CZĘŚCI MSZY ŚWIĘTEJ

CZĘŚCI MSZY ŚWIĘTEJ
1. Obrzędy wstępne
2. Liturgia słowa
3. Liturgia eucharystyczna
4. Obrzędy zakończenia
OBRZĘDY WSTĘPNE
Wprowadzają w całą liturgię. Podczas obrzędów wstępnych cała wspólnota przygotowuje się
do liturgii słowa i liturgii eucharystycznej. Obrzędy wstępne pomagają zawiązać wspólnotę
między uczestniczącymi w Eucharystii. Obrzędy wstępne dzielą się na:
1. Pieśń na wejście – jeśli pieśń nie jest śpiewana wtedy kapłan, lektor, lub inny upoważniony
świecki odczytuje antyfonę (można ją również odczytać po przyjściu do ołtarza). Śpiew
towarzyszy procesji kapłana i usługujących.
2. Wejście:
• krótkie wejście – kapłan(i) wraz z usługującymi, po wyjściu z zakrystii, udają się najkrótszą
drogą do prezbiterium.
• procesja wejścia – uroczyste, procesyjne wejście kapłana(ów) wraz z asystą do prezbiterium.
3. Pozdrowienie ołtarza – oddanie największej czci ołtarzowi:
• pokłon – wyraża szacunek do ołtarza, który symbolizuje Chrystusa. Powinien być głęboki.
• Ucałowanie ołtarza – wyraża hołd Kościoła pielgrzymującego dla Kościoła Niebieskiego.
Ołtarz całują kapłani i diakoni.
• Okadzenie ołtarza – stosuje się podczas uroczystych Mszy świętych. Okadza się również
krzyż, co wskazuje na ofiarę Chrystusa, która się spełnia podczas każdej Eucharystii.
4. Znak krzyża – znakiem krzyża rozpoczyna się i kończy każdą Eucharystię i modlitwę.
Wierni czyniący znak krzyża wyrażają swoją wiarę w odkupieńczą moc śmierci i
zmartwychwstania Chrystusa.
5. Pozdrowienie ludu – ma na celu wytworzenie jedności i wspólnoty między wszystkimi
wiernymi i kapłanem. Mszał Rzymski dopuszcza 5 form pozdrowienia, na które zawsze
wierni odpowiadają „I z duchem twoim”. Gdy liturgii przewodniczy biskup, wtedy używa
pozdrowienia „Pokój z wami”.
6. Wprowadzenie do liturgii dnia – może to zrobić sam kapłan sprawujący Najświętszą ofiarę,
jak i jeden z usługujących (ewentualnie inny, upoważniony świecki do tej czynności).
Powinno być to krótkie wprowadzenie. Zazwyczaj w wprowadzeniu (lub po) kapłan podaje
intencje sprawowanej Mszy świętej (może to również uczynić świecki).
7. Akt pokuty – to przyznanie się do swojej grzeszności przed całym Kościołem. Pełni on rolę
oczyszczającą przed liturgią słowa i liturgią eucharystyczną. Akt pokuty składa się z
wezwania kapłana, chwili ciszy, formuły wyznania grzechów i absolucji (prośba o
przebaczenie wyznanych grzechów kierowana przez kapłana w imieniu całego ludu. Mszał
Rzymski dopuszcza 4 formy aktu pokuty:
• „Spowiadam się...” (tzw. Confiteor) – pierwsza forma aktu pokuty. Po niej pojawia się
Kyrie.
• Dialog („Zmiłuj się nad nami Panie…”) – druga forma aktu pokuty. Po niej również pojawia
się Kyrie.
• Tropy („Panie, Ty nas wyzwoliłeś z niewoli grzechu. Zmiłuj się nad nami”) – trzecia forma
aktu pokuty.
• Aspersja – Pokropienie wodą święconą. Powinno się stosować w niedziele, a szczególnie w
okresie Wielkanocnym. Czwarta forma aktu pokuty.
8. Kyrie („Panie zmiłuj się nad nami”) – śpiewane lub recytowane. Nie odmawia się, gdy
występowała 3, lub 4 forma aktu pokuty. Jest to błaganie ludu o przebaczenie grzechów i
prośba o Boże Miłosierdzie.
9. Gloria („Chwała na wysokości Bogu”) – hymn pochwalny. Powstał już na początku
chrześcijaństwa. Nie można go niczym innym zastępować w liturgii. Odśpiewuję się go
(można również recytować) w niedziele, uroczystości i niektóre święta. Tego hymnu nie
śpiewa się w Adwencie (wyjątkiem są roraty, podczas których zawsze śpiewa się hymn) i
Wielkim Poście.
10. Kolekta (oracja) – zwana również modlitwą dnia. Rozpoczyna się od wezwania kapłana
„Módlmy się”, po którym powinna nastąpić chwila ciszy, podczas której wierni modlą się w
milczeniu. Następnie kapłan odmawia kolektę z rozłożonymi rękami (składa je na słowa
„Przez naszego Pana”, lub inne, podobne zakończenie kolekty). Po ukończeniu kolekty lud
odpowiada „Amen” włączając się i potwierdzając tym samym modlitwę. „Amen” ludu
kończy również obrzędy wstępne, jeżeli nie występuje hymn do Ducha Świętego.
11. Hymn do Ducha Świętego – jeśli w jakimś kościele nie istnieje tradycja śpiewania hymnu,
nie powinno się go wprowadzać. Natomiast, jeśli gdzieś taka tradycja się uchwaliła, powinna
być kontynuowana i pielęgnowana. Podczas hymnu wzywa się Ducha Świętego (zazwyczaj
prosi się go o umocnienie, dar wspólnoty i zrozumienia Słów Pisma Świętego, które będę
odczytana zaraz po hymnie).
LITURGIA SŁOWA
Podczas liturgii słowa wszyscy pożywiają się pokarmem, jakim jest Słowo Boże. Chrystus
przemawia do swojego ludu przez ludzi (kapłanów i świeckich) przemieniając ich serca. W
dni powszednie odczytuje się dwa czytania – czytanie ze Starego Testamentu lub Dziejów,
Listów Apostolskich i ewentualnie Apokalipsy (to zależy od układu czytań w danym roku) i
Ewangelię. Między czytaniami wykonuje się Psalm i aklamację „Alleluja”. W niedziele i
uroczystości odczytuje się trzy czytania. Jedno ze Starego Testamentu, jedno z Dziejów,
Listów Apostolskich lub Apokalipsy i Ewangelię. Między pierwszym a drugim czytaniem
występuje psalm, a przed Ewangelią odśpiewuje się aklamację „Alleluja”. Zazwyczaj w
liturgii niedzielnej czytanie ze Starego Testamentu jest związane tematycznie z Ewangelią,
natomiast drugie czytanie bardzo rzadko jest związane z Ewangelią i na siłę nie należy się
doszukiwać powiązań między tym drugim czytaniem, a Ewangelią. Są również odpowiednio
dobrane czytania na Msze o świętych, do liturgii sakramentów i sakramentaliów; do Mszy
świętych wotywnych i okolicznościowych. Czytania powinny być odczytywane przez
diakona, lub usługujących. Jeśli kapłan sam jest przy ołtarzu wtedy winien przeczytać
czytania. Ewangelię może odczytywać diakon i kapłan – nikt inny. Psalm powinien śpiewać
kantor, lub psałterzysta. Nie powinna się zdarzać sytuacja, by psalm został odśpiewany przez
organistę.
1. Pierwsze czytanie – jest to zazwyczaj fragment Starego Testamentu lub Dziejów
Apostolskich (ew. Apokalipsy).
2. Psalm responsoryjny – odpowiednio dobrany. Zazwyczaj najbardziej nawiązuje do
pierwszego czytania.
3. Drugie czytanie – fragment Dziejów, Listów Apostolskich lub Apokalipsy.
4. Sekwencja – zawsze powinna być odśpiewywana. Sekwencja pojawia się tylko w niedzielę
Zmartwychwstania Pańskiego i Uroczystość Zesłania Ducha Świętego. Jest to forma hymnu.
5. Aklamacja – gdy psałterzysta, kantor lub ktoś inny zaczyna odśpiewywać aklamację
wszyscy uczestniczący w liturgii powstają. Jest to śpiew „Alleluja” przed i po wersecie
wprowadzającym bezpośrednio w tematykę Ewangelii dnia. Gdy trwa Wielki Post zamiast
refrenu „Alleluja” odśpiewuje się „Chwała Tobie Słowo Boże”, lub „Chwała Tobie Królu
Wieków”.
6. Ewangelia – może ją czytać tylko diakon lub kapłan, nigdy zaś żaden wierny świecki. Jest
to szczyt liturgii słowa. Diakon zawsze przed odczytaniem Ewangelii otrzymuje
błogosławieństwo od głównego celebransa (biskupa, czy prezbitera). Kapłan natomiast przed
odczytaniem Ewangelii odmawia modlitwę przygotowawczą. Podczas odczytywania
Ewangelii wszyscy stoją. Gdy liturgia ma uroczystą formę sprawowania, wtedy Ewangelię
odczytuje się z Ewangeliarza, który procesyjnie zanosi się do ambony wraz ze świecami.
7. Homilia (lub kazanie) – homilia bezpośrednio nawiązuje do czytań odczytanych
bezpośrednio przed nią, kazanie zaś jest to mowa okolicznościowa (np. podczas Mszy Świętej
w rocznicę zdobycia niepodległości). Homilię (kazanie) może wygłaszać tylko diakon i
kapłan. Nie powinno się opuszczać homilii (kazania) w niedzielę i święta nakazane. Homilię
(kazanie) można również wygłaszać zawsze, gdy przemawiają za tym względu
duszpasterskie.
8. Credo (wyznanie wiary) – credo odmawia się w niedziele i uroczystości. Można je
zastępować krótszymi wersjami, lub przy różnych okolicznościach pytaniami („Czy
wierzysz…”; „Czy wyrzekasz się…”). Na słowa „I za sprawą Ducha Świętego przyjął ciało z
Maryi Dziewicy i stał się człowiekiem” wykonuje się głęboki skłon. W święta Zwiastowania i
Narodzenia Pańskiego podczas wcześniej wymienionych słów przyklęka się.
9. Modlitwa powszechna (modlitwa wiernych) – jest to zakończenie liturgii słowa.
Wprowadzenie i zakończenie do modlitwy powszechnej wypowiada kapłan, intencje zaś
podaje diakon, kantor, lub inny wierny świecki. Modlitwa powszechna powinna zawierać od
4 do 6 wezwań. W wezwaniach powinno się uwzględnić intencje za Kościół; za rządzących;
za doświadczanych trudnościami, cierpiących; za miejscową wspólnotę. Można również
podawać intencje dostosowane do danych okoliczności – np. podczas ślubu za nowożeńców
lub, gdy liturgia jest sprawowana w intencji zmarłego, to o zbawienie dla jego duszy.
Liturgia eucharystyczna
Jest to najważniejsza część Mszy świętej, która osiąga swój szczyt podczas Modlitwy
eucharystycznej. Dzieli się ona na trzy części:
1. Przygotowanie darów:
• Śpiew na ofiarowanie – pieśń śpiewana podczas procesji z darami i przygotowania darów,
aż do słów „Módlcie się, aby moją i waszą ofiarę” (lub inną formę dozwoloną przez Mszał
Rzymski).
• Procesja z darami – uroczyste przyniesienie do ołtarza darów. Zazwyczaj oprócz chleba i
wina zanosi się inne dary (np. chleb). Należy pamiętać, że gdy w procesji niesie się więcej
darów, wtedy chleb i wino oddaje się w ręce kapłana na końcu. Procesję z darami powinni
prowadzić ministranci kadzidła.
• Przygotowanie darów – kapłan ofiaruje Bogu chleb i wino i prosi o to, aby przemieniły się
w Ciało i Krew Chrystusa
• Okadzenie darów i ołtarza – stosowane podczas uroczystych Mszy świętych.
• Lavabo – tak zwane obmycie rąk kapłana. Ministranci podchodzą z lawaterzem (miseczka i
dzbanuszek – zamiast dzbanuszka można użyć ampułki z wodą) i ręczniczkiem do kapłana.
Następuje obmycie jego rąk (następnie wyciera je w ręczniczek). Symbolikę gestu wyrażają
słowa, które podczas obmycia wypowiada kapłan: „Obmyj mnie, Panie z mojej winy i oczyść
mnie z grzechu mojego”.
• Modlitwa nad darami – jest to modlitwa pochodząca z formularza (oficjum) na dany dzień.
Jest ona podsumowaniem (kończy) obrzędów przygotowania darów i swego rodzaju
wprowadzeniem do Modlitwy eucharystycznej.
2. Modlitwa eucharystyczna:
• Dialog przed prefacją – dialog celebransa z wiernymi bezpośrednio poprzedzający prefację.
• Prefacja – hymn dziękczynny, śpiewany lub recytowany przez celebransa. Bezpośredni
wstęp do tzw. kanonu mszalnego. W polskiej edycji Mszału Rzymskiego jest 90 prefacji
recytowanych i 97 śpiewanych.
• Sanctus – aklamacja „Święty, Święty, Święty”.
• Wspomnienie tajemnicy dnia – podczas niedziel, uroczystości i niektórych świąd odmawia
się dodatkowe teksty (np. w Święto Przemienienia Pańskiego).
• Epikleza – prośba kierowana do Boga, aby zesłał Ducha Świętego, by Ten swoja mocą
przemienił chleb i wino w Ciało i Krew Pańską.
• Konsekracja – moment, podczas którego prawdziwie dokonuje się przemiana chleba i wina
w Ciało i Krew Pańską. Po słowach konsekracji chleba i wina, kapłan przez moment ukazuje
wiernym Święte Postacie.
• Aklamacja po przeistoczeniu – wyznanie tajemnicy wiary, które wypowiada się na stojąco.
Rozpoczyna ją kapłan i wraz z ludem ją kończy. Ma ona 4 formy:
- GC: Oto wielka tajemnica wiary. Lud: Głosimy śmierć…
- GC: Wielka tajemnica wiary. Lud: Ile razy…
- GC: Uwielbiajmy tajemnicę wiary. Lud: Panie, Ty nas…
- GC: Tajemnica wiary. Lud: Chrystus umarł…
• Anamneza – „Wspominając śmierć i zmartwychwstanie Twojego Syna…” (tekst z II
Modlitwy eucharystycznej). Przede wszystkim pamiątka męki, śmierci, zmartwychwstania i
wniebowstąpienia Chrystusa.
• Modlitwa ofiarnicza – „Pokornie błagamy, aby Duch Święty…” (tekst z II Modlitwy
eucharystycznej). Ofiarowanie Bogu Ciała i Krwi Chrystusa, jak i swojego życia.
• Modlitwy wstawiennicze – podkreślają modlitwę nie tylko, za zgromadzonych na
Eucharystii, ale za cały Kościół oraz żywych i umarłych jego członków.
• Doksologia końcowa – „Przez Chrystusa, z Chrystusem i w Chrystusie…” (modlitwa ta w
każdej Modlitwie eucharystycznej jest taka sama). Jest to najważniejsza doksologia w czasie
Mszy świętej. „Amen” ludu wypowiadane na jej końcu jest, tak samo jak doksologia,
najważniejsze podczas Mszy świętej i potwierdza uczestnictwo wiernych w Modlitwie
eucharystycznej i wiarę w wydarzenia, które przed chwilą miały miejsce (konsekracja) –
można to nazwać podpisem wiernych pod Modlitwą eucharystyczną i jej potwierdzeniem.
Doksologia jest również modlitwą wychwalającą Trójcę Świętą.
3. Obrzędy Komunii Świętej:
• Wezwanie do Modlitwy Pańskiej – wezwanie wiernych przez kapłana do odmówienia
„Ojcze nasz”. W Mszale Rzymskim pojawia się osiem formuł wezwania do Modlitwy
Pańskiej, ale kapłan zawsze to wezwanie może ułożyć sam.
• Modlitwa Pańska – tej modlitwy chrześcijan nauczył sam Jezus Chrystus. W Ewangelii
pojawiają się dwie wersje „Ojcze nasz” – u św. Mateusza (Mt 6, 8b-15) i św. Łukasza (11, 14). Modlitwa Pańska jest stawiana jako wzór modlitwy chrześcijańskiej. Gdy „Ojcze nasz”
odmawia się na Mszy na jej końcu nie wypowiada się „Amen”.
• Embolizm – modlitwa, którą wypowiada kapłan (zamiast „Amen”). Jest ona przedłużeniem
„Ojcze nasz” i rozwinięciem ostatniej prośby. Ma ona charakter błagalny – o uwolnienie całej
wspólnoty spod mocy zła (szatana). Lud całą modlitwę kończy aklamacją: „Bo Twoje jest
królestwo i potęga, i chwała na wieki.”
• Obrzędy pokoju – umocnienie wiernych we wspólnocie i miłości. Bezpośrednie
przygotowanie do przyjęcia Komunii Świętej. Znak pokoju można sobie przekazać przez
skinienie głową; podanie ręki (wtedy do drugiej osoby mówi się: „Pokój z tobą”, na co druga
osoba dopowiada „Amen”.); kapłani mogą się chwytać za łokcie i skinąć do siebie głową.
• Agnus Dei – śpiew „Baranku Boży”. Wezwanie „zmiłuj się nad nami” można powtarzać
wiele razy (zależy to od czasu łamania chleba), natomiast wezwanie „obdarz nas pokojem”
wypowiada (wyśpiewuje) się tylko raz, na końcu. Podczas śpiewu odbywa się łamanie chleba
(wspomniane wcześniej) i obrzęd zmieszania postaci eucharystycznych.
• Komunia Święta – gdy kapłan rozpoczyna spożywanie Ciała Pańskiego rozpoczyna się
śpiew na komunię. Jeśli nie ma śpiewu wtedy kapłan (czy upoważniony świecki) odczytuje
antyfonę (po komunii kapłana, a przed komunią ludu, lub zaraz po komunii ludu). Po komunii
świętej można odśpiewać pieśń dziękczynną, przez która wszyscy będą uwielbiać Boga
(dziękczynienie).
• Modlitwa po Komunii – ostatnia modlitwa odmawiana z formularza (oficjum) na dany
dzień. Kończy ona obrzędy Komunii Świętej, jak i całą Liturgię Eucharystyczną.
OBRZĘDY ZAKOŃCZENIA
Obrzędy zakończenia opuszcza się (ewentualnie można podać ogłoszenia), gdy zaraz po
Mszy świętej ma miejsce inny obrzęd liturgiczny (nabożeństwo). Wtedy to błogosławieństwo
i rozesłanie ludu jest na końcu danego obrzędu liturgicznego (nabożeństwa), np.
błogosławieństwo Najświętszym Sakramentem po adoracji.
1. Ogłoszenia – pojawiają się zazwyczaj w niedziele. Nie powinny przybierać formy homilii,
czy kazania. Ich forma powinna być treściwa, tak, by nie nużyć wiernych.
2. Pozdrowienie kapłańskie – kwestia kapłana - „Pan z Wami”. Na co lud odpowiada „I z
duchem twoim”.
3. Błogosławieństwo – „Niech was błogosławi…” – wypowiadając te słowa kapłan kreśli
znak krzyża nad ludem, który się wykonuje znak krzyża na sobie. Błogosławieństwo może
mieć jeszcze formę uroczystą, pontyfikalną lub (i) być poprzedzone modlitwą nad ludem.
4. Rozesłanie – „Idźcie w pokoju Chrystusa”. Jeśli w Eucharystii bierze udział diakon, wtedy
do niego należy wypowiedzenie słów rozesłania. W pewien sposób są one posłaniem
wiernych do swoich domów, aby tam przekazywali to, czym obdarował ich Bóg podczas
Eucharystii.
5. Zejście – może mieć formę krótką (kapłan(i) wraz z asystą udają się najkrótszą drogą do
zakrystii) lub uroczystą (procesja zejścia – porządek taki sam, jak przy procesji wejścia, ale
bez Ministrantów Kadzidła). Zejściu towarzyszy pieśń. Oczywiście przed zejściem z
prezbiterium do zakrystii kapłan(i) i (gdy jest) diakon całują ołtarz i przyklękają przed
tabernakulum (gdy w środku jest Przenajświętszy Sakrament) – potem następuje
uformowanie procesji, gdy ma miejsce uroczysta Msza święta.
ŹRÓDŁO: http://liturgia.ovh.org/czesci_mszy_swietej.php