15_Czynniki cyrkulacyjne kształtujące klimat Polski

Ćwiczenie 15. Czynniki cyrkulacyjne kształtujące klimat Polski.
KALENDARZE CYRKULACYJNE - kalendarz w sposób możliwie prosty i jednoznaczny powinien określać
warunki cyrkulacyjne.
1) H. BREZOWSKY, P. HESS
Kalendarz cyrkulacyjny dla Europy przygotowany przez Brezowkiego i Hessa rozpoczyna się od 1881
roku. Autorzy, biorąc pod uwagę kierunek ruchu mas powietrznych, wyróżnili trzy typy cyrkulacji strefową, południkową i mieszaną. W obrębie tych typów, w zależności od położenia ośrodków wyżowych,
niżowych oraz strefy frontowej, wydzielili osiemnaście sytuacji pogodowych. Każdą sytuację rozdzielili na
pogodę o charakterze cyklonalnym i antycyklonalnym, biorąc pod uwagę wygięcie izobar nad Europą
Środkową.
2) J. LITYŃSKI
W klasyfikacji Lityńskiego charakter cyrkulacji (antycyklonalny, cyklonalny i tzw. nieokreślony)
wyznaczany jest przez porównanie wielkości ciśnienia atmosferycznego w Polsce w danym dniu w
stosunku do wieloletniego średniego ciśnienia w odpowiednim miesiącu. Z kolei kierunek cyrkulacji
wyznaczony jest na podstawie wskaźnika cyrkulacji strefowej i południkowej dla obszaru ograniczonego
przez równoleżniki 40° N i 65° N oraz południki 0° i 35° E (pośrodku tego obszaru znajduje się Polska).
Wskaźnik cyrkulacji Lityńskiego ma ostatecznie postać określonego kierunku napływu masy powietrza z
indeksem oznaczającym charakter cyrkulacji (sytuację baryczną) np. NEA oznacza cyrkulację z północnegowschodu antycyklonalną a O0 cyrkulację zerową nieokreśloną.
3) D. KUZIEMSKIEJ (OSUCHOWSKA-KLEIN)
Kalendarz cyrkulacyjny nawiązuje do związku pomiędzy typami cyrkulacji a typami pogody w Polsce.
Zimą, dodatnia anomalia temperatury występuje przy sterowaniu zachodnim (typ - A), a poniżej normy
przy sterowaniu południowo- zachodnim (E1) i północno-wschodnim (E). W lecie temperatury powyżej
normy występują przy cyrkulacji zachodniej antycyklonalnej C2D) itd.
3) T. NIEDŹWIEDŹ
Dane określające typ sytuacji synoptycznej dla każdego dnia zapisano w kodzie liczbowym.
Wyróżniono 20 typów cyrkulacji sytuacji synoptycznych. Zastosowano powszechnie stosowane
oznaczenia kierunku adwekcji z indeksem "a" dla układów antycyklonalnych i "c" dla cyklonalnych. Stąd
16 typów charakteryzuje wyraźny kierunek adwekcji mas powietrznych (np. Na, Nc, SWa, SWc itd.).
Następne 4 sytuacje cechuje bądź brak adwekcji lub jej zmienny kierunek napływu:
Ca- sytuacja, centralna antycyklonalną, centrum wyżu nad Polską południową;
Ka- klin antycyklonaklny, oś wału lub rozmyty obszar wysokiego ciśnienia;
Cc- sytuacja centralna cyklonalna, centrum niżu nad Polską;
Bc - bruzda cyklonalna lub rozmyty obszar obniżonego ciśnienia;
X - sytuacje nie dające się zaklasyfikować.
Częstość występowania poszczególnych typów sytuacji synoptycznych zestawiono w tabeli.
• Najczęściej pojawiającym się typem cyrkulacji jest sytuacja zachodnia cyklonalna, która
występuje w 11% dni w roku. Jej częstość zmienia się od 9,1% w maju aż do 31,9% w grudniu.
Jest to odzwierciedleniem rocznej zmienności aktywności niżów atlantyckich przemieszczających
się nad Europą.
• Największa częstość wyżów przynoszących powietrze polarno-kontynentalne zaznacza się w
okresie od stycznia do marca oraz w październiku.
• W okresie wiosennym i letnim przypada maksimum częstości adwekcji powietrza z
północnego-wschodu i pomocy. W kwietniu i maju przyczyniają się do nawrotów chłodu i
pojawienia się przymrozków - "zimni ogrodnicy" lub "zimna Zośka".
Zadanie:
Pracujemy w grupach 2-osobowych. Każda grupa dysponuje zestawem 8 mapek synoptycznych dla
Europy. Są to np. mapy z 1 stycznia i 1 lipca z kolejno czterech następujących po sobie lat (20002003). Zadanie polega na wyznaczeniu dla tych dni typu cyrkulacji atmosferycznej wg
klasyfikacji prof. Niedźwiedzia, określeniu rodzaju napływającej masy powietrznej oraz kierunku
wiatru geostroficznego we Wrocławiu i Białymstoku.
I
II III IV
V VI VII VIII IX X XI XII
Przebieg roczny częstotliwości występowania poszczególnych
sytuacji barycznych w Polsce południowej w okresie 1956- 1965
Częstość występowania (w %) poszczególnych typów cyrkulacji w dorzeczu górnej Wisły w okresie 1951—1980
nr
01
02
03
04
05
06
07
08
09
10
Typ
Na
NEa
Ea
SEa
Sa
SWa
Wa
NWa
Ca
Ka
I
1,5
2,3
6,3
6,3
5,3
4,9
8,3
4,3
3,8
5,9
II
2,1
1,9
6,4
6,0
6,4
2,7
5,2
3,7
2,5
5,3
III
2,0
1,9
6,1
8,2
6,9
2,8
4,9
4,4
2,9
5,7
IV
3,4
4,1
5,3
2,3
6,2
2,0
3,1
2,0
2,7
8,1
V
4,6
5,9
8,3
3,8
3,2
1,1
3,2
2,9
3,1
9,4
VI
5,2
3,6
5,8
3,4
3,0
2,2
4,2
3,4
4,7
9,8
VII
6,9
3,9
5,3
1,6
2,5
1,4
9,6
5,8
3,9
10,1
VIII
4,6
4,7
6,5
2,3
5,0
2,3
8,3
5,8
6,7
11,5
IX
4,2
1,7
3,3
3,4
7,1
4,0
6,2
5,7
8,0
9,2
X
2,5
0,8
6,6
4,9
8,6
4,5
9,7
4,3
6,8
8,1
XI
1,8
1,0
3,8
3,3
7,3
4,2
9,7
2,9
4,2
6,1
XII
2,3
1,2
4,0
3,8
4,9
3,3
10,9
4,3
4,3
6,1
Rok
3,4
2,8
5,6
4,1
5,5
3,0
6,9
4,1
4,5
7,9
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
Nc
NEc
Ec
SEc
Sc
SWc
Wc
NWc
Cc
Bc
2,9
1,6
2,8
2,8
4,9
5,4
15,5
7,3
1,2
3,4
4,0
2,0
4,1
3,9
7,4
7,0
12,9
7,0
2,6
4,2
3,7
1,9
5,7
4,0
5,2
6,2
12,5
6,1
1,4
5,1
5,1
5,4
5,7
3,4
5,9
5,6
9,7
5,3
3,7
8,3
5,8
3,4
5,2
3,0
4,3
3,9
5,9
5,8
3,2
12,0
6,3
4,0
4,0
1,7
2,6
2,3
6,6
6,8
4,2
14,1
5,9
3,5
1,7
1,2
2,6
2,2
11,3
7,0
1,9
10,2
3,1
3,0
1,2
1,8
2,9
2,2
7,7
5,8
2,5
10,3
3,6
1,0
2,9
1,9
3,4
3,7
12,1
7,6
0,9
7,0
2,6
1,5
1,9
2,0
4,3
5,6
11,0
5,3
1,6
5,8
2,1
1,8
3,8
4,7
8,2
5,7
14,0
6,2
1,9
5,3
2,2
2,4
3,0
2,0
5,5
5,3
21,0
6,7
1,3
3,3
3,9
2,6
3,5
2,7
4,8
4,6
11,7
6,4
2,2
7,4
3,3
48,9
47,8
2,7
42,2
55,1
2,4
45,8
51,8
2,7
39,2
58,1
2,0
45,5
52,5
2,1
45,3
52,6
1,5
51,0
47,5
1,8
57,7
40,5
3,1
52,8
44,1
1,6
56,8
41,6
2,0
44,3
53,7
2,2
45,1
52,7
2,4
47,8
49,8
21
X
01-10A
11-20C