PRZYSTANIE EKOLOgICZNE

PROJEKT ZIELONE SERCA EUROPY
PRZYSTANIE EKOLOGICZNE W GMINIE ZAMOŚĆ
Green Hearts of Europe Project
Project entitled “Zielone serca Europy – promocja walorów kulturowych i turystycznych terenów Gminy Zamość” [“Green Hearts of Europe – promotion of cultural
and tourist assets of the Commune of Zamość”] is implemented by five partners
from the old continent: the leader – the Commune of Zamość, Agentura Regionalnego Rozwoju Połoniny [Agency for Regional Development “Połoniny”] (Slovakia), The Commune of Sárospatak (Hungary), the Commune of Staffolo (Italy) and
Polskie Towarzystwo Turystyczno – Krajoznawcze [Polish Tourist Country Lovers’
Society] Branch in Rzeszów. These culturally and geographically different areas are
joined by a wealth of history mementoes, wonders of nature and friendly residents.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach
Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Lubelskiego na lata 2007-2013
Projekt „Zielone serca Europy – promocja walorów kulturowych i turystycznych
terenów Gminy Zamość” jest realizowany przez pięciu partnerów ze starego kontynentu: wiodącą tu Gminę Zamość, Agenturę Regionalnego Rozwoju Połoniny
(Słowacja), Gminę Sárospatak (Węgry), Gminę Staffolo (Włochy) oraz Polskie Towarzystwo Turystyczno – Krajoznawcze Oddział w Rzeszowie. Zróżnicowane kulturowo i krajobrazowo odległe ziemie łączy bogactwo pamiątek wielkiej historii, cuda
natury i serdeczni mieszkańcy.
Ecological havens
in the Commune of Zamość
The Górna Łabuńka valley
Egzemplarz bezpłatny
Free copy
GMINA ZAMOŚĆ
Gmina Zamość
Kurhany w Mokrem
Burial mounds in Mokre
ul. Peowiaków 92, 22‑400 Zamość
tel. 84 639 29 59, fax 84 639 23 64
www.gminazamosc.pl, e-mail: [email protected]
Modraszek
Scarce large blue
Dolina Górnej Łabuńki
Chroni dolinę największej rzeki Kotliny Zamojskiej. Wchodzi w skład Sieci
Ekologicznej Natura 2000. W górnym biegu rzeki ze względu na występujące tu walory przyrodnicze zostały powołane w ramach europejskiego
programu dwie ostoje: ostoja ptaków PLB060013 „Dolina Górnej Łabuńki”
o powierzchni 1907 ha oraz ostoja siedliskowa PLH0638 „Dolina Łabuńki
i Topornicy” o powierzchni 2055 ha. Obszar leży na terenie gmin: Zamość,
Łabunie i częściowo miasta Zamościa. Występują tu głównie łąki w różnym
stopniu użytkowane gospodarczo lub nieużytkowane. Wśród nich zachowały się frag­menty zmiennowilgotnych łąk trzęślicowych oraz łąki nizinne
i górskie. Łąkom tym towarzyszy bardzo duża populacja „naturowej” rośliny – staroduba łąkowego i wiele gatunków chronionych, m.in. mieczyk
dachówkowaty, pełnik europejski, tojad dzióbaty, zimowit je­sienny, kosaciec syberyjski, zerwa kulista oraz storczyki. Ostoja ptaków liczy ponad 220
gatunków ptaków, w tym aż 54 gatunki z Załącznika I Unijnej Dyrektywy
Ptasiej, Występuje tu: derkacz i dubelt – gatunki globalnie za­grożone oraz
Tourist map
Ecological havens
Europe’s Green Hearts
Mapa turystyczna
Przystanie ekologiczne
zielone serca europy
GMINA ZAMOŚĆ
NOCLEGI I GASTRONOMIA / Accommodation
Agroturystyka Jakubczak Henryk
Sitaniec Kolonia 113A
22-400 Zamość
tel. 84 616 68 33
Hotel ARTIS
Sitaniec 1
22-400 Zamość
tel. 84 616 62 62
www.hotelartis.com
Gościniec Magnat
Kalinowice 187
tel./fax 84 616 70 20
www.gosciniecmagnat.pl
Eden
Płoskie 402
tel. 84 641 10 10
www.moteleden.zam.pl
Hotel Wojto
Wólka Panieńska 21d
tel. 84 641 17 42
www.wojto.pl
Zajazd Na Błoniach
Sitaniec 243 a
tel. 84 616 69 40
www.nabloniach.zam.pl
Pokoje Gościnne Chata Magnata
Zarzecze 64
tel. 84 671 36 46
Gospodarstwo agroturystyczne „Nad stawem”
Renata Szczygieł
Wierzchowiny 19
22-400 Zamość, tel. 500 674 924
www.nadstawem.cba.pl
Agroturystyka „Przy źródełku”
Teodozja Machałek
Wierzchowiny
tel. 664 726 878
www.agroturystykaprzyzrodelku.cba.pl
REKREACJA I TURySTYKA / recreation and tourism
Stadnina Koni Małopolskich „Tarka”
Wólka Wieprzecka
tel. 606 365 434
www.stadninatarka.za.pl
Stajnia Rozalia
(Gospodarstwo Agroturystyczne)
Wólka Wieprzecka, 22-470 Zwierzyniec
tel. 84 63 94 350
Aeroklub Ziemi Zamojskiej
Lotnisko w Mokrem
tel./fax 84 616 92 59
www.aeroklubzamosc.pl
Regionalna Izba Pamięci w Wysokiem
Wysokie 84
tel. 84 616 63 50
Dodatkowa informacja – Ośrodek Promocji,
Turystyki i Sportu Gminy Zamość
informacja turystyczna / Tourist information
Ośrodek Promocji, Turystyki i Sportu Gminy Zamość
[Centre for Promotion, Tourism and Sport of the Commune of Zamość]
ul. Peowiaków 92, 22‑400 Zamość
tel. 84 627 00 83
e-mail: [email protected]
Zamojski Ośrodek Informacji Turystycznej
[Tourist Information Centre in Zamość]
Rynek Wielki 13, 22‑400 Zamość
tel. 84 639 22 92
www.zoit.zamosc.pl
PTTK Oddział Zamość
[Polish Tourist Country Lovers’ Society Branch in Zamość]
ul. Staszica 13, 22‑400 Zamość
tel. 84 639 31 43
fax. 84 638 56 87
http://zamosc.pttk.pl
e-mail: [email protected]
Gmina Zamość i Zamość z lotu ptaka
Bird’s-eye view of the Commune and Town of Zamość
Rzekotka drzewna
European tree frog
dzięcioł białoszyi. Obecne są tu takie gatunki lęgowe jak: bąk, bączek, błotniak stawowy, zielonka, rycyk i krwawodziób. Podczas migracji pojawiają
się w dolinie: nur białodzioby, czapla purpurowa, kormoran mały, łabędź
czarnodzioby, hełmiatka, gadożer, orlik grubodzioby, sokół wędrowny, bekasik i brodziec pławny. Dolina Łabuńki to także ważna ostoja dla rzadkich
motyli – mo­draszka nausitousa oraz modraszka telejusa i czerwończyka
nieparka. Występują tu także: bóbr europejski, wydra i kumak nizinny.
Ostoja roślinności stepowej „Kąty”
Miłek wiosenny - płat roślinności stepowej „Kąty”
Pheasant’s eye - a patch of steppe flora “Kąty”
Agentúra regionálneho rozvoja Poloniny
Stakčinska 141, 069 01 Snina
tel./fax +421 57 768 2237
www.poloniny.info, e-mail: [email protected]
Nieco ponad 2 km na północny – zachód od zabudowań wsi Wychody,
na wzgórzu nazywanym przez miejscową ludność „końskim garbem” położony jest najcenniejszy na Lubelszczyźnie płat roślinności stepowej. Zajmuje
powierzchnię 1,97 ha. Zbocza wzgórza porastają chronione i rzadkie gatunki roślin. Spotykamy tu storczyki: ciemiężycę czarną, len złocisty, zawilca
kwiatowego, wisienkę stepową, miłka wiosennego. Znajdują się tu stano-
Kossuth utca 44, H-3950 Sárospatak
tel. 36 47 513‑240, fax 36 47 313‑404
www.sarospatak.hu, e-mail: [email protected]
Gmina Staffolo
Via XX Settembre, 14 Staffolo, tel. 0731 779 218
fax 0731 770 402, www.comune.staffolo.an.it
e-mail: [email protected]
Na zielonym wzgórzu, oddalone 30 km od Adriatyku i 10 km od Apenin, odnajdujemy
Staffolo. Słynie ono ze starego średniowiecznego zamku, którego dzieje sięgają 1078
roku i upraw winorośli. Tradycje winiarskie mają równie głębokie korzenie jak osadnictwo na tym terenie. Od winnic pochodzi nazwa miasteczka, która z języka greckiego
„Staphile” oznacza „z dobrym gronem winogron”. Uprawy aromatycznych winogron
Verdicchio i uzyskiwane z nich z pasją dobrze znane wino, są chlubą mieszkańców.
Od niedawna w Staffolo działa Muzeum Sztuki Winiarskiej, gdzie można podziwiać
XVII – wieczne, ręcznie rzeźbione narzędzia używane przy produkcji wina. W Muzeum
jest prowadzony sklep, w którym można wypróbować i nabyć miejscowy trunek.
PTTK Oddział w Rzeszowie
ul. Jana Matejki 2, 35‑064 Rzeszów
tel. 17 852‑88‑60, fax 17 850‑12‑99
www.pttk.rzeszow.pl, e-mail: [email protected]
Stolicą województwa podkarpackiego jest Rzeszów. Miasto zachęca do odwiedzenia swoją historią i zabytkami. Do najbardziej znanych należy rzeszowski zamek,
zabytkowe domy i kamieniczki przy rynku, okazały ratusz oraz kościół klasztorny
Bernardynów – słynący z XV-wiecznej, uważanej za cudowną, rzeźby Matki Boskiej
z Dzieciątkiem zwanej także Rzeszowską. Podkarpackie to także w 48% obszary chronione: Magurski Park Narodowy, Bieszczadzki Park Narodowy, 10 parków
krajobrazowych, 17 obszarów chronionego krajobrazu i bardzo liczne rezerwaty
przyrody. Przez wieki stykały się tu ludy, religie i kultury Zachodniej i Wschodniej
Europy o czym przypominają zachowane zabytki architektury i sztuki.
Siedziba Roztoczańskiego Parku Narodowego w Zwierzyńcu
Seat of the Roztoczański National Park in Zwierzyniec
Rezerwat Wieprzec
Len złocisty - płat roślinności stepowej „Kąty”
Golden flax - a patch of steppe flora “Kąty”
wiska pajęcznicy liliowatej wpisanej do Polskiej Czerwonej Księgi Roślin
oraz jako jedyne w Polsce dziurawca wytwornego.
Pomnikowe lipy w Zawadzie
Aleja lipowa w Zawadzie znajduje się przy drodze gminnej biegnącej
w stronę Szkoły Podstawowej i Niepublicznego Gimnazjum w Zawadzie.
Są tu lipy drobnolistne o obwodach od 200 do 600 cm, robinie akacjowe o obwodach od 80 do 300 cm i kasztanowce białe o obwodach 185
– 280 cm. Aleja stanowiła niegdyś drogę dojazdową do znajdującego się
nieco dalej folwarku ordynackiego. Budynek dworu pochodzący z przełomu XIX/XX w. zachował się do dziś.
Rezerwat Hubale
Powstał w 1982 r. na gruntach wsi Mokre dla ochrony susła perełkowanego – małego gryzonia z rodziny wiewiórkowatych wpisanego do Polskiej
Czerwonej Księgi Zwierząt. Suseł jest reliktem fauny stepowej występującym w Europie jedynie na Roztoczu i południowym wschodzie Wyżyny Lubelskiej. Jest gryzoniem z rodziny wiewiórkowatych. Jego charakterystyczną cechą są białe plamki na futerku. Osiąga długość ciała od 18 do 23 cm,
a masę od 170 do 360 g. Susły prowadzą naziemny tryb życia. Ich domem
są nory, na których dnie, na głębokości nawet do 1 m, znajduje się komora gniazdowa, pełniąca
funkcje schronienia przed
drapieżnikami i miejsca
opieki nad młodymi. Samica susła raz w roku
rodzi młode, które przez
pierwszy miesiąc życia
pozostają w gnieździe
pod opieką matki. Potem
coraz częściej wychodzą
z nory. Kiedy nauczą się saSuseł z rezerwatu „Hubale”
modzielnie zdobywać poA souslik from the “Hubale” reserve
żywienie (nasiona i rośliny
When you wish to rest in a quite place, when you look for reprieve, when you want
to feel safe – like among friends, come to Zamość commune. It is one of the biggest village communes in lubelskie voivodeship as far as the territory (197 m2) and
population number but it still remains open and friendly. It is created by 35 village
councils inhabited by 22 thousand villagers. It surrounds renaissance city of Zamość
with which it has a common history going back to the XVI century. Here the nature
blossoms. South areas of Zamość commune reach Roztocze region and Roztocze
National Park. You will find here reserves, natural monuments as well as important
archeological excavation. Commune beauty can be admired by riding a bicycle
path of Zamość commune or traveling on foot paths. Horse tourism enthusiasts can
spend a wonderful time during hours ridding on Uhlan’s Horse hiking path. Then
many hospitable housewives will offer its help to indicate the rout to a tried traveler;
will give him water from cased well and homely pierogi [type of dumplings] with
groats or jam. There are motels, roadways and agrotourism farms waiting for tourists, they offer cosy accommodation and healthy food. Colorful and unique landscape of Zamość commune is created above all by its people. Since many years the
Farmer’s Wives’ Association is acting here, there are twenty seven of them, we can
also find scouts from eleven Voluntary Fire Services and the youngest of social organizations – sport and culture associations. Within Farmer’s Wives’ Associations there
are singing groups: Białowolanki from Białowola, Echo Lipska from Lipsk, Wesołe
Gosposie from Koloania Sitaniec, Roztoczanki from Wólka Wieprzecka and Sitanianie Choir. Young people develop their musical talents by learning and giving concerts
in Youth Wind Orchestra of Voluntary Fire Service from Białowola. During summer
festivities inhabitants and tourist celebrate together. One of the most popular are:
Souslik’s Day in Mokre organized always on the last Sunday of July, June Days of
Member of a Local Government with Sports Olympics and Folklore Festivals, Kresowe Spotkania Miłośników Konia Orientalnego [Enthusiasts of Oriental Horse Borderlands Meetings] in Horse stud TARKA in Wólka Wieprzecka taking place in the last
but one Sunday of August. The most beautiful and most colorful are harvest festivals
celebrated on the first Sunday of September.
Magiczną krainą dla roślin i zwierząt jest, położony pośród podmokłych łąk
wsi Wieprzec, Wychody, rezerwat utworzony w 1986 r. o powierzchni 32
ha. Ochroną objęto tu cenną roślinność torfowiskową. Z gatunków roślin
chronionych spotykane są m.in.: wierzba lapońska, goździk pyszny, pełnik
europejski, gnidosz królewski, goryczka wąskolistna, liczne storczyki i rośliny rzadkie. Rezerwat jest miejscem bytowania i rozrodu ropuchy trawnej, żaby moczarowej i ropuchy paskówki. Jedynym gadem jest jaszczurka
żyworódka. Licznie obserwuje się żerujące bociany, rycyki, czaple siwe,
błotniaki stawowe i myszołowy. Uroku dodają dzienne motyle z najcenniejszym paziem królowej – zanikającym gatunkiem wpisanym do Polskiej
Czerwonej Księgi Zwierząt.
Źródliska w Zarzeczu i Wierzchowinach
W położonej w otulinie Roztoczańskiego Parku Narodowego miejscowości Wierzchowiny swój początek bierze rzeka Wieprzec. Bijąca tutaj krystalicznie czysta woda o temperaturze ok. 8,9 stopni Celsjusza wypływa
z piasku i skał wapiennych. W dnie owalnej niszy o wymiarach 6 m x 15 m
widocznych jest około 15 burzliwych, pulsujących wypływów. Wydajność
źródliska – usytuowanego na łąkach około 550 m od najbliższych zabudowań, wynosi ok. 15,24 l/s. W sąsiedniej miejscowości – Zarzecze w dnie
nieregularnej niszy o wymiarach 5 m x 15 m widoczne są liczne wypływy
pulsujące. Wydajność tego źródliska to 17,30 l/s. Są to źródła podpływowe,
charakterystyczne dla północnego przedpola Roztocza. Miejscowa ludność określa je mianem „kryniczek”.
It protects the valley of the largest river in Kotlina Zamojska and constitutes part of the Ecological System Natura 2000. In the upper reaches
of the river two sanctuaries have been set up as part of a European programme: PLB060013 bird sanctuary “Dolina Górnej Łabuńki” [“Valley of
Upper Reaches of the Łabuńka”], whose area amounts to 1907 hectares
and PLH0638 bird sanctuary “Dolina Łabuńki i Topornicy” [“The Valley of
the Łabuńka and Topornica”], whose area is 2055 hectares to protect their
unique assets. The area is located in the Commune of Zamość and Łabunie
and partly in the town of Zamość and consists mostly of used or unused
meadows. Among them there are pieces of meadows of variable moisture
as well as lowland and mountain meadows. The meadows are overgrown
with such plants as wild Angelica and many protected
species, including Gladiolus
imbricatus, globe flowers, Aconitum variegatum, autumn
crocuses, Siberian iris, Phyteuma orbiculare and orchids.
The bird sanctuary includes
over 220 species of birds, 54
of which are listed in Annex#1
of EU Birds Directive. There are
corn crakes and great snipes,
species threatened with extinction as well as Syrian
Stawy w Topornicy – ostoja ptactwa
woodpeckers. At present such
Ponds in Topornica – a bird sanctuary
birds nest here as Eurasian bit-
partners
Agentúra regionálneho rozvoja Poloniny
Stakčinska 141, 069 01 Snina
tel./fax +421 57 768 2237
www.poloniny.info, e-mail: [email protected]
Sárospatak
Kossuth utca 44, H-3950 Sárospatak
tel. 36 47 513‑240, fax 36 47 313‑404
www.sarospatak.hu, e-mail: [email protected]
Sárospatak is situated in the centre of Tokay wine region, upon the Bodrog River. It was
granted the status of a town in 1201 and it was here that Elizabeth of Hungary was
born in 1207; she is a patron saint of the sick and the poor. Sárospatak is believed to be
one of the most beautiful towns in Hungary. Its unique historical buildings include
a castle church, which is a valuable example of Hungarian Gothic style, a 16th century
Reformed College and a Renaissance castle of the Rakoczis. Sárospatak has also excellent wines, which may be sampled in the numerous old cellars of the town. The most
famous cellars are Rakoczi’s Cellars inscribed on the UNESCO World Heritage List in
2002. It was Francis II Rakoczi who made Tokay wines famous all over Europe. He was
the largest cellar-owner in the region at the turn of the 17th and the 18th centuries.
He used the income from selling the wine to finance a fight of his countrymen against
the Habsburgs for independence and Tokay wines were served at European, mostly
Polish and Russian courts. The excellent quality of the local wines results from the soils
and the climate in which grapes ripen, centuries-old tradition and carefully-guarded
recipes. The most famous kind of Tokay wine is aszú, whose minimum fermentation
period is 3 years. Grape picking ends with a harvest festival held at the end of September and the beginning of October, which consists in festivities and wine sampling.
Via XX Settembre, 14 Staffolo, tel. 0731 779 218
fax 0731 770 402, www.comune.staffolo.an.it
e-mail: [email protected]
Staffolo is situated on a green hill, 30 km from the Adriatic Sea and 10 km from the
Apennines. The place is famous for an old medieval castle, whose history dates back
to 1078 and viticulture. Vine tradition has the same old roots as the settlement of this
region. The name of the town comes from vineyards; the word “Staphile” means “with
good grapes” in Greek. Growing of aromatic grapes called Verdicchio and the famous
wine obtained from these grapes are the boast of the local community. The Museum of
Wine-Making Art has been opened recently in Staffolo; the exhibits include 17th century hand-carved tools used in the process of wine-making. There is also a small shop
in the museum, where visitors can sample and buy the local wine.
Maj–październik
Konkurs Turystyczny „Zdobywcy Ścieżki Rowerowej
Gminy Zamość”. Konkurs skierowany do wszystkich
turystów odwiedzających Ścieżkę Rowerową Gminy
Zamość, polegający na odnajdywaniu punktów kontrolnych. Do zdobycia są: Certyfikat Zdobywcy Ścieżki
Rowerowej Gminy Zamość, statuetka susła perełkowanego – turystycznego symbolu Gminy Zamość,
sprzęt sportowy.
Kwiecień/maj
Dzień Muzealnika w Regionalnej Izbie Pamięci w Wysokiem. Adres: Wysokie 84, 22‑400 Zamość. Festyn
etnograficzny, w programie prezentacja działalności Izby i jej zbiorów, koncert muzyki ludowej, wystawy i kiermasz rękodzieła.
Kwiecień/maj
Dni z Tradycją w Regionalnej Izbie
Pamięci w Wysokiem. Adres: Wysokie 84, 22‑400 Zamość. Dni otwarte
Izby. W programie bezpłatne zwiedzanie Izby z przewodnikiem, pokazy użycia dawnych sprzętów, konkursy z nagrodami.
The area takes up 4933.3 hectares of the land of the Commune of Zamość
and belongs to the protection zone of the Roztoczański National Park,
whereas the park includes south-western part of the commune. The park,
situated in the Central Roztocze district, was set up in 1974. Its area is 8.5
thousand hectares, 94% of which is overgrown with forest. The landscape
of the park is extremely varied thanks to forest-covered hills, wide and
sandy valleys of the Wieprz River and the Świerszcz stream and deep loess
ravines located in its eastern part. There are over 400 monumental trees
in the park. 58% of the area of the park is taken up by pine trees, 20%
by fir trees (which can be as high as 50 m and have 3.5m in perimeter) and
15% by beech trees (which can be as high as 42 m and have 3 m in perimeter). The remaining 30 species of trees include hornbeam, alder, spruce,
oak, larch, trembling poplar, lime, birch, ash and maple. There are over 750
plant species, 65 of which are rare species and 45 are under strict protection. The local world of animals also abounds in many species. There are
typical forest animals, such as deer, roe deer, wild boars, wolves, lynxes,
Czerwiec
Dni Samorządowca. Igrzyska sportowe połączone z festiwalem folklorystycznym.
Festyn obejmuje: konkurencje indywidualne i drużynowe, zmagania drużyn, rywalizację sołectw Gminy Zamość, konkurencje rodzinne, koncerty zespołów ludowych, folkowych, występy, rodzinne konkursy i zabawy, wieczorne muzyczne
biesiadowanie. Imprezie towarzyszą wystawy regionalnego rękodzieła i firmowe
stoiska promocyjne.
Lipiec
Dzień Susła. Boisko śródleśne w Mokrem. Rodzinny festyn ekologiczny
organizowany na boisku śródleśnym w Mokrem. Promuje ochronę
środowiska w szczególności susła
perełkowanego – turystycznego
symbolu Gminy Zamość. W programie: występy zespołów wokalnych,
konkursy ekologiczne, zabawy dla
całych rodzin, programy rozrywkowe, a wieczorem wspólne śpiewanie znanych
polskich przebojów. Festynowi towarzyszą Targi Wyrobu Naturalnego.
Sanctuary of steppe flora “Kąty”
Wrzesień
Sierpień
Kresowe Spotkania Miłośników Konia Orientalnego. Stadnina Koni Małopolskich
Chutor „Tarka” w Wólce Wieprzeckiej. Rodzinny festyn rekreacyjny, połączony z pokazami i zawodami konnymi.
Dożynki Gminy Zamość. W programie: otwierający uroczystości
korowód sołectw Gminy Zamość,
Msza Święta Dziękczynna, konkurs
„Prezentacja sołectw”, pokazy rękodzieła na sołeckich i promocyjnych
stoiskach, występy rodzimych zespołów wokalnych, konkursy i zabawy, wieczorna potańcówka.
Płat roślinności stepowej „Kąty”
A patch of steppe flora “Kąty”
Roztocze
The most precious patch of steppe flora in Lublin region is situated about
2 km north from the village of Wychody, on a hill called by the local people
“a horse’s hump”. It takes
Wiśnia stepowa
up the area of 1.97 hectEuropean dwarf cherry
ares. The slopes of the
hill are overgrown with
protected and rare species of plants, such as
orchids, including black
false hellebore, golden
flax, wildflower, ground
cherry and spring
adonis. There is also St.
Bernard’s lily listed in
Polish Red Data Book of
Plants and it is the only
place in Poland where
hypericum elegans can
be found.
Monumental limes in Zawada
The lime avenue in Zawada
is located by a commune
road leading to Primary
School and Non-public
Middle School in Zawada.
There are small-leaved
limes here measuring from
200 to 600 cm in perimeter, false acacias measuring from 80 to 300 cm in
perimeter and horse chestnut trees measuring from
185 to 280 cm in perimeter.
Once the avenue was a road
leading to an Entail manor
farm. A building, which
dates back to the turn of
the 19th and 20th centuries,
has been preserved.
foxes, badgers, martens and otters as well as bats near water tanks. Elks
have also been spotted here. There are 190 species of birds in the park, 130
of which nest here. The most common
ones include the lesser spotted eagle,
honey buzzard, black stork and whitebacked woodpecker. In 1979 European
beavers were introduced into the park
and in 1982 a stand of the Polish horse
was set up. The horse comes from a wild
forest horse called tarpan, which features in the park logo. 5 hiking routes,
9 educational paths and a cycling lane
to Florianka have bee marked out in the
park. Ośrodek Edukacyjno – Muzealny
Roztoczańskiego Parku Narodowego
[Educational and Museum Centre of the
Roztoczański National Park] in ZwierNietoperz Gacek
zyniec provides visitors with more inforLong-eared bat
mation about the nature of the region.
Wąwozy lessowe w RPN
Loess ravines
in the Roztoczański National Park
Przebiśnieg
Snowdrop
Pomnikowe lipy w Zawadzie
Monumental limes in Zawada
ul. Jana Matejki 2, 35‑064 Rzeszów
tel. 17 852‑88‑60, fax 17 850‑12‑99
www.pttk.rzeszow.pl, e-mail: [email protected]
Suseł z rezerwatu „Hubale”
A souslik from the “Hubale” reserve
May – October
Konkurs Turystyczny “Zdobywcy Ścieżki Rowerowej Gminy Zamość” [Tourist Competition “Conquerors of the Cycle Lane of the Commune of Zamość”]. The competition is for all tourists who use the cycle lane of the Commune of Zamość and
consists in finding specially designated check points. Awards include a Certificate
of the Conqueror of the Cycle Lane in the Commune of Zamość, a statue of a spotted souslik, a tourist symbol of the Commune of Zamość and sports equipment.
April/May
April/May
Dni z Tradycją w Regionalnej Izbie Pamięci w Wysokiem [Days with Tradition in the
Exhibition Room in Wysokie]. Address: Wysokie 84, 22‑400 Zamość. Open day of the
exhibition room consisting in a guided tour of the exhibition room free of charge,
presentations of use of old appliances and competitions with prizes for winners.
Rezerwat Wieprzec
The Wieprzec reserve
The Hubale reserve
It was set up in 1982 on the land belonging to the village of Mokre, in order
to protect the spotted souslik – a small rodent from the family of Sciuridae,
listed in Polish Red Data Book of Animals. The souslik is a relic of steppe
fauna and its only European stands are located in the Roztocze district and
the south-eastern part of the Lubelska Upland. Its characteristic features
are small white spots on the fur. It is from 18 to 23 cm long and weighs
from 170 to 360 g. It lives on the ground and hides in burrows at the bottom of which, sometimes at the depth of 1 m, there is a nesting chamber,
where sousliks hide from predators and take care of their young. Female
Calendar of annual events
in the Commune of Zamość
Dzień Muzealnika w Regionalnej Izbie Pamięci w Wysokiem [Museologist Day in the Regional Exhibition
Room in Wysokie]. Address: Wysokie
84, 22‑400 Zamość. An ethnographic festival, which consists in presentation of the collection of the exhibition room, a concert of folk music,
exhibitions and a fair of handicraft
products.
The Wieprzec reserve
PTTK O/Rzeszów
and Province of Podkarpackie
Rzeszów is the capital of Province of Podkarpackie. Many tourists visit the town because of its history and old buildings, which include the Rzeszów castle, old houses
and tenement buildings in the market, a grand town hall and Observants’ monastery
church, famous for its 15th century sculpture of Mother of God holding the baby Jesus,
sometimes referred to as Rzeszowska Mother of God. 48% of the area of Province of
Podkarpackie constitutes protected areas: the Magurski National Park, the Bieszczadzki National Park, 10 landscape parks, 17 areas of protected landscape and numerous
nature reserves. It was here that for many centuries peoples, religious denominations
and cultures of Western and Eastern Europe have met, as shown by preserved gems of
architecture and art.
Kalendarz corocznych imprez
w gminie zamość
terns, little bitterns, marsh harriers, little crakes, black-tailed godwits and
common redshanks. During migrations representatives of such species as
the white-billed diver, purple heron, pygmy cormorant, black-billed swan,
red-crested pochard, short-toed eagle, greater spotted eagle, peregrine
falcon, jack snipe, and marsh sandpiper appear in the valley. The valley of
the Łabuńka is a site where there are many rare butterflies including the
dusky large blue, the scarce large blue and the large copper. Other animals
include Eurasian beavers, otters and European fire-bellied toads.
Stadnina Koni Małopolskich TARKA w Wólce Wieprzeckiej
TARKA stud in Wólka Wieprzecka
Staffolo
Rezerwat Wieprzec
The Wieprzec reserve
Koniki polskie w Roztoczańskim Parku Narodowym
Polish horses in the Roztoczański National Park
Stawy w Topornicy
Ponds in Topornica
Agencja Regionalnego Rozwoju Połoniny [Agency for Regional Development
“Połoniny”] is based in Snina, the capital of a region which has 40 thousand inhabitants and occupies 80503 hectares. The main tourist attraction of the region is the
Poloniny National Park, set up in 1997 and inscribed on the UNSECO Natural Heritage List. The area of the park is 29805 hectares, 80% of which is overgrown with
forests inhabited by such animals as brown bears, Eurasian lynxes, wild cats and
Caucasian bisons. It is here that the largest European complex of primeval beech
and fir trees can be found. In the park there is also the largest tank of potable water
in Slovakia called “Starina Zapora wodna”; 10% of Slovaks drink water from this
tank. Enthusiasts of architecture will find Orthodox churches, which are treasures
of Slovakian culture.
a w 1982 utworzono ostoję konika polskiego wywodzącego się od dzikiego
konia leśnego tarpana, który stał się symbolem Parku. Przez park przebiega
5 szlaków turystycznych, dziewięć pieszych ścieżek poznawczych oraz trasa
rowerowa do Florianki. Ciekawą propozycję edukacyjną i turystyczną oferuje nowoczesny Ośrodek Edukacyjno – Muzealny Roztoczańskiego Parku
Narodowego w Zwierzyńcu.
Gmina Sárospatak
Sárospatak leży w sercu winiarskiego regionu Tokajskiego, nad brzegiem rzeki Bodrog. Status miasta zyskało w 1201 roku. To tu urodziła się w 1207 roku Święta Elżbieta Węgierska, opiekunka chorych i ubogich. Sárospatak jest uważany za jedno
z najpiękniejszych miast na Węgrzech. Wyjątkowymi zachowanymi obiektami są:
zamkowy kościółek będący cennym zabytkiem węgierskiego gotyku, XVI – wieczne Kolegium Reformowane, renesansowy zamek Rakoczych. Sárospatak to także
znakomite wina, które można degustować w licznie występujących tu historycznych piwnicach. Najsłynniejszymi z nich są Piwnice Rakoczego wpisane w 2002
roku na listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. To właśnie Franciszek Rakoczy II
rozsławił tokajskie wina w całej Europie. Był największym właścicielem winnic w regionie na przełomie XVII i XVIII wieku. Za uzyskane z winnic dochody finansował
wyzwoleńczą walkę z Habsburgami, a tokajskie wina wędrowały na królewskie
dwory Europy, przede wszystkim do Polski i Rosji. Na jakość tutejszego wina wpływa gleba i klimat, w którym dojrzewają grona, wielowiekowa tradycja i pilnie strzeżone receptury. Najsłynniejszym gatunkiem jest aszú. Minimalny czas jego fermentacji to 3 lata. Winobranie wieńczą dożynki odbywające się na przełomie września
i października, połączone z zabawą i degustacją wina.
Obszar o powierzchni 4933,3
Rosiczka
ha gruntów na terenie GmiSundew
ny Zamość należy do otuliny
Roztoczańskiego Parku Narodowego. A sam park swoim
terytorium obejmuje południowo-zachodnie ziemie gminy.
RPN położony na Roztoczu
Środkowym powstał w 1974 r.
93% powierzchni Parku, liczącej
8,5 tys., zajmują lasy. Zróżnicowany krajobraz parku stanowią
zalesione wzgórza porozcinane
szerokimi piaszczystymi dolinami rzeki Wieprz i strumienia
Świerszcz, oraz występujące w jego wschodniej części głębokie wąwozy
lessowe. Znajduje się tu ponad 400 drzew pomnikowych. 58% powierzchni leśnej parku zajmuje sosna, 20% jodła (osiągająca 50 m wysokości i 3,5 m
obwodu), 15% buk (osiągający
Storczyk obuwik
42 m wysokości i 3 m obwodu).
Lady’s-slipper orchid
Z pozostałych 30 gatunków najliczniej występują: grab, olsza,
świerk, dąb, modrzew, osika,
lipa, brzoza, jesion, klon. Stwierdzono tu występowanie ponad
750 gatunków roślin, z czego
65 stanowi listę roślin rzadkich,
a 45 objęto ochroną ścisłą. Równie bogaty jest świat zwierząt.
Występują tu typowe zwierzęta
leśne: jeleń, sarna, dzik, wilk, ryś,
lis, borsuk, kuna, wydra nad zbiornikami wodnymi, a także nietoperze. Okresowo spotykany jest łoś.
Na terenie parku stwierdzono występowanie około 190 gatunków ptaków, z czego 130 ma tu swoje tereny
lęgowe. Są wśród nich: orlik krzykliwy, trzmielojad, bocian czarny, dzięcioł
białogrzbiety. W 1979 r. przeprowadzono tu introdukcję bobra europejskiego,
The Roztoczański National Park
ul. Peowiaków 92, 22‑400 Zamość
tel. 84 639 29 59, fax 84 639 23 64
www.gminazamosc.pl, e-mail: [email protected]
Stawy w Topornicy
Ponds in Topornica
Koniki polskie w Roztoczańskim Parku Narodowym
Polish horses in the Roztoczański National Park
Stawy w Topornicy – ostoja ptactwa
Ponds in Topornica – a bird sanctuary
PARTNERZY
Siedzibą Agencji Regionalnego Rozwoju Połoniny jest Snina, stolica regionu zamieszkiwanego przez 40 tys. osób, o powierzchni 80503 ha. Magnesem przyciągającym turystów jest Park Narodowy Połoniny utworzony w 1997 r. i wpisany na listę
Światowego Dziedzictwa Przyrodniczego UNESCO. Powierzchnia Parku to 29805
ha, z czego 80% stanowią lasy, w których żyją niedźwiedzie brunatne, rysie, dzikie
koty i żubry górskie. To tu występuje największy w Europie kompleks pierwotnych
lasów bukowo – jodłowych. Częścią Parku jest największy na Słowacji zbiornik
wody pitnej „Starina zapora wodna”, z którego pije wodę 10% Słowaków. Miłośnicy
architektury drewnianej zobaczą cerkwie o randze Zabytków Kultury Narodowej.
Commune of Zamość
Roztoczański Park Narodowy
Kiedy pragniesz odpocząć w cichym zakątku, szukasz wytchnienia, chcesz poczuć
się bezpiecznie jak u swoich, przyjeżdżaj do Gminy Zamość. Jest jedną z największych gmin wiejskich w województwie lubelskim zarówno pod względem obszaru
(197 km kw.) jak i liczby ludności, ale przy tym wciąż otwarta i serdeczna. Tworzy
ją 35 sołectw zamieszkiwanych przez 22 tysiące mieszkańców. Jak obrączka obejmuje renesansowe miasto Zamość, mając z nim wspólną historię sięgającą XVI
wieku. Rozkwita tu przyroda. Południowe tereny Gminy Zamość sięgają krainy Roztocza i Roztoczańskiego Parku Narodowego. Znajdują się tutaj rezerwaty, pomniki
przyrody, a także ważne wykopaliska archeologiczne. Uroki gminy można podziwiać, jadąc Ścieżką Rowerową Gminy Zamość lub wędrując pieszymi szlakami. Miłośnicy turystyki konnej mogą mile spędzić czas podczas jazdy Ułańskim Szlakiem
Konnym. Wówczas jeszcze niejedna gościnna gospodyni wspomoże utrudzonego
wędrowca wskazaniem drogi,
wodą z ocembrowanej studni, swojskim pierogiem z kaszą czy dżemem. Na turystów
czekają motele, gościńce, gospodarstwa agroturystyczne
oferujące przytulny nocleg
i zdrowe jedzenie. Barwny
i niepowtarzalny obraz Gminy
Zamość tworzą przede wszystNeoromański kościół pw. św. Bartłomieja
kim jej mieszkańcy. Działają
Apostoła w Sitańcu / Neo-Romanesque church
tu od dziesiątek lat Koła Goof St. Bartholomew the Apostle in Sitaniec
spodyń Wiejskich, jest ich dwadzieścia siedem, druhowie z dwunastu jednostek Ochotniczych Straży Pożarnych,
i najmłodsze z organizacji społecznych stowarzyszenia sportowe i kulturalne. Przy
Kołach Gospodyń Wiejskich działają zespoły śpiewacze: Białowolanki z Białowoli, Echo Lipska z Lipska, Wesołe Gosposie z Kolonii Sitaniec, Roztoczanki z Wólki
Wieprzeckiej oraz Chór Sitanianie. Młodzi ludzie rozwijają swoje talenty muzyczne
ucząc się i koncertując w Młodzieżowej Orkiestrze Dętej Ochotniczej Straży Pożarnej
Białowola. Na letnich festynach bawią się mieszkańcy gminy i turyści. Swoją dobrą
sławę mają: Dzień Susła w Mokrem organizowany zawsze w ostatnią niedzielę lipca,
czerwcowe Dni SamorządowKapliczka św. Romana w Lipsku Polesiu
ca ze sportowymi igrzyskami
Chapel of St. Roman in Lipsko Polesie
i festiwalem folklorystycznym, Kresowe Spotkania
Miłośników Konia Orientalnego w Stadninie Koni TARKA w Wólce Wieprzeckiej
odbywające się w przedostatnią niedzielę sierpnia.
Najpiękniejszymi i najbardziej barwnymi, są Dożynki,
przypadające na pierwszą
niedzielę września.
zielne) matka przestaje się nimi opiekować. Temperatura reguluje procesy życiowe susła. Pod koniec września, najpóźniej na początku października, zapada w trwający około 6 miesięcy sen zimowy. Warunkami
swobodnego życia susłów są: dostatek pożywienia i szerokie pole obserwacji pozwalające uniknąć ataku drapieżnika. Susłom zagrażają: tchórze
stepowe, koty, psy i ptaki drapieżne jak jastrzębie i myszołowy. Zwierzątko jest turystycznym symbolem Gminy Zamość, co rok
w Mokrem odbywa się
festyn rodzinny „Dzień
Susła” zachęcający do
ochrony przyrody. Na
terenie rezerwatu znajduje się też wczesnośredniowieczne cmentarzysko słowiańskie
Młode susły w rezerwacie „Hubale”
składające się z 46 kurYoung sousliks in the “Hubale” reserve
hanów z VII – IX w.
commune of zamość
sousliks give birth to their young once a year; the young stay in the nest for
the first month of their lives and are taken care of by their mothers. Afterwards they leave the burrow more and more often. Once they learn to find
food by themselves (seeds and herbaceous plants), their mothers stop taking care of them. Sousliks’ life processes are regulated by the temperature.
At the end of September or the beginning of October at the latest the animals start to hibernate for about 6 months. In order to breed freely, they
need food and a large field to watch out for predators. The animals which
pose a threat to them include steppe polecats, cats, dogs and birds of prey
such as hawks and common buzzards. The souslik is a tourist attraction of
the Commune of Zamość. Every year a family festival called “The Day of the
Souslik” is held in Mokre; the aim of he event is to promote environmental
protection. Another interesting object in the area is a early medieval Slavic
burying ground, which consists of 46 burial mounds dating back to the
7th – 9th centuries.
The Wieprzec reserve situated near the village of Wychody is a magic area
for plants and animals. It was set up in 1986 and takes up 32 hectares. The
aim of the reserve is to protect precious peat flora, including such protected species as the downy willow, superb pink, globe flower, Charle’s scepter,
marsh gentian, numerous orchids and rare plants. The reserve is a habitat
and nesting place of the common frog, the moor frog and the natterjack
toad. The only reptile here is the common lizard. There are many species
of birds, including the stork, the black-tailed godwit, grey herons, western
marsh-harriers and buzzards. Butterflies include the most precious swallowtail, an endangered species listed in Polish Red Data Book of Animals.
Springs in Zarzecze and Wierzchowiny
In Wierzchowiny, situated in the protection zone of the Roztoczański National Park, the Wieprzec River has its springs. The crystal clear water, whose
temperature is about 8.9 degrees
centigrade, springs from sand and
limestones. At the bottom of an oval
niche, whose size is 6 m x 15 m there
are about 15 turbulent and pulsating springs. The efficiency of the
springs located in a meadow, about
550 m from the nearest buildings is
about 15,24 l/s. In a neighbouring
village called Zarzecze at the bottom of an oval niche, whose size is
5 m x 15 m there are also numerous
pulsating springs. The efficiency of
these springs is 17,30 l/s. Because of
their crystal clear water local people Na rzece Wieprzec
On the Wieprzec River
call them “kryniczki”.
June
Dni Samorządowca [Days of Selfgovernment Employees]. A sports
event combined with a folk festival. It consists in individual
and group competitions, team
contests, competition of administrative units of the Commune
of Zamość, family competitions,
concerts of folk bands and evening parties with music. The event
is accompanied by exhibitions
of regional handicraft products
and promotion of products made
by local companies.
July
Dzień Susła [The Day of the Souslik]. A sports field in Mokre. An ecological, family
event on a sports field in Mokre. Its aim is to promote the protection of the environment and of the spotted souslik, a tourist symbol of the Commune of Zamość in
particular. It consists in performances of singing groups, ecological competitions,
family games, entertainment and signing of Polish hits in the evening. The Natural
Product Fair accompanies the event.
August
Kresowe Spotkania Miłośników
Konia Orientalnego [Border Meetings of Oriental Horse Enthusiasts]. Chutor “Tarka” Stud in Wólka
Wieprzecka. A family event combined with horse-riding demonstrations and contests.
September
Dożynki Gminy Zamość [Harvest Festival in the Commune of
Zamość]. It starts with a parade
of administration units belonging
to the Commune of Zamość and is
followed by a thanksgiving religious
service, a competition called “Presentation of sołectwa”, exhibitions
of handicraft products, performances of family vocal groups, competitions, games and evening dances.
południowo-wschodnim na Grzędę
Sokalską, wschodnim na wzniesienie zwane Białą Górą i stawy rybackie „Topornica” w Lipsku, północnym
na miasto Zamość. Zjeżdżając do wsi
Wychody po prawej stronie mijamy
charakterystyczne wzniesienie zwane
przez miejscową ludność „końskim
garbem”. Na nim znajduje się płat roślinności stepowej „Kąty”. Po lewej
stronie w oddali widzimy zielone tereny rezerwatu torfowiskowego „Wieprzec”. Za Wychodami ścieżka wchodzi
w tereny zalesione. Tak dojeżdżamy
do miejscowości Skaraszów, wiosną
i latem witają nas tu liczne bocianie
gniazda. Ta niewielka wioska zachowała zabudowę pochodzącą w większości z lat 20-tych XX w. Skaraszów
jest sołectwem leżącym w miejscowości Wólka Wieprzecka. Na styku dwóch
sołectw (Skaraszowa i Wólki Wieprzeckiej), na wysokiej skarpie na skraju lasu, odnajdujemy budynek Szkoły Podstawowej w Wólce Wieprzeckiej im. Batalionów Chłopskich. Została wybudowana w latach 1937‑38 według projektu znanego architekta Tadeusza Zaremby. W latach II
wojny światowej Niemcy zamknęli szkołę dla uczniów. W opuszczonym budynku
potajemnie spotykali się partyzanci i tu trwały przygotowania do pierwszej bitwy Powstania Zamojskiego – bitwy pod Wojdą. W Wólce Wieprzeckiej ocieramy
się o granicę Roztoczańskiego Parku Narodowego. Tuż obok szkoły spotykamy
zielony szklak pieszy im. Aleksandry Wachniewskiej – zwany obwodnicą parku.
My wracamy drogą powiatową do miejscowości Wierzchowiny, słynącej ze źródeł
krystalicznej wody – zwanych „kryniczkami”. W miejscowości Zarzecze, na wysokości leśniczówki skręcamy w drogę technologiczną w głąb lasu. Leśnymi ostępami dojeżdżamy do Lipska Polesia – zwanego niekiedy pniakami, od powstania
Przydrożny krzyż w Wychodach
Wayside cross in Wychody
Gmina Zamość / Commune of Zamość
ul. Peowiaków 92, 22‑400 Zamość
tel. 84 639 29 59, fax 84 639 23 64
www.gminazamosc.pl
e-mail: [email protected]
Powiat zamojski / Commune of Zamość
Województwo lubelskie / Province of Lubelskie
Kapliczka św. Romana w Lipsku Polesiu
Chapel of St. Roman in Lipsko Polesie
Ułański Szlak Konny
– 34 km
Początek szlaku znajduje się przy
Stadninie Koni Małopolskich „Tarka” w Wólce Wieprzeckiej. Szlak
prowadzi w okolicę Szkoły Podstawowej w Wólce Wieprzeckiej
wspólnie ze szlakiem konnym
prowadzącym do Senderek, dalej do miejscowości Skaraszów
i wchodzi na dawny gościniec ordynacki prowadzący z Zamościa
do Zwierzyńca i dalej do dawnego portu ordynackiego na Sanie
w Krzeszowie. Tym traktem często
podróżowali ordynaci Zamoyscy
i ich goście. Dawny trakt – gościniec mimo upływu wieków
jest czytelny w terenie i użytkowany jako droga lokalna. Gościniec na odcinku do Wychodów
ma nawierzchnię gruntową, odpowiednią do jazdy konnej. Z WyKapliczka Ułana w „Tarce”
chodów do Kol. Hubale jest droga
Uhlan’s shrine in “Tarka”
o nawierzchni asfaltowej. Koło
kamiennego krzyża skręca w kierunku północno-wschodnim i wchodzi na łagodne wzgórze drogą gruntową. Jest bardzo ciekawym punktem widokowym.
Stąd rozciąga się wspaniały widok: na wschodzie Zamość, na południowym
wschodzie Biała Góra a bliżej dolina Topornicy, na południu wzgórza Grzędy
Sokalskiej, a na zachodzie lasy Roztoczańskiego Parku Narodowego i Roztocze
Środkowe. Po ominięciu samotnych gospodarstw przysiółka Bukowinka schodzi ze wzniesienia i doprowadza do zachodniego skraju miejscowości Mokre
i w okolice rezerwatu susła perełkowanego „Hubale”. Przechodzi przez mostek
na rzece Topornicy i przechodzi przez drogę wojewódzką Zamość – Wola Obszańska, na skraju miejscowości Żdanówek i wspina się na Białą Górę (Lipską).
Wg dawnych przekazów na tym terenie wg pierwotnych planów miała być zbudowana twierdza Zamość. Jest to kolejny wspaniały punkt widokowy. Tym ra-
aleja lipowa
płat
rolinności
osp.
świet.
wiejska
www.gminazamosc.pl
www.zielonesercaeuropy.pl
www.towarzystwoturystyczne.pl
Wydawca: Gmina Zamość, ul. Peowiaków 92, 22‑400 Zamość
tel. 84 639 29 59, fax 84 639 23 64
www.gminazamosc.pl, ISBN: 978‑83-930770-4-5
Wydawca: Zakład Poligraficzny Krystyna Górska
22‑400 Zamość, Skokówka, ul. Ogrodnicza 34
Tłumaczenie: Małgorzata Linek
Mapa: Jura Sport, ul. Rydla 6/15, 30‑130 Kraków
Szkoła Podstawowa im. Batalionów Chłopskich w Wólce Wieprzeckiej
Primary School named after Peasant Battalions in Wólka Wieprzecka
Zdjęcia: Jerzy Cabaj, Zbigniew Pietrynko, zbiory Gminy Zamość
szlaki turystyczne
Ścieżka Rowerowa Gminy Zamość – 40,5 km
Na trasie Ścieżki Rowerowej Gminy Zamość w Lipsku Polesiu
On the Cycle Lane of the Commune of Zamość in Lipsko Polesie
Na trasie Ścieżki Rowerowej Gminy Zamość
On the Cycle Lane of the Commune of Zamość
Ma długość 40,5 km i prowadzi przez najpiękniejsze zakątki Gminy Zamość. Trasa
rozpoczyna się w Płoskiem i wiedzie przez Mokre, Hubale, Wychody, Skaraszów,
Wólkę Wieprzecką, Wierzchowiny, Zarzecze, Lipsko Polesie, Lipsko Kosobudy, Białowolę, Pniówek, Zwódne i Skokówkę. Trasa łączy Zamość z Roztoczem. Szlak jest
oznakowany dwustronnie, co umożliwia jazdę w obu kierunkach. Większość szlaku przebiega przez otulinę Roztoczańskiego Parku Narodowego ukazując wspaniałe krajobrazy, zachowane wiekowe kapliczki, zabytkowe budowle, drewnianą
zabudowę starej wsi i rezerwaty przyrody. Jadąc, warto zwrócić uwagę na napotykane obiekty. W miejscowości Mokre odnajdujemy lotnisko Aeroklubu Ziemi
Zamojskiej zbudowane w latach
1927‑28, na którym 12 czerwca
1999 roku wylądował Jan Paweł II
podczas VII pielgrzymki do ojczyzny. Dalej jadąc przez wieś mijamy
wybudowany w stylu eklektycznym budynek z 1880 roku, dawny budynek urzędu gminy, dziś
mieszczący bibliotekę, a następnie
zobaczymy neogotycką kaplicę
św. Antoniego ufundowaną przez
rodzinę Lipczyńskich w początkach XX w. Za leśnym zagajnikiem
pomiędzy Mokrem a Hubalami
odkrywamy rezerwat susła perełkowanego „Hubale” – zwierzątka
wpisanego do Polskiej Czerwonej
Księgi Zwierząt. Szlak wiedzie nas
przez miejscowość Hubale, wjeżNeogotycka kapliczka św. Antoniego
dżamy na punkt widokowy, z któw Mokrem / Neo-Gothic chapel devorego roztacza się panorama w kieted to St. Anthony in Mokre
runku południowym na Roztocze,
HIKING ROUTES
The Cycle Lane of the Commune of Zamość – 40.5 km
It is 40.5 km long and leads across the most beautiful spots in the Commune of
Zamość. The lane starts in Płoskie and leads through Mokre, Hubale, Wychody,
Skaraszów, Wólka Wieprzecka, Wierzchowiny, Zarzecze, Lipsko Polesie, Lipsko Kosobudy, Białowola, Pniówek and Zwódne to Skokówka. The lane joins Zamość to the
Roztocze district. It s marked on both sides, thanks to which it can be used in both
directions. Most of the lane is located in the protection zone of the Roztoczański
National Park, providing cyclists with a chance to see
Na trasie Ścieżki Rowerowej Gminy Zamość
On the Cycle Lane of the Commune of Zamość
beautiful landscapes, preserved old wayside shrines,
historical buildings, the
wooden architecture of old
villages and nature reserves.
Several tourist attractions
are located on the lane. In
Mokre there is an airport belonging to Aeroklub Ziemi
Zamojskiej [Flying Club of
Ziemia Zamojska] built between 1927 and 1928. It was
here that on 12 June 1999 Pope John Paul II landed during his 7th pilgrimage to Poland. As we cycle further on through the village we pass an electic building erected
in 1880, which originally housed a commune office and now houses a library. Next
we can see a Neo-gothic chapel dedicated to St. Anthony and founded by the
Lipczyńki family at the beginning of the 20th century. Behind a grove, between
Mokre and Hubale, there is “Hubale” reserve where the spotted souslik is protected;
the animal is listed in Polska Czerwona Księga Zwierząt [Polish Red Data Book of
Animals]. The lane leads us through a place called Hubale to a beauty spot, from
which there is a magnificent view of the Roztocze district (in the south), Grzęda Sokalska (in the south-east), a hill called Biała Góra and “Topornica” fish pond in Lipsko
(n the east) and Zamość (in the north). While cycling down to a village of Wychody
we pass a unique rise called” a horse’s hump” by the locals on the right, with a patch
of steppe flora called “Kąty”. On the left we can see the green area of a peat reserve
called “Wieprzec”. Behind Wychody the lane enters a forest. When we reach a place
called Skaraszów, numerous stark nests welcome us in spring and summer. Many
buildings, which date back to the 1920s, have been preserved in this small village.
Skaraszów is a sołectwo [Translator’s comment: “sołectwo” is the smallest administrative unit] situated in Wólka Wieprzecka. At the junction of these two administrative units (Skarszów and Wólka Wieprzecka), on a high escarpment at the edge
of a forest there is a building which houses Primary School in Wólka Wieprzecka;
the school was named after Bataliony Chłopskie [Peasant Battalions] and was built
between 1937 and 38 according to a design of a well-known architect Tadeusz Zaremba. During the Second World War the Nazis closed down the school and the
abandoned building was used by partisans, who held their secret meetings here
and made preparations for the battle of Wojda, the first battle to be fought during
the Zamojskie Uprising. In Wólka Wieprzecka we find ourselves in the vicinity of
the protection zone of the Roztoczański National Park. Next to the school there is
a green hiking route named after Aleksandra Wachniewska and often referred to as
the ring road of the park. We come back along a county road to Wierzchowiny,
which is famous for its springs with crystal-clear water called “kryniczki”. In Zarzecze, near a forester’s lodge, we turn into a technological route and cycle into
wsi na terenach po wyrębie lasu. Po przeprawieniu się przez drogę wojewódzką,
szlak prowadzi wśród nielicznych domostw do miejsca zwanego „Zjawieniem”
lub „Miasteczkiem”. Tu, u stóp zalesionego bukowego wzgórza, nad źródełkiem
ustawiono kapliczkę pw. św. Romana. Woda ze źródełka znana jest z właściwości
uzdrawiających szczególnie choroby oczu, z kapliczką są związane piękne legendy. Dalej na naszej trasie napotkamy kościół pw. św. Jana Chrzciciela w Lipsku,
kapliczkę domkową z lat 60-tych XX w. w Lipsku Kosobudach. Na północ od Białowoli zobaczymy wzniesienie zwane Białą Górą, a w centrum spotkamy Szkołę
Podstawową. To także miejsce pamięci – tutaj w 1942 r. hitlerowcy rozstrzelali
62 mieszkańców Białowoli. W pobliżu szkoły umiejscowiono mogiłę pomordowanych, a na niej pomnik
nagrobny, na którym
umieszczono nazwiska
wszystkich ofiar. Jadąc
przez Pniówek warto odnaleźć rokokową figurę
św. Jana Nepomucena
z XVIII wieku. Miejscowość Zwódne jest doskonałym miejscem, z którego roztacza się rozległa
panorama na Zamość.
Powita nas także figura
św. Jana Nepomucena
z 1907 r. Ostatnim etapem ścieżki jest Skokówka – miejscowość
związana historycznie
z rodem Zamoyskich,
tutaj bowiem, w niegdyś
istniejącym zameczku,
19 marca 1542 roku urodził się twórca Zamościa,
Figura św. Jana Nepomucena z 1907 r. w Zwódnem
Jan Zamoyski kanclerz
Figure of St. John of Nepomuk from 1907 in Zwódne
i hetman wielki koronny.
the forest. Then we get to Lipsko Polesie, also referred to as “stumps” because the
village was built at a logging site. We cross a province road and cycle among few
houses to a place called “Zjawienie” or “Miasteczko”. Here, at the foot of a beechcovered hill, upon a spring, a shrine dedicated to St. Roman was erected. The water
from the spring is said to have healing properties and be particularly effective in
the case of eye diseases. Beautiful legends are connected with the shrine. Further
down the lane we can see a church dedicated to St. John the Baptist in Lipsko and
a temple-shaped shrine in Lipsko Kosobudy built in the 1960s. North of Białowola
we can see a rise called “Biała Góra” and Primary School in the centre. It is also a war
memorial; here in 1942 the Nazis shot 62 residents of Białowola. Next to the school
there is a mass grave of the victims with a tombstone featuring their names. While
cycling across Pniówek we can have a look at a Rococo figure of John of Nepomuk
from the 18th century. From Zwódne there is a vast view of Zamość and we can
see another figure of St. John of Nepomuk from 1907. The last place on the lane is
Skokówka, a site connected with the Zamoyski family. It was here in a small castle
that no longer exists that the founder of Zamość, Jan Zamoyski, Chancellor and
Great Crown Hetman was born on 19 March 1542.
The Uhlan Horse Route – 34 km
The route starts near the stud “Tarka” in Wólka Wieprzecka. It leads near Primary
School in Wólka Wieprzecka and joins the horse route leading to Senderki and
then on to Skaraszów.
Later on the route joins
Na Ułańskim Szlaku Konnym
On Uhlan Horse Route
the former Entail’s road
leading from Zamość
to Zwierzyniec and then
to the former Entail’s
port on the San River in
Krzeszów. Zamość Entailers and their guests
used to travel along this
road. The former road
is still visible in spite of
the passage of time and
has now become a local
road. The section of the
road leading to Wychody is a dirt road, suitable for horse-riding. The road leading
from Wychody do Kol. Hubale has an asphalt surface. Next to a stone cross the road
turns in north-eastern direction and becomes a dirt road on a small hill. From the
top of the hill riders can see Zamość in the east, Biała Góra and the valley of the
Topornica River in the south-east, the hills of Grzęda Sokalska in the south and
the forest of the Roztoczański National Park and the Central Roztocze district in
the west. After leading past the isolated houses of the village of Bukowinka, the
route goes down the hill and leads to the western edge of a place called Mokre and
the vicinity of a reserve of the spotted souslik “Hubale”. It leads further on across
a small bridge over the Topornica River, crosses province road Zamość – Wola
Obszańska at the edge of Żdanówek and climbs up Biała Góra (Lipska). Legend has
it that Zamość fortress was to have been built on the site. It is another beauty spot.
This time the route leads along a dirt road and crosses the former road which used
to join Zamość to Krasnobród. A hiking route named after Władysława Podobińska
from Zamość to Susiec across Krasnobród also leads along the road. The horse route
crosses this road and leads on east through Borek Bialowolski to the western edge
of Białowola. Next to a school in Białowola it turns south and leads towards hills
and a forest called “Stary Dziadek” [“Old Grandfather”]. At the edge of the forest the
route turns west and leads to Kolonia Za Górą along a dirt road. At the other end
zem prowadzi drogą gruntową, przechodzi przez dawny trakt łączący Zamość
z Krasnobrodem. Traktem prowadzi turystyczny szlak pieszy im Władysławy Podobińskiej z Zamościa do Suśca przez Krasnobród. Szlak konny przekracza ten
trakt i prowadzi nadal w kierunku wschodnim przez Borek Bialowolski doprowadza do zachodniego skraju Białowoli. Obok szkoły w Białowoli skręca w kierunku
południowym i prowadzi w kierunku wzgórz i lasu „Stary Dziadek”. Na skraju lasu
skręca w kierunku zachodnim i drogą gruntową doprowadza do Kolonii Za Górą.
Na skraju lasu skręca w kierunku południowym i dochodzi do Ścieżki Rowerowej Gminy Zamość i szlaku zielonego im. Władysławy Podobińskiej. Drogą polną
(gruntową), którą prowadzą szlaki dochodzi w okolice kapliczki i źródełka św.
Romana (Zjawienie). Teren dogodny na miejsce wypoczynkowe. Wg miejscowej
tradycji woda źródlana ma własności uzdrawiające z chorób oczu. W okolicy
znajduje się tzw. bezednia (jeziorko) oraz wały ziemne utożsamiane z grodziskiem słowiańskim. Dalej prowadzi trasą rowerową do Lipska Polesia, przekracza
szosę Zamość – Wola Obszańska (Krasnobród) i przez las Nadleśnictwa Zwierzyniec dochodzi do Wierzchowin (obok Leśniczówki Wólka), omija źródła rzeki
Wieprzec i dochodzi do wschodniego skraju wioski Skaraszów i dalej doprowadza opisanym wcześniej odcinkiem do Stadniny „Tarka”. Długość trasy ok. 37 km.
Proponowane miejsca wypoczynkowe: okolice Kol. Hubale, na Lipskiej Górze,
w pobliżu kapliczki św. Romana, na skraju lasu za Lipskiem Polesiem.
Szlak pieszy im. Aleksandry Wachniewskiej – 69 km
Szlak znakowany kolorem zielonym, jest nazywany obwodnicą Roztoczańskiego
Parku Narodowego. Biegnie od Zwierzyńca, przechodząc przez tereny Gminy Zamość w Wólce Wieprzeckiej, dalej przez Wojdę – Bondyrz – Górecko Kościelne –
Tereszpol – Floriankę. Posiada wyjątkowe walory krajobrazowe: zróżnicowane lasy
i liczne punkty widokowe. Za najurodziwszy uważany jest odcinek Skaraszów – Lasowce (Lasowe), gdzie szlak prowadzi pomiędzy głębokimi wąwozami i jarami.
Szlak pieszy im. Władysławy Podobińskiej – 56 km
Znakowany kolorem zielonym jest jedynym szlakiem pieszym łączącym Kotlinę Zamojską z Roztoczem. Swój początek bierze w Zamościu (przy stacji PKP), następnie
biegnie przez miejscowości: Żdanów – Lipsko – Lipsko-Kosobudy – Lipsko-Polesie
– Suchowola – Krasnobród – Szur – Łasochy – Kunki by dotrzeć do Suśca (węzeł
szlaków przy stacji PKP). Odcinek wiodący przez Gminę Zamość odznacza się atrakcjami przyrodniczymi na trasie. Przemierzamy tu Lipską Górę – gdzie ponoć miał
pierwotnie ulokować Zamość Jan Zamoyski (rozległy punkt na Zamość, Roztocze
i Gminę Zamość), lasy i kapliczkę św. Romana w Lipsku Polesiu.
browar
świetlica
świetlica
Widok na Żdanów
View of Żdanów
of the forest the route
turns south and joins
the Cycle Lane of the
Commune of Zamość
and the green route
named after Władysława
Podobińska. The routes
lead along a dirt road
to a shrine and a spring
of St. Roman (“Zjawienie”). The area is a good
resting place. According
to the local people the
water from the spring
has healing properties
and is particularly effective in the case of eye diseases. In the vicinity there is a small
lake “bezednia” and earth embankments of the former Slavic castle. Then the route
leads along the Cycle Lane to Lipsko Polesie, crosses the road Zamość – Wola
Obszańska (Krasnobród) and leads to Wierzchowiny (near Wólka forester’s lodge),
across the forest belonging to Nadleśnictwo Zwierzyniec [Forest District Office in
Zwierzyniec]. Next it passes the springs of the Wieprzec River and reaches the eastern edge of the village of Skaraszów to get to the “Tarka” stud. Length of the route:
37 km. Recommended resting places include the vicinity of Kol. Hubale, on Lipska
Góra, near St. Roman’s shrine and at the edge of a forest behind Lipsko Polesie.
Na Ułańskim Szlaku Konnym
On Uhlan Horse Route
A Hiking Route named after Aleksandra Wachniewska – 69 km
The route is marked with green and is often called a ring road of the Roztoczański
National Park. It leads from Zwierzyniec across the territory of the Commune of
Zamość in Wólka Wieprzecka and then farther on across Wojda, Bondyrz, Górecko
Kościelne and Tereszpol to Florianka. There are unique landscapes, different kinds
of forests and numerous beauty spots on the way. The most beautiful part of the
route is the section between Skaraszów and Lasowce (Lasowe), where the route
leads across deep ravines.
A Hiking Route named after Władysława Podobińska – 56 km
The route is marked
Na szlaku pieszym w Lipsku Polesiu
with green and is the
On a hiking route in Lipsko Polesie
only hiking route which
joins Kotlina Zamojska
to the Roztocze district. It starts in Zamość
(by the railway station)
and then leads across
Żdanów, Lipsko, LipskoKosobudy, Lipsko-Polesie, Suchowola, Krasnobród, Szur, Łasochy and
Kunki to Susiec (a route
junction by the railway
station). The section leading across the Commune of Zamość has many natural attractions. We hike across Lipska Góra, where Jan Zamoyski was allegedly planning
to build Zamość (from the top there is an extensive view of Zamość, the Roztocze
district and the Commune of Zamość) and then on across the forest and St. Roman’s shrine in Lipsko Polesie.
Powiat zamojski, województwo lubelskie
warstwice co 10 m