Instalacje_gazowe_PI07

INSTALACJE GAZOWE
Instalacje gazowe z miedzią
Kazimierz Zakrzewski
Jak wiadomo, w instalacjach grzewczych na paliwa gazowe oprócz rur ze stali węglowej
powszechnie stosuje się także miedź, z uwagi na jej bardzo dobre właściwości fizyczne
i mechaniczne oraz mniejsze przekroje rurociągów w porównaniu z instalacjami ze stali
węglowej. Przypomnijmy zasady stosowania miedzi w instalacjach gazowych, a także przyjrzyjmy się wymaganiom dotyczącym uruchomienia takiej instalacji i roli dostawcy gazu.
Wymagania dla rur
miedzianych
Rury miedziane stosowane w instalacjach gazowych muszą charakteryzować się wysoką jakością zapewniającą dużą (nieograniczoną) trwałość i niezawodność instalacji, a także łatwość
i prostotę montażu. Wszystkie wymagania dla
rur do wykonywania instalacji gazowych zostały
zawarte w PN-EN 1057. Rury te produkowane są
w trzech stanach materiału:
⚫⚫twardym (R290),
⚫⚫półtwardym (R250),
⚫⚫miękkim (wyżarzonym – R220).
!
Ze względów estetycznych do instalacji
grzewczych stosuje się rury twarde, rzadziej –półtwarde. Miedzianej instalacji gazowej nie można bowiem zakrywać, czyli tynkować, lub prowadzić w zamkniętych
kanałach, zaś rura miękka byłaby po rozwinięciu pofałdowana.
Rury do instalacji gazowych wykonane są
ze stopu miedzi odtlenionej fosforem o składzie:
Tabela 1. Wymiary rur gazowych stosowanych w instalacjach
Średnica zewnętrzna [mm] Grubość ścianek [mm]
38 10; 12; 15; 18
1
22; 28
1,2; 1,5
35; 42
1,5
54
2
64
2
76,1
2
88,9
2
108
2,5
133; 159; 219; 267
3
Cu + Ag > 99,9%; fosfor 0,015% < P < 0,040%.
Gatunek ten oznaczony jest symbolem CW024A
(Cu-DHP). Wymagania wymiarowe dotyczą średnicy zewnętrznej i grubości ścianek rur (tabela 1).
Minimalna grubość ścianki rury miedzianej stosowanej w instalacjach gazowych to 1 mm.
Istotnym wymaganiem z punktu widzenia trwałości instalacji jest także jakość powierzchni rury.
Dotyczy ona czystości powierzchni wewnętrznej i zewnętrznej w zakresie zanieczyszczeń
mechanicznych oraz obecności węgla. Dopuszczalna ilość resztkowa węgla na wewnętrznej
powierzchni rur miedzianych nie może przekraczać 0,20 mg/dm2.
Ponadto rury miedziane stosowane w instalacjach gazowych powinny mieć trwałe oznaczenie
(rys. 1), które pozwala skontrolować rurę zarówno
przy zakupie, jak i po jej zamontowaniu.
Metody łączenia
Zgodnie z przepisami obowiązującymi w Polsce,
przy wykonaniu wewnętrznej instalacji gazowej
z rur miedzianych instalator ma do dyspozycji
dwie metody łączenia:
⚫⚫z zastosowaniem łączników lutowanych
na twardo oraz
⚫⚫z zastosowaniem łączników zaprasowywanych.
Obie te metody są wymienione w Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury w sprawie warunków,
jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie z dnia 12 kwietnia 2002 r. (DzU nr 75
poz. 690 z 202 z późn. zm.). Metoda lutowania
na twardo jest wymieniona wprost, natomiast
metoda zaprasowywania jest ujęta ogólnie jako
ta, która ma spełniać wymagania szczelności
i bezpieczeństwa określone w polskich normach
dotyczących instalacji gazowych.
!
Należy pamiętać, że kryterium stosowania lutowania twardego w instalacjach
z rur miedzianych wynika z przepisów przeciwpożarowych, według których szczelność
instalacji powinna być zapewniona do temperatury 650°C, co umożliwi ewakuację ludzi
z obiektu.
Do instalacji gazowych stosuje się:
⚫⚫miedziane łączniki do lutowania kapilarnego;
⚫⚫łączniki zaprasowywane z miedzi;
⚫⚫łączniki z brązu z gwintem przyłączeniowym
R/Rp, ze szczelnością uzyskaną na gwincie według PN-EN 10226-1 oraz końcówką do lutowania kapilarnego lub końcówką
do zaprasowywania.
Łączniki są wykonywane zgodnie z normą PN-EN
1254 -1, 2, 4. Dwa pierwsze służą do łączenia rur
miedzianych, zaś trzeci do łączenia nagwintowanej rury stalowej z rurą miedzianą – lutowanej lub zaprasowywanej łącznikiem z gwintem
i końcówką do lutowania lub zaprasowywania.
Do łączenia można stosować np. luty twarde
CP 203 (L-CuP6) i CP 105 (L-Ag2P). Przy łączeniu
elementów miedzianych topnik nie jest wyma-
1. Przykład oznaczenia rury miedzianej. Są w nim następujące informacje: numer normy, według której jest wykonana rura (EN 1057),
gatunek miedzi (Cu-DHP), wymiary rury: średnica zewn. x grubość ścianki (22 x 1), stan twardości (stan twardy R 290), nazwa producenta, znaki jakości (RAL i DVGW), znak CE i numer aprobaty technicznej, kraj pochodzenia, data produkcji: miesiąc (1-12) i rok (00-99)
Polski Instalator 7/2016
INSTALACJE GAZOWE
Każdy ma swoje obowiązki i odpowiedzialność
W celu uporządkowania relacji między osobami biorącymi udział w procesie budowy i uruchomienia instalacji gazowej, warto przypomnieć czasem obowiązujący tu podstawowy
schemat działania i odpowiedzialności, który przedstawia się następująco (w znaczeniu:
„proces – osoba odpowiedzialna”):
⚫⚫projekt instalacji gazowej – projektant;
⚫⚫wykonanie instalacji gazowej – instalator;
⚫⚫sprawdzenie zgodności wykonania z projektem i zmianami w trakcie budowy – kierownik
budowy;
⚫⚫zgodność wpisów w dzienniku budowy, zgodność z obowiązującymi wymaganiami, kontrola jakości wykonania i użytych materiałów – inspektor nadzoru/kierownik budowy;
⚫⚫próba ciśnieniowa – uprawniony instalator;
⚫⚫protokół próby ciśnieniowej – uprawniony instalator, właściciel budynku (administrator);
⚫⚫dostawa gazu, opomiarowanie – dostawca paliwa gazowego.
W zależności od rodzaju i wielkości budowy przywołane funkcje w procesie budowlanym
mogą być wymienne lub nie być wymagane.
gany. Konieczny jest on w wypadku łączenia rury
miedzianej z łącznikiem z brązu lub mosiądzu.
Zalecany jest topnik FH 10.
Łączniki zaprasowywane stosowane w instalacjach gazowych wykonuje się z miedzi lub
brązu. Mają one żółty oring z HNBR i dodatkowo,
w celu identyfikacji, na powierzchni zewnętrznej
oznaczone są żółtą kropką. Po przebyciu badań
i procesu certyfikacji taki łącznik powinien mieć
wymagane prawem oznaczenia (zwykle na opakowaniu jednostkowym i bezpośrednio na łączniku), zawierające m.in. informacje o numerze
Krajowej Deklaracji Zgodności, numerze aprobaty technicznej i numerze certyfikatu oraz podstawowe dane techniczne.
Miejsce stosowania
– ograniczenia
O ile instalacja gazowa z rur stalowych czarnych
łączonych przez spawanie nie ma ograniczeń odnośnie do miejsca zastosowania, o tyle na instalacje
z miedzi takie ograniczenia się nakłada. Z rozmów
z instalatorami wynika, że ich wątpliwości budzi
np. stosowanie miedzi za gazomierzem zamontowanym na klatce schodowej budynku wielorodzinnego. Par.163, punkt 4 noweli ww. rozporządzenia
podaje, że można stosować miedź za gazomierzem lub za odgałęzieniem do odrębnego lokalu.
Jednocześnie to samo rozporządzenie umożliwia
montaż gazomierza na klatce schodowej. Trudno
więc dopatrzeć się we wspomnianych przepisach ograniczeń dotyczących opisywanego wyżej
rozwiązania. Podobną interpretację przepisów
można odszukać w publikacjach specjalistycznych
dotyczących stosowania instalacji miedzianych.
www.polskiinstalator.com.pl
Kolejnym źródłem wątpliwości, które wstrzymuje
prowadzenie przewodów miedzianych za gazomierzami na klatkach schodowych, jest punkt
5 tego samego paragrafu, który zabrania prowadzenia rur miedzianych na zewnętrznej ścianie budynku. Wprowadzenie tego ograniczenia
wynikało z potrzeby zapewnienia takich warunków, aby różnica między temperaturą powietrza
zewnętrznego a temperaturą przesyłanego gazu
nie powodowała wykraplania się pary wodnej
na powierzchni przewodu, co mogłoby skutkować przyspieszoną korozją rur. W takim rozumieniu ściana oddzielająca lokal od klatki schodowej
(ogólnodostępnego korytarza) nie jest ścianą
zewnętrzną budynku. Nie ma więc zakazu stosowania rur miedzianych.
Sprawdzenie instalacji i rola
dostawcy gazu
Procedurę sprawdzenia instalacji gazowej reguluje Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 16 sierpnia 1999 r.
(DzU nr 74 poz. 836 z 1999 z późn. zm.). Obok
opisu przeprowadzenia próby szczelności instalacji gazowej (rodzaju próby głównej, ciśnień
sprawdzających, opisu przyrządów pomiarowych) w rozporządzeniu czytamy:
…Z przeprowadzenia głównej próby szczelności
sporządza się protokół, który powinien być podpisany przez właściciela budynku oraz wykonawcę
instalacji gazowej…
Jak widać, w tym zapisie nie ma mowy o konieczności udziału dostawcy gazu w procedurze kontroli poprawności wykonania i szczelności układu gazowego.
!
Często się zdarza, że dostawca gazu
zgłasza uwagi co do sposobu wykonania instalacji gazowej lub użytych w niej
materiałów. Jednak w świetle obowiązujących przepisów, takiego obowiązku nakładanego na dostawcę paliwa gazowego nie ma.
Zakładając, że podczas projektowania i montażu instalacji zostały zachowane obowiązujące
przepisy, a zastosowane materiały mają wymagane prawem oznakowania umożliwiające stosowanie ich w instalacjach gazowych, kwestionowanie możliwości montażu gazomierza
i zagazowania instalacji przez dostawcę gazu
jest bezpodstawne.
Spółki gazownicze na swoich stronach internetowych oraz w punktach obsługi klienta
udostępniają informacje i formularze dotyczące przyłączenia budynku do sieci gazowniczej.
Wśród nich jest wniosek pod tytułem: „Zgłoszenie budynku do napełnienia instalacji gazowej
paliwem gazowym”. Oprócz danych osobowych
oraz dotyczących usytuowania budynku wymagane jest również:
⚫⚫oświadczenie kierownika budowy o wykonaniu instalacji zgodnie z projektem;
⚫⚫oświadczenie o pozytywnym przeprowadzeniu próby ciśnieniowej;
⚫⚫oświadczenie o posiadaniu aktualnej opinii
kominiarskiej.
Nie ma natomiast mowy o konieczności udokumentowania materiałów i technologii wykorzystanych podczas montażu instalacji. Po wypełnieniu zgłoszenia oraz uprzednim załatwieniu
zobowiązań wobec dostawcy gazu (ustalenie
warunków przyłączenia gazu, ustalenie i podpisanie umowy na dostawę gazu), zakład gazowniczy powinien zamontować gazomierz i napełnić
instalację paliwem. ■
Literatura:
[1] Instalacje wodociągowe, ogrzewcze i gazowe na paliwo
gazowe, chłodnicze, klimatyzacyjne, gazów medycznych oraz
próżni wykonane z rur miedzianych. Wytyczne stosowania
i projektowania, Europejski Instytut Miedzi, 2013
[2] PN-EN 1057: Rury miedziane okrągłe bez szwu do wody
i gazu stosowane w instalacjach sanitarnych i ogrzewczych
[3] PN-EN 1254 – 1, 2, 4: Miedź i stopy miedzi. Łączniki instalacyjne
[4] PN-EN 1045: Lutowanie twarde. Topniki do lutowania twardego. Klasyfikacja i techniczne warunki dostawy
[5] Dr inż. Wioletta Zając-Wstawska, Gazowe instalacje zaprasowywane z miedzi, Europejski Instytut Miedzi, 2010
O AUTORZE
Kazimierz Zakrzewski, Europejski Instytut Miedzi
39