XIX-wieczne źród³a do historii kościo³a i parafii w Pogorzeli (cz. 3)

NOWA gazeta gostyñska 27/10
HISTORIA
11
XIX-wieczne Ÿród³a do historii koœcio³a i parafii
w Pogorzeli (cz. 3)
Dotychczas omówione dokumenty pochodz¹ sprzed XIX wieku, natomiast reszta archiwaliów ma proweniencjê XIX-wieczn¹.
Najciekawsze z nich omówiê szerzej.
Koœció³ w Pogorzeli zosta³ konsekrowany przez arcybiskupa po- domagano siê uiszczenia zaleg³ych op³at*. Z 12 listopada 1866 r.
znañskiego Marcina Dunina 7 paŸdziernika 1838 r. Warto odnoto- pochodzi list proboszcza z Lutyni (niestety, nazwisko proboszcza
waæ, i¿ po roku 1830, kiedy to naczelnym prezesem prowincji po- Lutyni jest nieczytelne), który usprawiedliwia siê z zaleg³oœci, poznañskiej zosta³ Eduard Heinrich Flottwell, antypolska polityka za- wo³uj¹c na wielki nieporz¹dek w dokumentach, wywo³any ci¹g³¹ zmian¹
czê³a przybieraæ na sile. Flottwell, chc¹c mieæ jak najwiêksz¹ kontro- ksiê¿y w tej parafii. Sprawê jednak uda³o siê rozwi¹zaæ, choæ trwa³o
lê nad polskim spo³eczeñstwem, naturalnie musia³ mieæ za sprzymie- to doœæ d³ugo. Dowiadujemy siê tego z listu datowanego na 29 marca
rzeñców równie¿ Polaków. Kler nie by³ wcale wolny od wspó³pracy. 1868 r.:
„Lutynia, dnia 29 marca 1868.
Taka sytuacja mia³a równie¿ miejsce w Pogorzeli, gdzie jeden z proKochany Bracie!
boszczów tej¿e parafii wspó³pracowa³ z Flottwellem. W liœcie poWezwaniu danemu z polecenia W³adzy czyni¹c zadoœæ, pose³am
chodz¹cym prawdopodobnie z 1836 roku, jeden z dzia³aczy narodoCi dzisiaj pieni¹dze ze synagogi krotoszyñskiej in Suma 29 tay –
woœciowych pisze tak: „Strze¿ siê proszê ciê bardzo, bo bestia Flot13 srb. 9 fen – i to za lata 1864 – 1865 – i 1866 i 1867 – b¹dŸ
twell by³ w tych dniach w Pogorzeli u ksiêdza, który jest zawo³anym
³askaw osobny mi na to kwit wystawiæ i pokwitowanie mi tu
szpiegiem i któremu pewnie poleci³ nas w opiekê”. Mowa tutaj o
przes³aæ. Dodam Ci, ¿e mi to wcale nie w porê, bom co tylko 150
ksiêdzu Osieckim, który by³ zaprzyjaŸniony z naczelnym prezetay. zap³aci³ Przeœwietnej kapitule Poznañskiej wraz z procentasem. Mo¿na domniemywaæ, i¿ za spraw¹ donosu ksiêdza Osieckiego
mi 15 tay. po ksiêdzu Kropiwnickim, a tu znów Ty wystêpujesz –
wydano nakaz aresztowania w 1838 roku tutejszego wikariusza ksiêdorób siê tu cz³owieku na Lutyni – ale có¿ zrobiæ? – redde quod
dza Nowackiego. Jak widaæ, w dokumentach tutejszej parafii znajdudebei”.
jemy informacje o naturze politycznej, a dok³adniej odnosz¹ce siê do
[podpis nieczytelny].
jednego z etapów germanizacji. Poza tym w materiale tym zosta³a
2
sierpnia
1867 r. rozpoczêto remont œwi¹tyni, w tym dachu, tynporuszona kwestia wspó³pracy nie tylko kleru, ale przede wszystków
oraz
odnowiono
gruntownie wie¿ê koœcieln¹. Pracami tymi kiekim Polaków z zaborc¹ pruskim.
rowa³
mistrz
z
Gostynia
Robert Krauze. Podczas prac remontowych
Z pocz¹tku lat czterdziestych XIX wieku pochodzi testament
w
1996
roku
natrafiono
na
„skarb”. „Skarb” ten zawiera³ metalow¹
ksiêdza ¯ychlewicza, proboszcza parafii w Lutyni. 10 grudnia 1841
r. ksi¹dz ¯ychlewicz w swoim testamencie zapisa³ koœcio³owi w tubê z dokumentem spisanym w jêzyku niemieckim z 26 wrzeœnia
Pogorzeli 1000 z³otych polskich na anniwersarz (jest to doroczne 1867 r., dokumentem polskim z 19 wrzeœnia tego samego roku i szklanym
modlitewne wspomnienie zmar³ego) oraz 200 z³otych polskich na s³oikiem z siedmioma monetami. Z dokumentów tych wynika, ¿e
remont zewnêtrzny koœcio³a w Pogorzeli. Kwota ta mia³a pochodziæ prace remontowe nadzorowa³ ówczesny proboszcz Wyrzykowski, a
z zaleg³ych procentów odprowadzanych z kapita³u synagogi kroto- w dalszej czêœci dokumentów znajdowa³y siê informacje dotycz¹ce
szyñskiej z racji tego, ¿e ksi¹dz Kazimierz ¯ychlewicz by³ komenda- kosztów remontu koœcio³a oraz dane dotycz¹ce tego, kto i ile pieniêrzem w Lutyni. Kapita³ ten wynosi³ 333 talary. Procent bie¿¹cy z tej dzy ufundowa³ na ten¿e remont**.
(C.D.N.)
sumy mia³ byæ odprowadzany do parafii w Lutyni, natomiast proDAMIAN
P£OWY
cent zleg³y mia³ byæ, zgodnie z wol¹ zmar³ego, przeznaczony na
remont koœcio³a w Pogorzeli. Dowiadujemy siê tego z listu adresowa*Korespondencja pochodzi z 1 wrzeœnia 1866 roku i jest to list do
nego do proboszcza w Pogorzeli. Poza tym ksi¹dz ¯ychlewicz przeproboszcza
w Lutyni oraz pismo do w³adz archidiecezji z tego samekaza³ jeszcze na ubogich w Pogorzeli 100 z³otych polskich, które
go
dnia.
mia³y byæ od³o¿one na procent i co roku w dzieñ odprawiania anni**Odnalezione monety w 1996 roku podczas naprawy wie¿y kowersarza, proboszcz tutejszy b¹dŸ prowizor koœcielny mia³ je rozœcielnej
to: grosz miedziany z 1767 r., trojak koronny, miedzianydawaæ. Pieni¹dze nale¿ne z synagogi krotoszyñskiej nap³ywa³y regudata
nieczytelnaprawdopodobnie 1767 r., z³otówka koronna z 1767
larnie do parafii w Pogorzeli do 1860 roku. Do 1864 roku zaleg³oœci z
r.,
dwuz³otówka
koronna
z 1767 r., grosz pruski z 1864 r., trzeciak z
lat 1860-1864 nie zosta³y uregulowane, o czym œwiadcz¹ pisma
1866
r.,
pó³z³otek
koronny
z 1867 r.
wysy³ane przez proboszcza w Pogorzeli do arcybiskupstwa poznañskiego, jak równie¿ do parafii w Lutyni, w których to listach
Redaguje zespó³: Robert Czub, Leszek Jankowski, Maciej J. Kretkowski (redaktor naczelny), Leszek M. Kostysiak
(z-ca redaktora naczelnego, redaktor prowadz¹cy), Agnieszka Jakubowska, Hanna Fibner. Wspó³pracuj¹: Andrzej Dudek, S³awomir Gendera, Sabina Hoska-Kaczmarek, Roman Mendyka, Sebastian Myszkiewicz, Marcin
Szmytowski, Waldemar Szwedek. Adres redakcji: Gostyñ, ul. S¹dowa 7. Adres do korespondencji: P-35, 63-800
Gostyñ. Dy¿ury redakcji: codziennie od poniedzia³ku do pi¹tku w godzinach od 10 do 18. Telefon: 65 5720309,
fax: 65 5720309, e-mail: [email protected], Ngg w Internecie: www.gg.bt.pl Samorz¹dowe zespo³y redakcyjne: Gostyñ: Ewa D¹browska-Gulcz (tel. 65 5752145). Piaski: Sebastian
Nowak (tel. 65 5719021).
Numer zamkniêto: 6 VII 2010. Redaktor odpowiedzialna: Hanna Fibner * Wszystkie prawa zastrze¿one (w³¹cznie z wzorami reklam). Na wykorzystywanie i przetwarzanie
w jakiejkolwiek formie wymagana jest zgoda redakcji * Redakcja zastrzega sobie prawo dokonywania skrótów, adiustacji i zmiany tytu³ów dostarczonych tekstów. Nie
zwracamy materia³ów nie zamówionych. Reklamy i og³oszenia: w redakcji w godzinach dy¿urów. Obowi¹zuje cennik reklam nr 1/2005 z dnia 1.05.2005. Za treœæ reklam i
og³oszeñ (opublikowanych zgodnie z art. 36 Ustawy „Prawo prasowe” z dnia 26 I 1984 z póŸn. zmianami) wydawca i redakcja nie ponosz¹ odpowiedzialnoœci.
Wydawca: Gostyñskie Stowarzyszenie Promocji Twórczoœci Regionalnej, ul. S¹dowa 7, 63-800 Gostyñ, tel. 65 5727997, fax 65 5720309. Konto bankowe: Powiatowy Bank
Spó³dzielczy w Gostyniu, nr konta 42 8678 0005 0010 0100 0358 0001. Sk³ad i druk: „Nowa Gazeta Gostyñska”, ul. S¹dowa 7, Gostyñ, tel. 65 5720309.