adwentyści a ekumenizm - Instytut Badań Biblijnych

http://smoktadeusz.republika.pl/teologia.html
ADWENTYŚCI A EKUMENIZM
1. Podstawa doktrynalna
Doktrynalne uwarunkowanie stosunku Adwentystów Dnia Siódmego do kwestii
ekumenizmu wynika ze swoistej interpretacji proroctwa z trzynastego rozdziału Apokalipsy.
W rozdziale trzynastym św. Jan opisuje inną Bestię, która ma rogi podobne do rogów
Baranka (Ap 13, 11). Wykonuje ona władzę pierwszej Bestii (papiestwo) i sprawia, że ludzie
oddają jej cześć. Namawia też mieszkańców ziemi, aby uczynili obraz pierwszej Bestii. Ową
Bestią z rogami Baranka są według adwentystów Stany Zjednoczone Ameryki, które jak mówi
proroctwo, ustanowią takie przepisy prawne, że przestrzeganie ich będzie równoznaczne z
oddawaniem czci papiestwu1.
Kościoły protestanckie Ameryki będą chciały się zjednoczyć na bazie wspólnych nauk,
aby wywrzeć wpływ na władzę polityczną. Rząd federalny miałby wprowadzić w życie
postanowienia religijne i czuwać nad ich przestrzeganiem. Wtedy protestancka Ameryka
uformuje obraz rzymskiego systemu2, a więc obraz Bestii. Władza państwowa stanie się de
facto władzą religijną. Podobnie jak papież w Państwie Kościelnym. „Obraz Bestii” to zatem
symbol odstępczego protestantyzmu, który wszedł w porozumienie z władzą państwową3.
Bestia z rogami Baranka namówi mieszkańców ziemi, by postawili posąg zwierzęciu, a
potem rozkaże wszystkim, małym i wielkim, bogatym i ubogim, wolnym i niewolnikom, aby
przyjęli znamię zwierzęcia4. „Znamieniem bestii” jest według Adwentystów święcenie
niedzieli, którą Rzym uważa za szczególny znak swej władzy. To papiestwo zmieniło
przykazania Boże. Drugie przykazanie, zabraniające oddawania czci obrazom, zostało
wykreślone z Dekalogu, zaś w czwartym zmieniono nakaz święcenia soboty na święcenie
niedzieli – pierwszego zamiast siódmego dnia tygodnia. Ludzie odrzucając znak ustanowiony
przez Boga – sobotę, a przyjmując znak ustanowiony przez Rzym – niedzielę, przyjmują tym
samym „znamię bestii” 5.
Utworzenie jednej owczarni przez połączenie kościołów chrześcijańskich, czyli jak
uważają adwentyści - ruch ekumeniczny, to nie wypełnienie słów Ewangelii Jana6, ale
początek wypełniania się proroctwa Apokalipsy. Ekumenizm jest zatem znakiem oddawania
czci Bestii – papiestwu, a więc szatanowi.
Ponadto Zachariasz Łyko podaje w swojej publikacji, że Ekumenizm jest znakiem końca
czasów. Biblia podaj następujące znaki jako zjawiska mające świadczyć o zbliżającym się
adwencie: głoszenie Ewangelii, dzięki czemu jej światło zajaśnieje we wszystkich krajach
wszędzie będzie słyszany głos misjonarzy Chrystusowych, rozwój umiejętności,
ogólnoświatowy kryzys moralny, niepokój polityczny, natężenie klęsk żywiołowych, ruch na
rzecz pokoju i bezpieczeństwa, walka między kapitałem a pracą, kryzys wiary i wzrost
indyferentyzmu religijnego, wysiłki zmierzające do zjednoczenia Kościołów (podkr. Autora
pracy)7.
http://smoktadeusz.republika.pl/teologia.html
2. Stosunek do ekumenizmu do roku 1964
Odwołując się do przedstawionej powyżej podstawy doktrynalnej, adwentyści w różny
sposób wypowiadali się negatywnie na temat ekumenizmu.
Ruch ten, według nich, dąży do tego, by przez połączenie się różnych kościołów
stworzyć jedną owczarnię pod kierownictwem papieża8. Jest to oczywisty błąd w rozumieniu
idei ekumenicznej. Protestanci, którzy pierwsi utworzyli Światową Radę Kościołów nie mieli i
nie mają zamiaru podporządkowywać się papieżowi, odstrasza ich od tego m. in. dogmat o
nieomylności papieża. Rzecz jasna dążenie do stworzenia takiego obozu pod wspólnym
znakiem – niedzieli, godzi w prawdziwą owczarnię Chrystusową, czyli Kościół Adwentystów
Dnia Siódmego9.
Adwentyści nie należą do Rady Ekumenicznej, ani do Światowej Rady Kościołów.
Tłumaczą to faktem, iż ŚRK reprezentuje tylko jeden kierunek ekumeniczny. Kościołowi
Adwentystycznemu bardziej odpowiada ekumenizm chrystocentryczny, tj. koncentrujący się na
Chrystusie, i ekumenizm praktyczny, w miłości i współpracy na rzecz głoszenia Ewangelii i
służby dla dobra człowieka w imię miłości Boga i człowieka.10 Poza tym, do Światowej Rady
Kościołów nie należy także Kościół Rzymskokatolicki i nikt z tego powodu nie robi alarmu11.
Zauważmy, że ŚRK proponuje ekumenizm właśnie chrystocentryczny, ponieważ Chrystus stoi
zawsze w centrum podejmowanych działał i tylko ten kościół może do niej należeć, który
uznaje Jezusa Chrystusa za Boga, Pana i Zbawiciela. Również nie obcy jest jej ekumenizm
praktyczny, czemu ma przecież służyć Komisja Życie i Działanie12.
KADS ostrzega przed należeniem do Rady Ekumenicznej gdyż wcześniej, czy później
koniec będzie taki: katolicy wchłoną protestantów13. Rada Ekumeniczna, jak pisze Stanisław
Dąbrowski, nie jest to ośrodek prowadzący ludzi do zbawienia, a wręcz przeciwnie prowadzi
ludzkość w większy chaos i zamieszanie14. W innej publikacji udowadnia natomiast, iż w
świetle Pisma Świętego cały ruch ekumeniczny nie prowadzi chrześcijaństwa do zbawienia, ale
w odwrotnym kierunku – do przepaści15. Tak więc ruch ekumeniczny prowadzi nas do
potępienia.
Ekumenizm jest również według adwentystów czymś niepotrzebnym: ruch ekumeniczny
dążący do zjednoczenia chrześcijaństwa jest zbędny i niepotrzebny. Najważniejsze jest
duchowe zjednoczenie z Bogiem16. Jego [ekumenizmu] działalność (...) jest raczej znikoma17.
Warto w tym miejscu postawić adwentystom dwa pytania. Po pierwsze, skoro idee
ruchu ekumenicznego są niepotrzebne i zbędne, to dlaczego nie można było porozumieć się
wcześniej? Jeśli jest zbędny, to nie powinni się nim w ogóle zajmować. A jeśli nie jest
niepotrzebny, to dlaczego piszą inaczej?
Po drugie, dlaczego adwentyści śledzą uważnie jego rozwój? Przecież członkowie
KADS uczestniczą jako obserwatorzy w zebraniach Rady Ekumenicznej i na bieżąco
przyglądają się ruchowi ekumenicznemu. Świadczy o tym chociażby jeden z numerów
miesięcznika Znaki Czasu, który w całości był poświęcony IV Zgromadzeniu ŚRK.
http://smoktadeusz.republika.pl/teologia.html
Z innych wypowiedzi można wnioskować, że sama Światowa Rada Ekumeniczna nie
jest zła, zły jest tylko dialog prowadzony z Kościołem Katolickim i kompromisy z nim
zawierane18. Nie można oczywiście zapominać, że Kościół Katolicki to apokaliptyczna bestia.
3. Stosunek do ekumenizmu od roku 1964
Według jednego z członków KADS przełomowym okresem dla stosunków
ekumenicznych była połowa lat siedemdziesiątych XX wieku19.
Jednakże najwcześniejsza wzmianka o przynależności Kościoła Adwentystów Dnia
Siódmego w Polsce do „społeczności ekumenicznej" pochodzi z roku 1964: w dniach 28 VI - 3
VII 1964 r. odbyło się w Pradze II Ogólno chrześcijańskie Zgromadzenie Pokojowe [....]
Przedstawiciele Kościołów nierzymskokatolickich z Polski, którzy uczestniczyli z
Zgromadzeniu Praskim w dniu 16 IX br. złożyli w sali Filharmonii narodowej w Warszawie
sprawozdanie z wyników obrad praskich. Na zaproszenie Polskiej Rady Ekumenicznej wziął
udział na wyżej wymienionym spotkaniu sprawozdawczym kilkudziesięcioosobowy chór
Kościoła Adwentystów DS. Wśród wielu dokumentów odczytanych na spotkaniu warszawskim
było odczytane "Orędzie do Kościołów i chrześcijan"20. W tym samym roku Rada Kościoła
ADS podjęła uchwałę o przystąpieniu do Oddziału Chrześcijańskiej Konferencji Pokojowej
przy Polskiej Radzie Ekumenicznej powierzając reprezentowanie w/w przez St. Dąbrowskiego
i Z. Łykę21.
W 1976r. Zachariasz Łyko odwiedził Bułgarie (Sofię), gdzie uczestniczył w dniach 1620 czerwca w obradach ChKP22. W tym samym roku również w Indiach brał udział w
obradach ChKP23. Pastor Stanisław Dąbrowski w jednej ze swoich książek pisze, że Kościół
ADS jest członkiem Polskiego Oddziału Chrześcijańskiej Konferencji Pokojowej24.
Przywołajmy tu słowa ks. Karola Totha, sekretarza generalnego ChKP: Chrześcijańska
Konferencja Pokojowa jest ruchem ekumenicznym25. Polski Oddział ChKP jest organem
Polskiej Rady Ekumenicznej26. Ponadto w korespondencji z autorem niniejszej pracy
przedstawiciel PRE wyraźnie oświadczył, że ChKP była organizacją ekumeniczną.
Wydaje się jednak, choć autor pracy nie odnalazł zadowalających argumentów
potwierdzających, że przynależność do ChKP była niejako powinnością każdego
Kościoła chrześcijańskiego działającego w tzw. Bloku wschodnim. Przesłanką do takiego
wniosku może być informacja z 1990 r. o zaproszeniu do członkostwa przedstawicieli z
państw zachodnich27.
Od 1957 roku organizowana jest coroczna Konferencja Sekretarzy Światowych
Wspólnot Chrześcijańskich (ŚWCh). W jej obradach uczestniczy Generalna Konferencja ADS.
Oba rodzaje dążeń (Światowa Rada Kościołów i ŚWCh) do jedności były formami
przejawiania się jednego i tego samego ruchu ekumenicznego28. Tutaj jak można się domyślać
nie było nacisków ze strony żadnego państwa i przystąpienie do ŚWCh było dobrowolne. Jak
zatem pogodzić ten krok z wypowiedziami antyekumenicznymi, które cytowane były w
poprzednim podrozdziale? Adwentyści zapewne odpowiedzą, że ŚWCh nie jest organizacją
ekumeniczną.
http://smoktadeusz.republika.pl/teologia.html
Od połowy lat osiemdziesiątych XX wieku pojawia się coraz więcej przedsięwzięć
ekumenicznych, które organizuje, lub w których bierze udział KADS.
Od 1984 roku trwa dialog z Kościołem Katolickim, o którym adwentyści wyrażają się
pozytywnie i mają nadzieję, że dialog ten będzie kontynuowany29. 16 lutego 1989 roku
utworzono Radę Kościołów Estonii. W jej skład weszły: Estoński Kościół Ewangelicki,
Rosyjski Kościół Prawosławny, Kościół Metodystyczny, Kościół Ewangelicki Chrześcijan
Baptystów i Kościół Adwentystów Dnia Siódmego30.
W dniach 14-15 października 1988 r. w Podkowie Leśnej adwentyści zorganizowali
ekumeniczne forum laikatu dotyczące roli świeckiego w działaniach ekumenicznych. Wśród
gości obecni są przedstawiciele PRE i Kościoła Katolickiego31. 9 stycznia 1994 roku odbyło
się nabożeństwo ekumeniczne w zborze KADS w Warszawie32. Od tegoż roku nabożeństwa
takie odbywają się zawsze w pierwszą niedzielę stycznia i nawiązują do rozpoczętego Nowego
Roku33.
Od tego samego roku (1994) KADS rozpoczął dialog z Kościołem Luterańskim.
Pierwsze spotkanie przedstawicieli obydwu Kościołów miało na celu wzajemne
poinformowanie się o wyznawanych zasadach doktrynalnych. Dialog trwa nadal.
10 kwietnia1995 roku odbyło się spotkanie zwierzchników Kościołów zrzeszonych w
PRE, Kościoła Rzymsko-katolickiego, Zielonoświątkowców i KADS z Komitetem Krajowym
Towarzystwa Biblijnego w Warszawie. Wybrano Komitet Krajowy, który miał czuwać nad
organizacją Ekumenicznych Dni Biblijnych34. Odbyły się one w dniach 6-28 maja na terenie
Warszawy i centralnej Polski. W roku następnym (1996) KADS był odpowiedzialny za
przygotowanie kazań związanych z hasłem: „Wstanę i pójdę do Ojca Mego”35.
17 lutego 1997 roku zaprezentowano pierwszy ekumeniczny przekład Ewangelii
według św. Mateusza. W zespole tłumaczy byli obecni przedstawiciele KADS36.
10 maja 1997 roku z okazji Ekumenicznych Dni Biblijnych odbyło się nabożeństwo w
kościele ADS w Warszawie37.
W dniach 2-5 lutego 1998 przebywał w Polsce B. B. Beach– przewodniczący Komitetu
do spraw łączności z Kościołami chrześcijańskimi Generalnej Konferencji Kościoła
Adwentystów Dnia Siódmego38. Pastor Beach podczas wizyty nadmienił o podjęciu ostatnio
przez kierownictwo światowego adwentyzmu dialogu z Federacją Luterańską, Kościołem
Episkopalnym i Kościołem Prawosławnym39.
14-16 maja 1999 – III Ekumeniczne Dni Biblijne na Śląsku Cieszyńskim. Odbyły się
nabożeństwa w Bielsku Białej w kościele polsko katolickim i kaplicy ADS40.
Z okazji 15-lecia międzywyznaniowego dialogu katolicko adwentystycznego odbyło się
14 grudnia 1999 roku w sali prymasowskiej uroczyste spotkanie Rady Konferencji Episkopatu
do Spraw Ekumenizmu Kościoła Katolickiego i Zwierzchności Kościoła Adwentystów Dnia
Siódmego41.
W listopadzie 2000 roku obchodzono uroczyście 100 lecie KADS w Polsce.
Uroczystości odbyły się w Warszawie w użyczonym kościele ewangelicko-augsburskim. W
http://smoktadeusz.republika.pl/teologia.html
uroczystości wzięli udział przedstawiciele Episkopatu Polski i PRE. W grudniu
przedstawiciele kierownictwa KADS w Polsce złożyli kurtuazyjną wizytę bpowi T. Pikusowi i
abpowi J. Kowalczykowi, nuncjuszowi apostolskiemu42.
W kwietniu 2001 spotkali się przedstawiciele Światowego Aliansu Kościołów
Reformowanych i KADS na pierwszym posiedzeniu w ramach międzynarodowego dialogu
teologicznego między obu kościołami. Spotkanie odbyło się w Jogny sur Vevey w Szwajcarii.
Gospodarzem spotkania byli adwentyści43. W maju trwały Ekumeniczne Dni Biblijne z
udziałem przedstawicieli KADS44. 26 września 2001 roku zaprezentowano ekumeniczny
przekład Nowego Testamentu i Psalmów. W pracach, które trwały 6 lat uczestniczyli także
tłumacze z KADS45.
W wypowiedziach członków Kościoła również można zauważyć zmianę w stosunku do
ruchu ekumenicznego. W latach dziewięćdziesiątych XX wieku jeden z największych polskich
teologów adwentystycznych stwierdził, iż KADS stoi na stanowisku otwarcia i zbliżenia
międzywyznaniowego, a także utrzymuje przyjazne kontakty ze Światową Radą Kościołów,
Sekretariatem Stolicy Apostolskiej do Spraw Ekumenizmu, a w Polsce z Polską Radą
Ekumeniczną i Komisją Episkopatu do Spraw Ekumenizmu. Wspólnie z tymi wspólnotami
podejmuje różne działania w duchu miłości braterskiej46. Również zmienił się oficjalny
stosunek do dialogu międzywyznaniowego: Stosunek Kościoła Adwentystycznego do innych
Kościołów i wspólnot religijnych nacechowany jest życzliwością i otwarciem. Ponadto Kościół
posiadając chrześcijańskie dziedzictwo wiary, sięgające czasów apostolskich, z natury rzeczy
ma wiele zasad wspólnych z innymi Kościołami chrześcijańskimi. Sam będąc Kościołem
chrześcijańskim oraz cząstką całej rodziny chrześcijańskiej nie może odmawiać – i nie
odmawia – chrześcijaństwa innym Kościołom i wspólnotom chrześcijańskim47. Jest to znaczna
zmiana w porównaniu z wypowiedziami sprzed kilkunastu lat.
Nasuwa się w tym miejscu wniosek następujący: Adwentyści zapomnieli, co głosili odnośnie
ekumenizmu, albo uznali wyższość obu Bestii i chcą z nimi współdziałać, albo zrezygnowali
ze swej doktryny. Okazuje się, iż doktryna pozostała niezmieniona. Z tej dziwnej sytuacji
wybrnięto twierdząc, że w tych organizacjach są szczerze wierzący i trzeba z nimi rozmawiać i
dawać świadectwo prawdzie48.
Podobny argument przywołuje się, gdy pytamy adwentystów o ich obecność na
spotkaniach innych wyznań: Od czasu do czasu Kościół wysyła swoich obserwatorów na różne
zgromadzenia i zebrania innych wyznań. Status obserwatora umożliwia dostęp nie tylko do
poszczególnych osób, ale i do informacji. Daje możliwość przedstawienia oficjalnego
stanowiska adwentystycznego, a czasami także – skutecznego świadczenia49.
Jednakże pojawiają się głosy, które krytykują ekumenizm, choć już w inny sposób, niż
kilkanaście lat temu. Jeden z pisarzy adwentystycznych dowodzi w swym artykule, że ruch
ekumeniczny opiera się na „bylejakościach”: 1. Byle tylko trwał dialog, choć tak naprawdę
całość przypomina dyktando; 2. Byle nie dociekać. Od czego są specjaliści; 3. Byle tylko
wierzyć, czyli w praktyce można wierzyć byle jak; 4. Byle tylko pokój. Za wszelką cenę50.
Pokutuje w przytoczonej wypowiedzi fałszywe i doktrynalne rozumienie ekumenizmu. Dialog
prowadzony jest oczywiście pod dyktando Kościoła Katolickiego. A więc mimo oficjalnych
pozytywnych wypowiedzi, doktryna nie została naruszona. „Byle nie dociekać” – ekumenizm
według adwentystów nie stara się dojść do prawdy. Do czego więc w ruchu ekumenicznym
http://smoktadeusz.republika.pl/teologia.html
służą komisje teologiczne? „Można wierzyć byle jak” – każda strona dialogu ekumenicznego
wywodzi się z jakiejś własnej tradycji eklezjalnej i posiada kanony wiary, a więc nie wierzy
„byle jak”. Poza tym wspólny dla chrześcijan „Skład Apostolski” nie jest również byle jakim
wyznaniem wiary. „Byle tylko pokój” – zawsze pojawiają się problemy w czasie dialogu,
które jednak próbuje się rozwiązywać, a nie pomijać. Wiele jest takich faktów, z którymi
godzą się kościoły protestanckie, a nie godzi się Kościół Katolicki, np. święcenie kobiet.
Mówiąc o niewłączaniu się KADS w struktury ŚRK, adwentyści zasłaniają się
możliwością utraty tożsamości: (...) dostrzegamy niebezpieczeństwo zbliżenia się do tych
olbrzymich Kościołów, którego rezultatem byłaby utrata naszej tożsamości. (...) jesteśmy
bardzo ostrożni w tych kontaktach51 (ze ŚRK). Ponownie okazuje się, że Adwentyści
rozumieją ekumenizm jako połączenie się wszystkich kościołów w jedną strukturę.
Wydawać by się mogło, że w świetle przytoczonych wypowiedzi sprawa jest jasna:
adwentyści nie należą do ruchu ekumenicznego. Jednakże fakty i działalność KADS mówią
coś zupełnie innego.
Mimo tych faktów, na stronie listy dyskusyjnej Polscy Adwentyści ukazała się
wypowiedź Sekretarza Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego w Polsce zawarta w liście
wysłanym na dnia 08 kwietnia 2002 roku, w której czytamy: Naprawdę nie wiem już, co robić,
jak udowadniać, że jest inaczej. Zarzuty o przynależność KADS do tzw. ekumenii przypominają
uparte zarzuty skrajnej prawicy wobec niektórych polityków o ukrywanie ich żydowskiego
pochodzenia (widoczne choćby na jednym z niedawnych posiedzeń naszego Sejmu. Wydaje się,
że jedno, co by ich mogło przekonać, to publiczne zdjęcie spodni przez oskarżonego!!! Ale i
tego nie jestem pewien52.
Najlepszym komentarzem do poruszanej kwestii są słowa jednego z członków KADS:
zamiast powiedzieć jasno i wyraźnie: ekumenizm nas interesuje i uważamy to za dobrą rzecz,
zaprzecza się temu wszelkimi możliwymi sposobami (patrz powyższa wypowiedź Sekretarza
KADS), a swoje się robi. Dla przykładu Kościół Baptystyczny, czy też Kościół Metodystyczny
należą do ekumenii i nikt włącznie ze mną nie ma do nich o to pretensji. To jest ich wybór i
niech tak robią, skoro uważają to za dobrą rzecz. Uważam, że taka postawa jest w porządku. I
takiej jednoznacznej postawy życzę KADS53.
***
Patrząc na ruch ekumeniczny oczami adwentysty trzeba stwierdzić, że stosunek KADS
do tego problemu jest całkowicie niejasny, wręcz sprzeczny. Uzasadnienie doktrynalne
przytoczone w pierwszej części tego rozdziału ukazuje ekumenizm jako znak czasu, którego
twórcą jest diabeł. Konsekwentnie za tym idą stwierdzenia Ellen White i innych adwentystów
w ich publikacjach. Do połowy lat osiemdziesiątych XX wieku idą one w jednym,
negatywnym duchu. Później następuje zmiana w mówieniu i pisaniu o ekumenii. Do ruchu
ekumenicznego adwentyści zaczynają odnosić się życzliwie, nie zmieniając jednak swej
doktryny. Zmiana jest zatem powierzchowna. Ale okazuje się, że mimo wyznawanych zasad
http://smoktadeusz.republika.pl/teologia.html
wiary Adwentyści Dnia Adwentyści Dnia zani organizacyjnie z ruchem ekumenicznym. ChKP
była, a ŚWCh jest organizacją ekumeniczną. Niezrozumiałe są w tym kontekście dwie
sprzeczne wypowiedzi S. Dąbrowskiego. Albo jest to wyraz schizofrenii duchowej, albo
wyznawane zasady wiary są niewygodne. Lepiej więc je ominąć, by nie oddalić się od
światowych działań ekumenicznych, z których mogą wyniknąć jakieś korzyści. W razie
zbytniego oddalenia adwentyści nie mogliby z nich skorzystać. Są to jednak czysto teoretyczne
spekulacje, nie ma bowiem jednej odpowiedzi wobec tak dwuznacznego stosunku
adwentystów do ekumenii.
1 Por. E. G. White, Wielki Bój ... dz. cyt., s. 304.
2 b. a., Co kryje się za nowym porządkiem świata?, s. 41.
3 Por. E. G. White, Wielki Bój ... dz. cyt., s. 307.
4 Por. Tamże, s. 400-401; Ap 13,11-16.
5 Por. E. G. White, Wielki Bój ... dz. cyt., s. 307.
6 Por. J 17, 11-22.
7 Z. Łyko, Adwentyzm ... dz. cyt., s. 158-159.
8 K. Tomczyk, dz. cyt., w: ZC 38 (1960), nr 5 (90), s. 11.
9 Por. tamże.
10 T. Adwentowicz, Słowo do katolików, Warszawa 1973, s. 62.
Tenże, Co nas łączy, co nas dzieli? Warszawa 1986, s. 64.
11 Tamże.
12 Por. Z. Kijas, Ekumenizm skrypt, Kraków 1999, s. 10.
13 S. Dąbrowski, Protestancka Ameryka kłania się Watykanowi, w: ZC 38 (1960), nr 7(92), s. 14;
Adwentyści jakby podświadomie bali się Kościoła Katolickiego, skoro z góry zakładają, że cel ruchu
ekumenicznego jest taki a nie inny. Niestety to założenie wynika z ich doktryny.
14 Tenże, Rozwój światowego ruchu ekumenicznego, w: ZC 38(1960), nr 11(96), s. 16.
15 Tenże, Kruchy most nad przepaścią, w: ZC 39 (1961), nr 4 (101), s. 12.
16 b.a., Zagadnienie jedności, w: ZC 38 (1960), nr 9(94), s. 12-13.
17 S. Dąbrowski, Trzeci światowy kongres ekumeniczny, w: ZC 40 (1962), nr 3 (112), s. 8.
18 Tamże, s. 9; Tenże, Katolicka „nieomylność” ... dz. cyt., s. 10.
19 Informacja pochodzi z prywatnej korespondencji autora pracy.
http://smoktadeusz.republika.pl/teologia.html
20 Por. II Ogólno chrześcijańskie Zgromadzenie Pokojowe w Pradze, w: ZC 42(1964), nr 11(144) s.
13:
21 Por. http://tylkobiblia.dekalog.pl
22 Znaki Czasu, 53 (1976), nr 9 (285), s. 10.
23 Znaki Czasu, 53 (1976), nr 12 (288), s. 13.
24 S. Dąbrowski, Adwentyzm w akcji, Warszawa 1976, s. 135-136.
25 Por. Kalendarz Katolicki, Warszawa 1977, s. 190.
26 W. Benedyktowicz, J. Chodak, Kościoły chrześcijańskie w walce o pokój, Warszawa 1967, s.77.
27 Por.: Spotkanie robocze ChKP, w: SDE 6(1990) nr 1(27), s. 45.
28 K. Karski, Światowe Wspólnoty Chrześcijańskie, w: SDE 5 (1989) nr 1 (25), s. 40-47.
29 List Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego do bp. Alfonsa Nosola, w: BE 27 (1998) nr 1 (105), s.
54-57.
30 K. Karski, Kronika wydarzeń ekumenicznych, w: SDE 5 (1989) nr 3-4 (27-28), s. 110.
31 M. Gredz, dz. cyt., s. 48-50.
32 G. Polak, Wydarzenia ekumeniczne w Polsce w 1994 r., w: BE 24 (1995), nr 1 (93), s. 27-27.
33 Nabożeństwo ekumeniczne w zborze ADS, w: BE 25 (1996), nr4 (100), s. 50-51.
34 K. Karski, Kronka, w: SDE 11 (1995) nr 2 (36), s. 159.
35 Towarzystwo Biblijne w Polsce. Niedziele i Ekumeniczne Dni Biblijne, w: BE 25 (1996), nr 1 (97),
s. 64-67.
36 W. Miziołek, Prezentacja ekumenicznego przekładu ewangelii według św. Mateusza, w: BE 26
(1997), nr 1 (101), s. 49-51.
37 Wykaz nabożeństw z okazji Ekumenicznych Dni Biblijnych w Warszawie i okolicach w maju 1997,
w: BE 26 (1997), nr 1 (101), s. 86.
38 Z. Łyko, Pracowite dni wizyty pastora dr. Berta Beacha w Polsce, w: BE 27 (1998) nr 1 (105), s.
57-59.
39 Tamże s. 58.
40 K. Karski, Kronika, w: SDE 15 (1999) nr 2 (44), s. 176-177; Tegoroczne nabożeństwa biblijne, w:
BE 28 (1999) nr 2 (110), s. 69-71.
41 Katolicy i Adwentyści w Polsce. Oświadczenie Rady Konferencji Episkopatu do Spraw Ekumenizmu
Kościoła Katolickiego w Polsce i Zwierzchności Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego w Polsce z
okazji 15-lecia międzywyznaniowego dialogu, w: SDE 16 (2000) nr 1 (45), s.149-151.
http://smoktadeusz.republika.pl/teologia.html
42 Z. Łyko, Z niwy ... dz. cyt., s. 37-38.
43 S. Pawłowski, Ekumeniczne wydarzenia w roku 2001, w: BE 31 (2002) nr 1 (121), s. 14-26.
44 Tamże, s. 21.
45 Tamże, s. 24.
46 Por.: Z. Łyko Z., Kościół Adwentystyczny w Polsce, Warszawa 1992, s. 24.
47 Z. Łyko, Kościół ... dz. cyt., s. 419.
48 Por. wypowiedź sekretarza Kościoła w Polsce o pracach nad ekumenicznym tłumaczeniem Starego
Testamentu: Biuletyn AAI 6/2002 na stronie www.advent.pl
49 B. B. Beach, Ekumenizm dzisiaj. Stosunek adwentyzmu do ekumenizmu., w: GA 58 (1996), nr 7-8,
s. 7.
50 J. Matter, Byle tylko wierzyć. Pułapki ekumenizmu, w: ZC 75 (1999), nr 12, s. 10-11.
51 Stosunek KADS do ekumenizmu. Rozmowa z dr Bertem Beachem., w: GA 62 (2000), nr 3, s. 8-9.
52 Cyt za: http://tylkobiblia.dekalog.pl/artykuly/pass_ekumenia.htm.
53 Por.: http://tylkobiblia.dekalog.pl/artykuly/pass_ekumenia.htm.