157, 79158, 79156,
79159, 79160, 79161, 79162, 79163, 79164,
79165, 79166, 79167, 79168, 79178, 79179,
79180, 79181, 79182, 79183, 79184, 79185,
79186, 79187, 79188, 79189, 79208, 79209,
79210, 79211, 79212, 79213, 79214
zlewni Wisłoka
219 751 225
25 095 434
194 655 790
System prognozowania podtopień i
zarządzania retencją kanałową w Rzeszowie Etap I system monitoringu, prognozowania i
ostrzegania
5 000 000
5 000 000
0
12
38
79233
cała zlewnia Sanu
13
38
79400
prognozowania powodzi w zlewni Sanu wraz
ze zlewnią Wisłoka
6 150 000
6 150 000
0
14
30-36
78500
indywidualnych w zlewni Sanu wraz ze
zlewnią Wisłoka
279 837 500
55 967 500
223 870 000
15
30-36
analizę przesiedleń w zlewni Sanu wraz ze
zlewnią Wisłoka
79500
SUMA
2 460 000
2 460 000
0
1 187 060 308
267 997 457
919 062 851
* Tabela przedstawia działania zagregowane. Szczegółowe zestawienie wszystkich działań cząstkowych znajduje się w Karcie Zlewni Sanu i Wisłoka
Tabela 48 Zestaw działań uzupełniających w zlewni Sanu i Wisłoka, których realizacja będzie możliwa w przypadku pozyskania źródeł finansowania
Lp.
Nr
działania
ID
Nazwa inwestycji
Koszty
realizacji
inwestycji
[PLN]
Koszt realizacji
inwestycji w I
okresie
planistycznym
Koszt realizacji
inwestycji w II
okresie
planistycznym
47 170 000
4 717 000
42 453 000
29 440 000
2 944 000
26 496 000
76 610 000
7 661 000
68 949 000
San od Dynowa do ujścia Wisłoka
1
22
79806, 79807, 79808, 79809,
79811
Inwestycje wskazane do realizacji w drugiej kolejności w
przypadku dostępności środków finansowych
Wisłok
2
22
79803, 79804, 79805, 79810
Inwestycje wskazane do realizacji w drugiej kolejności w
przypadku dostępności środków finansowych
SUMA
raportu.
Tabela 49 Działania nietechniczne wskazane do realizacji dla całego Region Wodnego Górnej Wisły
Lp.
1
Nr
działania
22
ID
Nazwa inwestycji
Koszty
realizacji
inwestycji
[PLN]
70000
Analiza możliwości realizacji działań renaturyzacyjnych dla
wybranych obszarów zlewni wraz z opracowaniem założeń
działań inwestycyjnych do II cyklu planistycznego PZRP w
zakresie:
identyfikacji obszarów o wysokim potencjale
renaturyzacyjnym, analiz przyrodniczych, analiz
hydrologicznych i hydraulicznych, opracowania zakresu
działań inwestycyjnych dla wyselekcjonowanych obszarów
1 500 000
Koszt realizacji
inwestycji w I
okresie
planistycznym
Koszt realizacji
inwestycji w II
okresie
planistycznym
1 500 000
0
* Wyniki wstępnej identyfikacji obszarów o wysokim potencjale renaturyzacyjnym, które będą uwzględnione w analizie przedstawione zostały w załączniku
10.3.3 do niniejszego raportu.
Opis zakresu 13
i sposobu koordynacji
z Ramową Dyrektywą
Wodną i innych
dyrektyw
środowiskowych
WAŻNE INFORMACJE
Podstawową
bazę
informacyjną
dla
analiz
przeprowadzonych w PZRP stanowiły rezultaty
wcześniejszych prac związanych z wdrażaniem
Dyrektywy Powodziowej (tj. WORP, mapy zagrożenia
i ryzyka powodziowego), opracowania przejściowego
do
czasu
opracowania
aktualizacji
Planów
Gospodarowania Wodami – MasterPlanu dla obszaru
dorzecza Wisły oraz analizy wykonane w ramach
Programu Ochrony przed Powodzią w Dorzeczu Górnej
Wisły.
Wariantowanie
scenariuszy
planistycznych
prowadzone było w 4 krokach:
1. Identyfikacja celów
2. Identyfikacja charakteru zagrożenia
3. Identyfikacji potencjalnego zakresu i ocena
skuteczności
metod
ochrony
przeciwpowodziowej
4. Wstępna ocena udatności środowiskowej
metod w kontekście wymogów środowiskowych
Przedmiotem analizy wielokryterialnej (MCA) są
warianty rozwiązań w obszarach problemowych (tzw.
HOT SPOT). Analiza MCA wykonana jest w celu
dokonania wyboru najbardziej zasadnego rozwiązania,
z
uwzględnieniem
zlewniowego
podejścia
do
zarządzania ryzykiem powodziowym. Analizy te
uwzględniają powiązania hydrauliczne pomiędzy
obszarami problemowymi, a co za tym idzie możliwość
rozwiązania
problemu
na
wyższym
poziomie
planistycznym.
Wyniki MCA znajdują się w kartach HOT SPOT-ów
(załącznik 10.1 do PZRP).
Opis zakresu i sposobu koordynacji z Ramową Dyrektywą i innych dyrektyw środowiskowych
13 Opis zakresu i sposobu koordynacji z Ramową
Dyrektywą
Wodną
i innych
dyrektyw
środowiskowych
13.1 Etap
wstępnego
planistycznych
wariantowania
scenariuszy
Przeprowadzona dla potrzeb Planu Zarządzania Ryzykiem Powodziowym analiza środowiskowa
przedsięwzięć/działań, ma bezpośrednie przełożenie na proces planowania i koordynacji opracowania
aktualizacji planów gospodarowania wodami na obszarze dorzeczy (APGWD). Konsultacje aktualizacji
planów gospodarowania wodami oraz planów zarządzania ryzykiem powodziowym prowadzone były
w pełnej współpracy, w celu pełnego skoordynowania i zgodności tych dokumentów.
Wstępne wariantowanie scenariuszy planistycznych przeprowadzono w 4 krokach opisanych poniżej:
I. Identyfikacja celów
Wykonano identyfikację celów ochrony przeciwpowodziowej na poziomie zlewni poprzez zestawienie
obszarów problemowych zagrożonych wystąpieniem umiarkowanego/wysokiego/bardzo wysokiego
zagrożenia powodziowego.
W ramach tego kroku nastąpiła weryfikacja celów/poziomu ryzyka w kontekście przedsięwzięć
realizowanych i zrealizowanych wskazanych w MasterPlanach dla obszaru dorzecza Wisły. W efekcie
powyższej weryfikacji nastąpiło wskazanie aktualnych celów ochrony przeciwpowodziowej na
poziomie zlewni oraz zestawienie indywidulnych gmin/grup gmin/obszarów problemowych
zagrożonych ryzykiem umiarkowanym/wysokim/bardzo wysokim.
II. Identyfikacja charakteru zagrożenia
W ramach danego kroku określono, jaki jest konieczny poziom i charakter redukcji zagrożenia
(ilościowo lub jakościowo).
III. Identyfikacja potencjalnego
przeciwpowodziowej
zakresu
i
ocena
skuteczności
metod
ochrony
Zidentyfikowano potencjalny zakres i ocenę skuteczności metod ochrony przeciwpowodziowej
możliwych do zastosowania w kontekście charakteru zagrożenia, w tym:


uzasadniono jak charakter zagrożenia, mając na uwadze uwarunkowania lokalne/zlewniowe,
wpływa na zakres potencjalnych metod możliwych do zastosowania;
dokonano oceny skuteczności poszczególnych działań z uwzględnieniem podziału na:
o OF – odtworzenie funkcjonalności
o T – techniczne rozwojowe
o N – nietechniczne
IV: Wstępna ocena akceptowalności środowiskowej metod w kontekście wymogów
środowiskowych m.in. art. 4.7. dyrektywy RDW/art. 6.4. dyrektywy DS/krajowych form ochrony
przyrody
W ramach danego kroku:


wskazano, jakie są środowiskowe uwarunkowania stosowania zidentyfikowanych w kroku III
działań w danej zlewni, mając na uwadze typy abiotyczne rzek/cele środowiskowe JCW oraz
charakterystykę przyrodniczych obszarów chronionych (przedmiot ochrony, charakter
zależności od ekosystemu wodnego, charakter wpływu poszczególnych metod na przedmiot
ochrony);
przypisano stopień akceptowalności (udatności) środowiskowej poszczególnym działaniom w
skali trzystopniowej z podziałem na kryteria właściwe dla biologicznych elementów oceny
stanu oraz obszarowych form ochrony przyrody/korytarzy ekologicznych:
o K - korzystna środowiskowo;
o U - umiarkowanie korzystna środowiskowo;
196
o
N - niekorzystna środowiskowo.
13.2 Etap analizy wielokryterialnej
Każdy wariant planistyczny zawiera także wybrane w drodze analizy wielokryterialnej działania
nietechniczne wspierające i działania o charakterze odtworzenia funkcjonalności lub alternatywy dla
odtworzenia funkcjonalności.
Przy wyborze wariantu planistycznego na poziomie zlewni wzięto pod uwagę rekomendacje
wynikające z Noty Komisji Europejskiej „W kierunku lepszych środowiskowo opcji zarządzania
ryzykiem powodziowym” oraz założenia Dyrektywy Powodziowej w zakresie zlewniowego zarządzania
ryzykiem powodziowym.
Warianty planistyczne zostały przeniesione następnie na poziom regionów wodnych oraz obszaru
dorzecza.
Przedmiotem analizy wielokryterialnej były warianty rozwiązań w obszarach problemowych. Analiza
miała na celu dokonanie wyboru najbardziej zasadnego rozwiązania z uwzględnieniem zlewniowego
podejścia do zarządzania ryzykiem powodziowym. Przy zastosowaniu takiego podejścia uzyskano
pewność, że ocenie poddane zostały poszczególne rozwiązania problemu w danym obszarze
problemowym/obszarach problemowych, a nie sumy działań. Analizy te uwzględniały jednak
powiązania hydrauliczne pomiędzy obszarami problemowymi, a co za tym idzie możliwość
rozwiązania problemu na wyższym poziomie planistycznym. Efektywność poszczególnych wariantów
działań redukujących ryzyko powodziowe oceniano na podstawie kryteriów ekonomicznych,
powodziowych i środowiskowych. Poniżej scharakteryzowano kryteria środowiskowe.
Ocena efektywności wariantów planistycznych, stanowiących sumę rekomendowanych działań dla
poszczególnych regionów wodnych (a następnie dorzecza), zostały przeprowadzona w ramach
analizy kosztów i korzyści.
Kryteria środowiskowe
I.
Oddziaływanie na obszary chronione w rozumieniu ustaw o ochronie przyrody
Celem przeprowadzonych analiz było określenie akceptowalności (udatności) środowiskowej dla
przedsięwzięć związanych z redukcją ryzyka zagrożenia powodzią na obszarach narażonych na
niebezpieczeństwo powodzi w poszczególnych zlewniach. Uwarunkowania brane pod uwagę przy
określaniu stopnia akceptowalności środowiskowej przedstawia:

relacja przestrzenna przedsięwzięć do obszarów objętych ochroną;

wpływ konkretnego przedsięwzięcia lub grupy działań na funkcje i cechy obszaru.
Na poziomie analiz wykonanych w ramach PZRP uwzględniono następujące formy ochrony przyrody:
1)
2)
3)
4)
5)
parki narodowe – ranga wysoka,
rezerwaty przyrody – ranga wysoka,
obszary chronione Natura 2000 – ranga wysoka,
parki krajobrazowe – ranga średnia,
użytki ekologiczne – ranga średnia.
Podstawowym uwarunkowaniem, które brano pod uwagę było położenie planowanego
przedsięwzięcia względem granic obszaru objętego ochroną. Ocena oddziaływania obejmowała
analizę obszarów, na których dana inwestycja się znajduje, jak i zlokalizowanych poza granicami
inwestycji, jednak znajdujących się w zasięgu jej oddziaływania. Po ustaleniu relacji przestrzennej
planowanego przedsięwzięcia określano i definiowano najistotniejsze zasoby przyrodnicze obszaru
wraz z określeniem podstawowych warunków ich funkcjonowania. Kolejnym krokiem było określenie
czynników oddziaływania właściwych dla analizowanego przedsięwzięcia.
W celu określenia oddziaływania na obszary chronione przyjęto następującą skalę:
10 - przedsięwzięcie zlokalizowane poza granicami obszarowej formy ochrony (lub jej otuliny); z uwagi
na charakter i skalę przedsięwzięcia przewiduje się brak możliwości oddziaływania na cele ochrony;
8 - przedsięwzięcie zlokalizowane w granicach obszarowej formy ochrony (lub jej otuliny); z uwagi na
charakter i skalę przedsięwzięcia przewiduje się brak możliwości oddziaływania na cele ochrony;
197
6 - przedsięwzięcie zlokalizowane poza granicami obszarowej formy ochrony (lub jej otuliny); z uwagi
na charakter i skalę przedsięwzięcia przewiduje się możliwość negatywnego oddziaływania na cele
ochrony w stopniu uzasadniającym prawdopodobieństwo uzyskania zgody na realizację
przedsięwzięcia;
4 - przedsięwzięcie zlokalizowane w granicach obszarowej formy ochrony (lub jej otuliny); z uwagi na
charakter i skalę przedsięwzięcia przewiduje się możliwość negatywnego oddziaływania na cele
ochrony w stopniu uzasadniającym prawdopodobieństwo uzyskania zgody na realizację
przedsięwzięcia;
1 - przedsięwzięcie zlokalizowane w granicach obszarowej formy ochrony (lub jej otuliny) lub poza
granicami obszarowej formy ochrony (lub jej otuliny); z uwagi na charakter i skalę przedsięwzięcia
przewiduje się możliwość negatywnego oddziaływania na cele ochrony w stopniu uzasadniającym
potencjalne trudności w uzyskaniu zgody na realizację przedsięwzięcia.
II.
Oddziaływanie na krajowe i regionalne korytarze ekologiczne
Przeanalizowano usytuowanie przedsięwzięć w stosunku do krajowych i regionalnych korytarzy
ekologicznych. Pod uwagę brano zarówno korytarze, na których dana inwestycja się znajduje, jak
również korytarze zlokalizowane poza granicami inwestycji, jednak mogące znaleźć się w zasięgu
oddziaływania inwestycji.
Wpływ na korytarze ekologiczne analizowano w dwóch aspektach:
 wpływ na warunki swobodnej migracji ssaków ziemno-wodnych (jako gatunki wskaźnikowe
przyjęto wydrę Lutra lutra i bobra Castor fiber);
 wpływ na warunki migracji dużych ssaków, ze szczególnym uwzględnieniem dużych ssaków
drapieżnych (ryś Lynx lynx, wilk Canis lupus).
W celu określenia oddziaływania na korytarze ekologiczne przyjęto następującą skalę:
10 – przedsięwzięcie zlokalizowane poza granicami korytarza ekologicznego; z uwagi na charakter
i skalę przedsięwzięcia przewiduje się brak możliwości oddziaływania na funkcjonalność korytarza;
8 - przedsięwzięcie zlokalizowane w granicach korytarza ekologicznego; z uwagi na charakter i skalę
przedsięwzięcia przewiduje się brak możliwości oddziaływania na funkcjonalność korytarza;
6 - przedsięwzięcie zlokalizowane poza granicami korytarza ekologicznego; z uwagi na charakter
i skalę przedsięwzięcia przewiduje się możliwość upośledzenia funkcjonalności korytarza jednakże
istnieje możliwość zastosowania skutecznych środków minimalizujących lub kompensujących
upośledzenie;
4 - przedsięwzięcie zlokalizowane w granicach korytarza ekologicznego; z uwagi na charakter i skalę
przedsięwzięcia przewiduje się możliwość upośledzenia funkcjonalności korytarza jednakże istnieje
możliwość zastosowania skutecznych środków minimalizujących lub kompensujących upośledzenie;
1 - przedsięwzięcie zlokalizowane w granicach korytarza ekologicznego lub poza granicami korytarza
ekologicznego; z uwagi na charakter i skalę przedsięwzięcia przewiduje się możliwość upośledzenia
funkcjonalności korytarza, przy czym możliwość zastosowania skutecznych środków minimalizujących
lub kompensujących upośledzenie jest wątpliwa.
Przeprowadzona analiza umożliwia ustalenie spodziewanych konfliktów między realizacją
zakładanych przedsięwzięć ograniczających ryzyko powodzi lub stosowania konkretnych metod ich
realizacji, a celami ochrony poszczególnych obszarów. Zestawienie analiz dla poszczególnych
obszarów umożliwiło wskazanie źródła potencjalnych konfliktów i umożliwiło sformułowanie zaleceń
do projektowania przedsięwzięć w aspektach lokalizacyjnych i technologicznych, tak, aby
zrealizowanie zakładanych w ramach przedsięwzięć celów było możliwe.
III.
Oddziaływanie na cele ochrony wód w rozumieniu Ramowej Dyrektywy Wodnej
(RDW)
Analizując wpływ na cele środowiskowe RDW odniesiono się do elementów biologicznych
i hydromorfologicznych. Przeanalizowano wpływ na następujące elementy biologiczne, jakości wód:
fitobentos, makrofity, makrobezkręgowce, ichtiofauna. Drożność rzek dla ryb określono zgodnie
z warunkami ustalonymi w warunkach korzystania z wód regionów wodnych.
198
Opisując wpływ na parametry hydromorfologiczne, jakości wód, wzięto pod uwagę następujące
elementy systemu hydrologicznego: ilość i dynamika przepływu wód, połączenie z częściami wód
podziemnych, ciągłość rzeki, warunki morfologiczne: głębokość rzeki zmienność szerokości, struktura
i skład podłoża rzek, struktura strefy nadbrzeżnej.
Dobrano następujące kryteria oceny: geometria koryta, materiał budujący dno koryta (substrat),
roślinność w korycie rzeki lub potoku, rumosz drzewny, erozja i depozycja, przepływ, wpływ zabudowy
hydrotechnicznej na ciągłość rzeki lub potoku, charakter brzegów rzeki lub potoku i ich modyfikacje,
typ roślinności nadbrzeżnej i roślinności terenów przyległych, obszar zalewowy oraz inne elementy
oceny rzeki lub potoku, łączność koryta rzeki lub potoku z obszarem zalewowym oraz mobilność
koryta.
W celu określenia oddziaływania na RDW przyjęto następującą skalę:
10 - z uwagi na charakter i skalę przedsięwzięcia przewiduje się brak możliwości oddziaływania na
cele ochrony wód/obszarów chronionych,
8 - z uwagi na charakter i skalę przedsięwzięcia przewiduje się brak możliwości oddziaływania na cele
ochrony wód/obszarów chronionych pod warunkiem, że wdrożone zostaną stosowne środki
minimalizujące oddziaływanie,
6 - z uwagi na charakter i skalę przedsięwzięcia przewiduje się możliwość zagrożenia w realizacji
celów ochrony wód/obszarów chronionych, przy czym spełnienie przesłanek z art. 4.7. RDW może
zostać należycie uzasadnione,
celów ochrony wód w stopniu powodującym zmianę charakteru rzeki z naturalnego na silnie
zmieniony, przy czym spełnienie przesłanek z art. 4.7. RDW może zostać należycie uzasadnione,
celów ochrony wód/obszarów chronionych, przy czym wątpliwe jest należyte uzasadnienie spełnienia
przesłanek z art. 4.7. RDW.
IV.
Określenie stopnia udatności (akceptowalności) środowiskowej
Końcowym etapem oceny środowiskowej było określenie stopnia udatności (akceptowalności)
środowiskowej przedsięwzięć/działań w trójstopniowej skali:
1)
K – korzystna środowiskowo
Obszary wysokiej rangi: w związku z realizacją przedsięwzięcia/działań nie ma zagrożenia
wystąpienia znaczącego negatywnego oddziaływania, możliwe oddziaływania nieznaczące,
które da się minimalizować lub zupełny brak negatywnych oddziaływań.
Obszary średniej rangi: w związku z realizacją przedsięwzięcia/działań nie ma zagrożenia
wystąpienia znaczącego negatywnego oddziaływania na obszary, możliwe wystąpienie
oddziaływań umiarkowanych/nieznaczących, które da się minimalizować lub zupełny brak
negatywnych oddziaływań.
2)
U - umiarkowanie korzystna środowiskowo
Obszary wysokiej rangi: w związku z realizacją przedsięwzięcia/działań nie ma zagrożenia
wystąpienia znaczącego negatywnego oddziaływania na obszary, możliwe wystąpienie
oddziaływań umiarkowanych.
199
Obszary średniej rangi: w związku z realizacją przedsięwzięcia/działań możliwe wystąpienie
znaczącego negatywnego oddziaływania na obszary.
3)
N - niekorzystna środowiskowo
Obszary wysokiej rangi: w związku z realizacją przedsięwzięcia/działań możliwe wystąpienie
znaczącego negatywnego oddziaływania na obszary.
Graficzne przedstawienie algorytmu akceptowalności środowiskowej i schematu analizy
akceptowalności środowiskowej widoczne jest na rysunkach poniżej (Rysunek 21 i Rysunek 22).
Rysunek 21 Algorytm akceptowalności (udatności) środowiskowej przedsięwzięć/działań na
poziomie zlewni
200
Rysunek 22 Schemat analizy akceptowalności (udatności) środowiskowej
201
Uwzględnienie 14
wpływu zmian klimatu
na ryzyko
powodziowe
WAŻNE INFORMACJE
Znaczący wpływ na wzrost i kształtowanie się
zagrożenia i ryzyka powodziowego mają zmiany
klimatu.
Piąty Raport Międzyrządowego Panelu d.s. Zmian
Klimatu (IPCC 2013) stwierdza, że w okresie 19012012 globalna temperatura powierzchni lądów
i oceanów wzrosła średnio o 0,89°C.
Powodzie określane dziś mianem „powodzi stulecia”
mogą się zdarzać co kilka lat w północnej i północnowschodniej Europie, w Europie Środkowo – Wschodniej
(w tym w Polsce) oraz w atlantyckiej części południowej
Europy.
Zmiany hydrologiczne mogą nieść skutki, które
w niektórych aspektach będą miały charakter
pozytywny, a w innych negatywny. Przykładem
mogą być skutki zwiększonego rocznego odpływu
rzecznego korzystnego dla niektórych użytkowników
wód dzięki zwiększeniu ilości odnawialnych zasobów
wody, ale jednocześnie negatywne, ze względu na
zwiększone szkody powodziowe.
Przyjmując, że zmienność średnich obszarowych
wartości opadów charakteryzuje zmienność ryzyka
powodziowego, oszacowano wzrost średnich rocznych
strat (AAD) w roku 2030 do 1,651 mld zł, a w roku 2070
do 1,677 mld zł (obecnie 1,551 mld zł).
Uwzględnienie wpływu zmian klimatu na ryzyko powodziowe
14 Uwzględnienie wpływu zmian klimatu na ryzyko
powodziowe
Przewidywania dotyczące zmian klimatu wykonuje się wykorzystując modele klimatu globalnego (tzw.
GCM) oraz scenariusze emisji gazów cieplarnianych opisane w raportach IPCC, znane jako SRES (od
IPCC Special Report on Emission Scenarios, 2000). Zmiany klimatu wg Ramowej Konwencji Narodów
Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu (UNFCCC) definiuje się jako zmiany stanu klimatu możliwe
do zidentyfikowania (np. poprzez testy statystyczne) oraz zmiany znaczenia i/lub zmienności
składowych klimatu utrzymujące się przez dłuższy czas (10 lat lub dłużej). Odnosi się to do każdej
zmiany klimatu, niezależnie od tego, czy jest ona spowodowana czynnikami naturalnymi i naturalną
zmiennością, czy też jest rezultatem działalności człowieka. Piąty Raport Międzyrządowego Panelu
d.s. Zmian Klimatu (IPCC 2013) stwierdza, że w okresie 1901-2012 globalna temperatura powierzchni
o
o
lądów i oceanów wzrosła średnio o 0,89 C [od 0,69 do 1,08 C]. Każde z ostatnich trzech dziesięcioleci
było cieplejsze od poprzedniego i cieplejsze od wszystkich dekad po 1850 r. Okres 1983-2012 na
Półkuli Północnej był prawdopodobnie najcieplejszym 30-leciem w ostatnich 1400 latach. Rok 2013
był 37-tym kolejnym rokiem o temperaturze globalnej przewyższającej średnią z 1951-1980.
W ramach 6. Programu Ramowego Unii Europejskiej został uruchomiony projekt ENSEMBLES,
którego głównym celem było dostarczenie istotnych strategicznie informacji na temat klimatu i jego
zmian oraz ich oddziaływania na społeczeństwo. W projekcie ENSEMBLES powstały w europejskich
ośrodkach badawczych modele numeryczne generujące globalne (Global Climate Models-GCM)
i regionalne (Regional Climate Models-RCM) scenariusze klimatyczne. Prognozowany wpływ zmian
klimatu na występowanie powodzi w Europie przedstawia się następująco [Bates i in 2009]:
 w latach 20 XXI w. nastąpi wzrost rocznego odpływu w północnej części Europy o 15% oraz
spadek na południu kontynentu o 23%, nastąpi zmniejszenie się przepływów letnich czego
skutkiem będzie wzrost zagrożenia powodziami zimowymi w Europie Północnej i powodziami
po opadach nawalnych na całym kontynencie oraz przesunięcie zagrożenia powodziami
wywołanymi topnieniem śniegu z wiosny na zimę;
 w latach 70.XXI w. prognozuje się wzrost rocznego odpływu na północy o 30% oraz spadek
na południu o 36%, zmniejszenie się przepływów letnich nawet o 80%, czego skutkiem będzie
zwiększone zagrożenie suszami w zachodniej i południowej części Europy.
Badacze stwierdzili również, że występujące obecnie susze określane mianem „susz stulecia”,
powtarzać się będą częściej niż co 10 lat (szczególnie w niektórych regionach Hiszpanii i Portugalii,
zachodniej Francji, zlewni Wisły w Polsce). Natomiast powodzie określane dziś mianem „powodzi
stulecia” będą się zdarzać co kilka lat w północnej i północno-wschodniej Europie (szczególnie
w Szwecji, Finlandii), w Europie Środkowo-Wschodniej (Polska, zlewnie rzek alpejskich) oraz
4
w atlantyckiej części południowej Europy (część Hiszpanii, Portugalii) (Lehner i in. 2005) . Zmiany
hydrologiczne mogą nieść skutki, które w niektórych aspektach będą miały charakter pozytywny,
a w innych negatywny. Przykładem mogą być skutki zwiększonego rocznego odpływu rzecznego
korzystnego dla niektórych użytkowników wód dzięki zwiększeniu ilości odnawialnych zasobów wody,
ale jednocześnie negatywne, ze względu na zwiększone szkody powodziowe.
5
Mechler at al. (2010) dokonali analizy symulacji z pomocą regionalnych modeli klimatycznych
w ramach projektu UE ENSEMBLES. Rozważono następujące modele regionalne: C4IRCA3 z
Rossby Centre (Norrköping, Szwecja); CLM z ETH (Zurich, Szwajcaria); KNMI – RACMO2 z Royal
National Meteorological Institute (de Bilt, Holandia); MPI-M-REMO z Max Planck Institute (Hamburg,
Niemcy); METO-HC z Met Office’s Hadley Centre (Exeter, Wielka Brytania), i SMHI RCA z Swedish
Meteorological and Hydrological Institute (Norrköping, Szwecja). Wybrane regionalne modele klimatu
opierały się na dwóch modelach globalnej cyrkulacji atmosfery (GCM): METO-HC, CLM
4
Lehner B., Czisch G., Vassolo S., The impact of global change of the hydropower potential of Europe: a model--based analysis. Energ. Policy, 33, 2005, pp.
839-855.
5
Mechler R. at al. (including: Z.W. Kundzewicz, I. Banaszak, A.Choryński, P. Matczak, M. Radziejewski, M. Szwed) (2010) A risk management approach for
assessing adaptation to changing flood and drought risks in Europe. In: Making Climate Change Work for Us: European Perspectives on Adaptation and
Mitigation Strategies, ed. by M. Hume and H. Neufeldt, Cambridge University Press
i C4IRCA3 – na METO-HC GCM, a MPI-M-REMO, KNMI–RACMO2 i SMHI RCA na 5. generacji
modelu ECHAM GCM. Rozważono dalszy horyzont czasowy projekcji, tzn. 2061–2090 (dla
scenariusza SRES A2), przy okresie kontrolnym 1961–1990. Ogólnie, zgodność między modelami
i obserwacjami dla okresu kontrolnego nie jest zadowalająca, ale model MPI-M-REMO z Max Planck
Institute (Hamburg, Niemcy) wypadł najlepiej.
Rysunek 23 Zmiany klimatycznego bilansu wodnego w latach a) 1961–1990, b) 2061–2090
a)
b)
Źródło: Szwed i in. (2010)
6
7
Symulacje opadów zawarte w projekcie PESETA i w projekcie KLIMAT wykazują stosunkowo
niewielkie zmiany opadów, nieprzekraczające 20%. Modele prezentują przybliżenie przyszłych
warunków, i tak, w projekcie PESETA do roku 2080, w przypadku sprawdzenia się scenariusza emisji
A2 przy wzroście temperatury o 2,5°C, nastąpi wzrost opadów od 5 do 15% w Polsce południowej
i centralnej, powodując wzrost zagrożenia powodziowego do 20%. Natomiast na pozostałym obszarze
zmienność jest nieznaczna. Projekt KLIMAT uwzględnia prognozowane zmiany klimatu dla Polski
również w ujęciu sezonowym, czego nie uwzględniono w projekcie PESETA.
W tabeli poniżej (Tabela 50) przedstawiono zmiany i zróżnicowanie przestrzenne opadów w regionach
wodnych dorzecza Wisły na podstawie symulacji scenariuszowych opracowanych przez ICM
(Interdyscyplinarne Centrum Modelowania Matematycznego i Komputerowego), z okresu
referencyjnego 1971-2000 dla dwóch horyzontów czasowych: 2001-2030 oraz 2041-2070
6
PESETA project on the Impacts of Climate Change in Europe, Ciscar J-C.(red.) 2009, Climate change impacts In Europe. Final report of the PESETA research
Project. European Union, JRC European Commission, EUR 24093 EN.
7
KLIMAT: Wpływ zmian klimatu na środowisko, gospodarkę i społeczeństwo (zmiany, skutki i sposoby ich ograniczania, wnioski dla nauki, praktyki
inżynierskiej i planowania gospodarczego)” realizowany na podstawie umowy o dofinansowanie nr.POIG.01.03.01-14-011/08 – 00 z dnia 1 grudnia 2008rw
ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka
204
Tabela 50 Zmiana średniej obszarowej rocznej sumy opadów w latach 1971-2070 w regionach wodnych dorzecza Wisły
1971-2000
Region
wodny
NR
MIN
MAX ZAKRES
2001-2030
ŚR
MIN
MAX ZAKRES
mm
2041-2070
ŚR
MIN
MAX ZAKRES
mm
1971-2000 / 2001-2030
ŚR
MIN
1971-2000 / 2041-2070
MAX ZAKRES ŚR MIN MAX ZAKRES
mm
%
ŚR
%
Dolnej
Wisły
1
434,6 613,3
178,6
532,3 465,2 668,7
203,5
569,8 474,4 685,7
211,3
582,2
7,0
9,0
13,9
7,1
9,2
11,8
18,3
9,4
Środkowej
Wisły
3
379,8 617,7
238,0
462,8 403,1 654,6
251,5
490,0 412,1 663,5
251,4
501,1
6,1
6,0
5,7
5,9
8,5
7,4
5,7
8,3
Górnej
Wisły
7
449,1 904,4
455,3
610,3 479,6 974,7
495,1
651,0 484,9 973,4
488,5
658,1
6,8
7,8
8,7
6,7
8,0
7,6
7,3
7,8
Małej Wisły
8
657,1 756,3
99,2
691,3 690,4 821,0
130,6
737,3 698,6 830,0
131,4
746,1
5,1
8,5
31,6
6,7
6,3
9,7
32,4
7,9
Źródło: ICM
MIN - Minimalna wartość gridu w regionie wodnym (grid stanowi typ odwzorowania przestrzeni z rozdzielczością przestrzenną o wymiarach 25x25 km)
MAX - Maksymalna wartość gridu w regionie wodnym
ZAKRES - Zakres wartości w regionie wodnym
ŚR - Średnia obszarowa wartość w regionie wodnym
Analiza wpływu zmian klimatu na sektor „zasoby wodne i gospodarka wodna” w ramach projektu
KLIMADA objęła ocenę oczekiwanych wpływów zmian klimatu na sektor (dla scenariuszy zmian
klimatu dla okresu 2021-2050 i 2071-2100), wykaz proponowanych działań adaptacyjnych i obszar ich
oddziaływania oraz wskaźniki monitorowania działań adaptacyjnych prezentowany w ramach serwisu
8
klimatycznego http://klimat.icm.edu.pl (Liszewska i in. 1999) . Ponadto został opracowany dokument:
„Strategiczny plan adaptacji dla sektorów i obszarów wrażliwych na zmiany klimatu do roku 2020
z perspektywą do roku 2030” (SPA 2020). Przeprowadzone analizy nie wykazały znaczących trendów
w przepływach maksymalnych rzek, jednak ich częstotliwość wzrosła dwukrotnie w latach 1981 –
2000 w porównaniu z latami 1961 – 1980. Zagrożenie różnymi formami powodzi występuje więc
praktycznie w całej Polsce i związane jest nie tylko ze zmianami klimatu, ale również z czynnikami
antropogenicznymi. Niewłaściwa gospodarka przestrzenna, w szczególności inwestowanie na
terenach zagrożonych, w tym w strefach zalewowych rzek oraz zbyt niska pojemność retencyjna
naturalna jak i sztucznych zbiorników, nie tylko w dolinach rzek, ogranicza skuteczne działania w
sytuacjach nadmiaru lub deficytu wód powierzchniowych. Istnieje ryzyko, że w przyszłości zjawiska te
będą występować ze zwiększoną częstotliwością. Wyniki przeanalizowanych scenariuszy wskazują na
zwiększone prawdopodobieństwo występowania powodzi błyskawicznych, wywołanych silnymi
opadami, mogących powodować zalewanie obszarów, na których nieodpowiednio prowadzona jest
gospodarka przestrzenna. Na kształtowanie zasobów wodnych w dużej mierze wpływa pokrywa
śnieżna. Prognozy przewidują, że długość jej zalegania będzie się stopniowo zmniejszać i w połowie
XXI wieku może być średnio o 28 dni krótsza niż obecnie. Zmniejszenie się maksymalnej wartości
zapasu wody w śniegu, może mieć zarówno wpływ pozytywny jak i negatywny. Pozytywnym skutkiem
zmniejszenia się zawartości wody w pokrywie śnieżnej, będzie niższe prawdopodobieństwo
wystąpienia powodzi roztopowych. Jednakże może się to przyczynić do pogorszenia struktury gleby
oraz kondycji ekosystemów.
Zagrożenie powodziowe w Polsce wg różnych typów powodzi obrazuje Rysunek 24.
8
Liszewska M., Osuch M., 1999. Analiza wyników globalnych modeli klimatu dla Europy Środkowej i Polski. [W:] Zmiany i zmienność klimatu Polski. Ich
wpływ na gospodarkę, ekosystemy i człowieka. Materiały Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej, Łódź, 4–6 XI 1999, ss.129–142.
206
Rysunek 24 Zagrożenie powodziowe w Polsce
Źródło: KPZK 2030 (Monitor Polski z 2012r. Nr 252)
Opracowane scenariusze zmian klimatu są podstawą dalszych analiz, ich wpływu na system
hydrologiczny. Zmiany warunków klimatycznych mają znaczenie w procesie formowania się odpływu,
w szczególności procesie generowania spływu powierzchniowego mającego wpływ na zagrożenie
9
powodziowe (Bronstert 2004) . W ramach przygotowania Planów Zarzadzania Ryzykiem
Powodziowym przeprowadzono ocenę wpływu prognozowanych zmian klimatu na zagrożenie
powodziowe, poprzez ocenę wpływu prognozowanych opadów na odpływ ze zlewni Nysy Kłodzkiej do
10
wodowskazu w Kłodzku na podstawie wyników symulacji regionalnych, z różnych modeli globalnych .
Projekcje zostały wykonane dla okresu 2011-2030 i 2050-2070 przy zastosowaniu scenariusza
globalnych zmian emisji gazów cieplarnianych SRES A1B. Przyjęto założenie, że zmiana odpływu ze
zlewni będzie podstawą do oceny zmiany zagrożenia powodziowego w badanym obszarze. Wybór
zlewni Nysy Kłodzkiej podyktowany był analizą obszaru Polski pod kątem powodziowości na
podstawie oceny ryzyka powodziowego. Zlewnia rzeki Nysa Kłodzka do wodowskazu w Kłodzku ma
charakter górski i podgórski, w którym występuje największe zagrożenie powodziowe w Polsce.
Zgodnie z raportem opracowania planów zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy
i regionów wodnych „Raport z zakończenia realizacji zadań w zakresie identyfikacji obszarów
szczególnie narażonych na niebezpieczeństwo powodzi i ryzyka powodziowego - Analiza rozkładu
przestrzennego zagrożenia i ryzyka powodziowego oraz strat” (lipiec 2014) w obszarze Polski
największe zagrożenie powodziowe występuje w obszarach południowych, w zlewniach o charakterze
górskim i podgórskim. Stwierdzono zatem, że zlewnia Nysy Kłodzkiej może stanowić dobrą
reprezentację obszarów, dla których proces formowania się zagrożenia powodziowego stwarza
największe ryzyka powodziowe w Polsce. Ocena została przeprowadzona na podstawie opracowania
zawierającego prognozowane opady według 6 scenariuszy zmian klimatu, którego wyniki
207
9
Bronstert A., 2004. Rainfall-ruff modelling for assessing impacts of climate and land-use change, Hydrol. Porcess. 18, 567-570
10
Tokarczyk T. i in., 2015. Analiza wpływu zmian klimatu na zagrożenie powodziowe, na przykładzie Nysy Kłodzkiej. Raport w ramach PZRP.
przedstawiono w raporcie WBS 1252_Raport i diagnoza problemów zarządzania ryzykiem
powodziowym. Ocena wpływu zmian klimatu na wielkość odpływu ze zlewni Nysy Kłodzkiej z
zastosowaniem modelu hydrologicznego typu opad-odpływ HEC HMS wykonana została poprzez
porównanie zdarzenia historycznego z podobnymi zdarzeniami z projekcji zmian klimatu. Jako
zdarzenie referencyjne wybrana została powódź z lipca 1997 r. jako największa z zarejestrowanych
dla analizowanego obszaru. Dla wielolecia 1977-2010 obliczone zostały wartości percentyli rozkładu
5-dniowych sum opadu dla półrocza letniego. Maksymalne 5-dniowe sumy opadów z 1997 r. dla
poszczególnych stacji w zlewni Nysy Kłodzkiej odpowiadały wartości percentyli 99,7 – 99,98.
Analogicznie wartości percentyli wyznaczone zostały dla prognozowanych 5-dniowych sum opadów
dla półrocza letniego w okresie 2011-2070. Dla 6 scenariuszy zmian klimatu wybrane zostały
zdarzenia o maksymalnej 5-dniowej sumie opadu na poziomie percentyla z 1997 r. jako
odpowiadające zdarzeniu referencyjnemu. Jako kryterium wyboru epizodu opadowego przyjęto
wystąpienie takiej sumy opadu na minimum połowie stacji jednocześnie. Przeprowadzone symulacje
wykazały, że dla 5 z analizowanych scenariuszy prognozowanych opadów odpływ ulegnie
zmniejszeniu, tylko jeden scenariusz wskazuje wzrost odpływu ze zlewni. Wzrost istniejącego
zagrożenia powodziowego może być spowodowany również dalszym zagospodarowywaniem terenów
w sąsiedztwie rzek, na skutek zwiększenia uszczelnienia powierzchni, które przyczynia się do
przyspieszenia odpływu wód opadowych i roztopowych do rzek. Jednak w pracy element zmiany
zagospodarowania przestrzennego zlewni w czasie nie był brany pod uwagę. Przeprowadzone
symulacje, z uwagi na jakość oraz ilość danych wejściowych (zastosowanie kroku czasowego 1 doba,
22 stacje do kalibracji modelu opad-odpływ zredukowane do 14 stacji dla symulacji zmian klimatu),
a przede wszystkim duża niepewność wyników modelowania klimatycznego, nie dają jednoznacznie
podstaw do określenia ilościowej zmiany odpływu i wnioskowania na temat zmian wielkości obszarów
zagrożenia powodziowego. Natomiast dają podstawę do stwierdzenia, że zagrożenie powodziowe
wskutek występowania zdarzeń ekstremalnych (opadów katastrofalnych) będzie mniejsze, podczas,
gdy zagrożenie powodziowe wywołane deszczami o mniejszej intensywności może wzrosnąć .
Wnioski zawarte w przytoczonych opracowaniach dają podstawę do założenia, że możliwy wzrost
zagrożenia powodziowego wywołany częstszymi opadami o mniejszej intensywności może
doprowadzić do wzrostu średniorocznych strat na poziomie kilku procent. Wzrost średniorocznych
strat może być spowodowany również zmianą zagospodarowania przestrzennego, w tym wzrostem
obszarów uszczelnionych, co nie zostało uwzględnione w obliczeniach. Przyjmując, że zmienność
średnich obszarowych wartości opadów charakteryzuje zmienność ryzyka powodziowego, poniższa
tabela (Tabela 51) przedstawia zmiany i zróżnicowanie przestrzenne AAD (zwaloryzowanych do cen z
2014r.) w poszczególnych regionach wodnych dla dwóch horyzontów czasowych: do 2030r. oraz do
2070r.
Tabela 51 Wzrost średnich rocznych strat powodziowych w dorzeczu Wisły w granicach ONNP
do 2030 r.
[mln zł]
do 2070 r.
[mln zł]
Dolnej Wisły
AAD 2015 r.
[mln zł]
(wg
zwaloryzowanych
cen z 2014 r.)
164,79
176,49
180,28
Środkowej Wisły
507,48
537,42
549,60
Górnej Wisły
822,18
877,26
886,31
Małej Wisły
56,58
60,37
61,05
Region wodny
horyzont czasowy
Powyższe dane stanowią szacunkową ocenę możliwych zmian współczynnika średniorocznych strat
powodziowych wynikających ze zmian klimatu. Interpretując te dane należy mieć na uwadze
następujące uwarunkowania:


W kontekście lokalnym przełożenie zmian opadu na zmiany zagrożenia i ryzyka
powodziowego wymaga analiz szczegółowych uwzględniających uwarunkowania
przestrzenne. Niektóre zlewnie mogą reagować bardziej gwałtownie ze względu szybki
spływ powierzchniowy.
Z punktu widzenia ochrony przeciwpowodziowej najbardziej istotne są zdarzenia
ekstremalne, których charakter może znacząco odbiegać od maksimum średniorocznego.
208

Zależność średniorocznych strat powodziowych od wzrostu opadów nie jest zależnością
liniową, gdyż w przypadku np. przelania obwałowań, a w konsekwencji ich przerwania,
skala wzrostu strat jest nieprzewidywalna. Dotyczy to w szczególności obszarów wysoko
zainwestowanych chronionych obwałowaniami.
Działania wskazane do realizacji w ramach PZRP zgodnie z założeniami mają przede wszystkim
zabezpieczyć zlewnie przed skutkami powodzi katastrofalnych występujących średnio raz na 100 lat.
Jednakże wymiar hydrologiczny takiej powodzi będzie się zmieniał wraz z postępem niekorzystnych
zmian klimatycznych. Dlatego zakres niektórych proponowanych działań wykracza poza minimum
wymaganym do zabezpieczenia zlewni przed skutkami powodzi 100-letniej.
Przykładem może tu być proponowany zespół polderów retencyjnych w zlewni Wisły krakowskiej.
Doświadczenie powodzi z roku 2010 pokazało, że system zabezpieczeń przeciwpowodziowych
Krakowa wytrzymał, choć z trudem, napór wody 100-letniej. Nie ulega jednak wątpliwości, że system
ten należy wzmocnić z uwzględnieniem przewidywanych, długoterminowych zmian klimatu. Stąd
dodatkowe, zaproponowane działania, które zwiększą sterowaną rezerwę retencji powodziowej przed
3
Krakowem o ok. 63 mln m (łącznie z działaniami w Regionie Wodnym Małej Wisły).
Istotnym działaniem, które wpłynie na zmniejszenie ryzyka powodziowego w sposób elastyczny,
z uwzględnieniem skutków zmian klimatu, jest budowa regionalnego systemu prognozowania powodzi
oraz lokalnych systemów ostrzegania. Rozwiązania te umożliwią szybsze i skuteczniejsze reagowanie
na zagrożenia oraz ostrzeganie służb i ludności. Ponadto umożliwią optymalizację wykorzystania
rezerw retencji powodziowej w skali regionalnej, a tym samym realne zmniejszenie potencjalnych
strat.
Skutki prognozowanych zmian klimatycznych uwzględniono w analizie kosztów i korzyści wariantów
planistycznych zakładając w obliczeniach ekonomicznych współczynnik wzrostu strat wynikający z
dynamiki przewidywanych zmian w Regionie Wodnym Górnej Wisły.
Biorąc pod uwagę proponowaną skalę inwestycji w zabezpieczenia o charakterze technicznym
wskazane jest uwzględnienie efektów przewidywanych zmian klimatu w procesie projektowania
szczegółowych rozwiązań. Umożliwi to opracowanie odpowiednich wytycznych proponowane
w ramach wdrażania PZRP.
Niezależnie od proponowanych rozwiązań, zagospodarowując obszary zlewni należy mieć na uwadze
kontekst klimatyczny i świadomość, że zarówno częstotliwość, jak i intensywność ekstremalnych
zdarzeń powodziowych, będzie wzrastać. Dlatego, aby uniknąć przyszłych katastrof, należy
zdecydowanie odwrócić trend „przysuwania się do rzeki” w procesie zagospodarowywania
przestrzennego. Służyć temu mają przedstawione w Rozdziale 11 zakazy i ograniczenia budowlane.
209
Podsumowanie 15
strategicznej oceny
oddziaływania na
środowisko
WAŻNE INFORMACJE
Strategiczna ocena oddziaływania na środowisko
(SOOŚ) jest postępowaniem wymaganym przez polskie
i europejskie prawo przy tworzeniu dokumentów
strategicznych.
SOOŚ ocenia kierunki działań wskazane w PZRP pod
kątem ochrony środowiska, przy założeniu, że względy
środowiskowe traktowane są na równi z innymi celami
i interesami,
zarówno
gospodarczymi,
jak
i społecznymi.
Obowiązkowym elementem prognozy oddziaływania na
środowisko
jest
udział
społeczeństwa,
który
realizowany jest w procesie konsultacji społecznych,
trwających 21 dni.
Strategiczna ocena oddziaływania na środowisko jest
podsumowaniem szczegółowych analiz wykonanych
w ramach opracowania Planu Zarządzania Ryzykiem
Powodziowym. Analizie poddano pakiety działań
zawarte w Hot Spotach - obszarach uznanych za
problemowe z punktu widzenia zarządzania ryzykiem
powodziowym.
Podsumowanie strategicznej oceny oddziaływania na środowisko
15 Podsumowanie
strategicznej
oddziaływania na środowisko
oceny
Strategiczna ocena oddziaływania na środowisko jest postępowaniem, które przeprowadza się dla
określonych rodzajów dokumentów opracowywanych lub przyjmowanych przez organy administracji
lub inne podmioty wykonujące funkcje publiczne.
Zgodnie z zapisami Działu IV Ustawy OOŚ, które implementują do polskiego prawa Dyrektywę SOOŚ
2001/42/WE, strategiczna ocena jest wymagana między innymi dla: polityk, strategii, planów lub
programów w gospodarce wodnej. Jej celem „jest nie tyle podniesienie rangi ochrony środowiska
i zapewnienie jej prymatu nad innymi celami i interesami (gospodarczymi czy też społecznymi), ale
przekształcenie procesów decyzyjnych tak, by względy ochrony środowiska i zrównoważonego
rozwoju były rozważane na równych prawach z innymi. Tak więc, miernikiem skuteczności oceny jest
nie tyle stwierdzenie, w jakim stopniu względy ochrony środowiska przeważyły nad innymi względami,
co raczej stwierdzenie, czy na każdym etapie procesu decyzyjnego były one wszechstronnie
11
i rzetelnie rozważane” .
Pierwszym etapem strategicznej oceny oddziaływania na środowisko jest uzgodnienie, w przypadku
PZRP z Generalnym Dyrektorem Ochrony Środowiska, Głównym Inspektorem Sanitarnym oraz
dyrektorami Urzędów Morskich, zakresu i stopnia szczegółowości informacji wymaganych
w prognozie oddziaływania na środowisko.
Prognoza ocenia ramy i rekomendacje kierunków działań zawartych w dokumencie strategicznym pod
kątem ochrony środowiska. Głównym zadaniem prognozy jest dostarczenie przesłanek do podjęcia
decyzji w sprawie kształtu dokumentu strategicznego.
Kolejnym elementem strategicznej oceny oddziaływania na środowisko jest opiniowanie przez ww.
organy, przedstawionego dokumentu wraz z prognozą oddziaływania na środowisko.
Obowiązkowym komponentem strategicznej oceny oddziaływania na środowisko jest udział
społeczeństwa. Plan wraz z prognozą oddziaływania na środowisko jest publikowany w myśl
przepisów Działu III, rozdział 1 i 3 Ustawy OOŚ, które zapewniają możliwość udziału społeczeństwa
w strategicznej ocenie oddziaływania na środowisko. Minimalny czas na składanie uwag i wniosków
w tej procedurze, to 21 dni. Udział społeczeństwa w ramach SOOS nastąpił po zakończeniu
sześciomiesięcznego okresu składania uwag i wniosków do samego Planu. Można, więc stwierdzić,
że stanowił on pewnego rodzaju zwieńczenie procesu konsultacji społecznych, gdzie można było
zapoznać się z efektami konsultacji Planu. Podsumowanie wyników konsultacji społecznych Planu
znajduje się w kolejnym rozdziale.
Prognoza oddziaływania na środowisko Planu zarządzania ryzykiem powodziowym, stanowi pewnego
rodzaju podsumowanie analiz środowiskowych wykonanych podczas przygotowywania Planu. Zbiera
wszystkie informacje w usystematyzowany sposób i poddaje je ocenie z punktu widzenia możliwości
realizacji adekwatnych celów ochrony środowiska.
Stopień szczegółowości rozwiązań przyjętych w Planie był bardzo zróżnicowany – od instrumentów
prawno-finansowych, które same w sobie nie stanowią ram dla realizacji przedsięwzięć mogących
znacząco oddziaływać na środowisko, poprzez Katalog Dobrych Praktyk, aż po pojedyncze
przedsięwzięcia zebrane w pakietach inwestycyjnych w obszarach problemowych, tzw. Hot Spotach.
11
Cytat za: „Powiązania Ramowej Dyrektywy Wodnej (2000/60/WE) z Dyrektywą w sprawie oceny wpływu niektórych
planów i programów na środowisko (2001/42/WE)” Bar M., Jendrośka J., Okrasiński K., Wrocław 2013
211
Prognoza przyjmuje jedną płaszczyznę porównawczą oceny rozwiązań Planu, jaką jest wpływ na
możliwość realizacji poszczególnych celów ochrony środowiska. Wpływ ten oceniano pod kątem
pakietów inwestycyjnych zawartych w Hot Spotach. Dla zweryfikowania zgodności zamierzeń objętych
PZRP z celami ochrony środowiska, w Prognozie, zdefiniowano pytania kryterialne („ocenne”), na
które eksperci udzielali odpowiedzi, zgodnie z informacjami dostępnymi w czasie przeprowadzania
analiz. Pytania kryterialne dotyczyły dwóch zagadnień: struktury i jakości ocenianego dokumentu,
w odniesieniu do strategicznych celów ochrony środowiska oraz oddziaływania na poszczególne
komponenty środowiska, do których odnoszą się strategiczne cele ochrony środowiska.
Wnioski przedstawione są w ujednolicony sposób, chociaż do ich sformułowania niezbędna była
analiza informacji o różnym poziomie szczegółowości, od ogólnych koncepcji, poprzez założenia
projektowe aż po przedsięwzięcia posiadające wydane decyzje o środowiskowych uwarunkowaniach,
czy wręcz będące w trakcie realizacji.
Przedział czasu, dla jakiego sporządza się Plan i Prognozę to sześć lat, gdyż taki jest przyjęty okres
planistyczny w gospodarce wodnej. Obecny Plan i Prognoza dla obszaru dorzecza Wisły obejmują
działania, które będą realizowane w latach 2016 – 2021.
Prognoza oddziaływania na środowisko Projektu Planu Zarządzania Ryzykiem Powodziowym
dla Regionu Wodnego Górnej Wisły
Dla przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko PZRP dla Regionu Wodnego
Górnej Wisły, przyjęto metodę opartą na celach, którą uznano za najlepszą, w sytuacji, kiedy oceniany
dokument obejmuje bardzo dużą rozmaitość działań oraz przewiduje realizację inwestycji, dla których
informacje posiadają różny stopień szczegółowości.
Z uwagi na to, że PZRP jest dokumentem o charakterze strategicznym, Prognoza ocenia wpływ
planowanych działań na realizację strategicznych celów ochrony środowiska. W Prognozie
wyróżniono osiem takich celów, które mają związek z działaniami PZRP:
1. Ochrona zdrowia i bezpieczeństwa ludzi,
2. Ochrona bioróżnorodności,
3. Wspieranie osiągnięcia celów środowiskowych dla jednolitych części wód,
4. Zmniejszenie wrażliwości i przygotowanie na zmiany klimatyczne,
5. Ochrona powierzchni ziemi, w tym gleb,
6. Ochrona, a jeśli to możliwe poprawa walorów krajobrazowych,
7. Ochrona dziedzictwa kulturowego,
8. Cele gospodarcze i ochrona dóbr materialnych o dużej wartości.
Tak określone cele ochrony środowiska obejmują swoim zakresem wszystkie elementy środowiska,
które zgodnie z prawem powinny podlegać strategicznej ocenie oddziaływania, czyli: ludzi,
różnorodność biologiczną, zwierzęta, rośliny, wodę, powietrze, powierzchnię ziemi, krajobraz, klimat,
zasoby naturalne, zabytki i dobra materialne.
Wpływ wdrażania PZRP na realizację strategicznych celów ochrony środowiska został oceniony przez
ekspertów na podstawie zestawu pytań kryterialnych, odnoszących się do określonego celu.
W pytaniach kryterialnych przeprowadzono analizę Planu, dotyczącą wpływu na środowisko (w tym
wystąpienia oddziaływań skumulowanych), oraz dotyczącą zawartości dokumentu Planu. Przed
212
przystąpieniem do oceny wpływu poszczególnych działań PZRP na środowisko, wyselekcjonowano
zaproponowane w PZRP działania pod względem ich zdolności do powodowania zmian w środowisku.
Następnie, wykonano ocenę oddziaływania wdrożenia PZRP na realizację strategicznych celów
ochrony środowiska odrębnie dla:


działań obejmujących instrumenty wspierające zarządzanie ryzykiem powodziowym;
działań obejmujących realizację przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na
środowisko lub obszary Natura 2000.
Mając na uwadze poziom szczegółowości zapisów projektowanego Planu analizom poddano typy
przedsięwzięć planowane do realizacji w poszczególnych Hot Spotach w każdej zlewni planistycznej.
Analizy wpływu wdrożenia tych przedsięwzięć na realizację strategicznych celów ochrony środowiska
zebrano na poziomie regionów wodnych a następnie dorzeczy.
Przeprowadzone analizy wykazały, że wdrożenie PZPR w latach 2016-2021 w dorzeczu Wisły będzie
miało korzystny wpływ na realizację strategicznego celu ochrony środowiska: „Ochrona zdrowia
i bezpieczeństwa ludzi” (cel 1) oraz „Cele gospodarcze i ochrona dóbr materialnych o dużej wartości”
(cel 8). Potencjalnie korzystny wpływ stwierdzono dla realizacji celu „Ochrona dziedzictwa
kulturowego” (cel 7). Neutralny wpływ PZRP stwierdzono dla realizacji celu „Zmniejszenie wrażliwości
na zmiany klimatyczne i inne przyszłe wyzwania” (cel 4) oraz celu „Ochrona, a jeśli to możliwe
poprawa walorów krajobrazowych” (cel 6). Wdrożenie PZRP stoi natomiast w największym konflikcie
z realizacją celu: ochrona bioróżnorodności (cel 2), wspieranie osiągnięcia celów środowiskowych dla
jednolitych części wód (cel 3), ochrona powierzchni ziemi, w tym gleb (cel 5). Wynika to,
z konieczności ingerencji planowanych działań we wrażliwe systemy rzeczne i tym samym
w ekosystemy wodne i zależne od wód.
Do najbardziej inwazyjnych i powodujących konflikt środowiskowy zakwalifikowano następujące typy:
 przedsięwzięć przeciwpowodziowych;
 zbiorniki wodne;
 wały i poldery przeciwpowodziowe;
 regulacje rzek i potoków;
 prace utrzymaniowe w korycie i międzywalu.
Na podstawie wykonanych analiz, stwierdzono, że na obszarze dorzecza Wisły, nie będą realizowane
działania, których skutki środowiskowe mogą wystąpić poza granicami Polski.
W Prognozie określono również zasady prowadzenia monitoringu i zaproponowano wskaźniki służące
monitorowaniu skutków środowiskowych wdrożenia PZRP.
213
Podsumowanie 16
procesu konsultacji
społecznych
i informowania
społeczeństwa
WAŻNE INFORMACJE
W dniach od 22 grudnia 2014 r. do 22 czerwca 2015 r.,
zgodnie z zapisami Dyrektywy Powodziowej oraz
ustawy Prawo Wodne, były prowadzone konsultacje
społeczne projektów planów zarządzania ryzykiem
powodziowym dla obszarów dorzeczy i regionów
wodnych.
Materiały dokumentujące proces konsultacji i udziału
społecznego stanowią Załącznik 9 do niniejszego
opracowania.
Podsumowanie strategicznej oceny oddziaływania na środowisko
16 Podsumowanie procesu konsultacji społecznych
i informowania społeczeństwa
16.1 Konsultacje społeczne
W terminie od 22 grudnia 2014 r. do 22 czerwca 2015 roku, zgodnie z zapisami Dyrektywy
2007/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2007 r. w sprawie oceny ryzyka
powodziowego i zarządzania nim, tzw. Dyrektywy Powodziowej oraz ustawy Prawo Wodne, były
prowadzone konsultacje społeczne projektów Planów Zarządzania Ryzykiem Powodziowym dla
Obszarów Dorzeczy i Regionów Wodnych.
Niniejszy dokument stanowi podsumowanie konsultacji przeprowadzonych przez Wykonawcę
w imieniu Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej i we współpracy z Regionalnymi Zarządami
Gospodarki Wodnej.
Zbiorcze opracowanie przekazanych uwag oraz ich analiza, sposób rozpatrzenia i wnioski zostały
przedstawione na stronie www.powodz.gov.pl . Informacje te były brane pod uwagę podczas
przygotowania finalnych Planów Zarządzania Ryzykiem Powodziowym. Należy pamiętać, że wnioski
z konsultacji społecznych oraz wynikające z nich rekomendacje w miarę możliwości zostały
wykorzystane do uzupełnienia i korekty przygotowywanych przez Krajowy Zarząd Gospodarki Wodnej
oraz RZGW projektów PZRP w celu uzyskania możliwie szerokiej aprobaty społeczeństwa,
zainteresowanych podmiotów oraz organów wykonawczych odpowiedzialnych w przyszłości za
wdrażanie i realizację postanowień PZRP.
Tabela 52 Podsumowanie konsultacji społecznych
Konsultacje społeczne w liczbach
Czas trwania konsultacji społecznych PZRP
22.12.2014 – 22.06.2015
Liczba konferencji
8
Liczba uczestników konferencji
874
Liczba spotkań konsultacyjnych
21
Liczba uczestników spotkań konsultacyjnych
859
Krajowe Forum Wodne
2 dni
Liczba uczestników Krajowego Forum Wodnego
176
Łączna liczba wszystkich uwag
966
Liczba ankiet elektronicznych
1 218
Liczba ankiet papierowych
234
Liczba urzędowych pism i wiadomości przesłanych
pocztą elektroniczną
196
Liczba uczestników badań jakościowych
96
Liczba uczestników badań ilościowych
1 300
Liczba odwiedzonych miast
17
Liczba ekspertów opracowujących dokument
129
Liczba wyświetleń baneru PZRP
14 885 000
Liczba kliknięć w baner PZRP
30 000
Liczba wysłanych newsletterów
6
Liczba wyświetleń 1. filmu na YouTube
1 374
Liczba wyświetleń 2. filmu na YouTube
2 153
Konsultacje społeczne w liczbach
Strona internetowa powodz.gov.pl
Nowa odsłona uruchomiona w grudniu 2014 r.
Źródło: TESTA Communications Sp. z o.o.
16.2 Organizacja
i
przebieg
społecznych PZRP
procesu
konsultacji
16.2.1 Ramy czasowe i podstawy prawne
Ostateczny opis z przebiegu konsultacji społecznych, przyjętych metod rozpowszechniania informacji,
zostanie zawarty w Planie Zarządzania Ryzykiem Powodziowy po podsumowaniu kampanii
informacyjnej.
Proces konsultacji społecznych projektów PZRP, zgodnie z zapisami Dyrektywy 2007/60/WE
w sprawie oceny ryzyka powodziowego i zarządzania nim z dnia 23 października 2007 r. (tzw.
Dyrektywy Powodziowej) oraz ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz.U. 2012 poz.145
z późn. zm), został zainicjowany 22 grudnia 2014 r. poprzez podanie do publicznej wiadomości przez
Prezesa Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej projektów Planów Zarządzania Ryzykiem
Powodziowym dla Obszarów Dorzeczy i Regionów Wodnych..
Konieczność prowadzenia konsultacji społecznych w sprawach o istotnym znaczeniu nie została
uregulowana bezpośrednio w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r.,
natomiast wynika z zasad konstytucyjnych, a w szczególności: zasady suwerenności narodu (art. 4),
zasady demokratycznego państwa prawnego (art. 2) zasady społeczeństwa obywatelskiego (art. 11,
12, 14, 16 ust. 2, 17, art. 25 ust. 2) oraz zasady społecznej gospodarki rynkowej (art. 20). Ponadto
z rozdziału II ustawy zasadniczej wynika, że każda osoba pozostająca pod ochroną prawa polskiego
może swobodnie wyrażać swoje poglądy, pozyskiwać i rozpowszechniać informacje (art. 54 ust. 1),
składać petycje, wnioski i skargi w interesie publicznym, własnym lub innej osoby (za jej zgodą) do
organów władzy publicznej oraz organizacji i instytucji społecznych w związku z wykonywanymi przez
nie zadaniami zleconymi z zakresu administracji publicznej (art. 63) oraz korzystać z prawa dostępu
do informacji o stanie i ochronie środowiska (art. 74 ust. 3).
Na stronie www.powodz.gov.pl opublikowano 12 projektów Planów, tj. 3 PZRP dla obszarów
dorzeczy: Odry, Wisły i Pregoły oraz 9 PZRP dla regionów wodnych: Dolnej Odry i Przymorza
Zachodniego, Warty, Środkowej Odry, Górnej Odry, Łyny i Węgorapy, Dolnej Wisły, Środkowej Wisły,
Małej Wisły i Górnej Wisły wraz z elektronicznym formularzem, umożliwiającym ich konsultowanie,
opiniowanie, zgłaszanie do nich uwag.
Konsultacje społeczne PZRP trwały 6 miesięcy i zakończyły się 22 czerwca 2015 r.
W celu umożliwienia udziału w konsultacjach społecznych jak najszerszemu gronu interesariuszy,
dokumenty zostały udostępnione również w siedzibie Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej
w Warszawie i w siedzibach Regionalnych Zarządów Gospodarki Wodnej (Warszawa, Wrocław,
Poznań, Kraków, Gdańsk, Szczecin, Gliwice).
16.2.2 Podmiot odpowiedzialny za organizację i nadzór nad
procesem konsultacji społecznych
Organem odpowiedzialnym za przeprowadzenie procesu konsultacji społecznych projektów Planów
Zarządzania Ryzykiem Powodziowym był Prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej przy
współudziale dyrektorów regionalnych zarządów gospodarki wodnej, który ma obowiązek zapewnienia
aktywnego udziału wszystkich zainteresowanych w osiągnięciu celów zarządzania ryzykiem
powodziowym, w szczególności w przygotowaniu, a w kolejnych okresach także przeglądzie oraz
aktualizacji Planów Zarządzania Ryzykiem Powodziowym.
216
16.2.3 Cel konsultacji społecznych
Celem konsultacji społecznych było nawiązanie dialogu społecznego z interesariuszami Planów
Zarządzania Ryzykiem Powodziowym, a także sprawdzenie, czy zidentyfikowane przez ekspertów
problemy, cele i działania ujęte w opracowywanych projektach PZRP są akceptowane przez
przedstawicieli różnych grup społecznych.
Właściwe zrozumienie interesów i rozpoznanie potrzeb tych grup społecznych, które nierzadko
dysponują unikalną wiedzą ekspercką dotyczącą ważnych lokalnie problemów – mieszkańców Polski,
a w szczególności osób zamieszkujących tereny, dla których opracowywane są PZRP, inwestorów,
organizacji pozarządowych (NGO’s) – poprzedzone zebraniem opinii i przeanalizowaniem
pojawiających się uwag z różnych perspektyw, nie tylko pozwoliło na eliminację błędów w PZRP, ale
także miało istotny wpływ na wypracowanie skutecznych rozwiązań i implementację ich do PZRP.
Ważnym założeniem było także poinformowanie szerokiej opinii publicznej o opracowywaniu i funkcji
strategicznych dla polskiej gospodarki wodnej dokumentów, jakimi są PZRP oraz podniesienie
powszechnej świadomości w zakresie bezpieczeństwa powodziowego.
16.2.4 Udział społeczny
– założenia
w
procesie
podejmowania
decyzji
Udział społeczny w podejmowaniu decyzji dotyczących przygotowania i ochrony jest niezbędny, tak
dla poprawy jakości wdrożenia decyzji, jak i dlatego, by dać społecznościom możliwość wyrażenia
swoich obaw i umożliwić władzom uwzględnienie ich. Wszystkie działania związane z informowaniem
i poprawą świadomości są najbardziej skuteczne, kiedy uwzględniają udział na wszystkich poziomach:
od poziomu lokalnego, poprzez regionalny aż do krajowego, czy międzynarodowego. (Best Practices
on Flood Prevention, Protection and Mitigation, Water Directors meeting, Ateny, 2003).
Zgodnie z wymogami polskich i międzynarodowych aktów prawnych (Dyrektywa Powodziowa i ustawa
Prawo wodne), a także w oparciu o Metodykę opracowywania Planów Zarządzania Ryzykiem
Powodziowym dla Obszarów Dorzeczy i Regionów Wodnych (wersja 2.00, listopad 2014) we
wszystkich etapach planowania zapewniono udział przedstawicieli różnych grup społecznych, tzw.
interesariuszy. Włączenie interesariuszy do procesu opracowywania Planów Zarządzania Ryzykiem
Powodziowym, przede wszystkim podczas formułowania celów i priorytetów oraz definiowania
i akceptowania rozwiązań, warunkowało skuteczność prowadzonych działań. Przyjęte w PZRP
rozwiązania, oparte na prawidłowej diagnozie problemów, są wynikiem dialogu między
społeczeństwem a ekspertami opracowującymi Plany.
Do projektu powołano 51 Zespołów Planistycznych Zlewni (ZPZ), 9 Grup Planistycznych dla
Obszarów Dorzeczy i Regionów Wodnych (GP) oraz 9 Komitetów Sterujących dla Obszarów Dorzeczy
i Regionów Wodnych (KS). Łącznie w pracach nad przygotowaniem projektów PZRP uczestniczyło
blisko 3000 ekspertów związanych z ochroną przeciwpowodziową, gospodarką wodną, zarządzaniem
kryzysowym, planowaniem przestrzennym, hydrotechniką, ochroną środowiska, etc.
217
Rysunek 25 Hierarchia grup interesariuszy zarządzających procesem planowania
Udział szeroko rozumianego społeczeństwa w procesie opracowywania Planów był istotny także
przez wzgląd na następujące kwestie:



wdrożenie wielu metod ograniczania ryzyka powodziowego leży w gestii instytucji
niezależnych od KZGW i RZGW (art. 88 a ustawy Prawo wodne definiuje, że ochrona
przeciwpowodziowa jest zadaniem organów administracji władzy rządowej i samorządowej,
a użytkownicy wód współpracują z tymi organami w ochronie przed powodzią), stąd
opracowanie kompleksowych Planów Zarządzania Ryzykiem Powodziowym wymaga
włączenia tych instytucji w proces planowania (poziom grup planistycznych regionów wodnych
i zespołów planistycznych zlewni);
część działań jest adresowana do samorządów: gmin i powiatów oraz bezpośrednio do
właścicieli obiektów. Ich opinie, zbierane w różnych formach na temat możliwości wdrożenia
tych działań, są kluczowe dla realizacji planu, stąd wskazane było włączenie w proces
planowania również tych grup (poziom zespołów planistycznych zlewni);
zarządzanie ryzykiem powodziowym (ZRP) zawiera wiele odmiennych od stosowanych dotąd
działań ograniczających ryzyko. Wymaga to wypracowania dobrego systemu informowania
o zdiagnozowanych problemach i proponowanych działaniach.
16.2.5 Grupy konsultacyjne – wybór interesariuszy
W celu zapewnienia pełnego udziału społeczeństwa w procesie konsultacyjnym, szczególne
znaczenie przypisano do właściwego doboru uczestników konsultacji oraz do ustalenia i późniejszego
przestrzegania zasad współpracy z interesariuszami. W zależności od kompetencji wydzielono kilka
podstawowych grup interesariuszy:





samorządy, z racji ich kompetencji i obowiązków związanych z planowaniem i ochroną
mieszkańców przed skutkami katastrof;
środowiska naukowe;
zagrożeni właściciele nieruchomości i obiektów, z racji ich kompetencji w zakresie
przygotowania obiektów do powodzi (prewencja, reagowanie i likwidacja skutków), a także
z racji możliwości ich wpływu na ograniczenie lub wzrost zagrożenia powodziowego poprzez
zagospodarowanie gruntów;
organizacje, w tym pozarządowe, reprezentujące różne interesy, w tym środowisk
ekologicznych oraz mieszkańców i właścicieli nieruchomości i obiektów;
instytucje posiadające w kompetencjach realizację działań mających na celu minimalizację
W ramach Listy interesariuszy, stanowiącej załącznik do każdego z Planów Zarządzania Ryzykiem
Powodziowym dla Obszarów Dorzeczy i Regionów Wodnych, wskazano ponad 5000 interesariuszy,
w tym: instytucje rządowe, samorządowe, naukowe, stowarzyszenia, organizacje pożytku
publicznego. Tak szeroki dobór interesariuszy zapobiegł eliminacji istotnych społecznych interesów
218
z debaty publicznej dotyczącej PZRP, a także zwiększenia społecznej akceptacji przedstawianych
uzgodnień, i tym samym pozwolił na wypracowanie lepszych jakościowo rozwiązań.
16.2.6 Formy udziału społeczeństwa w konsultacjach
Przyjęto, że w procesie przygotowania Planów Zarządzania Ryzykiem Powodziowym wykorzystane
zostaną trzy formy uczestnictwa społeczeństwa, odniesione do różnych grup interesariuszy:
współdecydowanie, konsultacje, informowanie.
Rysunek 26 Formy uczestnictwa społeczeństwa w procesie konsultacji społecznych
Zgodnie z zapisami Dyrektywy Powodziowej (rozdział 5, art. 9 pkt 2), opracowanie Planów
Zarządzania Ryzykiem Powodziowym przeprowadza się w sposób skoordynowany z przeglądami
Planów Gospodarowania Wodami na obszarach dorzeczy, przewidzianymi w art. 13 ust. 7 Ramowej
Dyrektywy Wodnej. Aktywny udział wszystkich zainteresowanych stron (rozdział 5, art. 10) powinien
być , w odpowiednich przypadkach, zharmonizowany z aktywnym udziałem zainteresowanych stron
zgodnie z art. 14 Ramowej Dyrektywy Wodnej. Stosownie do tych zaleceń, proces udziału
społeczeństwa
w przygotowaniu Planów Zarządzania Ryzykiem Powodziowym został zsynchronizowany z procesem
udziału społeczeństwa w opracowywaniu aktualizacji Planów Gospodarowania Wodami (aPGW).
W czasie trwania konsultacji społecznych PZRP i aPGW zorganizowano 3 wspólne konferencje na
poziomie regionalnych zarządów gospodarki wodnej: w Warszawie – 3 lutego 2015 r., Poznaniu –
9 marca 2015 r., oraz Gdańsku – 21 kwietnia 2015 r. Celem konferencji było rozpowszechnienie
informacji o Planach Zarządzania Ryzykiem Powodziowym i aktualizacji Planów Gospodarowania
Wodami oraz włączenie zainteresowanych stron do prac nad sporządzaniem Planów,
a w szczególności umożliwienie im konsultowania tych dokumentów.
W ramach działań podejmowanych wspólnie przez Wykonawców PZRP i aPGW odbyły się także
3 spotkania konsultacyjne: w Gdańsku – 4 lutego 2015 r., Poznaniu – 5 lutego 2015 r. i Bydgoszczy –
19 marca 2015 r.
16.2.7 Zasady obowiązujące podczas konsultacji
Z uwagi na brak określonych przepisami prawa krajowego zasad obowiązujących podczas procesu
konsultacji społecznych, Wykonawca prowadził konsultacje w oparciu o zapisy dokumentu Siedem
Zasad Konsultacji, który został zarekomendowany w programie „Lepsze regulacje 2015” jako
dokument zalecany do stosowania w Ministerstwach.
219
Siedem zasad







12
obowiązujących podczas konsultacji społecznych PZRP to:
dobra wiara – konsultacje prowadzone były w duchu dialogu obywatelskiego, co oznacza, że
strony słuchały się nawzajem, wykazując wolę zrozumienia odmiennych racji;
powszechność – każdy zainteresowany tematem mógł się dowiedzieć o konsultacjach
i wyrazić w nich swój pogląd;
przejrzystość – informacje o celu, regułach, przebiegu i wyniku konsultacji były powszechnie
dostępne;
responsywność – każdy, kto zgłosił opinię, otrzymał merytoryczną odpowiedź wraz
z uzasadnieniem stanowiska (stosowano także odpowiedzi zbiorcze);
koordynacja – podmiotem odpowiedzialnym i nadzorującym proces był KZGW;
przewidywalność – konsultacje były prowadzone w zaplanowany sposób (zgodnie z przyjętym
harmonogramem), informacje na temat możliwości uczestnictwa (jasne reguły) w nich były
upublicznione;
poszanowanie interesu ogólnego – pomimo umożliwienia prezentacji partykularnych interesów
poszczególnych uczestnikom konsultacji, ostateczne decyzje zostały podjęte w wyniku
konsultacji i reprezentowały interes publiczny i dobro ogólne.
16.2.8 Metody konsultacji
Podczas trwających sześć miesięcy konsultacji społecznych PZRP, Wykonawca umożliwił zgłaszanie
uwag do projektów PZRP:





poprzez formularz zgłaszania uwag do projektów PZRP, udostępniony na stronie internetowej
Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej www.powodz.gov.pl;
drogą pocztową na adres siedziby Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej i siedzib
regionalnych zarządów gospodarki wodnej;
mailowo na adresy pocztowe Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej i regionalnych
zarządów gospodarki wodnej;
osobiście w siedzibie Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej lub regionalnych zarządów
gospodarki wodnej;.
podczas spotkań konsultacyjnych i konferencji (poprzez udostępnienie papierowych
formularzy).
Uwzględniono również uwagi zgłaszane poprzez:


moduł „Zapytaj eksperta”, zamieszczony we wszystkich zakładkach na stronie
www.powodz.gov.pl;
formularze kontaktowe umieszczone na stronie www.powodz.gov.pl w zakładkach: „dla
mediów” i „kontakt”.
W ramach konsultacji społecznych zorganizowano szereg spotkań:



12
konferencje – spotkania z zainteresowanymi stronami w ramach dorzeczy i regionów
wodnych, których celem było rozpowszechnianie informacji o Planach Zarządzania Ryzykiem
Powodziowym oraz włączenie zainteresowanych stron w proces konsultacyjny.
Zorganizowano 7 konferencji regionalnych (w tym Kraków – 26 maja 2015 r.) i jedną
konferencję ogólnopolską, która odbyła się 13 stycznia 2015 r. w Warszawie;
spotkania konsultacyjne – forma konsultacji na poziomie regionów wodnych i obszarów dorzeczy, mająca na celu weryfikację pojawiających się problemów, niezgodności, uwag w zakresie przygotowywania projektów planów w grupach eksperckich. W ramach
przeprowadzonych konsultacji społecznych odbyło się 21 spotkań. 3 spotkania dedykowano
obszarom do-rzeczy: 15 kwietnia 2015 r. we Wrocławiu (Obszar Dorzecza Odry), 7 maja 2015
r. w Warszawie (Obszar Dorzecza Wisły) i 5 maja 2015 r. w Olsztynie (Obszar Dorzecza
Pregoły).18 spotkań przeprowadzono na poziomie regionów wodnych: 22 i 23 kwietnia 2015 r.
w Krakowie, 21 kwietnia 2015 r. w Rzeszowie (Region Wodny Górnej Wisły);
spotkania eksperckie – spotkania Komitetów Sterujących i Grup Planistycznych Obszarów
Dorzeczy oraz Komitetów Sterujących, Grup Planistycznych i Zespołów Planistycznych Zlewni
Źródło: Siedem Zasad Konsultacji, https://mac.gov.pl/projekty/kodeks-konsultacji-i-siedem-zasad-konsultacji/dokumenty
220

Regionów Wodnych. W okresie od grudnia 2014 r. do czerwca 2015 r. przeprowadzono
1 spotkanie Komitetu Sterującego Obszarów Dorzeczy, 1 spotkanie Grupy Planistycznej
Obszarów Dorzeczy, 12 spotkań Komitetów Sterujących Regionów Wodnych, 14 spotkań
Grup Planistycznych Regionów Wodnych oraz 94 spotkania Zespołów Planistycznych Zlewni;
Forum Wodne – dwudniowe spotkanie w Warszawie (9-10 czerwca 2015 r.), którego głównym
celem był rozwój dialogu pomiędzy środowiskami zainteresowanymi gospodarowaniem
wodami w Polsce. Spotkanie stało się platformą wymiany informacji pomiędzy ekspertami
i decydentami odpowiedzialnymi za gospodarkę wodną w Polsce, i było poświęcone Planom
Zarządzania Ryzykiem Powodziowym, ich celom, zidentyfikowanym problemom na obszarze
dorzeczy i dyskusji na temat możliwych do wdrożenia działań ograniczających ryzyko
powodziowe, a także aktualizacji Planów Gospodarowania Wodami. Do udziału w Forum
zostali zaproszeni reprezentanci administracji rządowej, organizacji zrzeszających
przedstawicieli przemysłu i usług, organizacji zajmujących się ochroną środowiska,
przedstawiciele RZGW, środowisk eksperckich, administracji samorządowej i rolnictwa.
W ramach konsultacji przeprowadzono sondaż opinii publicznej za pomocą spotkań fokusowych
i badań internetowych:


Spotkania fokusowe – w okresie od 26 marca do 17 kwietnia 2015 r. zrealizowano 12 spotkań
poświęconych projektom PZRP (badania jakościowe). W badaniach wzięło udział łącznie 96
osób: mieszkańcy terenów objętych PZRP, a także osoby inwestujące na tych terenach,
posiadające tam nieruchomości lub firmy. Badania pokazały doświadczenia i wiedzę na temat
powodzi oraz oczekiwania (w stosunku do władz) w zakresie ograniczania negatywnych
skutków powodzi, a także sposób postrzegania prowadzonych obecnie działań.
Badanie internetowe – badanie ilościowe zostało zrealizowane w dniach od 10-15 kwietnia
2015 r. i służyło poznaniu poziomu wiedzy Polaków na temat zarządzania ryzykiem
powodziowym. Wykonawca poddał badaniu 1300 osób, mieszkańców gmin zagrożonych
powodzią o prawdopodobieństwie wystąpienia 1% wynikającym z map zagrożenia i ryzyka
powodziowego. Taka duże próba pozwoliła na skwantyfikowanie zjawisk, o których
dyskutowano pod-czas badań jakościowych. Co trzeci badany deklarował, że wie dużo na
temat zagrożenia powodziowego, a co czwarty – że wie miało.
16.2.9 Kampania informacyjno-promocyjna
Kampania informacyjno-promocyjna dotycząca opracowywanych PZRP rozpoczęła się w lipcu 2014 r.
i będzie trwała do grudnia 2015 r. Kampania, jako element konsultacji społecznych (funkcja
informacyjna) była kierowana do podmiotów, których bezpośrednio i pośrednio dotyczą Plany
Zarządzania Ryzykiem Powodziowym, w tym do organów odpowiedzialnych za ochronę
przeciwpowodziową, a także do ogółu społeczeństwa.
Wszystkie działania kampanii były prowadzone przy wykorzystaniu przewrotnego hasła „Mnie to nie
dotyczy” i wspólnej linii kreatywnej.
W ramach prowadzonej kampanii zaktualizowano poświęcony ochronie przeciwpowodziowej
i opracowywanym Planom serwis internetowy www.powodz.gov.pl., w którym na bieżąco
zamieszczane były aktualności dotyczące postępów prac nad PZRP. Serwis został uruchomiony
w dwóch wersjach językowych (PL, ENG) w celu zapewnienia dotarcia do informacji szeroko pojętemu
społeczeństwu: mieszkańcom Polski i krajów ościennych. Adres serwisu był promowany we
wszystkich materiałach promocyjnych, które powstały w ramach projektu, a w szczególności
w reklamach prasowych, reklamach internetowych, filmie promocyjnym i trailerze zapowiadającym
proces konsultacji społecznych, gadżetach reklamowych, a także w broszurze dotyczącej Planów.
Zaprojektowano specjalny baner, zachęcający do udziału w konsultacjach społecznych („ Mnie to nie
dotyczy. Nie bądź obojętny, konsultuj!), przekierowujący do serwisu powodz.gov.pl. Baner
umieszczono na stronach Krajowego Za-rządu Gospodarki Wodnej www.kzgw.gov.pl
i www.apgw.kzgw.gov.pl, i regionalnych zarządów go-spodarki wodnej.
221
16.3 Wnioski z konsultacji
Wodnego Górnej Wisły
społecznych
dla
Regionu
Uwagi zgłaszane w trybie konsultacji społecznych były analizowane przez ekspertów wykonawców
planów zarządzania ryzykiem powodziowym. Każdorazowe udzielenie odpowiedzi na uwagę było
poprzedzone określeniem jej zasadności według trzech możliwych typów: uwaga zasadna, uwaga
częściowo zasadna, uwaga niezasadna. Odpowiedzi do uwag zasadnych lub częściowo zasadnych
przedstawiały sposób odniesienie się do poruszonych problemów. Odpowiedzi do uwag niezasadnych
zawierały argumentację przemawiającą za odrzuceniem uwagi.
Uwagi zgłaszane w trybie konsultacji społecznych miały wpływ na ostateczny kształt Planu
Zarządzania Ryzykiem Powodziowym dla Regionu Wodnego Górnej Wisły, zarówno w zakresie treści
raportu, jak i jego załączników. Znaczną część uwag do planów przekazały instytucje odpowiedzialne
za gospodarkę wodną na obszarze zlewni górnej Wisły: Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej
w Krakowie oraz Wojewódzkie Zarządy Melioracji i Urządzeń Wodnych. Istotny wkład wniósł również
Urząd Wojewódzki Województwa Małopolskiego oraz Wojewódzkie Urzędy Marszałkowskie. Instytucje
te za pośrednictwem konsultacji społecznych nadzorowały implementację rozstrzygnięć analiz
programów inwestycyjnych, realizowanych w ramach Programu Ochrony przed Powodzią w Dorzeczu
Górnej Wisły, do PZRP dla Regionu Wodnego Górnej Wisły. Włączanie działań wskazanych do
realizacji przez wyżej wymienione programy w procesie konsultacji było konieczne ze względu na
termin ich wykonania. Prace nad analizami programów inwestycyjnych były prowadzone równolegle
z tworzeniem PZRP, a ich rozstrzygnięcia finalizowano w czasie trwania konsultacji społecznych
PZRP.
Instytucje odpowiedzialne za prowadzenie gospodarki wodnej na obszarze zlewni górnej Wisły za
pośrednictwem konsultacji społecznych zgłaszały liczne uwagi dotyczące uzupełnienia list inwestycji
w zlewniach oraz zmiany zakresu lub kosztu inwestycji. Istotną grupę uwag stanowiły zgłoszenia
jednostek samorządu terytorialnego, głównie gmin, oraz osób fizycznych i przedsiębiorców.
W większości uwagi te dotyczyły kwestii dookreślenia poziomu zagrożenia powodziowego w gminach
i wskazania dodatkowych cieków generujących zagrożenie.
Większość uwag ograniczała się do akceptacji wskazanych w PZRP rozwiązań inwestycyjnych.
Z aprobatą społeczną spotkały się plany realizacji zarówno regionalnych (zlewniowych) systemów
prognozowania i ostrzegania przed powodzią, jak i lokalnych, uwzględniających również specyfikę
zlewni miejskich (np. w Krakowie).
Ze znacznym odzewem społecznym spotkały się plany realizacji polderów wiślanych. Wiele uwag,
przedstawicieli gmin i osób prywatnych, odnosiło się do lokalizacji polderów i prawnych aspektów ich
funkcjonowania. W toku konsultacji społecznych wypracowano kompromisowe rozwiązania,
satysfakcjonujące lokalne społeczności, a jednocześnie realizujące cele zarządzania ryzykiem
powodziowym.
Znaczna część uwag niezasadnych dotyczyła wniosków odnoszących się bezpośrednio do map zagrożenia i ryzyka powodziowego, prezentowanych w ramach projektu ISOK.
Informację o liczbie uwag zgłoszonych, do PZRP dla Regionu Wodnego Górnej Wisły, przez
instytucje, osoby fizyczne i NGO`s w trybie konsultacji społecznych przedstawiono na Rysunek 27. Na
Rysunek 28 zaprezentowano statystykę zgłoszeń w ujęciu miesięcznym.
222
Instytucje
Osoby fizyczne
NGO's
Rysunek 27 Liczba uwag zgłoszonych do PZRP dla Regionu Wodnego Górnej Wisły
250
200
150
232
Liczba uwag
100
50
46
0
48
55
67
7
styczeń
luty
marzec
kwiecień
maj
czerwiec
Rysunek 28 Liczba uwag zgłoszonych do PZRP dla Regionu Wodnego Górnej Wisły w ujęciu
miesięcznym
223
Opis zakresu 17
i sposobu współpracy
międzynarodowej
WAŻNE INFORMACJE
Postanowienia RDW regulują również problematykę
współpracy międzynarodowej, szczególnie w zakresie
stosowania zapisów RDW do międzynarodowych
obszarów dorzeczy, a przede wszystkim koordynacji
działań ukierunkowanych na osiągnięcie celów
środowiskowych.
W obszarze Regionu Wodnego Górnej Wisły
współpraca
międzynarodowa
bazuje
na
postanowieniach:
 Konwencji o ochronie i użytkowaniu cieków
transgranicznych i jezior międzynarodowych
z dnia 17 marca 1992 r.
 Umowie między Rządem Rzeczypospolitej
Polskiej a Rządem Ukrainy o współpracy
w dziedzinie gospodarki wodnej na wodach
granicznych z dnia 10 października 1996 r.,
 Umowy
między
Rządem
Polskiej
Rzeczypospolitej Ludowej, a Rządem Republiki
Czechosłowackiej o gospodarce wodnej na
wodach granicznych z dnia 21 marca 1958 r.,
w zakresie współpracy z Republiką Słowacką,
za realizację której odpowiadają Pełnomocnicy
obu rządów,
Współpraca opiera się również na ustaleniach umów
o wzajemnej współpracy w zakresie wdrażania
i realizacji polityki wodnej UE, nawiązanych przez
RZGW Kraków w ramach współpracy z zagranicznymi
instytucjami partnerskimi.
224
Opis zakresu i sposobu współpracy międzynarodowej
17 Opis
zakresu
międzynarodowej
i sposobu
współpracy
Współpraca międzynarodowa KZGW
Za współpracę międzynarodową na wodach granicznych odpowiedzialny jest Krajowy Zarząd
Gospodarki Wodnej, który ma obowiązek wnieść pod obrady wszystkich zainteresowanych komisji
dwustronnych sprawę opracowania i uzgodnienia planów zarządzania ryzykiem powodziowym dla
obszarów dorzeczy. Wprowadzenie tej tematyki pod obrady winno odbyć się na corocznych
rokowaniach tych komisji.
Ponadto, zgodnie z zapisami ustawy Prawo wodne z dnia 18 lipca 2001 r. (tekst jedn. Dz. U. 2015,
poz. 469.) za realizację polityki gospodarowania wodami odpowiedzialny jest Minister właściwy do
spraw gospodarki wodnej, który ma obowiązek złożenia Sejmowi Rzeczypospolitej Polskiej, co dwa
lata, jednak nie później niż do dnia 30 czerwca, informacji o gospodarowaniu wodami, dotyczącą
współpracy międzynarodowej na wodach granicznych i realizacji umów w tym zakresie.
Współpraca międzynarodowa RZGW w Krakowie
Współpraca międzynarodowa na obszarze Regionu Wodnego Górnej Wisły realizowana jest
w ramach zadań statutowych RZGW w Krakowie i koncentruje się na dwóch zasadniczych działach:

współpracy na wodach granicznych (głównie: Ukraina, Słowacja);

pozostałej współpracy w zakresie problematyki gospodarowania wodami.
Zgodnie z obowiązującym porządkiem prawnym, współpraca międzynarodowa prowadzona przez
RZGW w Krakowie bazuje na postanowieniach konwencji międzynarodowych i umów
międzyrządowych, m.in.:

Konwencji o ochronie i użytkowaniu cieków transgranicznych i jezior międzynarodowych
z dnia 17 marca 1992 r. (ratyfikowana przez Polskę 17 lutego 2000 r.);

Umowie między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Ukrainy o współpracy
w dziedzinie gospodarki wodnej na wodach granicznych z dnia 10 października 1996 r.;

Umowie między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej, a Rządem Republiki Litewskiej
o współpracy w dziedzinie użytkowania i ochrony wód granicznych z dnia 7 czerwca
2005r.
Współpraca ta opiera się również na ustaleniach umów o wzajemnej współpracy w zakresie
wdrażania i realizacji polityki wodnej UE, nawiązanych przez RZGW w Krakowie z zagranicznymi
instytucjami partnerskimi w ramach współpracy instytucjonalnej:

z Urzędem Gospodarki Wodnej w Hof (Wasserwirtschaftsamt Hof) oraz Bawarskim
Krajowym Urzędem Środowiska, Oddział w Hof (Bayerisches Landesamt für Umwelt
Dienststelle Hof) Niemcy;

z firmą Björnsen Beratende Ingenieure GmbH, Koblencja (Niemcy);

z Agencją Wodną Artois - Picardie (Francja);

Członkostwo w Międzynarodowym Związku Organizacji Zlewniowych (RIOB / INBO).
Współpraca międzynarodowa z Ukrainą
Umowa między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej, a Rządem Ukrainy o współpracy w dziedzinie
gospodarki wodnej na wodach granicznych została podpisana w Kijowie 10 października 1996 r.
W 1999 roku powołano Polsko-Ukraińską Komisję do spraw Wód Granicznych, która na corocznych
posiedzeniach dokonuje oceny realizacji postanowień umowy. Do rozwiązywania konkretnych
problemów Polsko-Ukraińska Komisja ds. Wód Granicznych powołała następujące grupy robocze:
225

Grupa Robocza do spraw Planowania Wód Granicznych (PL);

Grupa Robocza do spraw Ochrony Wód Granicznych (OW);

Grupa Robocza do spraw Ochrony Przeciwpowodziowej, Regulacji i Melioracji (OP);

Grupa Robocza do spraw Hydrometeorologii i Hydrogeologii (HH);

Grupa Robocza do spraw Nadzwyczajnych Zagrożeń (NZ).
Grupa PL
zajmuje się:

Współpracą z administracją samorządową w zakresie planowania i podejmowania działań
dotyczących wód granicznych.

Opracowywaniem zestawień zmian w polskich i ukraińskich przepisach prawnych oraz
aktualnych prac w planowaniu i zarządzaniu zasobami wodnymi w Polsce i na Ukrainie.

Budową baz danych użytkowania polsko-ukraińskich wód granicznych powiązanych
z mapą komputerową.

Inwentaryzacją poborów wody i ścieków na polsko-ukraińskim fragmencie zlewni Bugu,
Sanu i Dniestru.

Inwentaryzacją sieci wodociągowych i kanalizacyjnych oraz oczyszczalni w polskoukraińskim fragmencie zlewni Bugu i Sanu.

Koordynacją prac i działań wspierających zarządzanie zlewniowe i wdrażanie Ramowej
Dyrektywy Wodnej (Projekty: „Budowa Polsko-Białorusko-Ukraińskiej polityki wodnej
w zlewni Bugu” oraz „Zrównoważone użytkowanie transgranicznego zbiornika
mezozoicznego wód podziemnych”).

Organizacją szkoleń dla pozostałych grup roboczych pracujących w Komisji dotyczących
wdrażania Ramowej Dyrektywy Wodnej.
Grupa OP
Podstawowym zadaniem Grupy OP ds. ochrony przeciwpowodziowej jest wnioskowanie dotyczące:

Zabezpieczania stabilności granicy państwowej przebiegającej linią środkową wzdłuż
cieków transgranicznych lub przecinającej wody graniczne.

Regulacji i utrzymania wód granicznych jak również przy ochronie koryt rzek granicznych
i przylegających do nich terenów zalewowych.

Przedsięwzięć zmierzających do zapobiegania lub zmniejszania niebezpieczeństw
związanych z powodziami, pochodem lodów, okresami suszy przy uwzględnieniu
kompetencji (i ponoszenia kosztów).

Uzgadniania technicznych warunków budowy nowych oraz rekonstrukcji i eksploatacji
mostów, przeciwpowodziowych i innych hydrotechnicznych urządzeń, a także pompowni,
ujęć wód, urządzeń służących do zrzutu ścieków, obiektów melioracyjnych, rurociągów
przemysłowych, linii energetycznych, telekomunikacyjnych i innych budowli.

Utrzymywania w dobrym stanie oraz niedopuszczenia do zmiany koryt rzek i cieków
wodnych, które przecina lub którymi przebiega granica państwowa, w celu trwałego
zabezpieczenia oznakowania i przebiegu granicy państwowej.
Współpraca międzynarodowa ze Słowacją:
Współpraca na wodach granicznych między Rzeczpospolitą Polską, a Republiką Słowacką jest
kontynuowana na zasadach sukcesji, na podstawie Umowy między Rządem Polskiej Rzeczypospolitej
Ludowej, a Rządem Republiki Czechosłowackiej o gospodarce wodnej na wodach granicznych,
226
podpisanej w Pradze 21 marca 1958 roku. Polsko-Słowacka Komisja do spraw Wód Granicznych,
powołana została zgodnie z art. 4 „Umowy między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem
Republiki Słowackiej o gospodarce wodnej na wodach granicznych” podpisanej w Warszawie dnia 14
maja 1997 r.
Do zakresu działania Komisji należy w szczególności:
a. Rozwiązywanie problemów hydrologicznych wód granicznych;
b. Systematyczne badanie jakości wód granicznych i realizacja przedsięwzięć związanych
z ochroną tych wód przed zanieczyszczeniem;
c.
Opracowywanie metod wykonywania wspólnych pomiarów, kryteriów oceny i klasyfikacji
jakości wód granicznych, wykazu substancji szkodliwych;
d. Opracowywanie zasad współpracy i systemów kontroli w dziedzinie zapobiegania i usuwania
skutków transgranicznych zanieczyszczeń;
e. Koordynowanie działań związanych z poprawą stanu wód podziemnych i powierzchniowych
zlewni transgranicznych;
f.
Zabezpieczanie danych wyjściowych, badań
hydrotechnicznymi i obiektami gospodarki wodnej;
i pomiarów
związanych
z pracami
g. Określanie wytycznych do projektowania i realizacji przedsięwzięć, utrzymania cieków
i obiektów gospodarki wodnej jak również innych potrzebnych wytycznych;
h. Nadzór, kontrola techniczna i finansowa oraz rozliczanie prac;
i.
Rozwiązywanie problemów związanych ze spławem drewna i turystyką wodną.
Komisja powołała następujące grupy robocze:

Polsko - Słowacką Grupę Roboczą do spraw współpracy w dziedzinie przedsięwzięć
przeciwpowodziowych, regulacji cieków granicznych, zaopatrzenia w wodę, melioracji
terenów przygranicznych, planowania i hydrogeologii – Grupa R - Polską częścią Grupy R
kieruje Z-ca Dyrektora RZGW w Krakowie;

Polsko - Słowacką Grupę Roboczą do spraw współpracy w dziedzinie hydrologii i osłony
przeciwpowodziowej na wodach granicznych - Grupa HyP - RZGW w Krakowie nie bierze
bezpośrednio udziału w pracach Grupy HyP;

Polsko - Słowacką Grupę Roboczą do spraw ochrony wód granicznych przed
zanieczyszczeniem - Grupa OPZ - Członkiem polskiej części Grupy OPZ jest
przedstawiciel RZGW w Krakowie;

Polsko - Słowacką Grupę Roboczą do spraw zapewnienia realizacji zadań wynikających
z Ramowej Dyrektywy Wodnej, Grupa WFD - Polską częścią Grupy WFD kieruje Z-ca
Dyrektora RZGW w Krakowie.
Współpraca międzynarodowa z Białorusią:
W dniu 27 stycznia 2010 r., we Lwowie odbyła się Konferencja otwierająca Program Współpracy
Transgranicznej Polska - Białoruś - Ukraina 2007-2013, w której wzięli udział przedstawiciele RZGW
w Krakowie. W Konferencji uczestniczyli przedstawiciele władz centralnych Białorusi, Polski i Ukrainy
(Ministerstwa Spraw Zagranicznych Republiki Białorusi, Ministerstwa Rozwoju Regionalnego RP
i Ministerstwa Gospodarki Ukrainy) oraz lokalnych władz samorządowych, organizacji pozarządowych
i uczelni z w/wym. państw.
Program Współpracy Transgranicznej Polska – Białoruś – Ukraina 2007–2013 jest finansowany ze
środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Instrumentu Sąsiedztwa i Partnerstwa (największy
tego typu program w ramach Instrumentu). Celem Programu jest wspieranie współpracy
transgranicznej pomiędzy Polską, Białorusią i Ukrainą.
227
Sposób 18
monitorowania
postępów realizacji
planu zarządzania
ryzykiem
powodziowym
WAŻNE INFORMACJE
Plany zarządzania ryzykiem powodziowym podlegają
przeglądowi co 6 lat oraz w razie potrzeby aktualizacji
(zgodnie z art. 88h ustawy Prawo wodne).
Postęp realizacji niniejszego planu zarządzania
ryzykiem powodziowym będzie monitorowany zgodnie
z artykułem 7 i 8 Dyrektywy Powodziowej. W tym celu
Komisja Europejska przygotowała elektroniczne
narzędzie do raportowania planów zarządzania
ryzykiem powodziowym dla wszystkich krajów
członkowskich.
Bardziej szczegółowe raporty będą dostarczane
zgodnie z sześcioletnim cyklem aktualizowania PZRP,
a raporty okresowe powinny być wykorzystywane do
planowania gospodarki wodnej w zakresie ochrony
przeciwpowodziowej.
Ze względu na konieczność koordynacji i synchronizacji
planów z drugim cyklem planów gospodarowania
wodami (PGW) oraz ze względu na konieczność
uniknięcia podwójnej sprawozdawczości, arkusze
sprawozdawcze zostaną skoordynowane.
Sposób monitorowania postępów realizacji planu zarządzania ryzykiem powodziowym
18 Sposób monitorowania postępów realizacji planu
zarządzania ryzykiem powodziowym
Zgodnie z artykułem 7 i 8 Dyrektywy Powodziowej został przygotowany schemat elektronicznego
13
raportowania planów zarządzania ryzykiem powodziowym : Zgodnie z wytycznymi raport z postępów
z realizacji PZRP powinien obejmować następujące elementy:
1. Informacje na temat wszelkich zmian lub uaktualnień dokonanych od czasu publikacji
poprzedniej wersji PZRP, w tym podsumowanie przeglądów przeprowadzonych zgodnie z art
14 DP.
2. Ocenę postępów z osiągnięcia założonych celów, o których mowa w art 7.2. DP (opis
i objaśnienie wszelkich działań przewidzianych we wcześniejszej wersji PZRP, które zostały
zaplanowane do realizacji, a nie zostały zrealizowane.
3. Opis wszelkich dodatkowych działań podjętych od czasu wejścia w życie ocenianego PZRP.
Oczekuje się, że w raportach z wykonania PZRP państwa członkowskie ujmują zagadnienia zawarte
w pierwszych planach, jednakże także skupiają się na postępach i zmianach, jak określono
w dyrektywie. Po pierwszym okresie wdrażania planów, arkusz raportowania sprawozdawczy zostanie
zmodyfikowany w oparciu o wnioski wynikające z pierwszego okresu wdrażania planów.
Plany zarządzania ryzykiem powodziowym muszą być przyjęte i opublikowane do 22 grudnia 2015r.,
a następnie przekazane do Komisji Europejskiej do 22 marca 2016 (art 7.5 i 15.1 DP).
Ze względu na konieczność koordynacji i synchronizacji planów z drugim cyklem planów
gospodarowania wodami (PGW) oraz ze względu na konieczność uniknięcia podwójnej
sprawozdawczości, arkusze sprawozdawcze zostaną skoordynowane. Struktura wymaganych
w raportowaniu danych jest powiązana z odpowiednim formularzem raportu PGW zawartym
w dokumencie wytycznych nr 21. Dotyczy to w szczególności raportowania z art 5 RDW i działań,
jakie należy uwzględnić w programie działań stanowiącym część PGW 2015.
Raporty z wykonana planów zarządzania ryzykiem powodziowym pozwolą Komisji Europejskiej:
1. Sprawdzić zgodność PZRP państw członkowskich z wymogami dyrektywy, ze szczególnym
naciskiem na kompletność, spójność z innymi przepisami określonymi w dyrektywie
i skoordynowanie prac w dorzeczu/regionie mając na uwadze następujące kryteria:
13

Czy cele zarządzania ryzykiem powodziowym zostały ustalone, i jak odnoszą się one
do ograniczenia potencjalnych negatywnych konsekwencji powodzi dla zdrowia
ludzkiego, środowiska, dziedzictwa kulturowego oraz działalności gospodarczej oraz
do działań nietechnicznych lub do zmniejszenia prawdopodobieństwa wystąpienia
powodzi (art 7.2 DP)?

Czy PZRP obejmują środki służące osiągnięciu celów ustanowionych zgodnie z art.
7.2. i częścią A załącznika (art 7.3 DP)?

Czy wszystkie istotne aspekty, o których mowa w artykule 7 DP, zostały wzięte pod
uwagę?

Czy została zapewniona koordynacja, (o której mowa w art 7.4) – z sąsiednimi
regionami wodnymi i państwami ościennymi – czy potencjalny znaczący wzrost
zagrożenia powodziowego w innych krajach został przejrzyście przedstawiony
i uzgodniony przez zainteresowane strony?

Czy została zapewniona koordynacja prac nad planami, z pracami nad PGW,
a możliwe korzyści z uwzględnieniem celów RDW zostały wzięte pod uwagę, czy
zostały podjęte działania koordynujące pomiędzy państwami członkowskimi
http://icm.eionet.europa.eu/schemas/dir200760ec/resources
229
Sposób monitorowania postępów realizacji planu zarządzania ryzykiem powodziowym
w przypadku międzynarodowego obszaru dorzecza, czy zostały podjęte konsultacje
społeczne z zainteresowanymi stronami, zgodnie z art 14 RDW?
2. Porównać metody i sposób wykorzystania informacji pomiędzy państwami członkowskimi oraz
organami zarządzającymi gospodarką wodna w dorzeczach i regionach, zwłaszcza
w przypadku dorzeczy międzynarodowych.
3. Przeprowadzić ocenę zgodności stosowania art 13.3 w porównaniu z wymogami art 7, 8, 9
(zgodność wykonanych PZRP przed 22.12.2010 r. z wymogami DP).
4. Przygotować cyfrowe dane na temat celów zarządzania ryzykiem powodziowym,
o planowanych działaniach i innych istotnych informacjach na poziomie dorzeczy i regionów
wodnych.
5. Ocenić uwzględnienie zmian klimatycznych, które są wymagane w analizie planów.
Wytyczne do raportowania w ramach dyrektywy w sprawie powodzi (2007/60/WE) charakteryzują,
jakie dane należy wprowadzić do arkusza elektronicznego, są to:
1. Informacje geograficzne.
2. Streszczenie PZRP.
3. Inne informacje (odnośniki do bardziej szczegółowych dokumentów, hiperłącza do istotnych
danych).
4. Kategorie statusu działań (niewykonane, w realizacji, wykonane).
230
Literatura/Źródła 19
231
Literatura/Źródła
19 Literatura/Źródła
Literatura:
1. Analiza programów inwestycyjnych w zlewni Dunajca. Etap IB- zestawienie działań
technicznych wg istniejących programów. MGGP S.A. 2014.
2. Analiza programu inwestycyjnego w zlewni Czarnej Staszowskiej, opracowanie zamawiane
przez RZGW w Krakowie w trakcie realizacji przez konsorcjum Ove Arup & Partners
International Limited Sp. z o.o. Oddział w Polsce, Integrated Enginnering Sp. z o.o., DHI
Polska Sp. z o.o., 2014.
3. Analiza programu inwestycyjnego w zlewni Nidy, opracowanie zamawiane przez RZGW
w Krakowie w trakcie realizacji przez konsorcjum Ove Arup & Partners International Limited
Sp. z o.o. Oddział w Polsce, Integrated Enginnering Sp. z o.o., DHI Polska Sp. z o.o.,2014.
4. Analiza programu inwestycyjnego w zlewni Raby, opracowanie w ramach Programu ochrony
przed powodzią w dorzeczu Górnej Wisły, MGGP, 2014.
5. Analiza programu inwestycyjnego w zlewni Skawy, opracowanie w ramach Programu ochrony
6. Analiza programu inwestycyjnego w zlewni Soły, opracowanie w ramach Programu ochrony
7. Analiza programu inwestycyjnego w zlewni Sanu wraz ze zlewnią Wisłoka, opracowanie
w ramach Programu ochrony przed powodzią w dorzeczu Górnej Wisły, KV Projekty
Inżynieryjne i Architektoniczne Sp. z o.o., 2012.
8. Analiza programu inwestycyjnego w zlewni Wisłoki, opracowanie w ramach Programu ochrony
przed powodzią w dorzeczu Górnej Wisły, MGGP SA., 2013.
9. Analiza rozkładu przestrzennego zagrożenia i ryzyka powodziowego oraz strat [w:]
Opracowanie planów zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy i regionów
wodnych, IMGW-PiB, 2014.
10. Analiza uszkodzeń wałów przeciwpowodziowych w okresie letnich wezbrań 2010 roku.
Kledyński Z., Lejman W., Mioduszewski W. 2012. Wiadomości Melioracyjne i Łąkarskie. Nr2,
64-69.
11. Analiza wpływu zmian klimatu na zagrożenie powodziowe na przykładzie zlewni Nysy
Kłodzkiej [w:] Plany zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy i regionów
wodnych, IMGW-PIB, 2015.
12. Identyfikacja podstawowych działań rewitalizacyjnych w dolinie górnej Wisły wraz oceną
wpływu wybranych rozwiązań na maksymalne przepływy i rzędne zwierciadła wody na
przykładzie powodzi z maja 2010 roku. Fundacja Dzika Polska na zlecenie Towarzystwa na
rzecz Ziemi. Projekt współfinansowany przez Szwajcarię w ramach szwajcarskiego programu
współpracy z nowymi krajami członkowskimi Unii Europejskiej
13. Dorzecze Górnej Wisły, „red” I. Dynowska, M. Maciejewskiego, PWN Warszawa, 1991.
14. Gospodarka wodna, Mikulski Z., Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1998.
15. Historia doliny Wisły od końca zlodowacenia do dziś, L. Starkel, IGiPZ PAN, Warszawa, 2001.
16. Historia powodzi w Krakowie [pobrano z:] http://oki.krakow.rzgw.gov.pl
17. Klęski żywiołowe a bezpieczeństwo wewnętrzne kraju, Lorenc H., (red.), IMGW-PIB,
Warszawa 2012.
18. Koncepcja odwodnienia i poprawy bezpieczeństwa powodziowego miasta Krakowa, MGGP
S.A., Kraków 2011.
19. Koncepcja zabezpieczenia p. powodziowego rzeki Opatówki o dł. 52,1km wraz z dopływami.
ARCADIS 2015.
232
20. Opracowanie optymalnej metody zarządzania ryzykiem powodziowym w dolinie rzeki
Skawinki oraz Opracowanie uzupełniające scenariusze uwzględniające wykonanie obwałowań
dla opracowania optymalnej metody zarządzania ryzykiem powodziowym w dolinie rzeki
Skawinki, ADEKO 2015.
21. Ocena stanu zabezpieczenia przeciwpowodziowego miasta Krakowa – stan na kwiecień
2014 r., Powiatowy Zespół Zarządzania Kryzysowego w Krakowie, Urząd Miasta Krakowa,
Kraków 2014.
22. Określenie warunków przejścia wielkich wód w rzekach Regionu Wodnego Wisły Środkowej
z uwzględnieniem wielkości przepływów charakterystycznych w profilu Zawichost,
J. Niedbała, M. Ceran, M. Dominikowski, Warszawa 2012.
23. Plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Wisły (M. P. Nr 49 poz. 549) – 22 luty
2011.
24. Plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Wisły, KZGW, Warszawa 2011.
25. Powodzie błyskawiczne (flash floods) – przyczyny i przebieg, Pociask-Karteczka J.,
Żychowski J., Ciupa T., Suligowski R. (red.), Woda w mieście, Monografie Komisji
Hydrologicznej PTG – tom 2, UJK Kielce. 2014.
26. Przygotowane warianty planistyczne (WBS 1.5.4.1).
27. Raport wskazujący instrumenty wspierające zarządzanie ryzykiem powodziowym (WBS
1.4.3.1).
28. Raport z uzasadnieniem celów schematem możliwości ich osiągnięcia zestawieniem
wszystkich wyselekcjonowanych działań oraz zestawieniem działań z nadanymi im
priorytetami
pierwsza selekcja działań (Karty regionów wodnych oraz karty zlewni
planistycznych WBS 1.3.3.2).
29. Raport z przeprowadzonych analiz i diagnozy problemów (WBS 1.2.5.2)
30. Prasa regionalna o zdarzeniach powodziowych na Ziemi Wadowickiej w latach 1945-1972,
Witkowski K., Wysmołek G., Wadoviana Przegląd Historyczno-Kulturalny 17, 2014.
31. Problemy w określaniu zagrożenia powodziowego i oceny ryzyka powodziowego na terenach
górskich, Biedroń I., Walczykiewicz T., Czasopismo Techniczne 10, 2009.
32. Program małej retencji dla Województwa Świętokrzyskiego, ŚZMiUW, 2006.
33. Program Małej Retencji Województwa Małopolskiego, Uchwała nr XXV/344/04, Kraków
25.10.2004.
34. Program ochrony przed powodzią w dorzeczu górnej Wisły, 2011.
35. Program poprawy bezpieczeństwa powodziowego w dolinie potoku Drwinka. BCE 2014.
36. Projekt Analizy programu inwestycyjnego w zlewni Skawy. Etap IB- zestawienie działań
technicznych wg istniejących programów, MGGP S.A., 2014.
37. Projekt Analizy programu inwestycyjnego w zlewni Soły, opracowanie w ramach Programu
ochrony przed powodzią w dorzeczu Górnej Wisły, MGGP, 2014.
38. Projekt korytarzy ekologicznych łączących Europejską sieć Natura 2000 w Polsce, W.
Jędrzejewski, S. Nowak, K. Stachura, M. Skierczyński, R.W. Mysłajek, K. Niedziałkowski,
B. Jędrzejewska, J.M. Wójcik, H. Zalewska, M. Pilot, 2005.
39. Projekt MasterPlanu dla obszaru dorzecza Wisły, KZGW 2014.
40. Reżim hydrologiczny rzek karpackich w Polsce, Chełmicki W., Skąpski R., Soja R., Folia
Geographica, Series Geographica-Psyhica 29-30, 1998-1999.
41. Studium Gospodarki Wodnej Kaskady Dunajca nr projektu 01442/V/6, Dokument archiwalny
Zarządu Zlewni RZGW Kraków.
233
42. Udrożnienie koryta rzeki Łagowica w celu bezpiecznego przepuszczenia wód powodziowych,
woj. świętokrzyskie” wraz z uzyskaniem ostatecznej decyzji o pozwoleniu na realizację
inwestycji. OZE Kielce 2014.
43. Vademecum ochrony przeciwpowodziowej, S. Bednarczyk, T. Jarzębińska, S. Mackiewicz,
E. Wołoszyn, Gdańsk, 2006.
44. Wielowariantowy program inwestycyjny wraz z opracowaniem strategicznej oceny
oddziaływania na środowisko dla cieków Aglomeracji Krakowskiej z wyłączeniem rzeki Wisły.
MGGP, 2015.
45. Wielowariantowy program inwestycyjny wraz z opracowaniem strategicznej
oddziaływania na środowisko dla zlewni rzeki Szreniawa. ADEKO 2015.
oceny
46. Wpływ wielonurtowej Skawy na działalność człowieka w dnie doliny, Witkowski K., Wysmołek
G., Wadoviana Przegląd Historyczno-Kulturalny 16, 2013.
47. Wpływ zmian klimatu na środowisko, gospodarkę i społeczeństwo, Zadanie 9:
Perspektywiczne zagospodarowanie dorzecza Wisły wraz z systemem ocen wpływu inwestycji
hydrotechnicznych na środowisko, IMGW-PIB 2010.
48. Zabezpieczenie przeciwpowodziowe w dolinie potoku Wątok w gm. Miasto Tarnów oraz
Skrzyszów i Ryglice pow. Tarnowski, SWECO 2015.
49. http://geoportal.kzgw.gov.pl/gptkzgw/catalog/main/home.page.
50. http://geoserwis.gdos.gov.pl/mapy/.
51. https://www.geologia.edu.pl.
234

Plany zarządzania ryzykiem powodziowym dla

Transkrypt

Podobne dokumenty

Co to jest powódź?

Pobierz prezentację