ZAKRES TEMATYCZNY DZIEDZINY GEOINFORMACJI JAKO

POLSKIE
TOWARZYSTWO
PRZESTRZENNEJ
Tematyka naukowa
i technicznaINFORMACJI
w dziedzinie geoinformacji
ROCZNIKI GEOMATYKI 2006 m T OM IV m Z ESZYT 2
15
ZAKRES TEMATYCZNY DZIEDZINY GEOINFORMACJI
JAKO NAUKI I TECHNOLOGII
THEMES OF GI SCIENCE AND TECHNOLOGY
Jerzy GaŸdzicki
Polskie Towarzystwo Informacji Przestrzennej
S³owa kluczowe: geoinformacja, geomatyka, geoinformatyka
Keywords: geoinformation, geomatics, geoinformatics
Wstêp
W zwi¹zku z dynamicznym rozwojem metod i technologii dotycz¹cych informacji geoprzestrzennej, zwanej równie¿ przestrzenn¹, geograficzn¹ lub krócej geoinformacj¹, powstaje
pilna potrzeba wyodrêbnienia i okreœlenia dziedziny wiedzy koncentruj¹cej siê wokó³ tego
wa¿nego, a jednoczeœnie maj¹cego szczególne cechy rodzaju informacji.
Dziedzinê geoinformacji nazywa siê w ró¿ny sposób zale¿nie od preferowanego odcienia
znaczeniowego. Stosuje siê nazwy:
m systemy informacji geograficznej, u¿ywaj¹c najczêœciej popularnego skrótu angielskiego GIS, dla podkreœlenia znaczenia tych systemów, zwi¹zanych z nimi technologii oraz ich rozlicznych zastosowañ; nazwa ta jest szczególnie dogodna dla korzystaj¹cych z niej producentów oprogramowania;
m systemy informacji przestrzennej (SIP), jako terminu o podobnym znaczeniu co GIS;
m geomatyka, jako terminu obejmuj¹cego systemy informacji geograficznej (GIS) technologie satelitarnego pozycjonowania (GPS), geodezjê, kartografiê, fotogrametriê i
teledetekcjê z ich zastosowaniami; w nazwie tej uwidacznia siê powi¹zanie technologii
informacyjnych i komunikacyjnych z technologiami pozyskiwania geodanych;
m geoinformatyka, uwidaczniaj¹c zastosowania technologii informatycznych w dziedzinie geoinformacji oraz wp³yw informatyki na integracjê nauk o Ziemi.
W œrodowiskach akademickich, zw³aszcza amerykañskich, stosuje siê tak¿e termin Geographic Information Science and Technology (GI S&T), który zas³uguje na szczególn¹ uwagê, poniewa¿ akcentuje on aspekty naukowe i technologiczne dziedziny geoinformacji, jej
teoretyczne podstawy i praktyczne znaczenie. Proponowanym polskim odpowiednikiem
tego terminu jest nauka i technologia geoinformacyjna (NiTGI). S³owo technologia jest tu
u¿yte w sensie ogó³u konkretnych technologii dotycz¹cych geoinformacji.
W opracowaniu niniejszym przedstawia siê zakres tematyczny dziedziny geoinformacji
jako nauki i technologii, okreœlaj¹cy zasób wiedzy NiTGI. Znajomoœæ tematyki jest potrzebna w tej dziedzinie dla:
Jerzy GaŸdzicki
16
m
m
m
m
m
m
programowania edukacji, a zw³aszcza tworzenia programów nauczania,
planowania badañ i rozwoju technologicznego,
dzia³alnoœci publikacyjnej, przede wszystkim w zakresie podrêczników,
ujednolicania terminologii,
upowszechniania wiedzy,
samokszta³cenia.
Zasób wiedzy NiTGI
Podana na nastêpnych stronach tematyka stanowi propozycjê okreœlenia zasobu wiedzy
wchodz¹cego w zakres NiTGI. Propozycja ta wynika z dostêpnej literatury przedmiotu oraz
uwzglêdnia polskie uwarunkowania i dotychczasowe doœwiadczenia. Jako materia³y Ÿród³owe wykorzystane zosta³y przede wszystkim:
m wyniki prac zespo³u ekspertów reprezentuj¹cych uniwersytety w Stanach Zjednoczonych (DiBiase i in., 2006),
m wyniki projektu GINIE (Geographic Information Network in Europe) wykonanego w
ramach Programu Technologii Spo³eczeñstwa Informacyjnego Unii Europejskiej (Craglia
i in., 2003),
m materia³y na temat Edukacja geomatyczna w spo³eczeñstwie informacyjnym opublikowane w Rocznikach Geomatyki, tom II, zeszyt 3 (Olenderek, 2004), (Widacki, 2004),
(WoŸniak 2004),
m opracowanie Stan obecny i koncepcja kszta³cenia w zakresie SIP (Bia³ousz, 2005).
Przyjmuj¹c za podstawê podejœcie przyjête przez zespó³ ekspertów amerykañskich oraz
uwzglêdniaj¹c dorobek europejski (Strobl, 2006), w opracowaniu niniejszym zastosowano
podzia³ ca³ego zasobu wiedzy na obszary tematyczne, które dalej podlegaj¹ podzia³owi na
grupy tematyczne, z których ka¿da zawiera pewn¹ liczbê pokrewnych tematów. Wyodrêbniono 13 nastêpuj¹cych obszarów tematycznych:
1. Podstawy pojêciowe
2. Geodane
3. Pozyskiwanie danych
4. Modelowanie danych
5. Przekszta³canie danych
6. Podstawowe metody analiz przestrzennych
7. Zaawansowane metody analiz przestrzennych
8. Kartografia i wizualizacja
9. Systemy i infrastruktury
10.Aspekty projektowania
11. Aspekty zarz¹dzania
12.Geoinformacja a spo³eczeñstwo
13.Geoinformacja w Polsce
Podane powy¿ej obszary tematyczne podzielono na 75 grup tematycznych zawieraj¹cych
³¹cznie oko³o 300 has³owo zapisanych tematów. Uzyskany wykaz jest obci¹¿ony znacznym
subiektywizmem wynikaj¹cym z arbitralnego doboru Ÿróde³, jak te¿ z przyjêtego przez autora
podejœcia do ca³oœci materia³u, jego elementów sk³adowych oraz relacji miêdzy nimi. Przedstawia on zatem jedynie pewn¹ koncepcjê kompleksowego ujêcia tematyki NiTGI, która
wed³ug zdania autora, mo¿e stanowiæ u¿yteczn¹ podstawê dla dyskusji oraz dalszych, sze-
Tematyka naukowa i techniczna w dziedzinie geoinformacji
17
rzej zakrojonych, zespo³owych prac w tym zakresie. Jest spraw¹ zasadnicz¹, aby w wyniku
powsta³ dokument wyra¿aj¹cy uzgodnione opinie zainteresowanego œrodowiska, zw³aszcza
akademickiego. Zawarta w nim tematyka, dostatecznie szczegó³owo opisana, powinna byæ
traktowana jako tematyka podstawowa w pracach nad programami nauczania realizowanymi w zakresie geoinformacji na ró¿nych kierunkach, specjalnoœciach i poziomach przez
ró¿nego rodzaju szko³y i instytucje edukacyjne. Tematyka danego programu powstawa³aby z
tematyki podstawowej przez wybór tematów istotnych dla spe³nienia postawionych celów
edukacyjnych, usuniêcie tematów zbêdnych oraz wprowadzenie koniecznych uzupe³nieñ.
W ten sposób mo¿na by uzyskiwaæ korzyœci dwojakiego rodzaju polegaj¹ce na:
m podniesieniu jakoœci programów przez stworzenie mo¿liwoœci korzystania z kompleksowo ujêtej tematyki podstawowej przy ich opracowaniu lub weryfikacji,
m uzyskaniu efektu pewnego ujednolicenia programów, w obecnej sytuacji ze wszech
miar po¿¹danego.
WYKAZ TEMATÓW
1.
PODSTAWY POJÊCIOWE
1.1.
1.1.1
1.1.2
1.1.3
1.2.
1.2.1
1.2.2
1.2.3
1.3.
1.3.1
1.3.2
1.3.3
1.4.
1.4.1
1.4.2
1.4.3
1.4.4
1.4.5
1.4.6
1.5.
1.5.1
1.5.2
1.5.3
1.5.4
Wprowadzenie
Istota i znaczenie geoinformacji
Aspekty naukowe, technologiczne i gospodarcze
Geoinformacja a zrównowa¿ony rozwój
Aspekty geoinformacji
Przestrzeñ
Czas
Temat
Rodzaje zjawisk
Obiekty dyskretne
Zdarzenia i procesy
Pokrycia
Relacje
Relacje strukturalne
Relacje genealogiczne
Relacje metryczne
Relacje topologiczne
Rozk³ad przestrzenny
Regionalizacja
NiepewnoϾ geoinformacji
Nieokreœlonoœæ i niejednoznacznoœæ w przestrzeni, czasie i atrybutach tematycznych
Przyczyny i rodzaje b³êdów
Pojêcia rachunku prawdopodobieñstwa i statystyki matematycznej w zastosowaniu do geoinformacji
Pojêcia zbiorów rozmytych i przybli¿onych
Jerzy GaŸdzicki
18
2.
GEODANE
2.1.
2.1.1
2.1.2
2.1.3
2.2.
2.2.1
2.2.2
2.2.3
2.2.4
2.2.5
2.2.6
2.2.7
2.3.
2.3.1
2.3.2
2.4.
2.4.1
2.4.2
2.4.3
2.4.4
2.4.5
2.4.6
2.4.7
2.5
2.5.1
2.5.2
2.5.3
3.
Kszta³t i wymiary Ziemi
Podstawowe wiadomoœci
Powierzchnie odniesienia
Geoida i jej wyznaczanie
Systemy georeferencyjne oparte na uk³adach wspó³rzêdnych
Uk³ad odniesienia jako podstawa systemu odniesieñ przestrzennych (systemu
georeferencyjnego)
Rodzaje uk³adów odniesienia jedno-, dwu- i trójwymiarowych
Uk³ady wspó³rzêdnych geograficznych (astronomicznych, geodezyjnych)
i geocentrycznych
Uk³ady wspó³rzêdnych kartezjañskich zwi¹zane z odwzorowaniami kartograficznymi
Podstawowe rodzaje odwzorowañ kartograficznych
Teselacyjne uk³ady odniesieñ przestrzennych
Liniowe uk³ady odniesieñ przestrzennych
Systemy georeferencyjne oparte na identyfikatorach geograficznych
Identyfikatory geograficzne
Gazetery (katalogi nazw obiektów geograficznych z informacj¹ o ich po³o¿eniu)
JakoϾ danych
Pojêcie jakoœci
Dok³adnoœæ pozycyjna (geometryczna) i wiernoœæ topologiczna
Dok³adnoœæ czasowa (aktualnoœæ)
Dok³adnoœæ tematyczna (semantyczna i atrybutowa)
RozdzielczoϾ i jej rodzaje
Precyzja
Inne cechy
Metadane
Przeznaczenie
Rodzaje
Zastosowanie
POZYSKIWANIE GEODANYCH
3.1
3.1.1
3.1.2
3.1.3
3.1.4
3.2
3.2.1
3.2.2
3.2.3
3.2.4
3.3
3.3.1
3.3.2
3.3.3
Pomiary naziemne
Technologie pomiaru i rejestracji wielkoœci k¹towych i liniowych
Technologie skanowania laserowego
Ocena dok³adnoœci
Zastosowania
Globalne systemy wyznaczania pozycji
Zasady dzia³ania
Technologie pomiarowe
ród³a i wielkoœci b³êdów
Zastosowania
Pozyskiwanie danych katastralnych
Prace pomiarowe
Rejestracja danych opisowych
Aspekty prawne i ekonomiczne
Tematyka naukowa i techniczna w dziedzinie geoinformacji
3.4
3.4.1
3.4.2
3.4.3
3.4.4
3.5
3.5.1
3.5.2
3.6
3.6.1
3.6.2
3.6.3
3.6.4
3.6.5
3.6.6
3.6.7
3.6.8
3.7
3.7.1
3.7.2
3.7.3
3.7.4
3.7.5
4.
19
Digitalizacja
Bezpoœrednia digitalizacja wektorowa
Skanowanie
Digitalizacja na ekranie
Zautomatyzowana wektoryzacja
Zbieranie danych o zjawiskach fizycznych i spo³eczno-gospodarczych
Okreœlanie próbek
Technologie pomiaru i rejestracji
Zobrazowania lotnicze i fotogrametria
Dane obrazów fotograficznych
Dane obrazów cyfrowych
Platformy i sensory (kamery i skanery, LIDAR)
Interpretacja zdjêæ
Algorytmy i przetwarzanie, w tym dotycz¹ce aerotriangulacji i ortofotomap
Pozyskiwanie danych wektorowych
Projektowanie nalotów
Zastosowania
Zobrazowania satelitarne i teledetekcja
Dane wielospektralne
Platformy i sensory, w tym wysokorozdzielcze, mikrofalowe, hiperspektralne,
LIDAR
Algorytmy i przetwarzanie, w tym dotycz¹ce klasyfikacji nadzorowanej i nienadzorowanej
Weryfikacja terenowa
Zastosowania
MODELOWANIE DANYCH
4.1
4.1.1
4.1.2
4.2
4.2.1
4.2.2
4.2.3
4.2.4
4.3
4.3.1
4.3.2
4.3.3
4.3.4
4.4
4.4.1
4.4.2
4.4.3
4.4.4
4.4.5
4.4.6
Podstawowe struktury dla przechowywania i wyszukiwania danych
Podstawowe struktury danych
Techniki wyszukiwania danych
Systemy zarz¹dzanie bazami danych (DBMS)
Równoleg³y rozwój technologii GIS i DBMS
Relacyjne DBMS
Obiektowe DBMS
Rozszerzenia modelu relacyjnego, w tym przez typy danych przestrzennych
i du¿e obiekty binarne (BLOB)
Teselacyjne modele danych przestrzennych
Grid
Raster
TIN
Modele hierarchiczne
Wektorowe modele danych przestrzennych
Geometryczne elementy proste
Model zorientowany graficznie
Model topologiczny obszarowy
Model topologiczny sieciowy
Przyk³adowe modele wektorowe
Bazy danych o strukturze warstwowej lub obiektowej
Jerzy GaŸdzicki
20
4.5
4.5.1
4.5.2
4.5.3
4.5.4
5.
PRZEKSZTA£CANIE DANYCH
5.1
5.1.1
5.1.2
5.1.3
5.1.4
5.1.5
5.1.6
5.2
5.2.1
5.2.2
5.2.3
5.3
5.3.1
5.3.2
5.3.3
6.
Inne modele danych
Modele przestrzenno-czasowe
Modele uwzglêdniaj¹ce niepewnoœæ
Modele danych
Modele hybrydowe
Transformowanie reprezentacji
Konwersja formatu danych
Konwersja modelu danych
Konwersja rastru
Konwersja z postaci wektorowej na rastrow¹
Konwersja z postaci rastrowej na wektorow¹
Transformacje wspó³rzêdnych
Generalizacja i agregacja
Stosowane podejœcia do generalizacji punktowej, liniowej i powierzchniowej
Transformacja wartoœci atrybutów
Agregacja obiektów przestrzennych
Transakcyjne zarz¹dzanie bazami danych
Aktualizacja baz geodanych
Modelowanie procesów aktualizacji
Zarz¹dzanie wersjami baz geodanych
PODSTAWOWE METODY ANALIZ PRZESTRZENNYCH
6.1
6.1.1
6.1.2
6.1.3
6.2
6.2.1
6.2.2.
6.2.3
6.2.4
6.3
6.3.1
6.3.2
6.3.3
6.3.4
6.3.5
6.3.6
6.4
6.4.1
6.4.2
6.4.3
6.4.4
Analiza danych za pomoc¹ zapytañ
Podstawy teoretyczne
Zapytania
Zapytania atrybutowe, przestrzenne i z³o¿one
Pojêcia geometryczne
Odleg³oœæ kierunek, pole i objêtoœæ w zale¿noœci od modelu danych przestrzennych
Okreœlenie relacji przestrzennych
Kszta³t obiektu i jego znaczenie w analizach
Algebra mapy
Wybrane metody analityczne
Analiza rozk³adu punktów
Estymacja gêstoœci
Analiza klastrów
Oddzia³ywanie przestrzenne
Analiza atrybutów wielowymiarowych
Analiza wielokryterialna
Metoda najmniejszych kwadratów
Podstawy teoretyczne
UniwersalnoϾ zastosowania jako metody estymacji
Wyrównanie uk³adów obserwacyjnych
Analizowanie przewidywanych dok³adnoœci
Tematyka naukowa i techniczna w dziedzinie geoinformacji
6.5
6.5.1
6.5.2
6.5.3
6.5.4
6.5.5
6.6
6.6.1
6.6.2
6.6.3
6.6.4
6.6.5
6.6.6
6.7
6.7.1
6.7.2
6.7.3
6.8
6.8.1
6.8.2
6.8.3
6.9
6.9.1
6.9.2
6.9.3
6.9.4
6.10
6.10.1
6.10.2
6.10.3
6.10.4
6.11
6.11.1
6.11.2
7.
Analiza powierzchni
Obliczanie pochodnych w zale¿noœci od modelu danych przestrzennych
Interpolacja ró¿nymi metodami i w ró¿nych modelach
Okreœlanie i uwzglêdnianie linii charakterystycznych terenu
Analiza widocznoœci
Analiza zmian powierzchni
Statystyka przestrzenna
Metody graficzne
Procesy stochastyczne
Macierze wag przestrzennych
Ogólne miary zwi¹zków przestrzennych
Lokalne miary zwi¹zków przestrzennych
Dane w¹tpliwe
Geostatystyka
Semiwariogramy
Zasady krigingu
Warianty krigingu
Regresja przestrzenna i ekonometria
Zasady ekonometrii przestrzennej
Przestrzenne modele autoregresji
Filtrowanie przestrzenne
Wydobywanie danych
Problemy wielkich baz danych
Metodyka wydobywania danych
Odkrywanie wiedzy
Rozpoznawanie wzorców
Analiza sieciowa
Sieci jako grafy
Algorytmy optymalnych œcie¿ek
Modelowanie przep³ywu
Klasyczne problemy
Optymalizacja
Zadania optymalizacyjne, ograniczenia i konflikty przestrzenne
Metodyka optymalizacji
ZAAWANSOWANE METODY ANALIZ PRZESTRZENNYCH
7.1
7.1.1
7.1.2
7.2
7.2.1
7.2.2
7.2.3
7.2.4
7.3
7.3.1
7.3.2
Nowe metody w NiTGI
Powstanie nowej metodyki zwi¹zanej z komputerami (geocomputing)
Kierunki rozwoju
Systemy ekspertowe i sieci neuronowe
Inteligencja obliczeniowa
Systemy ekspertowe
Sieci neuronowe
Zastosowania
Automaty komórkowe
Podstawy pojêciowe
Zastosowania
21
Jerzy GaŸdzicki
22
7.4
7.4.1
7.4.2
7.4.3
7.5
7.5.1
7.5.2
7.6
7.6.1
7.6.2
8.
Metody heurystyczne
Podstawy pojêciowe
Algorytmy genetyczne
Zastosowania
Modelowanie symulacyjne
Podstawy pojêciowe
Zastosowania
Zbiory rozmyte
Podstawy pojêciowe
Zastosowania
KARTOGRAFIA I WIZUALIZACJA
8.1
8.1.1
8.1.2
8.1.3
8.2
8.2.1
8.2.2
8.2.3
8.3
8.3.1
8.3.2
8.3.3
8.4
8.4.1
8.4.2
8.4.3
8.4.4
8.4.5
8.4.6
8.4.7
8.4.8
8.5
8.5.1
8.5.2
8.5.3
8.5.4
8.6
8.6.1
8.6.2
8.6.3
8.6.4
Kierunki rozwoju
T³o historyczne
Wp³yw rozwoju nauki i techniki
Wyzwania i trendy
Kartograficzne modelowanie obiektów przestrzennych
Materia³y Ÿród³owe
Klasyfikacja, selekcja i generalizacja
Model kartograficzny a model krajobrazu
Zasady projektowania map
Podstawowe wiadomoœci
Odwzorowania, powierzchnie odniesieñ, skale
Symbole, barwy, teksty
Techniki geowizualizacji
Podstawowe metody prezentacji kartograficznej
Przedstawianie powierzchni terenowej
Wizualizacja interaktywna i dynamiczna
Mapy w internecie i ich wizualizacja
Œrodowiska wirtualne
Nieprzestrzenne zastosowania prezentacji kartograficznej
Wizualizacja z uwzglêdnieniem czasu
Wizualizacja z uwzglêdnieniem niepewnoœci
Technologie produkcji map
Rodzaje oprogramowania
Rodzaje baz danych, w tym gazeterów
Formaty danych
Technologie druku i powielania
Problematyka u¿ytkowania map
Czytanie
Interpretacja
Analiza
Problem niepewnoœci
Tematyka naukowa i techniczna w dziedzinie geoinformacji
9.
23
SYSTEMY I INFRASTRUKTURY
9.1
9.1.1
9.2.2
9.2.3
9.2.4
9.3
9.3.1
9.3.2
Rozwój technologii geoinformacyjnych
Rozwój GIS na tle ogólnego rozwoju technologii informacyjnych i komunikacyjnych
Rozwój technologii pozyskiwania geodanych
Rozwój zastosowañ geoinformacji i systemów geoinformacyjnych
Systemy komercyjne a systemy otwarte
Standaryzacja
Standaryzacja jako podstawa rozwoju technologicznego: od formatów do interoperacyjnoœci
Normy ISO, specyfikacje OGC, profile
UML i jego zastosowania
XML i GML oraz ich zastosowania
Komponenty sprzêtu i oprogramowania
Komponenty sprzêtu
Komponenty oprogramowania
9.4
9.4.1
9.4.2
9.4.3
9.4.4
9.4.5
9.4.6
9.4.7
9.4.8
9.4.9
9.4.10
9.5
9.5.1
9.5.2
9.5.3
9.5.4
9.5.5
9.5.6
9.5.7
9.6
9.6.1
9.6.2
9.6.3
9.6.4
9.6.5
Charakterystyka systemu geoinformacyjnego
Przeznaczenie
U¿ytkownicy
Obszar
Dane referencyjne i tematyczne
Bazy i hurtownie danych
Architektura
Standardy
Us³ugi
Aspekty prawne, instytucjonalne i organizacyjne
Aspekty ekonomiczne
Klasyfikacje systemów geoinformacyjnych
Rodzaj przeznaczenia
Zasiêg terytorialny
Zakres tematyczny
Zbiorowoœæ u¿ytkowników
Charakter instytucjonalny
Dostêpnoœæ
Rozwi¹zania technologiczne
Systemy katastralne
Rodzaje
Uwarunkowania prawne i instytucjonalne
Dane, procesy i us³ugi
Dostêpnoœæ
Rozwi¹zania techniczne, organizacyjne i ekonomiczne
9.7
9.7.1
9.7.2
9.7.3
Systemy informacji o terenie
Pojêcia wstêpne
Cechy charakterystyczne
Uwarunkowania
9.1.2
9.1.3
9.1.4
9.2
9.2.1
Jerzy GaŸdzicki
24
9.7.4
9.7.5
9.7.6
9.7.7
9.8
9.8.1
9.8.2
9.8.3
9.8.4
9.8.5
9.8.6
9.8.7
9.9
9.9.1
9.9.2
9.9.3
9.9.4
9.9.5
9.9.6
9.9.7
9.9.8
9.9.9
9.9.10
9.9.11
9.9.12
9.9 10
9.10.1
9.10.2
9.10.3
9.10.4
9.10.5
9.10.6
10.
Dane, procesy i us³ugi
Dostêpnoœæ
Rozwi¹zania techniczne, organizacyjne i ekonomiczne
Powi¹zania z mapami wielkoskalowymi
Systemy informacji topograficznej
Bazy danych topograficznych
WieloskalowoϾ i wielorozdzielczoϾ
Bazy danych rzeŸby terenu
Bazy danych map topograficznych
Bazy ortofotomap
Produkcja map topograficznych
Aspekty organizacyjne i ekonomiczne
Systemy geoinformacyjne w innych wybranych dziedzinach
Rolnictwo
Leœnictwo
Geologia
Górnictwo
Ochrona œrodowiska
Planowanie przestrzenne
Transport
Telekomunikacja
Nawigacja
Turystyka i rekreacja
ObronnoϾ
Zarz¹dzanie kryzysowe
Infrastruktury geoinformacyjne
Geneza
Podstawowe cele i w³aœciwoœci infrastruktur geoinformacyjnych jako szczególnego rodzaju systemów geoinformacyjnych
Zakres pod wzglêdem obszarowym i tematycznym
Dane, metadane i us³ugi
Œrodki dla uzyskania interoperacyjnoœci technicznej, semantycznej i organizacyjnej
Aspekty prawne, instytucjonalne i ekonomiczne
ASPEKTY PROJEKTOWANIA
10.1
10.1.1
10.1.2
10.2
10.2.1
10.2.2
10.2.3
10.2.4
10.2.5
10.3
10.3.1
Zakres projektowania
Ogólne zasady projektowania systemów informacyjnych
Szczególne cechy projektowania systemów geoinformacyjnych
Definiowanie projektu
Planowanie przedsiêwziêcia
Studium wykonalnoœci i jego elementy
Zakres niezbêdnych analiz zale¿nie od rodzaju przedsiêwziêcia
Aspekty spo³eczne, polityczne i kulturowe
Personel i zarz¹dzanie
Projektowanie
Narzêdzia projektowania
Tematyka naukowa i techniczna w dziedzinie geoinformacji
10.3.2
10.3.3
10.3.4
10.4
10.4.1
10.4.2
10.4.3
10.4.4
11.
Projektowanie bazy danych przestrzennych: pojêciowe, logiczne i fizyczne
Projektowanie procesów oraz ich realizacji
Projektowanie aplikacji geoinformacyjnych
Implementacja projektu
Wykonanie
Testowanie
Wdro¿enie
Eksploatacja i rozwój
ASPEKTY ZARZ¥DZANIA
11.1
11.1.1
11.1.2
11.1.3
11.1.4
11.2
11.2.1
11.2.2
11.2.3
11.2.4
11.2.5
11.2.6
11.2.7
11.2.8
12.
25
Zarz¹dzanie systemami i infrastrukturami geoinformacyjnymi
Ogólne zasady zarz¹dzania systemami i infrastrukturami geoinformacyjnymi
Faza tworzenia
Faza eksploatacji
Dzia³ania rozwojowe
Koordynacja i wspó³praca w zakresie systemów i infrastruktur geoinformacyjnych
Cele, zadania i formy dzia³ania
Poziom rz¹dowy
Poziom administracji regionalnej
Poziom administracji lokalnej
Poziom wyodrêbnionej organizacji
Szkolnictwo wy¿sze i jednostki badawcze
Szkolnictwo œrednie
Rola organizacji pozarz¹dowych
GEOINFORMACJA A SPO£ECZEÑSTWO
12.1
12.1.1
12.1.2
12.1.3
12.1.4
12.1.5
12.2
12.2.1
12.2.2
12.2.3
12.2.4
12.2.5
12.3
12.3.1
12.3.2
12.3.3
12.4
12.4.1
12.4.2
Aspekty prawne
Przyczyny niedoskona³oœci prawa w zakresie geoinformacji
Prawa w³asnoœci intelektualnej
Odpowiedzialnoœæ za geoinformacjê
Problemy prywatnoœci
Ograniczenia dostêpu
Aspekty ekonomiczne
Znaczenie geoinformacji dla gospodarki
Geoinformacja jako przedmiot dzia³alnoœci gospodarczej
Ocena korzyœci
Ocena kosztów
Metodyka analizy finansowej i ekonomicznej
Zastosowania w sektorze publicznym
Geoinformacja w administracji publicznej
Geoinformacja a elektroniczna administracja
Systemy geoinformacyjne uczestnictwa publicznego w procesach podejmowania decyzji
Rozwój spo³eczeñstwa
Geoinformacja w rozwoju spo³eczeñstwa informacyjnego
Znaczenie geoinformacji dla rozwoju spo³eczeñstwa obywatelskiego
Jerzy GaŸdzicki
26
12.5
12.5.1
12.5.2
12.5.3
12.6
12.6.1
12.6.2
13.
Problemy udostêpniania geoinformacji
Odstêpstwa od zasady powszechnej dostêpnoœci
Przep³yw informacji pomiêdzy organami administracji publicznej
D¹¿enie do bezp³atnoœci danych, produktów i us³ug geoinformacyjnych
a potrzeby samofinasowania
Aspekty etyczne
Problemy etyczne w dziedzinie geoinformacji
Kodeksy etyki zawodowej dla œrodowisk geoinformacyjnych
GEOINFORMACJA W POLSCE
13.1
13.1.1
13.1.2
13.2
13.2.1
13.2.2
13.2.3
13.2.4
13.2.5
13.3
13.3.1
13.3.3
13.3.5
13.4
13.4.1
13.4.2
13.4.3
13.4.4
13.5
13.5.1
13.5.2
13.5.3
Wprowadzenie
T³o historyczne
Okres rozwoju po roku 1989
Stan obecny
Sektor publiczny
Produkcja i us³ugi
Edukacja
Badania i rozwój
Organizacje pozarz¹dowe
Istniej¹ce potrzeby oraz ich zaspokajanie
Zasoby informacyjne oraz ich jakoϾ13.3.2
Dostêpnoœæ13.3.4 danych, produktów i us³ug
Osi¹gniêcia i bariery postêpu
Wp³yw Unii Europejskiej
Prawo Unii Europejskiej dotycz¹ce geoinformacji oraz jego oddzia³ywanie na
prawo polskie
Rozwój technologiczny w Polsce przez wprowadzanie standardów i specyfikacji europejskich i œwiatowych
Udzia³ w programach i projektach o zasiêgu europejskim i globalnym
Korzystanie z funduszy wspólnotowych
Kierunki rozwoju
Priorytety
Kierunki rozwoju na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnym
Kierunki rozwoju na poziomie Unii Europejskiej
Zakoñczenie
Widz¹c potrzebê pe³niejszego uwzglêdnienia zgromadzonych ju¿ doœwiadczeñ i istniej¹cych opinii, autor zaprasza wszystkich zainteresowanych t¹ tematyk¹ do wspó³pracy i proponuje utworzenie oraz realizacjê projektu pod prowizorycznym tytu³em Okreœlenie zasobu
wiedzy o geoinformacji jako przedmiocie edukacji i badañ w Polsce.
Autor ma nadziejê, ¿e wspó³praca ta bêdzie po¿yteczna dla wszystkich, którzy zajmuj¹ siê
geoinformacj¹, a w szczególnoœci s¹ odpowiedzialni za programy nauczania, prowadzenie
zajêæ i powstawanie materia³ów dydaktycznych. Nale¿y mniemaæ, ¿e w ten sposób ukszta³towane zostan¹ warunki sprzyjaj¹ce powstaniu w Polsce odrêbnego kierunku studiów w
zakresie NiTGI, który móg³by byæ nazywany po prostu geoinformacj¹.
Tematyka naukowa i techniczna w dziedzinie geoinformacji
27
Literatura
Bia³ousz S., 2005: Stan obecny i koncepcja kszta³cenia w zakresie Systemów Informacji Przestrzennej.
Politechnika Warszawska, Warszawa.
Craglia M. (red.) i inni, 2003: Geographic Information in the Wider Europe. GINIE, IST-2000-29493.
DiBiase D. (red.) i inni, 2006: Geographic Information Science and Technology. Body of Knowledge. University Consortium for Geographic Information Science.
Olenderek H., Olenderek T., 2004: Kszta³cenie w zakresie geomatyki na wydzia³ach leœnych. Roczniki
Geomatyki, tom II, z. 3, Warszawa.
Strobl J., 2006: Geoinformatics and GISscience Education: UNIGIS as SDI Brainware. 12th EC-GI&GIS
Workshop. Innsbruck.
Widacki W., 2004: Systemy Informacji Geograficznej w programach edukacyjnych uniwersyteckich studiów
przyrodniczych w Polsce. Roczniki Geomatyki, tom II, z. 3, Warszawa.
WoŸniak J., 2004: Kszta³cenie i upowszechnianie wiedzy w zakresie systemów geoinformacyjnych. Roczniki
Geomatyki, tom II, z. 3, Warszawa.
Summary
The paper examines themes of Geographic Information Science and Technology, taking into account
available literature on the subject and Polish needs and conditions. Over 300 themes were defined in
the following 13 subject areas:
1. Fundamental concepts
2. Geodata
3. Data acquisition
4. Data modeling
5. Data transformation
6. Basic methods for spatial analysis
7. Advanced methods for spatial analysis
8. Cartography and visualization
9. Systems and infrastructures
10. Design aspects
11. Management aspects
12. Geoinformation and society
13. Geoinformation in Poland
It is suggested to consider the above list as a basis for further works on the subject to be conducted with
the participation of a wide range of experts involved in education, research and development in the
area of geoinformation.
prof. dr hab. Jerzy GaŸdzicki
[email protected]