Znalezione w NPR:

Jacek Kuroń w “Rzeczpospolitej dla moich wnuków” proponuje
program przezwyciężenia przeciwieństw pomiędzy logiką
gospodarki a potrzebami społeczności. Widzi on szanse tego
przezwyciężenie w wykorzystaniu zależności gospodarki globalnej
od kapitału społecznego i czynnika kulturowego. Aby tę szansę
wykorzystać, Kuroń proponuje rewolucję edukacyjną.
EKONOMIA SPOŁECZNA W NPR
W październiku 2004 roku podczas II Konferencji Ekonomii Społecznej Krakowie, współorganizowanej
przez środowiska Ekonomii Społecznej i organizacje pozarządowe, zawiązała się Stała Konferencja
Ekonomii Społecznej w Polsce. Łączy ona spółdzielnie, Towarzystwa Ubezpieczeń Wzajemnych,
NGO, banki spółdzielcze, SKOKi i inne instytucje realizujące misję społeczna środkami
ekonomicznymi, które zjednoczyły się na rzecz wspólnych inicjatyw.
1. Uwagi wstępne
Choć proponowane w Założeniach cele NPR zaczynają się od słów „utrzymanie” lub „wzmocnienie”, to
trzeba i warto traktować go jako strategię zmiany. Przyjmujemy proponowaną diagnozę
i proponowane cele (zawarte w rozdziałach „Wyzwania”, „Cele i priorytety NPR” i „Strategia rozwoju
regionalnego”. Pytanie o strategię jest jednak przede wszystkim pytaniem o sposób osiągania celów.
Mimo deklarowanego zwrotu w kierunku podejścia horyzontalnego, znaczna część diagnozy jest
przedstawiona w układzie pionowej organizacji Państwa („resortowy” czy „głównych lobby”). W tej
sytuacji musi dochodzić do
- Dominacji postrzegania problemów i możliwych rozwiązań przez perspektywę
organizacji (władztwo, interesy, ochrona stanu posiadania, konkurencja)
- auto-eliminacji rozwiązań alternatywnych.
Projekt NPR zbyt często proponuje słuszne choć nie selektywnie przedstawione cele cząstkowe oraz
dyskusyjne, czasami konserwatywne, rozwiązania.
2. Rozwój Kapitału Społecznego w Założeniach NPR
Założenia NPR odwołują się do kapitału społecznego. Pojęcie, zwykle odnoszone do grup
społecznych a nie jednostek, dotyczy głównie – jeśli nie wyłącznie – jakości organizacji społecznej
(np. według Putnama i Colemana). Rozdział poświęcony wyzwaniom (s.62), słusznie wskazuje
niedobory kapitału społecznego definiując go jako zasoby (umiejętności, kultura, kreatywność) i więzi
(organizacja społeczeństwa). Niestety, w takich rozdziałach jak: „Edukacja, budowa kapitału
kulturowego i społecznego”(s. 27), kapitał społeczny traktowany jest jako zasób. Ma on ulec poprawie
w wyniku działań edukacyjnych i nakładów na naukę. W ten sposób myli się pojęcie kapitału ludzkiego
(jak w rozdziale „Wyzwania polityki społeczno – gospodarczej (s. 54) i społecznego.
Potwierdzamy celowość formuły rozwoju opartego o kapitał społeczny.
konsekwentne trzymanie się powszechnie przyjętego znaczenia terminu
Proponujemy jednak
Proponujemy przyjąć diagnozę, że transformacja, zapoczątkowana w znacznej mierze przez ruch
obywatelski, doprowadziła w szybkim czasie do kryzysu spowodowanego przez brak uzgodnionej
koncepcji budowy społeczeństwa obywatelskiego, zastępowanej przez dosyć chaotyczne działania
programów pomocowych i Państwa. Społeczeństwo Obywatelskie utożsamione zostało z „branżą”,
która w zamian za dotacje wyręcza administracje publiczną w wykonywaniu zadań. Osłabła jego
zdolność: do zajmowania stanowiska i podejmowania inicjatyw na zasadzie spontanicznej,
niekoniecznie formalnej samo-organizacji. Równocześnie zbyt wolno postępuje włączenie w granice
społeczeństwa obywatelskiego, organizacji funkcjonujących dawniej pod parasolem Państwa.
Warto zwrócić uwagę, że NPR jest pro-rozwojowy: podejmuje wyzwania, stawia cele, tworzy
możliwości. Nie zapominając o tej części społeczeństwa, która nie radzi sobie z wyzwaniami, nie
nadąża za szansami, spychana jest na margines, NPR proponuje działania objęte celem
„spójnościowym”, zapowiadającym raczej zmiany ilościowe niż nowe podejście.
1
3. Proponowany program horyzontalny Rozwój Społeczeństwa Obywatelskiego
Proponujemy aby wśród zapowiadanych programów horyzontalnych NPR, znalazł się program lub
blok programowy poświęcony społeczeństwu obywatelskiemu jako niezbędnemu partnerowi
w procesach rozwoju.
3.1. Program ten powinien być powiązany, a raczej wykorzystany przez zapowiedzianą Narodową
Strategią Rozwoju Regionalnego. Możliwości kapitału społecznego powinny stanowić także
instrumenty realizacji szeregu proponowanych priorytetów (programów sektorowych). Szczególnie
dotyczy to:
a) Decentralizacji i terytorializacji zarządzania rozwojem, schodzącej do poziomu
subregionalnego i lokalnego
b) Współpracy między regionami
c) Wzrostu działań partnerskich (nie tylko inwestycyjne PPP i współpracy przy realizacji zadań
publicznych pomiędzy władzą, przedsiębiorstwami i NGO)
d) Praktycznego wdrożenia zasady subsydiarności, wykorzystania dorobku „trzeciego sektora” i
Ekonomii Społecznej, szczególnie w obszarach gdzie słabo radzi sobie zarówno administracja
publiczna jak i sektor komercyjny.
3.2. Program powinien tworzyć możliwości intensywnego wykorzystania inicjatyw i wartości kapitału
społecznego w takich działaniach jak:
a) Rozwój obszarów wiejskich i małych miast
b) Przeciwdziałanie marginalizacji terytoriów
c) Rozwój oparty o innowacje ale i o inicjatywy, zasoby lokalne i dziedzictwo
d) Tworzenie przedsiębiorstw i miejsc pracy w różnych formułach, dostępnych dla różnych typów
aktywności
e) Rewolucja edukacyjna i kulturalna
f) Lepsza, bardziej efektywna walka z wykluczeniem i pomoc społeczna
3.3. Dziedziny szczególnie wartościowych inicjatyw to:
a)
Ochrona zdrowia (zdrowotne ubezpieczenia wzajemne, być może świadczenie usług)
b)
Kultura i edukacja
c)
Pomoc społeczna (do rozwinięcia) odmienne jakości i filozofia
d)
Rozwój regionalny i lokalny
e)
Mieszkalnictwo
f)
Przedsiębiorczość (samozatrudnienie, mikroprzedsiębiorstwa, rozpoczynający)
g)
Fundusze działające na zasadach nie komercyjnych
3.4. Typy instrumentów, jakie powinny być tworzone lub rozwijane aby umożliwić rozwój kapitału
społecznego (warto wspomnieć, ze w tej dziedzinie wiele już osiągnięto. Osiągnięcia zostały opisane
w rozdziale „Instrumenty służące realizacji NPR”):
a) Umacnianie i tworzenie nowych rozwiązań (prawnych, finansowych i podatkowych)
niezależnego finansowania inicjatyw obywatelskich (stymulowanie przekazywania pieniędzy
obywateli i organizacji prywatnych, dobrze uregulowana bankowość alternatywna czy
parabanki, systemy gwarancyjne i pożyczkowe),
b) Tworzenie warunków rozwoju organizacji wykorzystujących metody Ekonomii, społecznej
i działalności ekonomicznej non-profit
c) Poprawa warunków działania (w tym rozwiązania podatkowe) dla działań (organizacji)
tworzących miejsca pracy i aktywności dal najsłabszych, walczących z wykluczeniem
społecznym, organizujących lub wspierających inicjatywy samopomocowe
d) Poprawa warunków działania inicjatyw edukacyjnych
e) Poprawa warunków działania instytucji wzajemnościowych w ubezpieczeniach i funduszach
f) Ożywienie zdecentralizowanej spółdzielczości
g) Promocja społecznej odpowiedzialności biznesu
h) Odnowa organizacji działających na rzecz rozwoju lokalnego I regionalnego (w tym
doradczych, szkoleniowych, funduszy lokalnych, inicjatyw mieszkaniowych, produktu
lokalnego i dziedzictwa)
i) Rozwój niezależnych think tanks i organizacji badawczych
2
j)
Rozwój partnerstwa
obywatelskim
pomiędzy
sektorem
publicznym
prywatnym
i
społeczeństwem
4. Robocza definicja
Dla celów operacyjnego określenia zakresu pojęcia „społeczeństwo obywatelskie” proponujemy
przyjąć, że obejmuje ono przede wszystkim:
- społeczności różnych wielkości, zorganizowane w grupy formalne i spontaniczne, kojarzone
z jednostkami terytorialnymi do poziomu regionu włącznie
- organizacje o terytorialnej zasadzie działania, ich związki i organizacje wspierające (sieci itp.):
o związki i stowarzyszenia wspomagania rozwoju lokalnego i regionalnego, w tym
fundusze
o związki i stowarzyszenia podmiotów gospodarczych i organizacje obsługujące,
działające zgodnie z zasadami non – profit lub zasadami ekonomii społecznej
(obejmuje także przedsiębiorstwa socjalne)
o organizacje pozarządowe, stowarzyszenia i związki oraz grupy nieformalne
realizujące cele własne członków lub cele społeczności terytorialnej
o organizacje samopomocowe i aktywnie ograniczające marginalizację, działające
zgodnie z zasadami non – profit lub zasadami ekonomii społecznej (obejmuje także
przedsiębiorstwa socjalne)
Krzysztof Herbst
Fundacja inicjatyw Społeczno-Ekonomicznych
3