Zapisz jako PDF

Spis treści
1 Wstęp
1.1 Działania interwencyjne
1.2 Ćwiczenia
1.3 Narażenie wyjątkowe
2 CEZAR
2.1 Plany postępowania awaryjnego
2.2 Wojewódzki PPA
2.3 Odpowiedzialność cywilna za szkody jądrowe
2.4 Międzynarodowa skala zdarzeń jądrowych (International Nuclear Events Scale)
2.4.1 Poziom 1 — Anomalia
2.4.1.1 Przykład
2.4.2 Poziom 2 — Incydent
2.4.2.1 Przykład
2.4.3 Poziom 3 — Poważny incydent
2.4.3.1 Przykład
2.4.4 Poziom 4 — Awaria bez znaczącego zagrożenia poza obiektem
2.4.4.1 Przykłady
2.4.5 Poziom 5 — Awaria z zagrożeniem poza obiektem
2.4.5.1 Przykłady
2.4.6 Poziom 6 — Poważna awaria
2.4.6.1 Przykład
2.4.7 Poziom 7 — Wielka awaria
2.4.7.1 Przykłady
Wstęp
Zdarzeniem radiacyjnym nazywamy sytuację związaną z zagrożeniem narażeniem na
promieniowanie jonizujące, wymagającą podjęcia pilnych działań w celu ochrony pracowników lub
ludności. Ze względu na zasięg skutków wyróżnia się następujące rodzaje zdarzeń radiacyjnych:
zdarzenie powodujące zagrożenie jednostki organizacyjnej,
zdarzenie powodujące zagrożenie publiczne o zasięgu wojewódzkim,
zdarzenie powodujące zagrożenie publiczne o zasięgu krajowym.
Każde zdarzenie radiacyjne zaistniałe na terenie kraju lub poza jego granicami, którego zasięg
skutków przekracza granice RP, stanowi zdarzenie powodujące zagrożenie publiczne o zasięgu
krajowym.
W przypadku zaistnienia zdarzenia radiacyjnego, kierownik jednostki organizacyjnej wykonującej
działalność związaną z narażeniem obowiązany jest zabezpieczyć miejsce zdarzenia i niezwłocznie
zgłosić to zdarzenie Prezesowi PAA, a w uzasadnionych przypadkach również innym organom i
służbom, zgodnie z zakładowym planem postępowania awaryjnego. Sposób postępowania podczas
usuwania awarii i jej skutków zależy od jej zasięgu. Zdarzenie radiacyjne powodujące zagrożenie
jednostki organizacyjnej, województwa albo kraju wymaga podjęcia stosownych działań
interwencyjnych określonych odpowiednio w zakładowym, wojewódzkim albo krajowym planie
postępowania awaryjnego. Akcją likwidacji zagrożenia i usuwania skutków zdarzenia kieruje
kierownik jednostki, na terenie której nastąpiło zdarzenie.
Podczas zdarzenia radiacyjnego powodującego zagrożenie o zasięgu wojewódzkim akcją likwidacji
zagrożenia i usuwania skutków zdarzenia kieruje wojewoda we współpracy z państwowym
wojewódzkim inspektorem sanitarnym. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy zdarzenie radiacyjne miało
miejsce podczas transportu. Wówczas akcją likwidacji zagrożenia i usuwania skutków zdarzenia
kieruje osoba odpowiedzialna za bezpieczeństwo przesyłki w czasie transportu, w porozumieniu z
wojewodą właściwym dla miejsca zdarzenia we współpracy z państwowym wojewódzkim
inspektorem sanitarnym.
Podczas zdarzenia radiacyjnego powodującego zagrożenie o zasięgu krajowym akcją likwidacji
zagrożenia i usuwania skutków zdarzenia kieruje minister właściwy do spraw wewnętrznych przy
pomocy Prezesa PAA.
W razie zdarzenia radiacyjnego spowodowanego przez nieznanego sprawcę służba, która pierwsza
uzyskała informację o zdarzeniu, zabezpiecza miejsce zdarzenia i powiadamia o zdarzeniu Prezesa
PAA oraz wojewodę właściwego dla miejsca zdarzenia. Akcją likwidacji zagrożenia i usuwania
skutków takiego zdarzenia kieruje wojewoda właściwy dla miejsca zdarzenia, podejmując stosowne
działania interwencyjne określone w wojewódzkim planie postępowania awaryjnego, z wyjątkiem
zdarzenia o zasięgu krajowym
W przypadku stwierdzenia podwyższonego poziomu mocy dawki promieniowania jonizującego lub
stwierdzenia obecności skażeń promieniotwórczych, w tym spowodowanych aktem terroru, oraz w
przypadku znalezienia porzuconej substancji promieniotwórczej, w tym źródła niekontrolowanego,
akcją likwidacji zagrożenia i usuwania skutków zdarzenia kieruje wojewoda właściwy dla miejsca, we
współpracy z państwowym wojewódzkim inspektorem sanitarnym, podejmując stosowne działania
interwencyjne określone w wojewódzkim planie postępowania awaryjnego, z wyjątkiem zdarzenia o
zasięgu krajowym.
W przypadku wykrycia przez Straż Graniczną lub Służbę Celną próby nielegalnego przywozu na
terytorium RP lub wywozu z terytorium RP substancji promieniotwórczej, o ile nie doszło do
zdarzenia radiacyjnego, właściwy terenowy organ Straży Granicznej lub kierownik jednostki
organizacyjnej Służby Celnej podejmuje działania określone w procedurze postępowania
opracowanej odpowiednio przez Komendanta Głównego Straży Granicznej lub Szefa Służby Celnej i
uzgodnionej z Prezesem PAA
Działania interwencyjne
Działania interwencyjne w celu zlikwidowania zagrożenia i usunięcia jego skutków, podejmuje się po
przekroczeniu tzw. poziomów interwencyjnych. Określa się je na podstawie liczbowej wartości dawki
efektywnej lub równoważnej lub poziomu zawartości izotopów promieniotwórczych w żywności,
wodzie przeznaczonej do spożycia przez ludzi oraz w środkach żywienia zwierząt. Możliwość ich
przekroczenia oznacza konieczność rozważenia podjęcia określonych działań interwencyjnych.
Działania interwencyjne mogą polegać na podjęciu następujących czynności:
ewakuacja (dla dowolnej osoby Ez + Ewo ≥ 100 mSv/7d),
nakaz pozostania w pomieszczeniach zamkniętych (Ez + Ewo ≥ 10 mSv/2 d),
podanie preparatów ze stabilnym jodem (DT ≥ 100 mGy),
zakaz lub ograniczenie spożywania skażonej żywności i skażonej wody przeznaczonej do
spożycia przez ludzi (dotyczy zawartości grup izotopów: Sr (gł. Sr-90) , I (gł. I-131), izot. αprom. (gł. Pu i Am) i innych (gł. Cs-134 i Cs-137) w grupach pokarmów: dla niemowląt, mleka,
wody i innych, [Bq/kg]),
zakaz lub ograniczenie żywienia zwierząt skażonymi środkami żywienia zwierząt i pojenia
skażoną wodą oraz wypasu zwierząt na skażonym terenie (dotyczy zawartości Cs-134 i Cs-137
w pokarmie dla: trzody chlewnej, drobiu i cieląt oraz dla pozostałych zwierząt, [Bq/kg]),
czasowe przesiedlenie ludności (dla dowolnej osoby Ez + Ewo ≥ 30 mSv/30 d),
stałe przesiedlenie ludności (dla dowolnej osoby Ez + Ewo > 1 Sv/ 50 a (70 a dla dzieci) lub po 2
latach Ez + Ewo ≥ 10 mSv/30 d (granica powrotu – 1, 5 i 6)). Ez oznacza dawką efektywną od
narażenia zewnętrznego, Ewo – dawkę efektywną od narażenia wewnętrznego, a DT – dawkę
pochłoniętą w tarczycy.
Działania interwencyjne wprowadza się po dokonaniu analizy optymalizacyjnej celowości ich
prowadzenia, w drodze aktu prawa miejscowego (zasięg województwa) lub rozporządzenia Rady
Ministrów (zasięg przekraczający obszar jednego województwa). Działaniami tymi kieruje
odpowiednio wojewoda lub minister właściwy ds. wewnętrznych. Wszelkie działania, w tym
informowanie ludności przed i po wystąpieniu zdarzenia, są określone w odpowiednich planach
postępowania awaryjnego.
Koszty działań interwencyjnych i usuwania skutków zdarzenia radiacyjnego są pokrywane przez
jednostkę organizacyjną, z której przyczyny powstało zdarzenie radiacyjne. W razie zdarzenia
radiacyjnego niepowstałego z przyczyny jednostki organizacyjnej koszty te są pokrywane przez
sprawcę tego zdarzenia, a w razie zdarzenia, którego sprawca nie jest znany lub nie można od
sprawcy uzyskać pokrycia kosztów oraz w razie zdarzenia powstałego poza granicami RP – z budżetu
państwa. Jeżeli środki, którymi dysponuje organ kierujący akcją likwidacji zagrożenia i usuwania
skutków zdarzenia, są niewystarczające, organ ten może wprowadzić obowiązek świadczeń
osobistych i rzeczowych, zgodnie z zasadami postępowania w czasie klęsk żywiołowej.
Ćwiczenia
Kierownik jednostki organizacyjnej i wojewoda, każdy w swoim zakresie, przeprowadzają okresowe
ćwiczenia w celu przeglądu i aktualizacji planów postępowania awaryjnego. W przypadku obiektu
jądrowego ćwiczenia przeprowadza kierownik jednostki organizacyjnej począwszy od czynności
objętych planem postępowania awaryjnego dla etapu rozruchu obiektu. Koszty ćwiczeń ponoszą
odpowiednio jednostka organizacyjna lub wojewoda. Ćwiczenia muszą odbywać się, co najmniej, raz
na 3 lata w jednostkach prowadzących działalność związaną z użytkowaniem aparatów
rentgenowskich lub raz na 2 lata w pozostałych jednostkach.
Minister właściwy do spraw wewnętrznych przeprowadza okresowo, nie rzadziej niż raz na trzy lata,
ćwiczenia w celu sprawdzenia krajowego planu postępowania awaryjnego. Koszty związane z
przygotowaniem i przeprowadzeniem ćwiczeń pokrywane są z budżetu ministra właściwego do
spraw wewnętrznych.
Narażenie wyjątkowe
Zgodnie z art. 20 Prawa atomowego, osoba uczestnicząca w usuwaniu skutków zdarzenia
radiacyjnego oraz w działaniach interwencyjnych nie może otrzymać w czasie trwania tych działań
dawki przekraczającej wartość rocznej dawki granicznej dla pracowników, z wyjątkiem sytuacji
narażenia wyjątkowego. W sytuacji narażenia wyjątkowego, wynikającego z działań mających na celu
zapobieżenie poważnej utracie zdrowia, uniknięcie dużego napromieniowania znacznej liczby osób
lub zapobieżenie katastrofie na większą skalę, należy dołożyć wszelkich starań, żeby osoba
uczestnicząca w takich działaniach nie otrzymała dawki skutecznej przekraczającej 100 mSv.
Natomiast osoba uczestnicząca w ratowaniu życia ludzkiego, może otrzymać dawkę skuteczną
przekraczającą 100 mSv, jednakże należy dołożyć wszelkich starań, żeby nie otrzymała dawki
skutecznej przekraczającej 500 mSv. Osobami biorącymi udział w tego typu akcjach ratunkowych,
mogą być wyłącznie ochotnicy, którzy przed podjęciem tych działań zostali poinformowani o
związanym z ich działaniem ryzyku dla zdrowia, a następnie dobrowolnie podjęli decyzję o udziale w
działaniach. Rezygnacja z udziału w działaniach nie może stanowić podstawy do rozwiązania
stosunku pracy. Podczas prowadzenia działań, należy podjąć wszelkie środki w celu zapewnienia
odpowiedniej ochrony osób biorących udział w działaniach oraz dokonania oceny i udokumentowania
dawek otrzymywanych przez te osoby. Po zakończeniu działań osoby te są informowane o
otrzymanych dawkach i wynikającym z tego ryzyku dla zdrowia. Osoby, które otrzymały dawki
określone w art. 20 ustawy Prawo atomowe, nie mogą być odsunięte od dalszej pracy zawodowej w
warunkach narażenia bez ich zgody. Wyjątkiem jest sytuacja, w której zgodę na takie odsunięcie
wyraził lekarz. Stan zdrowia pacjenta jest wówczas traktowany jak choroba zawodowa.
CEZAR
We wszystkich działaniach Prezes Państwowej Agencji Atomistyki, przez kierowane przez niego
Centrum ds. Zdarzeń Radiacyjnych (CEZAR), pełni rolę informacyjno-konsultacyjną, również w
zakresie oceny poziomu dawek i skażeń oraz innych ekspertyz i działań na miejscu zdarzenia,
przekazywania informacji dla społeczności narażonych w wyniku zdarzenia, przekazywania
informacji do organizacji międzynarodowych i państw ościennych.
CEZAR stanowi wyodrębnioną komórkę organizacyjną PAA i wykonuje zadania niezbędne dla
dokonywania przez Prezesa PAA systematycznej oceny sytuacji radiacyjnej kraju.
Zadania te obejmują:
nadzór nad systemem monitoringu radiacyjnego
reagowanie na zdarzenia radiacyjne (funkcjonowanie Służby Awaryjnej rezesa PAA)
funkcjonowanie Krajowego Punktu Kontaktowego, przygotowywanie dla Prezesa PAA danych
niezbędnych do oceny sytuacji radiacyjnej i prognozowania rozwoju tej sytuacji (komputerowe
systemy wspomagania)
współdziałanie z centrami awaryjnymi IAEA, EU oraz krajów sąsiadujących.
Plany postępowania awaryjnego
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 18 stycznia 2005 r. w sprawie planów postępowania
awaryjnego w przypadku zdarzeń radiacyjnych (Dz. U. 2005.20.169 oraz Dz. U. 2007.131.912)
określa krajowy plan postępowania awaryjnego, wzór wojewódzkiego planu postępowania
awaryjnego i wzór zakładowego planu postępowania awaryjnego dla jednostek stosujących lub
uruchamiających aparaty rentgenowskie oraz innych niż stosujące lub uruchamiające aparaty
rentgenowskie.
Zgodnie z Krajowym Planem Postępowania Awaryjnego, po uzyskaniu informacji o zdarzeniu Prezes
PAA:
1. dokonuje identyfikacji zdarzenia radiacyjnego powodującego zagrożenie publiczne o zasięgu
krajowym, weryfikując pozyskaną informację o zdarzeniu,
2. określa przewidywany dalszy przebieg zdarzenia,
3. ocenia potencjalny rozmiar i zasięg skutków zdarzenia, w tym z punktu widzenia konieczności
podjęcia działań interwencyjnych,
4. przekazuje informację o zdarzeniu ministrowi właściwemu ds. wewnętrznych, aktualizując ją w
zależności od dalszego przebiegu zdarzenia,
5. ustala dla stacji wczesnego wykrywania skażeń promieniotwórczych - częstotliwość
przekazywania do CEZARa wyników pomiarów skażeń promieniotwórczych, a dla placówek
prowadzących pomiary skażeń promieniotwórczych – miejsca, częstotliwość oraz zakres
pomiarów wykonywanych przez placówki, a także częstotliwość przekazywania przez nie
wyników pomiarów do CEZARa,
6. na bieżąco analizuje przebieg zdarzenia i ocenia jego skutki w celu weryfikacji, aktualizacji i
przekazywania danych do informacji o zdarzeniu dla ministra właściwego ds. wewnętrznych,
7. dokonuje wstępnej oceny zdarzenia i powiadamia o nim IAEA oraz państwa, na obszarze
których mogą wystąpić skutki zdarzenia, a w przypadku zmiany oceny zdarzenia dokonuje
aktualizacji powiadomienia,
8. powiadamia o zdarzeniu oraz o zamiarze wprowadzenia działań mających na celu ograniczenie
narażenia ludności Komisję Europejską oraz państwa członkowskie EU, które mogą być
dotknięte skutkami tych działań, z podaniem informacji określających przyczyny ich
wprowadzania oraz danych istotnych dla minimalizacji przewidywanych radiologicznych
skutków zdarzenia dla tych państw, dokonując odpowiednio do rozwoju sytuacji aktualizacji
powiadomienia,
9. na wniosek Komisji Europejskiej powiadamia ją o treści informacji przekazywanej osobom
uczestniczącym w usuwaniu skutków zdarzenia radiacyjnego i osobom uczestniczącym w
działaniach interwencyjnych,
10. dla ludności, która może być dotknięta skutkami zdarzenia radiacyjnego, Prezes w
porozumieniu z ministrem właściwym ds. wewnętrznych opracowuje informację o zdarzeniu
oraz o możliwych działaniach, jakie mogą być podjęte w celu likwidacji zagrożenia,
11. informuje ministra właściwego ds. wewnętrznych i ministra właściwego ds. zagranicznych o
przyjęciu prośby o udzielenie pomocy w likwidacji zagrożenia lub usuwaniu skutków zdarzenia
zgłoszonej przez IAEA, Komisję Europejską oraz punkty kontaktowe innych państw i
organizacji międzynarodowych za pośrednictwem krajowego punktu kontaktowego.
Minister właściwy ds. wewnętrznych kieruje akcją likwidacji zagrożenia i usuwania skutków
zdarzenia.
Po przekazaniu ludności informacji o zdarzeniu oraz o możliwych działaniach, jakie mogą być podjęte
w celu likwidacji zagrożenia, poprzez ogłoszenie w środkach masowego przekazu na obszarze
objętym działaniami, minister właściwego ds. wewnętrznych
1. usprawnia lub ogranicza ruch osób i towarów na terenach objętych skutkami zdarzenia - w
porozumieniu z ministrem właściwym ds. transportu,
2. wprowadza odpowiedni do przebiegu zdarzenia tryb działania jednostek organizacyjnych
systemu ochrony zdrowia - w porozumieniu z ministrem właściwym ds. zdrowia,
3. koordynuje wykorzystanie pododdziałów i oddziałów sił zbrojnych udostępnianych przez
Ministra Obrony Narodowej - w porozumieniu z tym ministrem,
4. zapewnia łączność między organami i służbami biorącymi udział w akcji likwidacji zagrożenia i
usuwania skutków zdarzenia - w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw łączności,
5. w sytuacji gdy istnieje możliwość przekroczenia poziomów interwencyjnych, koordynuje
działania właściwych służb, które zapewnią po wprowadzeniu działań interwencyjnych
bezpieczeństwo ludziom, zwierzętom i mieniu,
6. w zależności od przebiegu zdarzenia i rozwoju sytuacji radiacyjnej, po zasięgnięciu opinii
Prezesa, powiadamia wojewodów właściwych dla terenów, na których wystąpiło skażenie, o
działaniach niezbędnych do likwidacji zagrożenia i usuwania skutków zdarzenia,
7. w porozumieniu z Prezesem dokonuje weryfikacji efektywności przeprowadzonych działań
niezbędnych do likwidacji zagrożenia i usuwania skutków zdarzenia,
8. jest w stałym kontakcie z ministrem właściwym ds. wewnętrznych, ministrem właściwym ds.
transportu, ministrem właściwym ds. zdrowia, ministrem właściwym ds. zagranicznych,
ministrem właściwym ds. łączności, Ministrem Obrony Narodowej oraz Prezesem.
Wojewódzki PPA
W wojewódzki PPA muszą znajdować się:
1. Dane podstawowe
1. wojewoda
2. Wydział Zarządzania Kryzysowego UW/Wojewódzkie Centrum Zarządzania Kryzysowego
3. Wojewódzka Stacja San.-Epid.
4. służby współpracujące w postępowaniu awaryjnym
5. przekazany przez Prezesa wykaz znajdujących się na terenie województwa jednostek
organizacyjnych kategorii I
6. sposób powiadamiania ludności
2. Postępowanie przedstawiciela służby, inspekcji lub straży podległych wojewodzie, który
uzyskał informację o zaistnieniu zdarzenia radiacyjnego mogącego spowodować zagrożenie
publiczne na terenie województwa
1. określenie źródła informacji
2. niezwłoczne powiadomienie wojewody, CEZARa*, PSP, pogotowia ratunkowego, KWP
3. zorganizowanie pierwszej pomocy osobom poszkodowanym
4. zorganizowanie zabezpieczenia miejsca zdarzenia
3. Postępowanie wojewody
1. w przypadku zdarzenia zaistniałego w jednostce organizacyjnej – działania
2. w przypadku zdarzenia radiacyjnego podczas transportu, prac w terenie, aktu
terrorystycznego, zdarzenia spowodowanego przez nieznanego sprawcę, stwierdzenia
zwiększonego poziomu mocy dawki promieniowania jonizującego lub wystąpienia skażeń
promieniotwórczych, również w przypadku kiedy ich źródło nie jest znane – działania
3. jeżeli źródłem informacji o zdarzeniu nie jest Prezes - powiadomienie Prezesa
potwierdzone w ciągu 3 godzin od uzyskania informacji o zdarzeniu pisemnie faksem
4. opracowanie i przekazanie ludności odpowiedniej informacji
5. prowadzenie bieżącej analizy sytuacji oraz bieżąca współpraca z Prezesem
6. w przypadku zagrożenia szerszego niż własne województwo, zawiadomienie KCKRiOL
7. w sytuacji przekazania przez Prezesa informacji o możliwości przekroczenia poziomów
interwencyjnych – działania
8. weryfikacja efektywności przeprowadzonych działań niezbędnych do likwidacji
zagrożenia i usuwania skutków zdarzenia
9. sporządzenie i przesłanie do Prezesa informacji końcowej o zdarzeniu
4. Ćwiczenia okresowe, przeprowadzane nie rzadziej niż raz na trzy lata
Ponadto wzór WPPA zawiera wykaz znajdujących się na terenie województwa jednostek
organizacyjnych kategorii I wraz z określonymi danymi.
Odpowiedzialność cywilna za szkody jądrowe
Osoba eksploatująca ponosi wyłączną odpowiedzialność za szkodę jądrową spowodowaną
wypadkiem jądrowym w urządzeniu jądrowym lub związaną z tym urządzeniem, chyba że szkoda
nastąpiła bezpośrednio wskutek działań wojennych lub konfliktu zbrojnego.
W czasie transportu materiałów jądrowych odpowiedzialność ponosi osoba eksploatująca urządzenie
jądrowe, z którego ten materiał został wysłany, chyba że umowa z odbiorcą stanowi inaczej.
Jeżeli poszkodowany, na skutek umyślnego zachowania, przyczynił się do powstania lub zwiększenia
szkody, sąd może zwolnić całkowicie lub częściowo osobę eksploatującą z obowiązku naprawienia
szkody w odniesieniu do szkody doznanej przez poszkodowanego.
Osoba eksploatująca jest obowiązana do zawarcia umowy ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej
za wyrządzoną szkodę jądrową.
Międzynarodowa skala zdarzeń jądrowych (International Nuclear Events
Scale)
Skala INES służy do klasyfikacji zdarzeń radiacyjnych związanych z transportem, przechowywaniem
i wykorzystaniem materiałów promieniotwórczych i źródeł promieniowania. Stosuje się ją tylko do
klasyfikacje zdarzeń będących wynikiem zastosowań cywilnych. Kolejne stopnie skali INES
przedstawiono na rysunku Figure 1.
Kolejne stopnie skali INES.
Poziom 1 — Anomalia
Wypadek powodujący zakłócenie normalnej pracy i naruszenie warunków eksploatacyjnych. Nie ma
zagrożenia pracowników ze względu na promieniowanie.
Przykład
Wyciek 6000 l wody zawierającej 75 kg uranu w cywilnym reaktorze jądrowym w Tricastin, Francja,
2008r.
Poziom 2 — Incydent
Wypadek zakłócający normalną pracę, mogący spowodować nadmierne napromieniowanie personelu
lub skażenie terenu obiektu.
Przykład
Uszkodzenie w układzie awaryjnego zasilania w cywilnym reaktorze jądrowym w Forsmark, Szwecja,
2006
Poziom 3 — Poważny incydent
Powoduje naruszenie wszystkich barier bezpieczeństwa i poważne skażenie lub ostre skutki
zdrowotne u pracownika (pracowników). Bardzo małe uwolnienie do środowiska, narażenie ludności
na poziomie ułamka dopuszczalnych limitów
Przykład
Uwolnienie dużej ilości materiału promieniotwórczego, bez uwolnienienia poza obiekt w zakładzie
przetwarzania odpadów w Sellafield, Wielka Brytania, 2005
Poziom 4 — Awaria bez znaczącego zagrożenia poza obiektem
Powoduje znaczne uszkodzenie na terenie obiektu i narażenie pracownika na napromieniowanie
dawką śmiertelną. Małe uwolnienie do środowiska. Narażenie ludności na poziomie dopuszczalnych
limitów
Przykłady
W wyniku przypadkowego usunięcia centralnego pręta bezpieczeństwa w wojskowym reaktorze
doświadczalnym SL-1, Idaho, USA, 1961r., wzrosła moc reaktora, doszło do stopienia i odparowania
paliwa, wybuchu zbiornika i zniszczenia reaktora. Zarejestrowana moc dawki: 5 Sv/h. 3 osoby
zmarły.
Stopienie kanału paliwowego w cywilnym reaktorze jądrowym w Saint Laurent des Eaux, Francja,
1980. Nie doszło do żadnych uszkodzeń, prawdopodobieństwo napromieniowania jednego lub kilku
pracowników teoretyczną dawką śmiertelną.
Wypadek w zakładach przerobu wypalonego paliwa w Tomsku, Rosja, 1993. Nadciśnienie w
zbiorniku z roztworem azotanu uranylu spowodowało wybuch, uwolnienie gazu i kolejny wybuch,
który rozerwał sufit i ścianę pomieszczenia. Doszło do uwolnienia materiałów promieniotwórczych,
skażenie 0,1 μSv, jeden z pracowników otrzymał dawkę skuteczną 7 mSv, strażacy biorący udział w
akcji – ok. 2 mSv
Poziom 5 — Awaria z zagrożeniem poza obiektem
Wypadek powodujący poważne uszkodzenie obiektu i ograniczone uwolnienie do środowiska.
Prawdopodobnie będzie konieczne częściowe wprowadzenie planowanych przeciwdziałań
Przykłady
Awaria w cywilnym reaktorze jądrowym Three Mile Island-2, USA, 1979. Niesprawność w układzie
sprężonego powietrza, błędy konstrukcyjne i pomyłki operatorów doprowadziły do odsłonięcia
rdzenia i spalenia ok. 60 % prętów paliwowych, wzrostu ciśnienia pod obudową bezpieczeństwa.
Doszło do uwolnienia 200 TBq 85K, 3 operatorów otrzymało dawki pow. 30 mSv, 12 osób otrzymało
podwyższone dawki ale poniżej 10 mSv. Ewakuowano kobiety ciężarne i małe dzieci w promieniu 8
km. Średnia dawka u mieszkańców okolicy 10 μSv. Elektrownia została skażona i do dziś jest
niedostępna.
Wypadek w wojskowym reaktorze jądrowym do produkcji plutonem Windscale-1, Wielka Brytania,
1957. Podczas wyżarzania grafitu doszło do pożaru grafitu oraz paliwa, w wyniku którego
rozszczelnieniu uległo 150 kanałów paliwowych. Pożar ugaszono po 4 dniach. Doszło do wolnieniea
740 TBq 131I. Wprowadzono zakaz spożywania mleka na obszarze 300 km2. U 126 osób
zarejestrowano dawkę na tarczycę 0,16 Sv.
W 1987r., w Goianii, Brazylia, w wyniku kradzieży medycznego źródła 137Cs doszło skażenia 249
osób. 22 osoby hospitalizowano, 4 osoby zmarły. Skażeniu uległy domy mieszkalne i place publiczne
(pow. 1 km2). Ewakuowano ludność ze skażonych terenów, wyburzono 6 budynków, dekontaminacji
poddano 58 miejsc publicznych i 64 samochody, usunięto wierzchnią warstwę gleby na dużych
powierzchniach.
Poziom 6 — Poważna awaria
Powoduje znaczne uwolnienie do środowiska. Prawdopodobnie będzie konieczne wprowadzenie
planowanych przeciwdziałań
Przykład
Uszkodzenie systemu chłodzenia spowodowało wybuch i uwolnienie materiałów promieniotwórczych
w tajnym kompleksie Majak do produkcji broni atomowej w okolicach Kysztymu, Rosja (ZSRR)w
1957. Ze względu na utajnienie wypadku, skutki dla ludności nie są znane. Szacuje się, że ok. 270
tys. osób zostało napromieniowanych.
Poziom 7 — Wielka awaria
Wielkie uwolnienie do środowiska. Rozległe skutki zdrowotne i środowiskowe.
Przykłady
Wypadek w cywilnym reaktorze jądrowym w Czarnobylu, Ukraina (ZSRR), w 1986r. w wyniku
przeprowadzonych badań możliwości awaryjnego zasilania własnych urządzeń energią dostarczaną
przez generator podczas wybiegu nastąpił wzrost temperatury i mocy, wybuch wodoru oraz pożar.
Doszło do uwolnienia 1019 Bq materiałów promieniotwórczych. 28 osób zmarło bezpośrednio w
wyniku otrzymanej dawki, 19 w późniejszych latach. U 134 osób wykryto chorobę popromienną.
Ewakuowano ludność z okolic Czarnobyla (116 tys. osób), obszar 31 tys km2 uległ skażeniu na
poziomie
.
11 marca 2001 na skutek trzęsienia ziemi i tsunami nastąpiła seria awarii w 4 blokach w elektrowni
Fukushima I, Japonia, 2011.