Szumy uszne a depresja - Otolaryngologia Polska

20
PRACE ORYGINALNE / ORIGINALS
Szumy uszne a depresja
Tinnitus and depression
Hanna Zielińska-Bliźniewska, Jurek Olszewski
Otolaryngol Pol 2009;
63 (7 ): 20-23
SUMMARY
Introduction: The aim of the study was to assess the frequency of depression
and its intensity in patients with diagnosed tinnitus and their correlation with
selected audiological parameters.
Material and methods: 80 patients underwent the study, including 46 females
(57,5%) and 34 males (42,5%) aged 20-84 suffering from tinnitus. The study
methodology included: an interview, otorhinolaryngological examination, full
audiological diagnostics and imaging test (CT or MR). Patients who qualified for the study completed a modified questionnaire according to the Beck
Depression Inventory (BDI).
The study results: The study found the depression level higher than the one
in the general population and amounting to 45%, with 41,2% of the patients
suffering from masked depression (a mean rating scale of 14-16), and 3,7% of
the patients showing symptoms of moderate depression (27 points according
to the rating scale).The own studies showed no statistically meaningful relation
between intensification of depression in the studied patients and their age
and sex as well as acoustic parameters such as frequency, tinnitus localization.
However, a statistically variable relation was noted showing that the longer
a patient suffered from tinnitus the more often depression occurred.
Conclusions: The occurrence of depression among the studied patients with
tinnitus is higher than in the polish population. In the conducted studies dominated depression of mild intensity. It was affirmed that depression occurred
more often in patients with tinnitus lasting longer than 5 years.
©by Polskie Towarzystwo Otorynolaryngologów
– Chirurgów Głowy i Szyi
Otrzymano/Received:
4.05.09
Zaakceptowano do druku/Accepted:
12.06.09
Klinika Otolaryngologii i Onkologii
Laryngologicznej
II Katedry Otolaryngologii UM w Łodzi
Kierownik Katedry i Kliniki: prof. dr hab. med.
J. Olszewski
Wkład pracy autorów/Authors contribution:
według kolejności
Konflikt interesu/Conflicts of interest:
Autorzy pracy nie zgłaszają konfliktu interesów.
Adres do korespondencji/
Address for correspondence:
imię i nazwisko: Dr n. med. Hanna ZielińskaBliźniewska
adres pocztowy:
Klinika Otolaryngologii i Onkologii
Laryngologicznej II Katedry Otolaryngologii UM
w Łodzi
ul. Żeromskiego 113, 90-549 Łódź
tel. 42 639 35 80
fax 042 639 35 80
e-mail [email protected]
Hasła indeksowe: szumy uszne, depresja
Key words: tinnitus, depression
Wstęp
Ogólnie znany jest pogląd iż szumy uszne jako „ odczuwanie efektu dźwiękowego przy braku bodźca
akustycznego z zewnątrz” prowadzą często do dużego
rozdrażnienia, niepokoju, dyskomfortu, a często nawet
wywołują depresję [1, 2].
Szacuje się iż w Polsce szumy uszne występują u 5%
osób w populacji ogólnej, ze wzrostem do 30% wśród
osób powyżej 75 roku życia [3, 4]. Ponadto 0,5-1% tych
chorych podaje, że szumy uszne wpływają na ich niezdolność do prowadzenia normalnego życia, powodując
zaburzenia psychiczne i emocjonalne, a nawet depresję
[5]. Wykrycie pojawiających się zaburzeń emocjonalnych może być istotne w postępowaniu terapeutycznym
i dlatego też powinni oni być skonsultowani przez
psychologa lub psychiatrę [6]. Włączenie psychoterapii,
leków uspakajających, a nawet przeciwdepresyjnych
może przyczynić się do zmniejszenia uciążliwości szumów usznych [7].
W badaniach nad sposobem oddziaływania szumów
usznych na psychikę i codzienne życie chorych używa
się różnych kwestionariuszy, z których najbardziej
znane są: Tinnitus Reaction Questionnaire [8], Tinnitus
Handicap Inventory [9], Subjective Tinnitus Severity
Scale [10, 11], Kwestionariusz Ogólnego Stanu Zdrowia Goldberga [12], Skala Oceny Depresji Becka [13,
14] i inne.
Celem pracy była ocena częstości występowania
depresji i jej nasilenia u chorych z rozpoznanymi szumami usznymi oraz próba ich korelacji z wybranymi
parametrami audiologicznymi.
Materiał i metody
Badaniami objęto 80 chorych, w tym 46 kobiet (57,5%)
i 34 mężczyzn (42,5%), w wieku 20–84 lat, (średnia 51,4
lat), u których rozpoznano szumy uszne.
Metodyka badań obejmowała: wywiad, badanie
otorynolaryngologiczne, pełną diagnostykę audiologiczną (z wykluczeniem osób z szumami usznymi
i uszkodzeniem słuchu typu przewodzeniowego oraz
uszkodzeniami słuchu pozaślimakowymi) oraz badania obrazowe (TK lub RM). Chorzy zakwalifikowani do
O t o l a r y n g o l o g i a P o l s k a t o m 6 3 , n r 7, w r z e s i e ń 2 0 0 9
PRACE ORYGINALNE / ORIGINALS
badań wypełniali zmodyfikowaną ankietę skali depresji
Becka, która po raz pierwszy została opublikowana
w 1961 roku i składa się z 21 punktów, ocenianych, wg
intensywności objawów (od 0 do 3). Z każdego punktu
badany powinien wybrać jedną odpowiedź, która jego
zdaniem, w najlepszy sposób opisuje jego stan we
wskazanym okresie.
Poza 21 pytaniami w ankiecie uwzględniono również inne informacje dotyczące: wieku chorych, płci,
dotychczasowego leczenia i lokalizacji szumów oraz ich
natężenia i częstotliwości. Ocena wyników punktacji
skali depresji Becka [13] przedstawia się następująco:
0–9 punktów – brak depresji, 10–18 punktów – depresja łagodna, 19–29 punktów – depresja umiarkowana,
30–63 punktów – depresja ciężka.
W badaniu przyjęto następujacy zakres częstotliwości szumów usznych: niskoczęstotliwościowe 125–500
Hz, średnioczęstotliwościowe powyżej 500–1000 Hz
oraz wysokoczęstotliwościowe 4000–8000 Hz.
Analizę statystyczną wyników badań przeprowadzono w oparciu o następujące testy istotności: ShapiroWilka, Levene’a, jednoczynnikowej wariancji (ANOVA)
bez powtórzeń, niezależności Chi2 i Fishera.
Wyniki badań
35
30
30
25
20
22
15
16
12
10
5
0
jednostronne
mężczyźni
obustronne
kobiety
Ryc. 1. Występowanie szumów jednostronnych i obustronnych u badanych według płci.
100 %
90 %
12
8
80 %
70 %
Wśród 80 badanych szumy uszne jednostronne występowały u 52 chorych, a obustronne u 28 chorych
(Ryc. 1), w tym jednostronne u 22 mężczyzn (f = 0,6471)
i 30 kobiet (f = 0,6522), a obustronne u 12 mężczyzn
(f = 0,3529) i 16 kobiet (f = 0,3478).Nie stwierdzono
różnic istotnie statystycznych między płcią a lokalizacją
szumów usznych.
Analiza częstotliwości występujących szumów usznych wykazała, że najczęściej zaobserwowano szumy
uszne średnioczęstotliwościowe u 37 badanych chorych
(f = 0,4625), z czego u 18 mężczyzn (f = 0,5294) oraz u 19
kobiet (f = 0,4130), natomiast szumy uszne niskoczęstotliwościowe stwierdzono u 23 chorych (f = 0,2875),
z czego u 8 mężczyzn (f = 0,2353) oraz u 15 kobiet
(f = 0,3261), zaś szumy uszne wysokoczęstotliwościowe
opisano jedynie u 20 badanych osób (f = 0,2500), w tym
u 8 mężczyzn (f = 0,2353) oraz 12 kobiet (f = 0,2609).
Różnice między płcią a częstotliwością szumów usznych
były nieznamienne statystycznie (Ryc. 2).
Na podstawie wypełnionych ankiet depresję stwierdzono u 36 chorych (45%), w tym w 33 przypadkach
(41,2%) była to depresja łagodna (f = 0,4125), a w 3 przypadkach (3,7%) – depresja umiarkowana (f = 0,0375).
Depresję łagodną opisano (Ryc. 3) u 14 mężczyzn
(f = 0,4118) oraz 19 kobiet (f = 0,4130), natomiast depresja o umiarkowanym nasileniu dotyczyła zaledwie
1 mężczyzny (f = 0,0294) oraz 2 kobiet (f = 0,0435).
Z kolei depresję łagodną stwierdzono (Ryc. 4) u 23
chorych (44%) z szumami jednostronnymi oraz u 10
osób (35%) z szumami obustronnymi, natomiast depreO t o l a r y n g o l o g i a P o l s k a t o m 6 3 , n r 7, w r z e s i e ń 2 0 0 9
60 %
19
18
50 %
40 %
30 %
8
15
20 %
10 %
0%
mężczyźni
kobiety
niskoczęstotliwościowy
średnioczęstotliwościowy
wysokoczęstotliwościowy
Ryc. 2. Analiza częstotliwości szumów usznych u badanych
według płci.
100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
1
2
3
14
19
33
19
25
44
mężczyźni
kobiety
brak
depresja łagodna
ogółem
depresja umiarkowana
Ryc. 3. Występowanie depresji u badanych ogółem i według
płci.
21
22
PRACE ORYGINALNE / ORIGINALS
w ostatnim
roku
23
sja umiarkowana występowała u 1 chorego (f = 0,0192)
z szumami jednostronnymi oraz u 2 osób (f = 0,0714)
z szumami obustronnymi. Nie stwierdzono istotnej
statystycznie zależności między nasileniem depresji
a płcią i lokalizacją szumów usznych.
Analizując czas trwania szumów usznych wykazano, iż wśród 23 badanych chorych (f = 0,2875) szumy
uszne pojawiły się w ostatnim roku poprzedzającym
badanie (Ryc. 5), niezależnie od płci, a u pozostałych
57 osób (f = 0,7125) szum wystąpił wcześniej, również
niezależnie od płci. Szumy uszne w powyższym przypadku pojawiły się średnio przed 4,51 laty (SE = 0,50;
SD = 4,12; Me = 3,00; Mo = 2; zakres od 1 roku do 15
lat). Wartość mediany (Me = 3,00 lata) wskazuje na
fakt, że wśród połowy tych pacjentów szumy uszne
występują od co najmniej 3 lat, zaś u pozostałej połowy
– od co najwyżej 3 lat. Wartość modalna (Mo = 2 lata)
wskazuje z kolei na to, że wśród największej liczby
chorych szumy uszne pojawiły się przed 2 laty.
Nasilenie depresji nie było uwarunkowane w sposób
istotny statystycznie od czasu trwania szumów usznych. Jednakże stwierdzono znamienną statystycznie
zależność występowania depresji jako takiej od czasu
trwania zaburzeń (OR = 1,1614; 95% CI: 1,0111-1,3615;
n = 57 osób; p = 0,0332).
Badane osoby z depresją szumy uszne odczuwały
od średnio 5,84 lat. Wartość mediany (Me = 4,00 lata)
wskazuje na to, że połowa spośród tych chorych cierpiało na depresją od co najmniej 4 lat, zaś pozostała
ich liczba – co najwyżej 4 lata. Z kolei badani chorzy
bez depresji szumy uszne odczuwali średnio od 3,47
lat (Ryc. 6).
Ryc. 5. Analiza czasu trwania szumów usznych w badanej
grupie chorych.
Omówienie
100%
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
1
2
23
10
28
16
jednostronne
obustronne
brak
depresja łagodna
depresja umiarkowana
Ryc. 4. Występowanie różnych typów depresji u badanych
z szumami usznymi jednostronnymi i obustronnymi.
powyżej 1
roku
57
7
6
5,84
5
4
3,47
3
2
1
0
depresja
brak depresji
średnia
Ryc. 6. Występowanie depresji w zależności od czasu trwania szumów usznych.
W licznych badaniach potwierdzono, że przewlekłe
szumy uszne mogą doprowadzić do zaburzeń w sferze
emocjonalnej i funkcjonalnej wpływającej w istotny
sposób na jakość życia pacjentów [5]. Indywidualna
wrażliwość i podatność na zaburzenia psychologiczne
może oddziaływać na problemy pacjenta i powodować
pogorszenie samopoczucia. Część pacjentów szuka
pomocy u lekarzy i oczekuje leczenia, inni natomiast
próbują sami radzić sobie z trudnościami. Być może
osoby, które szukają pomocy są bardziej podatne
na działanie szumu, co potwierdzają badania przeprowadzone przez Attiasa i wsp. [16]. Ponad połowa
wszystkich pacjentów, którzy cierpią na zaburzenia
psychiczne, nie dostrzega potrzeby leczenia i uzyskania
fachowej pomocy ze strony personelu medycznego [12].
Ważne jest więc ich wczesne wykrycie i uświadomienie
chorym o konieczności leczenia, gdyż w przeciwnym
razie mogą one ulec pogłębieniu.
W niniejszej pracy przedstawiono grupę chorych
z szumami usznymi, u których zastosowano zmodyfikowaną ankietę wykorzystującą skalę depresji
O t o l a r y n g o l o g i a P o l s k a t o m 6 3 , n r 7, w r z e s i e ń 2 0 0 9
PRACE ORYGINALNE / ORIGINALS
Becka [13, 14] stwierdzając u nich, iż poziom depresji
był wyższy niż w populacji i wynosił 45%, przy czym
u 41,2% chorych była to depresja łagodna (ze średnią
punktacją 14-16), natomiast u 3,7% pacjentów zaobserwowano depresję umiarkowaną (z poziomem 27
punktów ). Podstawowymi problemami były trudności
w zasypianiu, pewne poczucie nieudolności i częste
odczuwanie przygnębienia oraz smutku.
Kałużny i wsp. [16, 17] w badanej populacji polskiej potwierdzili również, iż problem z zasypianiem
dotyczył 52% badanych osób. Podobnie MacKenna
i wsp. [18], wykorzystując kwestionariusz Goldberga
wykazali, że 45% chorych z szumami wymaga pomocy
psychologicznej.
W badaniach własnych nie stwierdzono istotnej
statystycznie zależności między nasileniem depresji
u badanych chorych a wiekiem i płcią, a także parametrami akustycznymi takimi jak: częstotliwość czy
lokalizacja szumów, natomiast zaobserwowano jedynie
znamienną statystycznie zależność, że im dłużej pacjent odczuwał szumy uszne, tym częściej występowała
u niego depresja.
Kotyło i wsp. [19] w podobnych badaniach również nie stwierdzili istotnych statystycznie zależności
między parametrami fizycznymi szumów usznych,
a problemami radzenia sobie z nimi.
Dlatego też tak ważnym staje się problem szybkiego
uzupełnienia leczenia szumów usznych o interwencję
psychologiczną .
4.
Fabijańska A, Rogowski M, Bartnik G, Skarżyński H.
Epidemiology of tinnitus and hyperacusis in Poland.
Proceedings of the Sixth International Tinnitus Seminar.
Hazell J (red).Cambridge: The Tinnitus and Hyperacusis
Centre; 1999, 569-571.
5.
Erlandsson SI, Hallberg LR. Prediction of quality of life in
patients with tinnitus Br J Audiol. 2000; 34: 11-20.
6.
Andersson G. Psychological aspects of tinnitus and the
application of cognitive-behavioral therapy. Clin Psychol
Rev. 2002; 22: 977-990.
7.
Jastreboff PJ. Tinnitus Habituation Therapy (THT) and
Tinnitus Retraining Therapy (TRT) .Tinnitus Handbook.
Tyler R (red). Singular Thomson Learning; 2000, 357-376.
8.
Wilson PH, Henry J, Bowen M, Haralambous G. Tinnitus
reaction questionnaire: psychometric properties of a measure of distress associated with tinnitus. J Speech Hear
Res. 1991; 34: 197-201.
9.
Newman CW, Jacobson GP, Spitzer JB: Development of
the tinnitus handicap inventory. Archives of Otolaryng.,
Head and Neck Surgery 1996; 122; 143-148.
10. Halford JBS, Anderson SD. Anxiety and depression in tinnitus sufferers. J Psychosom Res. 1991; 35: 383-387.
11. Halford JBS, Anderson SD.: Tinnitus severity measured
by a subjective scale, audiometry and clinical judgement.
J Laryngol Otol. 1991; 105: 89-93.
12. Goldberg DP, Williams P. Ocena zdrowia psychicznego na
podstawie badań kwestionariuszami Davida Goldberga.
Podręcznik dla użytkowników kwestionariuszy GHQ-12
i GHQ-28. Łódź: Oficyna Wyd IMP; 2001.
13. Beck AT, Ward C, Mendelson M. Beck Depression Invento-
Wnioski
1. Częstość występowania depresji wśród badanych
chorych z szumami usznymi jest wyższa niż w populacji polskiej.
2. W przeprowadzonych badaniach dominowała
depresja o nasileniu łagodnym.
3. Stwierdzono częstsze występowanie depresji
u chorych, u których szumy uszne trwały dłużej niż
5 lat.
ry ( BDI). Arch Gen Psychiatry 1961; 4: 561-571.
14. Beck AT, Steer RA, Ball R, Ranieri W. Comparison of Beck
depression inventories -IA and II in psychiatric outpatients. J Personal Assess. 1996; 67(3): 588-597.
15. Attias J, Shemesh Z, Bleich A, Solomon Z, Bar-Or G, Alster J, Sohmer H. Psychological profile of help-seeking and
non-helpseeking tinnitus patients. Scand Audiol. 1995;
24: 13-18.
16. Kałużny W, Durko T, Pajor A. Ocena wpływu szumów usznych na stan emocjonalny chorych na podstawie Kwestionariusza Ogólnego Stanu Zdrowia Goldberga. Otolaryng
PIŚMIENNICTWO
1.
17. Kałużny W, Durko T, Pajor A. Wpływ szumów usznych na
vadori L. Psychological distress in patients with tinnitus.
jakość życia w samoocenie chorych. Otolaryng Pol. 2005;
J Otolaryngol. 1998; 27: 21- 24.
2.
59(2): 271-276.
Folmer RL, Griest SE, Meikle MB, Martin WH. Tinnitus
18. McKenna L, Hallam RS, Hinchcliffe R. The prevalence of
severity, loudness and depression. Otolaryngol Head Neck
psychological disturbance in neurootology outpatiens.
Surg.1999; 121: 48 -51.
3.
Pol. 2004; 58(4): 851-856.
Rizzardo R, Savastano M, Maron MB, Mangialaio M, Sal-
Clin Otolaryngol.1991; 16: 452-459.
Fabijańska A, Bartnik G, Jastreboff M, Jastreboff PJ, Ro-
19. Kotyło P, Merecz D, Niebudek-Bogusz E, Śliwińska-Kowal-
gowski M. Epidemiologia szumów usznych w Polsce w po-
ska M. Program oceny i interwencji psychologicznej u pa-
pulacji osób w wieku 30-55 lat – doniesienie wstępne. Oto-
cjentów z szumami usznymi. Otolaryng Pol. 2006; 5 (4):
laryng Pol.1999; 53 (supl.3): 509-514.
189-194.
O t o l a r y n g o l o g i a P o l s k a t o m 6 3 , n r 7, w r z e s i e ń 2 0 0 9
23