Finanse międzynarodowe

Finanse międzynarodowe
Opracowała:
dr hab. Janina Harasim, prof. WSBiF,
dr Blandyna Puszer
I.
Ogólne informacje o przedmiocie
Cel przedmiotu:
Zapoznanie studentów z podstawowymi pojęciami z zakresu finansów
międzynarodowych i dostarczenie im wiedzy na temat:
-
funkcjonowania systemów kursowych poszczególnych krajów
oraz międzynarodowego systemu walutowego,
-
międzynarodowych przepływów pieniądza i kapitału i ich
konsekwencji dla bilansu płatniczego i gospodarki krajowej,
-
międzynarodowych
rynków
finansowych,
w
tym
w szczególności międzynarodowego rynku walutowego,
-
integracji walutowej i finansowej zachodzącej w Europie.
Wiedza ta powinna umożliwić im zrozumienie powiązań występujących
między krajowym i międzynarodowym rynkiem finansowym i jego
segmentami oraz konsekwencji zmian zachodzących w gospodarce
światowej
(np.
integracja
walutowa,
globalizacja)
dla
polskiej
gospodarki.
Ramowy program przedmiotu
1. Kurs walutowy i inne instrumenty finansowe w sferze wymiany
z zagranicą.
2. Wymienialność waluty – pojęcie i rodzaje.
3. Międzynarodowe przepływy pieniądza i kapitału.
4. Bilans płatniczy i problemy jego równowagi.
5. Integracja walutowa i finansowa w Europie.
6. Międzynarodowy rynek walutowy i rynek pochodnych instrumentów
finansowych.
7. Ryzyko walutowe – pomiar i zarządzanie nim.
28
Literatura podstawowa
1. Zabielski K.: Finanse międzynarodowe. Wydawnictwo Naukowe
PWN, Warszawa 2002
2. Roth P.: Międzynarodowe rynki walutowe i pieniężne. Dom
Wydawniczy ABC, Warszawa 2000
3. Oręziak L.: Euro. Nowy pieniądz. Wydawnictwo Naukowe PWN,
Warszawa 2003
4. Misztal P.: Zabezpieczenie przed ryzykiem zmian kursu walutowego.
Difin, Warszawa 2004
Literatura pomocnicza
1. Caves R.E., Frankel J.A., Jones R.W.: Handel i finanse
międzynarodowe, PWE, Warszawa 1998
2. Chrabonszczewska E., Kalicki K.: Teoria i polityka kursu
walutowego, SGH, Warszawa 1996
3. Pietrzak E.: Wymienialność złotego. Biblioteka Menedżera i
Bankowca, Warszawa 1996
4. Najlepszy E.: Zarządzanie finansami międzynarodowymi. PWE,
Warszawa 2001
5. Euro. Wspólna waluta. Praca zbiorowa pod red. naukową
P. Tempertona, Wydawnictwo FELBERG SJA, Warszawa 2001
6. Lutkowski K.: Od złotego do euro. Źródła obaw i nadziei. Twigger,
Warszawa 2004
7. Zając J.: Polski rynek walutowy w praktyce. Wydawnictwo
K.E.LIBER, Warszawa 2002
8. Klepacki J. Polski rynek walutowy. Szanse i zagrożenia. SPG,
Warszawa 2005
29
II
Tematyka zajęć dydaktycznych
1. Kurs walutowy i inne instrumenty finansowe w sferze
wymiany z zagranicą.
1. Istota kursu walutowego i jego funkcje.
2. Czynniki wpływające na poziom kursu walutowego.
3. Rodzaje kursów walutowych i systemów kursowych.
4. System kursowy i polityka kursu walutowego w Polsce.
5. Cła i inne normy podziału i ochrony w eksporcie i imporcie –
subwencje, obciążenia podatkowe itp.
2. Wymienialność waluty – pojęcie i rodzaje.
1. Wymienialność waluty – pojęcie, cele, warunki i skutki jej
wprowadzenia.
2. Podmiotowe i przedmiotowe ograniczenia wymienialności.
3. Podstawowe rodzaje i standardy wymienialności walut i ich
charakterystyka.
4. Zakres wymienialności złotego.
3. Międzynarodowe przepływy pieniądza i kapitału.
1. Międzynarodowe przepływy pieniądza i kapitału – przyczyny
występowania, formy i rodzaje.
2. Inwestycje bezpośrednie – motywy ich dokonywania i konsekwencje
dla kraju importującego i eksportującego kapitał.
3. Inwestycje portfelowe – istota i uwarunkowania.
4. Spekulacyjne ruchy pieniądza, ich przyczyny i następstwa.
5. Inwestycje bezpośrednie i portfelowe w Polsce – przyczyny
napływu/odpływu, oddziaływanie na gospodarkę w skali makroi mikroekonomicznej.
30
4. Bilans płatniczy i problemy jego równowagi.
1. Pojęcie bilansu płatniczego i jego struktura.
2.
Zasady sporządzania bilansu płatniczego.
3. Równowaga bilansu płatniczego – przyczyny zakłóceń i następstwa
braku równowagi dla gospodarki i systemu finansowego.
4. Sposoby i narzędzia przywracania równowagi bilansu płatniczego.
5. Układ i zasady sporządzania bilansu płatniczego w Polsce.
5. Integracja walutowa i finansowa w Europie.
1. Pojęcie integracji walutowej i finansowej.
2. Koncepcje integracji walutowej i finansowej w Europie przed
powstaniem Unii Gospodarczej i Walutowej.
3. Europejska Unia Gospodarcza i Walutowa – geneza i etapy rozwoju.
4. Euro jako wspólna waluta krajów członkowskich UGW.
5. Wpływ euro na funkcjonowanie rynków finansowych, działalność
banków i przedsiębiorstw.
6. Warunki przystąpienia Polski do UGW, związane z tym korzyści
i niedogodności.
6. Międzynarodowy rynek walutowy i rynek pochodnych
instrumentów finansowych.
1. Międzynarodowy rynek walutowy – pojęcie, funkcje i zasady
działania.
2. Miejsce rynku walutowego w gospodarce – rynek walutowy a rynek
finansowy.
3. Tradycyjny rynek walutowy – struktura, organizacja, podstawowe
konwencje rynku.
4. Rodzaje transakcji zawieranych na tradycyjnym rynku walutowym
i motywy ich przeprowadzania.
31
5. Instrumenty pochodne (derywaty) – nowa generacja transakcji
walutowych.
6. Zasady zawierania i realizacji operacji walutowych.
7. Konstrukcja kursu terminowego i jego kalkulacja.
8. Rynek walutowy w Polsce – ramy prawne i sposób funkcjonowania.
7. Ryzyko walutowe – pomiar i zarządzanie nim.
1. Ryzyko związane z zawieraniem transakcji walutowych – ryzyko
walutowe i jego klasyfikacja, ryzyko płynności.
2. Pomiar ryzyka walutowego – pojęcie i rodzaje pozycji walutowej
i pozycji płynności.
3. Wpływ wahań kursu walutowego na wyniki finansowe podmiotu
gospodarczego przy otwartych pozycjach walutowych.
4. Postawa pasywna i aktywna wobec ryzyka walutowego- wybór
strategii zabezpieczającej.
5. Wewnętrzne i zewnętrzne techniki ograniczania ryzyka zmiany
kursu walutowego.
Słowa kluczowe
Kurs walutowy, system kursu stałego, system kursu zmiennego
(płynnego),
wymienialność
waluty,
wymienialność
wewnętrzna,
wymienialność zewnętrzna, wymienialność wg standardu MFW,
inwestycje bezpośrednie, inwestycje portfelowe, bilans płatniczy netto
i brutto, obroty bieżące, obroty kapitałowe, Unia Gospodarcza
i Walutowa, kryteria konwergencji, euro, ERM 2, rynek walutowy,
transakcje spot (natychmiastowe), forward, swap, opcje i futures,
instrumenty pochodne (derywaty), kurs terminowy, kursy krzyżowe,
ryzyko walutowe, ryzyko kursowe, ryzyko transakcji, ryzyko translacji,
pozycja walutowa, pozycja płynności, hedging
32
Główne pytania
1. Wyjaśnić pojęcie kursu walutowego i scharakteryzować jego
funkcje.
2. Przedstawić kryteria klasyfikacji kursów walutowych oraz rodzaje
kursów.
3. Scharakteryzować cechy systemu stałego kursu walutowego, jego
zalety i wady.
4. Scharakteryzować cechy systemu zmiennego kursu walutowego,
jego zalety i wady.
5. Przedstawić ewolucję systemu kursowego w Polsce.
6. Objaśnić istotę wymienialności waluty i jej konsekwencje dla
gospodarki krajowej.
7. Scharakteryzować najważniejsze rodzaje i standardy wymienialności
walut.
8. Przedstawić kierunki i formy międzynarodowych przepływów
pieniądza i kapitału przed I i po II wojnie światowej (aż do chwili
obecnej).
9. Wyjaśnić pojęcie inwestycji bezpośrednich oraz przedstawić ich
cechy i motywy dokonywania.
10. Wyjaśnić pojęcie inwestycji portfelowych oraz przedstawić ich
cechy i motywy dokonywania.
11. Przedstawić istotę bilansu płatniczego i jego strukturę.
12. Scharakteryzować zasady sporządzania bilansu płatniczego (wraz
z bilansem brutto i netto).
13. Wyjaśnić przyczyny zakłóceń w równowadze bilansu płatniczego.
14. Scharakteryzować instrumenty przywracania równowagi bilansu
płatniczego.
15. Omówić koncepcje integracji walutowej i finansowej w Europie
przed powstaniem Unii Gospodarczej i Walutowej.
33
16. Przedstawić genezę i harmonogram wprowadzania UGW.
17. Scharakteryzować kryteria konwergencji (ilościowe i jakościowe).
18. Przedstawić wpływ euro na funkcjonowanie rynków finansowych
i banków komercyjnych.
19. Wyjaśnić pojęcie i cechy rynku walutowego.
20. Przedstawić konwencje obowiązujące na tradycyjnym rynku
walutowym.
21. Scharakteryzować istotę transakcji natychmiastowych i terminowych
zawieranych na tradycyjnym rynku walutowym.
22. Scharakteryzować
transakcje
pochodne
zawierane
na
rynku
walutowym.
23. Wyjaśnić
zasady
obliczania
kursu
terminowego
i
kursów
krzyżowych na rynku walutowym.
24. Przedstawić i omówić rodzaje ryzyka związanego z zawieraniem
transakcji walutowych.
25. Scharakteryzować
metody
pomiaru
ryzyka
zmiany
kursów
walutowych.
26. Scharakteryzować cechy postawy pasywnej i aktywnej wobec
ryzyka
walutowego
i
dostępne
w
ich
ramach
strategie
zabezpieczające przed ryzykiem.
27. Omówić wewnętrzne techniki ograniczania ryzyka walutowego.
28. Omówić zewnętrzne techniki ograniczania ryzyka walutowego.
III
Program pracy samodzielnej
Struktura programu (tematy)
1. Międzynarodowy system walutowy – pojęcie i etapy rozwoju.
2. Międzynarodowe rynki finansowe.
3. Międzynarodowe i regionalne instytucje walutowe i finansowe.
4. Zadłużenie międzynarodowe.
34
1. Międzynarodowy system walutowy – pojęcie i etapy
rozwoju.
1. Pojęcie międzynarodowego systemu walutowego.
2. System waluty złotej i zasady jego funkcjonowania.
3. Podstawowe cechy i zasady funkcjonowania systemu z Bretton
Woods.
4. Mechanizm
funkcjonowania
międzynarodowego
systemu
walutowego po załamaniu się systemu z Bretton Woods.
5. Aktualny
stan
międzynarodowego
systemu
walutowego
i perspektywy jego rozwoju.
2. Międzynarodowe rynki finansowe.
1. Międzynarodowy rynek pieniężny - jego segmenty oraz instrumenty.
2. Międzynarodowy rynek kapitałowy – istota, charakter, segmenty.
3. Eurorynki pieniężne i kapitałowe.
4. Główne centra finansowe świata.
5. Innowacje finansowe i globalizacja rynków finansowych.
3. Międzynarodowe i regionalne instytucje walutowe i
finansowe.
1. Międzynarodowy Fundusz Walutowy – funkcje, zasoby i działalność
kredytowa.
2. Grupa Banku Światowego – Międzynarodowy Bank Odbudowy
i
Rozwoju,
Międzynarodowe
stowarzyszenie
Rozwoju,
Międzynarodowe Towarzystwo Finansowe, Wielostronna Agencja
Gwarantowania Inwestycji.
3. Regionalne banki rozwoju – Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju,
Międzyamerykański Bank Rozwoju, Azjatycki Bank Rozwoju,
Afrykański
Bank
Rozwoju
-
cele,
zasady
funkcjonowania
i udzielania pomocy finansowej.
35
4. Europejski Bank Inwestycyjny - zasady funkcjonowania i
finansowania projektów inwestycyjnych.
5. Bank Rozrachunków Międzynarodowych – jego cele i funkcje.
6. Główne centra finansowe świata.
4. Zadłużenie międzynarodowe.
1. Zadłużenie zewnętrzne krajów rozwijających się i krajów
Europy Środkowo - Wschodniej – przyczyny, rozmiary
i skutki.
2. Koncepcje rozwiązywania problemów zadłużenia.
3. Rola międzynarodowych instytucji finansowych w rozwiązywaniu
problemu zadłużenia.
4. Kryzys zadłużeniowy a kryzysy walutowe.
5. Zadłużenie zewnętrzne Polski i jego konsekwencje.
Słowa kluczowe
międzynarodowy system walutowy, system waluty złotej, system
z Bretton Woods, system wielodewizowy, rynek eurowalutowy,
euroobligacje, euronoty (euroweksle), globalizacja rynków finansowych,
MFW, Bank Światowy, EBOiR, kryzys zadłużeniowy, kryzys walutowy,
Klub Paryski, Klub Londyński
Pytania i zagadnienia
1. Przedstawić pojecie i główne zasady międzynarodowego systemu
walutowego.
2. Scharakteryzować
ewolucję
międzynarodowego
systemu
walutowego do czasu powstania MFW.
3. Omówić zasady funkcjonowania systemu z Bretton Woods
i przyczyny jego załamania się.
36
4. Scharakteryzować strukturę międzynarodowego rynku pieniężnego
i jego uczestników.
5. Omówić instrumenty międzynarodowego rynku pieniężnego.
6. Przedstawić główne cechy międzynarodowego rynku kapitałowego
i jego uczestników.
7. Scharakteryzować główne segmenty międzynarodowego rynku
kapitałowego.
8. Przedstawić
przyczyny
powstania
eurorynku
pieniężnego
i kapitałowego.
9. Scharakteryzować rynek eurowalutowy – jego cechy, uczestników,
zalety i wady.
10. Wyjaśnić
przyczyny
powstania
międzynarodowych
centrów
finansowych i omówić ich rodzaje.
11. Wyjaśnić
istotę
i
przyczyny
procesu
globalizacji
rynków
finansowych.
12. Przedstawić cele i funkcje MFW.
13. Scharakteryzować podstawowe rodzaje kredytów udzielanych przez
MFW.
14. Przedstawić strukturę grupy Banku Światowego i główne kierunki
jego działalności.
15. Omówić cele i zadania regionalnych banków rozwoju i ich wpływ na
gospodarkę krajów objętych zakresem ich działalności.
16. Przedstawić cele, zasady funkcjonowania i finansowania projektów
inwestycyjnych przez Europejski Bank Inwestycyjny.
17. Scharakteryzować
Międzynarodowych
cele
oraz
i
zadania
jego
Banku
rolę
w
Rozrachunków
kształtowaniu
międzynarodowej współpracy walutowej.
37
18. Przedstawić mechanizm zadłużania się krajów rozwijających się
i krajów Europy Środkowo-Wschodniej i scharakteryzuj następstwa
narastania zadłużenia.
19. Omówić koncepcje rozwiązywania problemów zadłużenia.
20. Scharakteryzować rolę międzynarodowych instytucji finansowych
w rozwiązywaniu problemu zadłużenia.
21. Wyjaśnić różnicę między pojęciami kryzys zadłużeniowy i kryzys
walutowy i występujące między nimi zależności.
Literatura
1. Zabielski K.: Finanse międzynarodowe. Wydawnictwo Naukowe
PWN, Warszawa 2002
2. Lutkowski K.: Międzynarodowy system walutowy. Poltext,
Warszawa 1996
3. Międzynarodowe rynki finansowe. Kryzysy finansowe. Praca
zbiorowa pod red. J. Żabińskiej, Akademia Ekonomiczna, Katowice
2002
4. Pawłowicz L., Wierzba R.: Rynki finansowe wobec procesów
globalizacji. CeDeWu, Warszawa 2003
5. Małecki W., Sławiński A., Piasecki R., Żuławska U.: Kryzysy
walutowe. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2001
38