przechód - Sklep TPN

TATRY
TPN
przechód
wyżni apostolski
fot. marek grocholski
Pierwszy listopada, trawy już są żółtoszare, borówki pomarszczone, miękkie.
Szybko zdobywamy wysokość, to znaczy oni, młodzi – szybko, ja wolniej. Rozległe zbocze
u stóp Żabiej Czuby. Wracam tu jak do domu. Kosówki przybyło, ścieżka zarosła.
Chodziliśmy na pewno w poprzek Apostołów. Czy tędy? Nie pamiętam. W konfrontacji
z materią pamięć się odblokowuje, ale jakoś fragmentarycznie. Duży mokry kamień wrośnięty
lewym bokiem w kosówkowe zbocze, mały prożek w żlebie, układ
stopni na ukośnej skalnej płycie. Jak migawki filmowe z przeszłości.
Jedna przełączka, druga. Dalszego ciągu perci nie widać. Wdrapujemy
się na duży głaz nad trawiastym siodełkiem. Przestrzeń w formie
namacalnej, dużo powietrza między Żabiem a Mięguszami.
Cisza. Paweł wyciąga termos, mówi, że tylko jesienią zdarza się
taki spokój w górach. Przyjemny stan równowagi, spokój
na zewnątrz i wewnątrz. Herbata z cytryną dobrze smakuje.
Trawersujemy dalej, kierując się lekko w górę. Jeszcze jedno skalne
żebro i jesteśmy w Owczym Żlebie. Na przełęczy dopada nas wiatr.
Przez grań Mięguszowieckich Szczytów przewalają się czarne chmury.
Zaglądamy w stronę Żabich Stawów. Młynarz bardzo wyraźny na tle
nieba poznaczonego szalonymi cirrusami. Jesienny dzień jest krótki,
nadchodzi zmrok. Zbiegamy ścieżką w stronę Czarnego Stawu.
Po powrocie do schroniska sprawdzam nazwy w przewodniku.
Najpierw był Wyżni Apostolski Przechód, a potem Wyżni Diabli
Przechód, i jeszcze czytam klasyczny komentarz Cywińskiego: „Tak
Apostołów, jak i Diabłów jest siedem. Równowaga obu sił zachowana”.
Siedzimy w ulubionej dyżurce Włodka, na zewnątrz zimno i ciemno,
wiatr napiera na okno. Dogadzamy sobie: czekolada na gorąco z bitą
śmietaną. Gadamy o wszystkim, ale ktoś zaczyna o Cywińskim:
– On tu gdzieś jest niedaleko, przecież...
Talerze poskładane na suszarce z hałasem sypią się na podłogę.
Wyjaśnienie racjonalne: poskładane były niedbale, a drewniane schronisko w czasie halnego
rusza się, pracuje, więc naczynia pospadały. A poza tym niech każdy myśli, co chce.
Wspominamy w tym numerze Władysława Cywińskiego. Jego śmierć była dla nas bardzo
przykrym zaskoczeniem. Wspominamy też cały legion ludzi, dawno nieżyjących, o nazwiskach
trudnych do wymówienia. Tematem numeru są dzieje Węgierskiego Towarzystwa Karpackiego.
TATRY TPN jesień 2013
3
TATRY
TPN
TATRY
TPN Nr 4 (46)
Cena 12 zł (w tym 5% VAT) www.tatry.tpn.pl
jesień 2013
ISSN 0867-4531 INDEX 378852
Tatry
Pismo adresowane
do miłośników Tatr
i ich przyrody
Projekt graficzny
lookStudio
tel. 607 781 704
www.lookstudio.pl
Druk
Zakłady Graficzne TAURUS,
Stanisław Roszkowski, Sp. z o.o.
Rada redakcyjna
dr Paweł Skawiński
prof. Stefan Skiba
Wiesław A. Wójcik
Redagują
Marek Grocholski (red. nacz.)
Zbigniew Ładygin
Paulina Kołodziejska
Stała współpraca
Barbara Chovancová
Korekta
Paulina Kołodziejska
Kolportaż, prenumerata,
numery archiwalne
Wojciech Wilczek
e-mail: [email protected]
tel. +48 18 20 23 245
Adres redakcji
Kuźnice 1
34-500 Zakopane
e-mail: [email protected]
tel. +48 18 20 23 240
+48 18 20 23 242
Redakcja zastrzega sobie prawo
skracania i redagowania tekstów
oraz nadawania tytułów.
Poglądy autorów nie zawsze
pokrywają się z przekonaniami
redakcji i oficjalnym
stanowiskiem wydawcy.
Materiałów niezamówionych
nie zwracamy.
Nakład 6000 egz.
Numer zamknięto
???? listopada 2013 r.
PL ISSN 0867-4531
Nr indeksu 378852
fot. krzysztof wojnarowski
Wydawca
Tatrzański Park Narodowy
Zespół Wydawnictw
pod kierunkiem
Zbigniewa Ładygina
W numerze:
Rozmaitości 6–30
Rekord nie padnie (6) • Nauka na szlaku (6) • Porządki pod ziemią (6) • Runęły Dudowe Turnie (7)
• Kronika Straży Parku (7) • Monitoring ruchu turystycznego (8) • „Drzewo” w Budapeszcie (10) • Dla
kultury ludowej (10) • A wcora z wiecora (10) • O koniach z Morskiego Oka (11) • Od Mięguszy do wioski
festiwalowej (12) • Nie ma takich wierzchołków, które nie mogą być zdobyte (13) • Magia nart (14) • Zmiany w PTTK (14) • Ślicznotki na śniegu (15) • Projekt „Stanisławski” (15) • Testament Cywińskiego (16) •
Odszedł pięciostawiański gazda (16) • „Taternik” 3/2013 (17) • „Ujec” (18) • Wspomnienia o nieobecnych
(20) • Pełnoletni Lądek (22) • Raptularz przewodnicki (23) • Bobcia prowadzi stado (24) • Spotkania przy
szałasach (27) • Komunikacyjna pustynia na polsko-słowackim pograniczu (28)
Z drugiej strony Tatr 31–33
Chronologia tatrzańskich osad – Mikuláš Argalács (31) • Od kuli okupanta (31) • Łańcuchy na Łom­nicy (32) • Ferrata, której nie ma – Mikuláš Argalács (32) • Kronika (33)
TATERNICTWO 34–39
Co się robi w Tatrach – z Adamem Śmiałkowskim rozmawia Agnieszka Szymaszek (34) • Między niebem
a piekłem – Adam Śmiałkowski (36)
Wypadki górskie 40–43
Wakacyjne zagęszczenie wypadków – Adam Marasek (40) • Tragiczny koniec lata – Marek Grocholski (42)
Przyroda 44–69
Sto lat obserwacji pogody – Tomasz Nodzyński (44) • Wymarzona pogoda – Anna Fiema (48) • Nowe
maksima wysokościowe – Magdalena i Tomasz Zwijacz-Kozica (50) • Płomykówka galaretowata – Tadeusz
Zwijacz (51) • Żółte obuwiki – Marcin Matysek (52) • Roślina archanioła, czyli polski żeń-szeń – Dominika
Kustosz (54) • Nowa hybryda w Tatrach – Tomasz Zwijacz-Kozica, Filip Zięba (56) • Jerzyk, a nie jeżyk –
Marcin Matysek (60) • Hajstra, czyli czarny bocian – Bożena Wajda (62) • Żołna w Dolinie Roztoki – Jakub
Sokołowski (63) • Świstaki znad Zbójnickich Stawów mają swojego kronikarza – Radovan Václav (64) • Wilk
i jego ofiary – Wojciech Gąsienica-Byrcyn (66) • Pokłonnik w Tatrach – Jarosław Wenta (68)
TATRY TPN jesień 2013
??????????
TEMAT NUMERU
Góry jednoczą 70–87
140-lecie utworzenia Węgierskiego Towarzystwa Karpackiego – Marek Grocholski (72) • Dziewiąty na
świecie klub górski – Ján Gašpar (73) • 150 lat CAI – z Umbertem Martinim rozmawia Luca Calzolari (86)
Inne góry 88–91
ROZMOWY 92–97
Druga strona okładki
Limba (Pinus cembra)
fot. Zbigniew Ładygin
Kryptonim „Kwiczoł” – Michał Kowalski (88)
Trzecia strona okładki
Koń z siodłem używanym
na wycieczki w Tatry, ok. 1895 r.
fot. Walery Eljasz-Radzikowski
ze zbiorów Muzeum Tatrzańskiego,
repr. z negatywu szklanego
Zbigniew Ładygin
Misiołak na Rynku w Krakowie – z Wojciechem Kuczokiem rozmawia Bartek Dobroch (92)
FOTOGRAFIA 98–99
Jesień – Yaro M. Kupčo (98)
Historia 100–123
Z Zamoyskimi wędrówka przez wieki (cz. 2) – Wojciech Wilczek (100) • Trzy dni w Tatrach Polskich:
Zakopane w 1923 r. – Charles Robequain (106) • Przerwany lot Gwiazdy Polski – Michał Kowalski (108) •
Polica 1969 – Katarzyna Ceklarz (114) • Wielcy zapomniani lekarze. Edwin Roman Paryski (1907–1982)
– Józef Janczy (120)
MALARSTWO 124–125
Widok na Tatry, jesień – Anna Król (124)
Lektury 126–130
131–134
Kopiąc w Tatrach – Kuba Szpilka (131) • Pocztówka znad krawędzi. Marinera z przestrzenią – Izabela
Gronowska-Babicz (132) • Czekając na zimę. Góry nasze cesarsko-królewskie – Zbigniew Ładygin (134)
SÚHRN V SLOVENSKOM JAZYKU Czwarta strona okładki
fot. Edward Lichota
Nasze strony internetowe
www.tpn.pl
www.tatry.tpn.pl
Informacja Turystyczna TPN
(+48) 18 20 23 300
e-mail: [email protected]
Czterdzieści numerów i nie tylko... – Zbigniew Ładygin (126) • Metafizyczne eksplozje, czyli lektury na
jesienne wieczory – Beata Słama (128) • Na lubowelskim zamku – Wojciech Wilczek (130) • Doktor Téry
– Marek Grocholski (130)
Moim zdaniem Pierwsza strona okładki
Solniskowy Ogród,
w wodzie odbija się Szatan
fot. Edward Lichota
Warunki prenumeraty
Cena czterech kolejnych numerów:
w kraju 40 zł
za granicą 20 euro
Wpłata na konto
Tatrzańskiego Parku Narodowego
34-500 Zakopane
Kuźnice 1
Numer konta
PL 09 1130 1150 0012 1252 0720 0013
kod SWIFT: GOSKPLPW
i–VIIi
5