hormony a skóra
Transkrypt
hormony a skóra
medical beauty Zmiany skórne w zaburzeniach endokrynologicznych Zaburzenia w gospodarce hormonalnej często manifestują się w postaci zmian skórnych. Nadmierna suchość skóry lub przeciwnie – łojotok, trądzik czy hiperpigmentacje mogą być objawami wskazującymi na problemy endokrynologiczne. Warto bacznie obserwować skórę twarzy i ciała klientów, by w porę doradzić konsultacje u specjalisty. 64 BEAUTY FORUM | 10/2013 Fot.: iStock©/Tijana, skynesher HORMONY A SKÓRA medical beauty z miany skórne są powodowane przez hormony biorące udział w różnych mechanizmach. Po pierwsze, hormony mogą wpływać bezpośrednio na pewne struktury skóry. Po drugie, tzw. endokrynopatia wpływa na skórę w ramach ogólnego działania na organizm. I po trzecie, zmiany skórne występują także jako efekt leczenia zaburzeń hormonalnych. Gdy winna jest tarczyca Nadczynność tarczycy – W nadczynności tarczycy skóra jest ciepła, zaczerwieniona i nadmiernie wilgotna. Może występować świąd, bielactwo, rozległe łysienie lub łysienie plackowate. Obserwowano również, głównie w chorobie Gravesa-Basedowa, rozległe przebarwienia. Czasami obserwuje się tzw. paznokcie Plummera, w których dochodzi do oddzielenia się dystalnego brzegu płytki paznokciowej od łożyska paznokcia. Charakterystyczne dla nadczynności tarczycy są również płaskie nacieki guzowate na wyprostnej powierzchni podudzi. Guzy są dość twarde, sinobrunatne lub nieznacznie różniące się zabarwieniem od skóry zdrowej. Mają nierówną powierzchnię, jakby złożoną z mniejszych wykwitów guzowatych, są niebolesne i wzrastają bardzo powoli. Niedoczynność tarczycy – W przebiegu niedoczynności tarczycy występuje tzw. obrzęk śluzowaty uogólniony. Skóra ma barwę woskowożółtą. Jest sucha, szorstka, blada, występuje ciastowaty obrzęk, w którym ucisk palcem nie pozostawia zagłębienia. Naskórek często złuszcza się łupieżowato. Wydzielanie potu i łoju jest obniżone. Nasilenie zmian występuje głównie na twarzy, karku i szyi oraz rękach. Występuje objaw „brudnych łokci”. Twarz staje się maskowata wskutek obrzęku nosa, warg i powiek. Może też dojść do utraty bocznej 1/3 brwi. Zmiany zachodzą również w paznokciach. Stają się one matowe, rozwłóknione i łatwo się kruszą. Także włosy są suche, łamliwe, pozbawione połysku i często występuje znaczne wyłysienie. W niedoczynności tarczycy może również dojść do nagromadzenia karotenu w warstwie rogowej, co objawia się zażółceniem dłoni i stóp. Częstym objawem jest także, w związku z uszkodzeniem drobnych naczyń krwionośnych, marmurkowatość skóry. Czasami dochodzi do plamicy. Możemy mieć również do czynienia z obrzękiem śluzowatym ogniskowym, który występuje w postaci wy- Szorstka, blada i łuszcząca się skóra, łamliwe włosy i paznokcie mogą świadczyć o zaburzeniach pracy tarczycy. niosłych tworów guzowatych lub płaskowyniosłych nacieków. Nadnercza pod lupą Nadczynność nadnerczy – Najczęstszym zaburzeniem nadczynności nadnerczy jest zespół Cushinga, związany m.in. z nadmiernym wydzielaniem kortyzolu. U chorych dochodzi do charakterystycznego odkładania się tłuszczu w obrębie tułowia i twarzy (twarz księżycowata), przy stosunkowo szczupłych kończynach. Na skórze brzucha, a czasem również na ramionach, sutkach i udach, pojawiają się szerokie czerwonofioletowe rozstępy. Obserwuje się również suchość skóry i liczne zmiany naczyniowe. Charakterystyczny jest także tzw. byczy kark. Skóra na twarzy jest sinoczerwona, szczególnie w obrębie policzków. U osób z hiperkortyzolemią istnieje też większa skłonność do zachorowań na grzybicę i łupież pstry. W nadczynności nadnerczy mogą wystąpić: trądzik posteroidowy, objawy hirsutyzmu u kobiet, czyli nadmierne owłosienie wargi górnej, bródki i typ męski owłosienia łonowego, skłonność do wypadania włosów i łysienie. Trądzik, hirsutyzm i tzw. androgenne łysienie jest związane z nadmiernym wydzielaniem androgenów. U niektórych pacjentów występuje również hiperpigmentacja, która jest zwykle związana z podwyższeniem ACTH. ACTH, czyli adrenokortykotropina, jest BEAUTY FORUM | 10/2013 65 medical beauty WARTO WIEDZIEĆ Do cukrzycy dochodzi na skutek zmniejszonego wydzielania insuliny lub upośledzenia odpowiedzi na ten hormon. Prowadzi to do hiperglikemii, czyli nadmiaru cukru we krwi i związanych z tym licznych zaburzeń metabolicznych. Długo trwająca hiperglikemia prowadzi do nieenzymatycznej glikozylacji białek. W jej wyniku białka zmieniają swoje właściwości (starzeją się). Stają się bardziej stabilne, słabiej rozpuszczalne, bardziej oporne na działanie temperatury i enzymatyczne trawienie. To prowadzi do zaburzeń krążenia obwodowego, zwyrodnienia włókien kolagenowych i elastycznych, uszkodzenia nerwów obwodowych oraz upośledzenia mechanizmów odpornościowych oraz do rozwoju licznych chorób skóry. hormonem wydzielanym przez przysadkę – czasami jego zwiększone wydzielanie jest przyczyną nadczynności nadnerczy i tym samym zwiększonego wydzielania kortyzolu i innych steroidów nadnerczowych. Niedoczynność nadnerczy – Przewlekła niedoczynność nadnerczy, zwana chorobą Addisona, charakteryzuje się licznymi objawami. Jeżeli chodzi o zmiany skórne to typowym i jednym z najwcześniejszych objawów jest hiperpigmentacja, będąca następstwem zwiększonego odkładania się melaniny w obrębie skóry. Brązowe przebarwienia obserwuje się u 94 proc. pacjentów. Są one szczególnie intensywne w okolicach narażonych na działanie promieni słonecznych, np. wokół warg, ale także w obrębie dłoni i stóp (szczególnie wzdłuż linii papilarnych), w okolicy pach, odbytu i brodawek sutkowych. Obserwuje się również ściemnienie znamion barwnikowych, błon śluzowych, blizn i włosów. Czasem stwierdza się podłużne pasma przebarwień w obrębie paznokci. zmniejszenie wydzielania potu, co prowadzi do suchości skory. Świąd skóry należy do częstych, niekiedy bardzo wczesnych objawów w przebiegu choroby. Świąd ograniczony do różnych okolic ciała występuje znacznie częściej niż świąd uogólniony, który pojawia się głównie u ludzi starszych. U chorych na cukrzycę częściej występuje wyprysk, choroby ropne, grzybice, jak również zmiany zapalne w okolicy narządów moczowo-płciowych. U osób z cukrzycą, zwłaszcza niewyrównaną, może wystąpić nadmierna suchość błon śluzowych jamy ustnej, wzmożone pragnienie i niekiedy „słodki smak”. Zmysł powonienia jest często upośledzony. Błony śluzowe mogą być suche, błyszczące, zabarwione na kolor czerwonopurpurowy. Język jest duży, ciemnoczerwony, suchy, popękany, z odciskami zębów na brzegach, a w kątach ust mogą utrzymywać się uporczywe zajady. Zęby są bardzo często zaatakowane próchnicą. U chorych na cukrzycę może występować charakterystyczne żółtawozłociste lub kanarkowe przebarwienie skóry, głównie na dłoniach, podeszwach oraz na nosie i uszach. Zmiany chorobowe występujące w cukrzycy, w których rozwoju ma znaczenie uszkodzenie układu naczyniowego – U młodych osób z niewyrównaną cukrzycą może wystąpić tzw. rumieniec cukrzycowy, zlokalizowany na twarzy, dłoniach i podeszwach. Innym objawem występującym niekiedy w cukrzycy, związanym częściowo z patologią naczyń, jest tworzenie się różnej wielkości pęcherzy. Po ich przerwaniu wytwarzają się bardzo wolno gojące się nadżerki. Pęcherze występują najczęściej na kończynach dolnych u starszych osób. Zmiany chorobowe często występujące w cukrzycy – U chorych na cukrzycę może wystąpić nadmierne owłosienie wokół pępka, na plecach – zwłaszcza powyżej łopatek, a u kobiet na brodzie. Zmiany te mogą na wiele lat wyprzedzać ujawnienie się cukrzycy. Inną dolegliwością występującą u chorych na cukrzycę jest 66 BEAUTY FORUM | 10/2013 Fot.: zasoby internetu Diagnoza: cukrzyca Gdy patologiczne zmiany dotyczą drobnych naczyń, może dojść do wytworzenia się na podudziach po stronie wyprostnej brunatnych plam, będących zejściem wynaczynień krwi w obrębie skóry i odkładania się jej barwnika. Zmiany te noszą skróconą nazwę PPP. Do najczęściej spotykanych zmian skórnych w przebiegu zaburzeń hormonalnych należą: zmiany barwnikowe, hirsutyzm, obrzęk śluzowaty, trądzik, zmiany skórne w przebiegu cukrzycy. Inną chorobą skóry, która może towarzyszyć cukrzycy, jest obumieranie tłuszczowate. Polega ono na występowaniu dobrze odgraniczonych ognisk o żółtawym odcieniu, z zanikiem w części środkowej, umiejscowionych najczęściej na wyprostnych częściach podudzi. Zmiany te są tak charakterystyczne, że mogą naprowadzić na rozpoznanie niewykrytej cukrzycy, którą często wyprzedzają na wiele miesięcy lub lat. Z kolei postać rozsiana tzw. ziarniniaka obrączkowatego aż w jednej trzeciej współistnieje z jawną lub utajoną cukrzycą. Są to twarde, nieco wyniosłe wykwity o gładkiej powierzchni, koloru skóry, które często układają się obrączkowato. Zmiany naczyniowe w cukrzycy mogą doprowadzić do plamicy, martwiczego zapalenia tętnic, jak również do zgorzeli cukrzycowej i owrzodzeń troficznych. Czasami u chorych na cukrzycę dochodzi do zespołu sztywnych rąk. Jest to zespół rzekomotwardzinowy, w którym dochodzi do pogrubienia i stwardnienia skóry grzbietów rąk, zwłaszcza palców, oraz zesztywnienia i ograniczenia ruchomości w stawach rąk. Chorzy nie mogą wyprostować palców, a złożone dłonie przybierają charakterystyczny modlitewny układ. Innym rzadkim objawem długo trwającej niewyrównanej cukrzycy jest obrzęk stwardniały skóry. Są to stwardnienia najczęściej umiejscowione na karku, ramionach, twarzy i tułowiu, rzadziej w innych okolicach. Obrzęk stwardniały jest późnym objawem cukrzycy, występuje zazwyczaj u osób otyłych, z cukrzycą insulinozależną i oporną na leczenie. DR N. MED. KAMILA PADLEWSKA Specjalista dermatolog. Wieloletni pracownik Kliniki Dermatologicznej Uniwersytetu Medycznego w Warszawie. Obecnie profesor Wyższej Szkoły Zawodowej Kosmetyki i Pielęgnacji Zdrowia w Warszawie, kierownik studiów podyplomowych spa i wellness.