2. Często zadawane pytania na temat rozporządzenia REACH.

Często zadawane pytania w sprawie REACH (FAQ):
1) Dlaczego potrzebujemy nowego prawa dotyczącego związków chemicznych?
Każdego dnia jesteśmy narażeni na działanie setek, a może nawet tysiący przemysłowych związków
chemicznych. Chemikalia są obecne w prawie wszystkich przedmiotach, których używamy w
naszych domach, w tym w środkach czyszczących, ubraniach, kosmetykach, meblach,
opakowaniach, a nawet zabawkach. Mimo to ogromna większość składników chemicznych nie jest
właściwie badana. Dzieje się tak, ponieważ producenci nie są zobowiązani do przedstawiania
informacji dotyczących bezpieczeństwa stosowania 100 000 związków chemicznych, które pojawiły
się w użyciu po roku 1981. Władzom krajowym pozostawia się udowodnienie, że dana substancja
jest szkodliwa, a nawet gdy się to uda, wyniki często są podważane przez przemysł chemiczny.
Kiedy już udaje się rozpoznać problem, bardzo trudno jest kontrolować lub zakazywać produkcji
szkodliwych substancji. Wiemy, że niektóre związki mogą szkodzić naszemu organizmowi i
powodować choroby. Mimo to nadal są one w powszechnym użyciu. Ostatnie obawy dotyczą także
chemikaliów o długim cyklu życia, które dostają się do środowiska podczas produkcji i/lub
wyrzucania przedmiotów je zawierających. Obecność wielu z tych substancji wykryto w naszych
ciałach i środowisku; zanieczyszczają one oceany i obszary koła podbiegunowego wraz z tamtejszą
fauną i florą.
2) Czym właściwie jest REACH?
Projekt rozporządzenia REACH, dotyczącego zarządzania chemikaliami, jest obecnie dyskutowany
na forum Unii Europejskiej. Projekt ten odnosi się do: Rejestracji, Ewaluacji i Autoryzacji
Chemikaliów i od pierwszych liter tych słów został nazwany REACH. Celem REACH jest
uzupełnienie poważnych luk w naszej wiedzy o związkach chemicznych poprzez nałożenie na
producentów obowiązku wykazywania, że dana substancja może być bezpiecznie używana i
kontrolowana oraz poprzez zakaz używania najbardziej niebezpiecznych substancji.
W skrócie, producenci oraz importerzy substancji produkowanych lub importowanych w wielkości
powyżej 1 tony rocznie i obecni na rynku przez więcej niż 20 lat (kryteria te spełnia dziś ok. 30 000
związków chemicznych) będą musieli rejestrować takie substancje w specjalnie utworzonej
Centralnej Agencji Chemicznej oraz dostarczać dane o właściwościach i używaniu danej substancji.
Informacja ta będzie oceniana, a najbardziej niebezpieczne substancje „wzbudzające szczególne
obawy” będą objęte systemem autoryzacji (zob. pytania 8, 9, 10). Około 1 500 substancji może
zostać objęte tą procedurą.
3) Dlaczego powinienem się zaangażować w debatę nad REACH?
REACH jest jedną z najważniejszych ustaw dotyczących ochrony środowiska, nad którą pracuje
Unia Europejska. Jeśli rozporządzenie będzie wystarczająco restrykcyjne, to istotnie zmniejszy się
zanieczyszczenie środowiska naturalnego oraz naszych organizmów przez toksyczne substancje i
dzięki temu poprawi się stan naszego zdrowia, zdrowia naszych dzieci oraz zdrowia dzieci naszych
dzieci. Pomoże to także przemysłowi chemicznemu wziąć odpowiedzialność za produkty, z których
wytwarzania czerpią zyski. Niemniej jednak rozporządzenie REACH jest poważnie zagrożone
przez silne lobby przemysłu chemicznego. Musimy dopilnować, aby nasze zdrowie oraz środowisko
naturalne były sprawami najważniejszymi oraz aby rządy państw oraz Europosłowie usłyszeli nasze
głosy.
4) Co wymaga poprawy w REACH?
Pozarządowe organizacje ekologiczne chcą, aby w rozporządzeniu REACH znalazły się:
zobowiązanie do wycofywania z użycia związków, które odkładają się w organizmach ludzi,
zwierząt oraz roślin lub środowisku naturalnym, oraz tych, które zaburzają pracę układu
hormonalnego lub wywołują raka. Ograniczone użycie tych substancji powinno być możliwe
jedynie tymczasowo, jeżeli nie ma bezpiecznych substytutów oraz gdy istnieje rzeczywiście duża
społeczna potrzeba ich stosowania.
• pełne prawo do informacji o związkach chemicznych po to, aby konsumenci oraz przedsiębiorcy
byli w stanie samodzielnie oszacować ryzyko związane z użyciem danej substancji, w tym prawo
do informacji o wszystkich niebezpiecznych związkach obecnych w produktach; oraz
• zobowiązanie, aby produkty importowane do Unii Europejskiej spełniały te same normy
bezpieczeństwa, co produkty wytwarzane na terenie Unii.
Postulaty te nie są w pełni zawarte w obecnym projekcie REACH. Przykładowo luka w prawie
dotyczącym autoryzacji oznaczać będzie, że niektóre z najbardziej szkodliwych substancji
pozostaną w użyciu, nawet gdy istnieć będą dla nich bezpieczne substytuty.
•
5) Kiedy REACH wejdzie w życie?
Komisja Europejska opublikowała projekt dyrektywy REACH w październiku 2003 roku. Obecnie
toczy się nad nim debata w Parlamencie Europejskim oraz w Radzie. Niemniej jednak potężnemu
lobby przemysłu chemicznego już teraz udało się opóźnić prace nad projektem o 1 rok. Osiągnięcie
porozumienia może zabrać łącznie nawet do 2 lat (początek 2007 roku). Nowa rozporządzenie po
przyjęciu przez Unię Europejską osiągnie natychmiastowo moc prawną we wszystkich krajach
członkowskich, niemniej same chemikalia będą wycofywane stopniowo w trybie przewidzianym
przez REACH.
6) O które substancje należy się niepokoić?
Najbardziej niebezpieczne chemikalia określane są jako substancje„wzbudzające szczególne
obawy": Oznacza to, że:
• nie ulegają naturalnemu rozkładowi w środowisku (mówimy, że są trwałe) i odkładają się w
naszych organizmach (mówimy, że są bioakumulatywne); często posiadają te dwie
charakterystyki połączone z toksycznością;
• zaburzają gospodarkę hormonalną;
• mogą powodować nowotwory (są rakotwórcze);
• mogą zmieniać geny (są mutanogenne);
• są toksyczne dla układu reprodukcyjnego;
• lub wzbudzają "podobne" obawy.
Coraz więcej dowodów wskazuje, że syntetyczne chemikalia wpływają negatywnie na nasze
zdrowie. Podejrzewa się, że niektóre związki chemiczne w prostej linii wpływają na rozwój raka,
białaczki, wielu alergii, zaburzeń płodności, czy uszkodzeń płodu. Chemikalia przyczyniają się
również do wielu tzw. chorób zawodowych. Jeśli chcesz wiedzieć więcej zobacz:
www.foe.co.uk/resource/factsheets/chemicals_and_your_health.html
www.greenpeace.org.uk/Products/Toxics/humanbody.cfm
7) Czy istnieją przykłady problemów związanych z obecnością chemikaliów w produktach
codziennego użytku?
Tak, istnieje wiele takich przykładów:
• Organotyny: używane jako środki antybakteryjne i katalizatory przy produkcji niektórych
plastików np. PCV czy opakowań. Są trwałe, biakumulatywne, powodują zaburzenia
gospodarki hormonalnej.
• Bisfenol A: używany do produkcji powłok wewnętrznych konserw z żywnością,
wewnętrznej części wieczek słoików, również stosowany w produkcji butelek plastikowych.
Zaburza gospodarkę hormonalną, męskie i żeńskie układy rozrodcze.
• Bromowane opóźniacze spalania: stosowane w produkcji mebli i obudowań plastikowych
(np. komputerów) aby przeciwdziałać samozapaleniu. Większość tych związków jest trwała,
bioakumulatywna i zaburza gospodarkę hormonalną. Ich oddziaływanie hamuje proces
rozwoju mózgu u zwierząt.
• Ftalany: używane powszechnie w wielu produktach PCV (podłogi winylowe, zabawki,
okna), klejach, tuszach, kosmetykach. Wiele związków z rodziny ftalanów powoduje
uszkodzenia wątroby, nerek, zaburzenia gospodarki hormonalnej.
• Alkilofenole i ich derywaty: stosowane jako przemysłowe detergenty, dodawane do farb i do
plastiku. Wpływają negatywnie na gospodarkę hormonalną i system immunologiczny.
• Piżma syntetyczne: dodawane do wielu produktów, w tym kosmetyków, perfum, proszków
do prania. Większość tych związków jest trwała, bioakumulatywna i zaburza gospodarkę
hormonalną. Mogą powodować uszkodzenia pracy nerek, zaburzać funkcje mózgu.
Jeśli chcesz wiedzieć więcej zobacz:
www.foe.co.uk/resource/briefings/risky_chemicals_in_the_home.pdf (PDF†) [English]
www.greenpeace.org.uk/Products/Toxics/chemicalhouse.cfm [English]
www.chemical-cocktail.org/index_en.asp [English]
8) Jak będzie działać rejestracja związków chemicznych w ramach REACH?
Producenci i importerzy będą musieli udokumentować bezpieczeństwo rejestrowanych substancji.
Następnie przedstawić chemiczne właściwości związku, informacje od użytkowników, oszacowanie
ryzyka zatruwania środowiska i zdrowia ludzkiego i przedstawić proponowane środki
bezpieczeństwa. O tym jak wiele dokumentacji będzie potrzebne aby zarejestrować związek
chemiczny, zależeć będzie w pierwszej instancji od wolumenu produkcyjnego. Firmy będą musiały
rejestrować wszystkie substancje chemiczne produkowane przez nich bądź importowane o
wielkości wolumenu powyżej jednej tony rocznie (dotyczyć to będzie szacunkowo 30,000
substancji).
Najkrótszy okres dla rejestracji dotyczył będzie związków chemicznych przekraczających wolumen
produkcji tysiąca ton rocznie oraz substancji rakotwórczych, mutanogennych, toksycznych
produkowanych w ilości więcej niż 1000 ton rocznie. Będą one musiały zostać zarejstrowane w
ciągu trzech lat od wejścia w życie rozporządzenia REACH. Chemikalia o wolumenie
produkcyjnym w granicach 100-1,000 ton rocznie zostaną zarejstrowane w ciągu sześciu lat, a
chemikalia o najniższym wolumenie produkcji (1-100 ton rocznie) zostaną zarejestrowane w ciągu
11 lat od wejścia rozporządzenia REACH w życie.
9) Co to jest ewaluacja?
Konieczność dalszych informacji odnośnie ryzyka danej substancji dla zdrowia lub środowiska
niezbędnych do "rejestracyjnego dossier" będzie oceniana przez władze krajowe. Każda propozycja
przemysłu chemicznego dotycząca testów na zwierzętach będzie również oceniana przez władze
krajowe. Dane (już istniejące) z wcześniejszych testów na zwierzętach będą musiały zostać
udostępnione innym producentom po to, aby uniknąć niepotrzebnych eksperymentów na
zwierzętach.
10) Które związki chemiczne będą wymagały autoryzacji?
Jedynie substancje wzbudzające szczególne obawy (zob. pytanie nr 6) będą wymagać autoryzacji.
W wyniku procesu autoryzacji pozwolenie na dalszą produkcję substancji wzbudzającej szczególne
obawy będzie dane tylko w wyjątkowych przypadkach tj. wtedy gdy producent wykaże, że ryzyko z
nią związane będzie "odpowiednio kontrolowane" lub gdy korzyści społeczno-ekonomiczne
przeważają ryzyko. W drugim przypadku możliwość substytucji substancji wzbudzającej
szczególne obawy powinno zostać wzięte pod uwagę.
Naszym zdaniem "odpowiednia kontrola" trwałych, bioakumulatywnych chemikaliów jest
niemożliwa. Zawiodła już wiele razy w swoim koncepcie. Substancje wzbudzające szczególne
obawy powinny być po prostu wycofywane z użytku z uwagi na ich rakotwórcze, mutanogenne i
zaburzające gospodarkę hormonalną właściwości.
11) Ograniczenia dotyczące rynku i stosowania chemikaliów.
Obok procesu autoryzacji, który będzie całkowicie kontrolowany przez międzynarodową Agencję
Chemiczną, Państwa Członkowskie mogą zaproponować własne restrykcje dotyczące rynku i tych
związków chemicznych, co do których są przekonane, że mogą je narazić na "nieakceptowalne"
ryzyko. Niestety, takie założenie jest kontynuacją istniejących mechanizmów UE odnośnie ryzyka
związanego z chemikaliami, które przerzuca ciężar dowodu na władze państw członkowskich. W
przeszłości rozwiązanie to nie przyniosło wystarczającej ochrony. Ograniczało się do reakcji na
sytuacje ex-post, gdy szkoda już powstała.
REACH mógłby poprawić obecną sytuację dzięki zbieraniu informacji w trakcie rejestracji, lecz
proces wprowadzania restrykcji koliduje z procedurą autoryzacji i nie zapewnia jasnego
paradygmatu odnośnie "szczególnej ostrożności" w podejściu do chemikaliów.
12) Jakie będą korzyści z REACH dla naszego zdrowia i ochrony środowiska?
Nie jest możliwe oszacowanie w chwili obecnej dokładnych korzyści wypływających z REACH. Na
pewno korzyści przeważą istotnie koszty związane z wprowadzeniem REACH, które poniesie
przemysł chemiczny. Według Komisji Europejskiej REACH może zapobiec 4,000 zgonom rocznie
[1]. Skromna redukcja w wysokości 0.1% w zachorowalności na choroby spowodowane
chemikaliami przełoży się na oszczędność (wynikającą z uniknięcia kosztów leczenia pacjentów)
sumy rzędu 50 miliardów euro w ciągu następnych 30 lat. Dodatkowo, REACH przyczyni się z
pewnością do znacznej poprawy jakości środowiska naturalnego wokół nas.
13) Ile kosztować będzie rozporządzenie REACH?
Komisja Europejska szacuje, że koszty związane z rejestracją i testowaniem związków
chemicznych wyniesie 2.3 mld euro w ciągu następnych 11 lat (wchodzi w tę sumę koszt
utworzenia nowej Agencji Chemicznej) [2]. Oznacza to mniej niż 0.05% całkowitych obrotów
przemysłu chemicznego i tylko 2.7% obecnych wydatków na ochronę środowiska w UE i 2.4%
kosztów, które przemysł chemiczny wydaje rocznie na Badania i Rozwój. Innymi słowy, suma 2.3
miliarda euro odpowiadałaby około 50 centom na głowę mieszkańca UE rocznie - tyle ile dziś
kosztuje tabliczka czekolady [3].
14) W jaki sposób REACH wpłynie na przedsiębiorców i producentów związanych z
przemysłem chemicznym?
Dodatkowe koszty związane z wprowadzeniem REACH dla przemysłu chemicznego będą bardzo
małe w porównaniu z rocznymi obrotami (zob. pytanie nr 11) przemysłu chemicznego. Komisja
Europejska poczyniła już zresztą znaczne ustępstwa na rzecz przemysłu chemicznego w samym
wstępnym projekcie rozporządzenia REACH.
Do chwili obecnej opracowano 40 różnego rodzaju raportów szacujących wpływ REACH na gałąź
przemysłu chemicznego. Większość z nich podważała wnioski przemysłu chemicznego uznając
przedstawiane w nich koszty wprowadzenia REACH za mocno zawyżone. Tak na przykład było w
przypadku alarmującego raportu przedstawionego przez Niemiecką Izbę Przemysłową (BDI), gdzie
napisano, że wprowadzenie REACH spowoduje utratę pracy przez od 150,000 do 2,35 mln ludzi w
całej Europie oraz przyczyni się do 6% spadku produkcji [4].
Raport ten został zdyskredytowany przez niemieckich ekonomistów z UBA (niemieckiej agencji
ochrony środowiska) [5]. Były dyrektor generalny brytyjskiej Konfederacji Przemysłu, Adair
Turner, zaproponował mechanizm regulacji podatkowej promującej celów środowiskowe, które
kompensowałyby potencjalne straty zatrudnienia i konkurencyjności w skutek wprowadzenia
REACH [6].
Oceny oddziaływania REACH na przemysł chemiczny, sporządzane przez reprezentantów tej gałęzi
przemysłu, pomijają jednak konsekwentnie pozytywne aspekty REACH związane z innowacją
technologiczną i konkurencyjnością .REACH zharmonizuje standardy dla nowych i starych
chemikaliów, co wspomoże długoterminowe planowanie działań przez przemysł chemiczny.
REACH stworzy również nowy rynek dla bezpieczniejszych i bardziej przyjaznych środowisku
chemikaliów, co ograniczy przyszłe pozwy prawne konsumentów wobec poszczególnych
producentów (patrz sytuacja z azbestem). Przyczyni się również w dużym stopniu do wzrostu
zaufania konsumentów, pracowników, lokalnych społeczności i inwestorów do wprowadzania
innowacji i rozwoju nowych pozytywnych, bezpiecznych środków chemicznych. Wreszcie REACH
poprawi w dużym stopniu przejrzystość i komunikację procesu dystrybucji i stosowania
chemikaliów pomiędzy fabrykami chemicznymi, pododbiorcami a konsumentami [7].
15) Ile zwierząt będzie używanych do testowania bezpieczeństwa chemikaliów?
Rozporządzenie REACH w niektórych przypadkach będzie wymagać takich testów. Jednakże
REACH posiada już wiele zapisów, które testy na zwierzętach będzie redukować w długookresowej
perspektywie, np.:
•
•
•
wymóg udostępniania danych z wcześniejszych testów na zwierzętach (teraz takie wyniki z
testów na zwierzętach są prywatne; inni zupełnie niepotrzebnie powielają niektóre
doświadczenia na zwierzętach nie mając dostępu do tych danych);
zapis dotyczący promocji rozwoju nie-zwierzęcych testów i nacisk na stosowanie technik
modelacji komputerowej;
zapis dotyczący szczególnej ostrożności w podejściu do autoryzacji chemikaliów
wzbudzających szczególne obawy.
Pozarządowe organizacje ekologiczne wspólnie z organizacjami praw zwierząt bardzo mocno
popierają obowiązek udostępniania istniejących danych z testów na zwierzętach w celu uniknięcia
niepotrzebnych dalszych testów. Wierzymy jednocześnie, że trwałe i bioakumulatywne chemikalia
powinny zostać wycofane z użytku bez dowodzenia na zwierzętach ich toksyczności.
Niektórzy twierdzą, że 13 milionów zwierząt doświadczalnych może zostać użytych do dalszych
testów na skutek wejścia w życie rozporządzenia REACH. Szacunek ten oparty jest o nieaktualny
raport [8], który zakładał potrzebę przetestowania wszystkich 30,000 chemikaliów, co do których
nie ma dostępnych informacji z przeszłych programów testowych. Prawdziwa liczba zwierząt
powinna być jednak znacznie, znacznie niższa.
16) Czy będą chemikalia wyłączone spod rozporządzenia REACH?
Tak. Pestycydy, lekarstwa, środki farmaceutyczne i kosmetyki, a także produkty naturalne będą
ogólnie poza zasięgiem REACH. Jednakże nie istnieje żadna lista substancji definitywnie
wyłączonych spod rozporządzenia REACH.
Bibliografia:
[1] European Commission, 2003, Extended Impact Assessment, 29 Oct 2003 , p. 11
[2] European Commission, 2003, Q and A on the new chemicals policy REACH
[3] International Chemical Secretariat, Feb 2004, Fact sheet,
www.chemsec.org
[4] BDI, 2003, Economic Effects of the EU Substances Policy
[5] Federal Environment Agency, 2003 , Methodological problems of assessing the economic impacts of EU
chemicals policy – Summary . Available at: www.umweltdaten.de/uba-info-presse/hintergrund/stoffpol-e.pdf
(PDF† format)
[6] The Observer, 2003, When regulation is good, 27 July 2003
http://observer.guardian.co.uk/business/story/0,6903,1006462,00.html
[7] ' EEB and WWF discussion paper, January 2003, A new chemicals policy in Europe – new opportunities for
industry. Availabe at: www.eeb.org/activities/chemicals/Newchemicalspolicy-industry-29-01-03.pdf (PDF†
format)