Files/3/Jolanta Walusiak-Skorupa Zagrożenia zdrowotne

Zagrożenia zdrowotne pracowników sektora budownictwa
Jolanta Walusiak-Skorupa
Klinika Chorób Zawodowych i Zdrowia Środowiskowego, Instytut Medycyny Pracy
w Łodzi
Budownictwo, będące dynamicznie rozwijającym się działem gospodarki, jest
jednocześnie pracodawcą zatrudniającym wiele milionów pracowników. Niestety,
jest to również miejsce pracy charakteryzujące się bardzo znaczną częstością
wypadków przy pracy, zarówno śmiertelnych, jak i mniej poważnych, ale
powodujących absencję chorobową. W Europie wypadki w budownictwie
stanowią 17,5% wszystkich wypadków i zranień, co daje około 1 miliona takich
zdarzeń rocznie. Dlatego też kluczowa staje się świadomość – pracowników i
pracodawców – w zakresie istniejących zagrożeń oraz prawidłowo prowadzona
opieka profilaktyczna. W swoim środowisku pracy, osoby zatrudnione w
budownictwie narażone są na czynniki:
- fizyczne, np. wysoka lub niska temperatura, promieniowanie;
- chemiczne, np. związki o działaniu toksycznym, drażniącym, alergizującym;
- biologiczne, np. bakterie, wirusy, pleśnie;
- związane ze sposobem (np. obciążenie układu ruchu) i miejscem
wykonywania pracy (np. praca na wysokości, głębokości etc.);
- obciążenie czynnikami psychospołecznymi.
Narażenie zawodowe w budownictwie może być powodem wielu następstw
zdrowotnych obejmujących:
- wypadek/zranienie;
- chorobę, w tym także zawodową;
- trwałe inwalidztwo;
- śmierć.
Wpływ środowiska pracy na wystąpienie i przebieg problemów zdrowotnych
może być wielokierunkowy. Czynniki występujące w miejscu pracy mogą:
- wywołać chorobę (być jej czynnikiem przyczynowym) - jedynie w tej
sytuacji możemy mówić o chorobie zawodowej w rozumieniu medycznoprawnym;
- spowodować zaostrzenie wcześniej występującej choroby o podłożu
niezawodowym;
- przyczynić się do rozwoju chorób pośrednio związanych z pracą, w których
ekspozycja zawodowa jest tylko jednym z wielu czynników e]ologicznych.
Do najpoważniejszych skutków ekspozycji zawodowej w budownictwie należą
nowotwory zawodowe. Mogą być one wywołane m.in. ekspozycją na azbest - rak
płuca, rak oskrzela, międzybłoniak opłucnej albo otrzewnej. Ekspozycja na czynniki
chemiczne może spowodować m.in. objawy ostrego lub przewlekłego zatrucia. I
tak np. praca w narażeniu na pył zawierający ołów może wywołać objawy
niedokrwistości i ostre bóle brzucha (tzw. kolka ołowicza), rzadziej polineuropa]ę.
Pary, pyły lub roztwór chromu działający na skórę powoduje jej podrażnienie.
Rozpuszczalniki organiczne przede wszystkim działają narkotycznie na ośrodkowy
układ nerwowy (OUN) oraz wykazują właściwości drażniące skórę, śluzówki i układ
oddechowy. Niektóre grupy pracowników budowlanych (np. spawacze) są
uważane za populacje w szczególny sposób zagrożone wystąpieniem astmy
zawodowej. Oprócz dobrze znanych alergenów zawodowych nie można wykluczyć
uczulającego działania innych, dotychczas nierozpoznanych czynników
chemicznych, jak również czynników pochodzenia biologicznego. Jednocześnie
wiele czynników, z którymi pracownicy budownictwa mają zawodowy kontakt,
wykazuje działanie nieswoiście drażniące. Z tego powodu mogą one nasilać
objawy alergii pochodzenia niezawodowego lub wywoływać objawy związane z
podrażnieniem dróg oddechowych u zdrowych pracowników. Grupa zawodowa
pracowników budownictwa charakteryzuje się - ze względu na rodzaj i sposób
wykonywanej pracy – jednym z najwyższych współczynników zapadalności na
choroby skóry. Do najistotniejszych czynników e]ologicznych należą związki
chemiczne obecne w cemencie, impregnatach do drewna, narzędziach
metalowych, gumie, tworzywach sztucznych, materiałach izolacyjnych, odgrywa
promieniowanie słoneczne, wysoka i niska temperatura otoczenia oraz zmienna
wilgotność powietrza. Do typowych dermatoz obserwowanych wśród
pracowników budownictwa należy kontaktowe zapalenie skóry z podrażnienia i
alergiczne kontaktowe zapalenie skóry.
Bardzo zróżnicowany profil narażeń zawodowych występujących w
budownictwie utrudnia w istotnym stopniu jego właściwą ocenę i właściwą opiekę
profilaktyczną. Jednocześnie zapobieganie oraz wczesna wykrywalność schorzeń
będących konsekwencją narażenia na czynniki szkodliwe w miejscu pracy pozwala
poprawę stanu zdrowia pracowników. Szczególnie istotne jest więc podejmowanie
działań edukacyjnych skierowanych do pracowników i pracodawców w tym
zakresie.