docWarsztaty Co jest czym w street arcie, materiały edukacyjne
download 
Reklamacja Transkrypt
Warsztaty Co jest czym w street arcie, materiały edukacyjne
1 WARSZTATY Z ESTETYKI W PRZESTRZENI PUBLICZNEJ Copyright: Fundacja Urban Forms Koncepcja i opracowanie: Agnieszka Gralińska-Toborek, Wioletta Kazimierska-Jerzyk Instytut Filozofii Uniwersytet Łódzki ul. Kopcińskiego 16/18, 90-232 Łódź tel. (+48+42) 635-61-35, [email protected] http://www.filozof.uni.lodz.pl Fundacja Urban Forms ul. Sienkiewicza 61a, 90-009 Łódź lokal 121 (parter) [email protected] 2 WPROWADZENIE Przestrzeń publiczna jest wypełniona obrazami i napisami, których charakter, przekaz i cel mogą być bardzo różnorodne. Obok przytłaczającej liczby reklam oraz napisów kibicowskich możemy w ikonosferze miejskiej odnaleźć także wiele odmian sztuki, którą nazywamy street artem. Należą do niej tak legalne działania artystyczne, finansowane przez samorządy, fundacje i inne instytucje, jak i prace stworzone bez zgody właścicieli i administratorów budynków. Street art bez względu na swoje pochodzenie i stan prawny ma ogromny potencjał artystyczny i estetyczny, może zmieniać i ulepszać przestrzeń publiczną, przeciwstawiać się zjawisku jej komercjalizacji i nieuzasadnionej ze społecznego punktu widzenia prywatyzacji. Umiejętnie promowany może wpływać na świadomość wspólnotowego, publicznego charakteru przestrzeni miejskiej. Budowanie takiej świadomości polega, między innymi, na kształtowaniu prostej umiejętności obserwacji: że choć ściana budynku jest na ogół prywatna, to doświadczenie powiązanej z nią przestrzeni – determinowane przez tę ścianę – odbywa się już w miejscu publicznym, wspólnym: na ulicy. To, co według prawa jest prywatne – na przykład budynek, czy reklama umieszczona na nim – ingeruje w przestrzeń publiczną, przekształca ją i narzuca treści oraz formuje wrażliwość estetyczną. Badania nad odbiorem murali, wykonane na prośbę Fundacji Urban Forms, prowadzone przez zespół estetyków z Instytutu Filozofii UŁ, wykazują, że profesjonalnie wykonany street art jest afirmatywnie przyjmowany przez mieszkańców, wzbudza zainteresowanie i poczucie wspólnoty, łączy pokolenia i może stać się impulsem do aktywizacji środowisk lokalnych. Podnosi także prestiż miasta. Jak można z tego potencjału korzystać? Edukacja estetyczna jest ważnym sposobem uświadamiania, że przestrzeń publiczna jest dobrem wspólnym, o które należy dbać i chronić przed zawłaszczeniem oraz, że może być Fot. Fundacja Urban Forms. Nawiązania intertekstualne w muralu Etam, W aeroplanie, 2013, al. Politechniki 16. także miejscem spotkania ze sztuką i miejscem wspólnego, artystycznego działania. Instytut Filozofii Uniwersytet Łódzki ul. Kopcińskiego 16/18, 90-232 Łódź tel. (+48+42) 635-61-35, [email protected] http://www.filozof.uni.lodz.pl Fundacja Urban Forms ul. Sienkiewicza 61a, 90-009 Łódź lokal 121 (parter) [email protected] 3 Street art jest nowoczesną formą sztuki, która rodzi się w mieście i jest z nim organicznie związana, dlatego obok architektury i zieleni miejskiej stanowi ważny, estetyczny, artystyczny i społeczny element przestrzeni publicznej. „Street art” jest terminem, który uchodzi za najbardziej ogólny i adekwatny do opisu sztuki, która istnieje w miejskiej przestrzeni publicznej. Jego znaczenie i zakres nie są jednak oczywiste, krzyżują się z innymi pojęciami. Znajomość tych terminologicznych zawiłości ułatwia odbiór, krytykę, ocenę oraz wymianę myśli na temat tej sztuki. Pozwala także bardziej świadomie i odpowiedzialnie ją tworzyć. Nie wszystko jednak, co przypomina street art, musi nim być. Techniki wypracowane przez artystów ulicy szybko przechwytywane są przez trudny do zdemaskowania, tzw. partyzancki marketing (guerilla marketing). Fot. W. Kazimierska-Jerzyk, Partyzancki marketing, Kraków, Krupnicza 36, 2013. Możemy pozwolić sztuce street artu rozwijać się, także w niej współuczestniczyć, ale do tego potrzebne są: nasza świadomość i nasze zaangażowanie. Musimy umieć obserwować, odczytywać i rozumieć, co i jak działa w przestrzeni publicznej. Instytut Filozofii Uniwersytet Łódzki ul. Kopcińskiego 16/18, 90-232 Łódź tel. (+48+42) 635-61-35, [email protected] http://www.filozof.uni.lodz.pl Fundacja Urban Forms ul. Sienkiewicza 61a, 90-009 Łódź lokal 121 (parter) [email protected] 4 BIBLIOGRAFIA (propozycja): Beautiful Losers. Sztuka współczesna. Kultura ulicy, Muzeum Sztuki w Łodzi, 2007, nlb. Biskupski Ł, Graffiti i street-art: na pograniczu sztuki publicznej i ruchu alternatywnego, „Przegląd Kulturoznawczy” 2008, nr 1. Drozdowski R. Obraza na obrazy, Strategie społecznego oporu wobec obrazów dominujących, Wydawnictwo Naukowe UAM 2006. Dymna E., Rutkiewicz J., Polski outdoor. Reklama w przestrzeni publicznej, Wydawnictwo Klucze 2009 Dymna E., Rutkiewicz M., Polski street art, Wydawnictwo Carta Blanca, 2012 Gralińska-Toborek A. , „All my city in graffiti” – czyli bombardowanie przestrzeni miejskiej, [w:] Czas przestrzeni, red. K. Wilkoszewska, Universitas 2008, s. 37-46. Jałowiecki B., Szczepański M.S., Miasto i przestrzeń w perspektywie socjologicznej, Wydawnictwo Scholar 2002. Lewisohn C., Street Art. The graffiti Revolution, Tate Publishing 2008. Sikorski T., Rutkiewicz M., Graffiti w Polsce 1940-2010, Wydawnictwo Carta Blanca. Springer F., Wanna z kolumnadą. Reportaże o polskiej przestrzeni, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2013. Tomaszczuk A., O vlepce, vlepkarzu i zrywaczu, „Kultura popularna”, 2003, nr 2, s. 98. Instytut Filozofii Uniwersytet Łódzki ul. Kopcińskiego 16/18, 90-232 Łódź tel. (+48+42) 635-61-35, [email protected] http://www.filozof.uni.lodz.pl Fundacja Urban Forms ul. Sienkiewicza 61a, 90-009 Łódź lokal 121 (parter) [email protected] 5 CHARAKTERYSTYKA WARSZTATÓW Odbiorcy: Warsztaty są przygotowane dla wszystkich użytkowników przestrzeni publicznej, dla starszej młodzieży (gimnazja, licea) oraz osób dorosłych. Prowadzone mogą być wśród różnych grup środowiskowych, można je polecić także działaczom społecznym i samorządowcom. Nie mają charakteru praktycznego, tzn. nie uczą wykonywania dzieł technikami street artowymi, ale mają stworzyć teoretyczne podstawy do odbioru sztuki i stwarzają warunki do samodzielnej refleksji nad wartością przestrzeni publicznej. Cele: Warsztaty służą przekazywaniu wiedzy, uświadamianiu wartości artystycznej i estetycznej sztuki, budowaniu postaw zorientowanych na świadomy odbiór i aktywne uczestniczenie w budowaniu przestrzeni publicznej jako dobra wspólnego. Efekty kształcenia: budowanie postawy otwartości na zjawiska estetyczne w przestrzeni publicznej inicjowanie i aktywne uczestnictwo w działaniach na rzecz ulepszania przestrzeni wspólnej budzenie zainteresowania zjawiskami estetycznym w mieście podnoszenie poczucia zadowolenia z życia w Łodzi kształtowanie świadomości teoretycznej związanej z pojęciem street art i jemu pokrewnymi Czas trwania: 1,5 godziny zegarowej (dwie godziny lekcyjne) Sprzęt: - rzutnik multimedialny - flipchart Materiały: - pakiet edukacyjny warsztatów „Co jest czym w street arcie?” (zestaw zawiera dwie prezentacje ze zdjęciami i opisem, dwa scenariusze, opis zrealizowanych warsztatów, kartki samoprzylepne) PRZEBIEG WARSZTATÓW: Wprowadzenie: Prowadzący przedstawia skrótowo cele zajęć. Część pierwsza: „CO TO JEST STREET ART”? 1. Prowadzący informuje, że artystyczne działania w przestrzeni publicznej mają rożne formy, pochodzenie, przekaz i cele. Można wyróżnić kilka cech i nazw, które zwykle przypisuje się takim działaniom: legalne – nielegalne, publiczne – prywatne, mówią coś – nic nie mówią, street art – graffiti. 2. Zdanie dla uczestników: każdy otrzymuje zestaw naklejek z cechami, które ma przyporządkować do poszczególnych przykładów działań w przestrzeni publicznej. Uczestnicy naklejają je na kartach flipchart pod fotografiami. Po wykonaniu zadania karty są kładzione Instytut Filozofii Uniwersytet Łódzki ul. Kopcińskiego 16/18, 90-232 Łódź tel. (+48+42) 635-61-35, [email protected] http://www.filozof.uni.lodz.pl Fundacja Urban Forms ul. Sienkiewicza 61a, 90-009 Łódź lokal 121 (parter) [email protected] 6 na stolikach, prowadzący nakleja na nie tabelki, uczestnicy w zespołach podliczają wyniki i wpisują do tabelek. Podsumowanie wyników warsztatów przeprowadzonych 20.09.2013 r. z udziałem piętnastu osób. 3. Omówienie wyników ćwiczenia: Prowadzący wyświetla kolejne fotografie, uczestnicy informują o wynikach ćwiczenia. Każda fotografia jest omawiana oddzielnie, uczestnicy mogą dyskutować i próbować uzgadniać stanowiska. Wnioski: nie można jednoznacznie zdefiniować sztuki w przestrzeni publicznej, zwykle te określenia nie oddają artystycznej i estetycznej wartości prac. *** Komentarz do warsztatów i dyskusji, które odbyły się 20.09.2013 roku, przedstawiający kilka rozstrzygnięć terminologicznych jako polemicznych. Agnieszka Gralińska-Toborek: Mini warsztaty „Co jest czym w street arcie?” służyły przede wszystkim ukazaniu, że nie ma zgody co do rozumienia terminów „street artu” i „graffiti”. Nie ma jednak wątpliwości, że te dwa określenia są najczęściej używane, pomimo wielu prób wprowadzania różnych terminów np.: „spray art”, „can art”, „urban art” czy „guerilla art”. Odbiorcy tej sztuki albo mają swoje wyrobione zdanie albo nazywają jej przykłady intuicyjnie. Nie można się jednak powołać na żadne autorytatywne rozróżnienia. Cedar Lewisohn, kurator głośnej (bo pierwszej w tak szacownym miejscu) wystawy street artu w Tate Modern Gallery w 2008 roku i autor książki „Street art. The Graffiti Revolution” zdecydowanie rezerwuje określenie „graffiti” do nielegalnego działania wychodzącego od pisma, stąd konsekwentnie używa terminu „graffiti writting”. Graffiti łamie zasady, ma złą reputację i się tym nie przejmuje. Street art zaś, wywodząc się z graffiti, szuka publiczności, jest nastawiony „na zewnątrz”, dopasowuje się do miejsca – czyli ma swój „zewnętrzny” kontekst. Mimo tych rozróżnień także Lewisohn przyznaje, że to nie jest proste (patrz ilustracje w albumie „Czy i jak definiować sztukę miejską?”). To nie jest proste, dlatego i wyniki naszej sondy są… Jeśli ktoś oczekuje, że można Instytut Filozofii Uniwersytet Łódzki ul. Kopcińskiego 16/18, 90-232 Łódź tel. (+48+42) 635-61-35, [email protected] http://www.filozof.uni.lodz.pl Fundacja Urban Forms ul. Sienkiewicza 61a, 90-009 Łódź lokal 121 (parter) [email protected] 7 jednoznacznie wskazać, jakie powinny być prawidłowe odpowiedzi, ten się rozczaruje. Mogę tylko powiedzieć, jak ja bym przykleiła owe etykietki: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. Mural, Etam, Traphouse: legalne, street art, mówi coś, publiczne Dzieci Bałut – murale pamięci: legalne, street art, mówi coś, publiczne Meeting of Styles: legalne, graffiti, nic nie mówi, prywatne Tag OTC: nielegalne, graffiti, nic nie mówi, prywatne Daniel Rycharski, Wiejski street art: legalne, mówi coś, publiczne Vlepki w tramwaju: nielegalne, street art/graffiti, prywatne Latarnia: nielegalne, street art, mówi coś, publiczne Szablon: nielegalne. street art, mówi coś, publiczne Gdybym jednak nie wiedziała, z jakich miejsc czy imprez pochodzą dane prace, nie mogłabym określić ich legalności, gdybym zaś znała writterów wykonujących swoje tagi, to one by mi coś mówiły. Osobnych wyjaśnień wymagają określenia „działanie prywatne” lub „publiczne”. Jeśli w przestrzeni publicznej ktoś daje znaki tylko „swoim” to nie jest to dla mnie działanie publiczne tylko sposób na prywatyzację owej przestrzeni. Jednak socjolog Rafał Drozdowski uważa, że właśnie nielegalne graffiti jest odzyskiwaniem przestrzeni publicznej (R. Drozdowski, „Obraza na obrazy. Strategie społecznego oporu wobec obrazów dominujących”). Nie można więc traktować moich propozycji jako „prawidłowych”, nie ma zgody co do street artu i dlatego jest fascynujący. Artyści i teoretycy (czyli tzw. świat sztuki) ) będą dalej bawić się w „kotka i myszkę”, w czym oczywiście mistrzem jest Banksy. A gdyby uznać za wzorcowe działania Banksy’ego (nielegalne, street art, mówi coś, publiczne), to połowa przykładów, które zaznaczyłam jako street art, by się do niego nie zaliczała. Wioletta Kazimierska-Jerzyk (polemika): 1. Mural, Etam, Traphouse: legalne (ale korzysta z etosu graffiti), street art, mówi coś (o tyle, że ma tytuł, bywa jednak traktowany wyłącznie jako dekoracja, ozdoba), publiczne . 2. Dzieci Bałut – murale pamięci: legalne, street art, mówi coś, publiczne. 3. Meeting of Styles: legalne, graffiti (czy to nie sprzeczność – „legalne graffiti”?), nic nie mówi (sygnatura zawsze coś mówi: „to ja”, „taki jestem” itp.), prywatne. 4. Tag OTC: nielegalne, graffiti, nic nie mówi (jak wyżej: sygnatura zawsze coś mówi: „to ja”, „taki jestem” itp.), prywatne. 5. Daniel Rycharski, Wiejski street art: legalne, mówi coś (o ile znamy tę historię i motywacje artysty, natomiast dekoracyjny motyw zwierzęcia to standard w sztuce), publiczne 6. Vlepki w tramwaju: nielegalne, street art/graffiti, prywatne. 7. Latarnia: nielegalne, street art, mówi coś (czy tylko apeluje do emocji, np. „wyluzuj”, „uśmiechnij się”), publiczne. 8. Szablon: nielegalne, street art, mówi coś, publiczne. Instytut Filozofii Uniwersytet Łódzki ul. Kopcińskiego 16/18, 90-232 Łódź tel. (+48+42) 635-61-35, [email protected] http://www.filozof.uni.lodz.pl Fundacja Urban Forms ul. Sienkiewicza 61a, 90-009 Łódź lokal 121 (parter) [email protected] 8 Część druga: „JAK MOŻEMY ZMIENIAĆ MIASTO” 1. Prowadzący przedstawia fotografie murali istniejących w mieście oraz komentarze mieszkańców (na podstawie badań). Ilustracja: W. Kazimierska-Jerzyk, Wypis z pytań kwestionariusza badań (wrzesień-październik 2013). 2. Zadanie: uczestnicy dobierają się z zespoły osób, które łączy wspólne miejsce (zamieszkania, częstego przebywania itp.) następnie dostają kartę projektu i zastanawiają się jaką inicjatywę mogliby wspólnie zaproponować by ożywić to miejsce, do kogo zwróciliby się o pomoc, jak włączyliby do działań mieszkańców lub użytkowników tego miejsca, gdzie mogliby szukać funduszy. Wypełniają tabelę projektu i ją prezentują wszystkim obecnym. 3. Prowadzący informuje, jakie instytucje zajmują się podobnymi inicjatywami. Zakończenie Prowadzący podsumowuje zajęcia – wskazuje, jak wiele zależy od użytkowników przestrzeni publicznej, kładzie nacisk na uświadomienie wartości działań artystycznych w tej przestrzeni i podkreśla, że edukacja estetyczna mogłaby sproblematyzować (nawet ograniczyć) nielegalne i bezwartościowe działania destruujące przestrzeń publiczną (przykład – murale są szanowane także przez ekstremalne środowiska graficiarskie i nie są przez nich atakowane). Prowadzący rozdaje uczestnikom karty ewaluacyjne. Instytut Filozofii Uniwersytet Łódzki ul. Kopcińskiego 16/18, 90-232 Łódź tel. (+48+42) 635-61-35, [email protected] http://www.filozof.uni.lodz.pl Fundacja Urban Forms ul. Sienkiewicza 61a, 90-009 Łódź lokal 121 (parter) [email protected]
