Przewodnik ilustrowany po ces. król. austr. kolejach pastwowych na

Transkrypt

Ziszyl
w^
anstr.
:i(K
pastwowycl.
kolejach
HU szhihich:
Tarnów— Przemyl, Dbica -Nadbrzezle, Rzeszów Jaso, Stróe— N. Zagórz, Zagórzany
larosaw— Rawa ruska, Przemyl —
upków, Chyrów Stryj, Drohobycz Borysaw.
Gorfe,
..
c,
^
Wedle
V!kazó\vr.rv
paiistwowyi
k. iêneralnej dyrekcji-austr. koleji
^
w-
:-l
I
.
I
<
>
I
,
. >
•
'
;r^!lk..
f :'H
"rr^^.
^'S<'-
-y^j^
w-
>
â zeszytu 6^JJmlerzów
30 et
_.
Naturliches
BiTTERWASSER
DAS BESTE
^^rUHRMlTTBl-
Zeszyt 30.
^^mm
^f l^^^
i^
po
''.
pslwowycl
kolejacl
anslr.
na szlakach:
Brarnów— Dbica— Rzeszów— Przemyl, Dbica—
zwadów— Nadbrzezie, Rzeszów— Jaso, Stróe— Jaso—
wy Zagórz, Zagórzany— Gorlice, Jarosaw-^ Rawa
^ka, Przemyl— Chyrów— Zagórz— upków, Chyrów—
^1 Drohobycz— Stryj, Drohobycz— Borysaw.
edle
wskazówek
c.
k.
Generalnej Dyrekcji austr. koleji
'i
zredagowa
i
pastwowych
napisa
Os^vald Obogi.
Cena: 60 halerzów
Drukiem
i
nakadem
drukarni
i
=
30
et.
zakadu artystycznego
„STEYRERMUHL"
(Towarzystwa dla wyrobu papieru
i
dla nakadów).
Wszelkie prawa zastrzeono!
:
Tarnów—Dbica—Rzeszów—Przemyl
I.
Czas jazdy kolejowej
i
lloó kilometrów.
Pocig pospieszny: Tarnów— Dbica 33 km, 38 min.
Rzeszoto 26 km, 32 min.
Sdziszów 21 km, 25 min.
Jarosaw 35 km, 40 min.
acut 17 km, 19 min.
Przemyl 35 km, 44 min. Razem 3 godz. 35 min.
—
—
—
—
—
odwrotnym kierunku: Przemyl— Jarosaw 43 min. — acut 39 min. —
— Sfdziszótv 32 min. — Dbica 23 min. — Tarnów 40 min.
Razem 3 godz. 36 min.
W
Rzeszoto
20 min.
Tarnów. Odgazienie szlaku kolejowego: Tarnów
^Grybów, Nowy £cz Muszyna-Krynica.
—
w
w
Oddalenie dworca od miasta 1 km. — Wóz parokonny
dzie, 1 kor. 40 hal. w nocy; jednokonka 80 hal. w dzie,
1
1
kor.
kor.
nocy.
usug
usug
Hotele Craconie, pokój z owietleniem i
od 3 kor. do 3 kor.
od 3 kor. do 3 kor.
60 hal.; Lwowski, pokój z owietleniem i
wszystkich drugorzdnych
60 hal.; Londyski, pod Bbem i Rosyjski.
hotelach, pokój z owietleniem i
od 2 kor. 40 hal. do 3 kor.
:
— We
usug
w nocy otwarta; restauracja
w
W ostatniej restauracji schodz si sfery urzdnicze
oficerowie. Kadej soboty koncert prywatnej kapeli. W restauracji
w hotelu Lcowskim jeat kuclinia niemiecka uczszczaj tam przewanie
Restauracje:
hotelu Cracotie.
Kolejowa,
w
dzie
i
i
i
niemieccy komiwojaerowie.
Schurf
Kawiarnie:
Ratisch,
Cukiernia:
Stermantotvski,
Herrmann
i
Gintl.
przy ulicy Krakowskiej.
Lokale do niada: Leszczyski, (piwo pilzneskie). Jakubowski,
i Szajna. Oprócz tego jest tu kilka renomowanych handlów win
Silbiger, Nesselrotli i
Brand.
Tarnów, miasto obwodowe nad Dunajcem, 28.400 miesz-
kaców,
Sdu
siedziba rz. kat. biskupa,
dziau rady powiatowej,
Urzdu miar
i
wag.
obwodowego. WyUrzdu pocztowego
telegraficznego. Miasto posiada nastpujce zakady naukowe:
"Wysze gimnazjum, zaoone w r. 1784, Semiaarjum duchowne i nauczycielskie mskie. Szko wydziaow wysz
i Szko etatow ludow msk. Nadto posiada miasto Kas
oszczdnoci, umieszczon w nowym piknym budynku szpii
i
tal
powszechny.
Szlak Tarnów
4
— Dbica — Rzeszów — Przemyl.
Dzieje miasta:
domu
O pocztkaci powstania miasta Tamowa, jakote o pocztku
i herbu Tarnowskich, pisarze polscy róne przytaczaj podania.
Z wiarygodnych historycznych dokumentów atoli wynika, e
zaoycielem miasta jest protoplasta domu Tarnowskich, Spicymir,
wojewoda krakowski. Ten, dbay o wzrost i rozwój swojego majtku,
postanowi swoj wie dziedziczn, zwan Tarnowem wielkim, podnie
do godnoci raiasta.
Jako w r. 1328, w dzie w. Grzegorza mczennika, otrzyma
od króla Wadysawa okietka list swobody na wzniesienie Tarnowa
maego do godnoci miasta. Taki sam list od tego monarchy otrzyma
Spicymir dla Tamowa, wikszym zwanego, w r. 1330 dnia 30. marca.
Nastpcy Spicymira uzyskali od królów polskich: Wadysawa Jagiey,
Stefana Batorego i Stanisawa Augusta dalsze przywileje i listy swobody, przyczyniajce si znacznie do rozkwitu naiasta. I tak udzieli
Wadysaw Jagieo w r. 1419 hrabiemu Janowi Tarnowskiemu list
swobody, którym uwalnia jego poddanych od wszelkich ce i poborów.
r. 1585 Stefan Batory wj^daje Tarnowianom list swobody na
jarmarki trwajce od 2G. stycznia do 8. lutego.
r. 1765 dnia 24. kwietnia potwierdza Stanisaw August wszystkie przywileje Tamowianów z tym dodatkiem,
jeszcze na sejmie
walnym w Warszawie w konstytucji z r. 1635 prawa i swobody miasta
pod tytuem: miasto Tarnów in vol. leg. za zgod wszystkich stanów królestwa uroczycie potwierdzonemi zostay, adnem póniejszem nie
W
W
e
zniesione prawem.
Ostatni list swobody udzielony zosta przez cesarza Franciszka II.
w r. 1798 dnia 28. kwietnia. Napodstawie tego listu: 1. zachowuje miasto swoje granice; 2. wykonuje wasne sdowni ctwo.w pierwszej instancji
i obiera magistrat;
3. pobiera miasto opat od obcych napojów wprowadzonych
obrb tego; 4. wolno miastu urzdzi 4 jarmarki i poniebieskiem polu,
biera targowe; 5. wolno raiastu uywtb herbu:
nad srebrnym, rogi do góry wznoszcym póksiycem, unoszc si
w
w
szecioktn zot gwiazd.
Miasto Tarnów ucierpiao bardzo wiele przez czste poary, za-
napady nieprzyjacielskie.
Najwiksze poary przypady w latach 1483 w miesicu maju,
1617 w miesicu kwietniu. Zaraza morowa czsto pustoszya
Tarnów i jego okolic, mianowicie w latach: 1516, 1543, 1572, 1622, najrazy
i
w
i
r.
bardziej
za w
1500 ludzi.
W
roku
W tymto roku umaro w Tarnowie przeszo
1655 by pamitny napad Szwedów. W zwyciskim podla braku staych wojsk,
roku
1633.
mogcej da odporu
a pod bramy Tamowa, które ogoocone z obroców,
musiao im bramy otworzy.
Szwedzi dopucili si najwikszych gwatów, zupili nietylko
koció i klasztor bernardyski, ale i cae miasto, wymusiwszy nadto
chodzie przez Polsk, nie
dotarli Szwedzi
W
od obywateli 5000 zp.
okolicy wiele dóbr szlacheckich zostao zupionych. Dnia 15. wrzenia r. 1792 znowu wielki poar zniszczy prawie
cae miasto, a w kociele famym zniszczony zosta wielki otarz.
roku 1809 Rosjanie, pod dowództwem ks. Galiczyna, wchodzc do
Galicji, zaoyli
kwater w Tarnowie, i w czasie ich bytnoci
puszczenie balonu, który wznieci poar, o mao caego nie zniszczyo miasta.
r. 1813 nadzwyczajny wylew spustoszy okolice Tamowa.
—
W
gówn
W
Gówny rozwój Tarnowa datuje si od czasu kiedy wraz
Galicj przeszed pod rzdy domu austrjackiego. Wprowadzono bowiem do niego wadze rzdowe, cyrku, sdy szla-
z
checkie, a
w
sta.
Do
ostatnich, czasach
w
i
biskupstwo.
Tarnowie wojsko cigao ludno do miarozkwitu miasta przyczynio si niemao jego polo-
Stojce
Szlak
Tarnów— Dbica— Ezeszów— Przemyl.
5
zenie na przedziale dwóch gociców: wiedeskiego i Iwowr. 1817, prowadzi do
sldego. Ti'zecia droga, zaoona
gier przez gór w. Marcina. Tarnów przechodzi kolejno na
sawnych familji polskich i litewskich.
W-
w
wasno
W
W
roku 1562
roku 1561 przypada mier Jana TarnoAvskiego.
przechodzi Tarnów, wraz z caem hrabstwem z domu Tarnowskich
Ostrogskich.
których 232 lat zostawa, w dom
Roku 1603 nastpuje podzia ksistwa ostrogskiego pomidzy
dwóch synów ksicia Konstantego Aleksandra i Janusza, na mocy
którego Tarnów dostaje si ksiciu Januszowi.
Roku 1742
Pawe Karol Sanguszko obejmuje rzdy miasta
ksit
w
:
ksi
i
hrabstwo Tarnowa.
Osobliwoci miasta:
miasta
nale gównie kocioy, mianokoció katedralny koció Bernardynóio wraz z klasztorem
Do osobhwoci
wicie:
,
;
Szlak Taniów
6
— Dbica — Rzeszów — Przemyl,
koció w. Marcina. Na przedmieciu Zabociu, za cmenkoció w. Trójcy, koció P. Marji, koció Filipinów
wraz z klasztorem, zbudowany w r. 1878, i koció Panien
Urszulanek wraz z klasztorem, który posiada zakad wychowawczy eski.
i
tarzem,
Koció
Narodzenia,
zaoonym
katedralny
pooony
na
maem
jest pod nazw N. M. P,
wzgórzu, frontem zwrócony
Pierwsze lady tego kocioa dochodz r. 1392;
jego epoka przypada na r. 1400.
Wiea czworogranna przytyka do kocioa ze strony
w r. 1810
zachodniej; zniono
po pierwszy gzyms kocioa, poniewa grozia zawaleniem si, a dopiero w r. 1821
prywatnym kosztem zostaa ponownie cokolwiek wzniesion
do miasta.
pewna
atoli
a
j
i
blach pokryta.
W ostatnich latach zaczto
staui-owa koció; przy
tej
odnawia
wie
sposobnoci
i
re-
odbudowano
stylowo.
Wprost, naprzeciw wchodu gównego, umieszczony jest
Oprócz gównego, posiada ten koció jeszcze
dwa wchody. Na prawo od presbyterjum znajduje si skarbiec kocielny. Otarzy jest cztery skromnych.
presbyterjum
sklepienie jest wysze; znia si nad naw gówn. Niesprawnaw gówn wybudowano
dzone podanie ustne twierdzi,
póniej. Nad wchodem gównym, naprzeciw wielkiego otarza^
umieszczony jest chór z organami.
roku 1810 rozszerzono chór i odnowiono organy.
wielki otarz.
W
e
—W
Gówn
1
hrabiów
i
alabastru.
ozdob kocioa
Tarnowskich,
s
wykonane
nagrobki
z
kit
marmuru
Ostrogskich
karar3'jskiego
w
presbyterjum wznosi si wielki
Po prawej stronie
pomnik, cay marmurowy. rodek pomnika zajmuje sarkofag,
obok którego, z obu stron w postawie klczcej, wida posgi ksicia Janusza Ostrogskiego i jego maonki, Seremaonka za
dzianki. Ksie, wyobraony w pancerzu,
w stroju ksicym,
obydwie postacie
s
dokoa rozmieszczone
rzeby
z
koronami na gowach
alegoryczne,
przedstawia-
jce: geniusza mierci, kociotrupy, lwy i t. d., wszystko
wielce starannie z piknego alabastru wykonane. Nagi'obek
pomimo przeadowania, posiada jednak wysok warto
artystyczn. Cesarz austrjacki, zwiedzajc katedr w r. 1817,
wyrzek o nagrobkach „e godneby byy mieci si w samym Wiedniu".
Niej sarkofagi! wida wielk tablic marmurow, na
której umieszczon}^ jest napis aciski, skrelajcy krótko
ywot i czyny ksicia. Po obu stronach sarkofagu znajduj
si dwie marmurowe tablice z napisami aciskiemi, odnoszcymi si do maonki ksicia i jej rodziny. Nad temi tablicami, po obu stronach, umieszczone
herby rodzinne
maonków w alabastrze wykute.
ten,
:
s
Szlak
Na
Tamów — Dbica — Rzeszów — Przemyl.
szczycie nagrobka znajduje
Wratislaviensis sculptura A.
Pomnik Jana Tarnowskiego
i
si
napis: Joannis Pfister
D. 1620, a niej
ksinej
7
Zofji Ostrogskiej
:
w
Joannes Paneczek
katedrze tarnowskiej.
Wedle zdjcia siudutczów architektury politechniki lwowskiej pod kieromiictwetn
prof. JuljiitM Zucharjeicicza.
renoratum 10. annis, Mariae Paavini opus A. D. 1764. Napis
ten w przekadzie polskim brzini: Jana Pfistra Wrocaw-
Szlak Tarnów
8
— Dbica — Rzeszów— Przemyl.
w
skiego rzeba r. p. 1620; Jan Paneczek odnowi
10 latach
Marji z Padwy, dzieo r. p. 1764. "Wprost, naprzeciw tego
nagrobka, po lewej rce otarza wielkiego, wznosi si drugi
ukadzie swym na dwie czci podzielony.
nagrohek,
w
W
wyszej czci, poród dwóch supów z piknego
róowego marmuru, ley na sarkofagu w zbroi, posg mar-
w takieje postawie
syna jego, Jana Krzysztofa. Po obu bokach
na pytach alabanagrobka w paskorzebie, wyobraone
strowych znaczniejsze bitwy, przez Jana W. T. stoczone.
bardzo udatne, szkoda tylko,
je przy odnoRzeby
wieniu kocioa zamalowano. Nagi-obek ten pierwotnie nie
by dla Tarnowskiego, tylko przez Jana Graffera, kasztelana
Wojnickiego, dla ojca swego sporzdzony, póniej przez
ksicia Konstantego nabyty szwagrowi swemu przeznaczony.
Po obu stronach rodkowej czci nagrobka znajduj
si napisy, z których jeden dotyczy ywota i czynów Jana
hr. Tarnowskiego, kasztelana^ la-akowskiego, a drugi Jana
Krzysztofa hr. Tarnowskiego, kasztelana Wojnickiego. Za
tym nagrobkiem, w zakcie otarza, po teje samej stronie,
jest jeszcze nagrobek, wyobraajcy w paskorzebie Zofj,
Konstantego, w suldence zana Ostrorogu,
konnej; j)od paskorzeb znajduje si stosowny napis.
VYzy okazji odnowienia kocioa katedralnego w r. 1827
kaplicy w. Benedykta (dawniej w. Waleni rozszerzenia
tego), odkryto wchód do grobów podziemnych, w nich dwie
trumny cynowe i trzy drewniane, w trumnach oprócz szcztdobrze jeszcze zachowanych,
ków sukien jedwabnych,
piercieni maej wai-toci, gwodzi grubo wyzacanych, la-zjâ
cynowego, na trumnie ksinej, nic wicej nie znaleziono.
pobliu nagi-obków Tarnowskich, odkryto równie
murowy Jana Tarnowskiego; niej za,
i
posg
zbroi,
s
s
e
i
on
ksin
do
W
w
których znaleziono zoty acuch, ze zotym medagroby,
lem, wielkoci talara, a na nim widoczne byy pierwsze
litery nazwiska Zygmunta Augusta, króla polskiego, i dwie
tabUce srebrne, z napisami, dotyczcymi czynów bohaterskich
Jana hr. Tarnowskiego, kasztelana krakowskiego i Jana
lu'. Tarnowskiego, kasztelana wojnickiego.
Po obu stronach wîelkiego otarza znajduj si dwie
kaplice z licznymi nagTobkami i tablicami pamitkowem!.
Po prawej stronie wielkiego otarza, kaplica w. Beneniej na lewo tablica pamitkowa dla uczczenia
dykta.
pamici ks. Wojciecha Kowszewicza, proboszcza bieckiego
Jodowy, który znai
przeoonego kocioa parafialnego
czne majtki powici na ozdobienie kocioa. Nieco dalej
umieszczona jest tablica pamitkowa dla ks. Piotra Stanisawa Orowskiego, pronotarjusza apostolskiego, kanonika
spodu
krakowskiego, proboszcza i infuata tarnowskiego.
nagi-obka herb ks. Orowskiego, orze czarny z gwiazd, za-
W
w
U
Szlak
miast go^vy.
by
Tarnów— Dbica— Kzcszów— Przemyl.
(Wedug
Niesieckiego,
w
biaiem polu).
orze czerwony
tom
3.,
str.
470,
9
ma
to
ksit
Ostrogskich w katedrze tarnowskiej.
Zuzanny z Seredów
Wedle zdjciu suchaczów architektury politechniki bcowskiej pod kierownictwem
prof. Juljana Zacharjeicicza,
Pomnik Janusza
W
I
pobliu chóru
jest
z kamienia biaego.
posukni zakonnej
nagrobek
Paskorzeba wyobraa niewiast
w
w
10
Tarnów— Dbica— Rzeszów— Przemyl.
Szlak
do
gruba. Z napisu, umieszczonego
dowiadujemy si,
zrobiono go dla
uczczenia pamici Barbary, wnuczki Zawiszy Czarnego, matki
Jana z Tarnowa, kasztelana krakowskiego.
Prócz tego znajduj si jeszcze mniejsze nagrobki,
mianowicie: Barbary z Tenczyna, maonld Jana hr. Tarnowskiego (umara r. 1521); Jana Amora hr. na Tarnoyne, kasztelana krakowskiego, (umar r. 1500); Jana hr. z Tarnowa, wojewody sandomierskiego (umar r. 1515); Kazimierza i maonki
jego Anny z Bogusawie Kulwiskich, sekretarza królewskiego
na Rusi, Prusach i Moskwie (umar r. 1678); Melchiora wikliskiego, burmistrza tarnowskiego (umar r. 1605) Stanisawa
Zby, obywatela, i maonki jego Katarzyny Paszerównej
stawie lecej; robota
e
pod nagrobkiem,
;
(umar
1622).
r.
Wchodzc
do kaplicy io. Anny., pooonej po lewej stronie wielkiego otarza, widzimy po prawej rce piknie wykonan paskorzeb, przedstawiajc duchownego z biretem
na gowie, w postawie lecej. Jestto nagrobek ks. Marcina
yczka, zaoyciela szkoy w Tarnowie (umar r. 1578). Na
przeciwnej stronie tego nagrobka znajduje si, co do ksztatu
podobny do poprzedniego, nagrobek ks. Kaspra z Ruszczy,
herbu Gryf, Branickiego, proboszcza i oficjaa tarnowskiego,
kanonilia krakowskiego (umar r. 1602). Po lewej rce, znajduje si jeszcze tablica pamitkoioa dla uczczenia pamici
Kazimierza Karola Aleksandra Amora, hr. na Tarnowie, TarnowKrzepicach i Zymorzu (umar r. 1682). Na
skiego, starosty
tej samej stronie nieco dalej tablica 2i(('nii(^tkowa Magdaleny ze
Szczekarzowic (umara r. 1621), bya siostr ks. Andrzeja Taro,
w
proboszcza tarnowskiego
(O tej Tarównio pisze
i
kanonika krakowskiego.
Niesiecki,
tom IV.
str.
309,
e
bya córk
Zyg-
munta Tara, kasztelana sandeckiego i Barbary z Sulej owa Sobkównej,
córki kasztelana sandomierskiego. Wesza do zakonu Karmelitanek
cilejszej reguy; std na nagrobku napis: weszia w ioe królewskie, czyli
umara jako oblubienica Boga.)
w kociele znaleziono
podnoszeniu podogi
pónocnej pod chórem otwór, wiodcy do grobu
obszernego pod kaplic w. Anny, a w nim trumny ze zwokami kanoników, niegdy kolegialnych, tarnowskich. Po lewej
za stronie znaleziono gi-ób murowany, a w nim jedn
trumn ze szcztkami zupenie ju zbutwiaymi, z których
Przy
w
stronie
wysok godno duchown zmarego mona byo
jednak
zna.
W
po-
z
poudniowej grobu wmurowana bya tablica
napisem aciskim, który w tumaczeniu pol-
ie
w
stronie
marmurowa
skiem brzmi:
,,
cia tu
Wierz,
IV
ciele
niojem
Offlda bfd Boga Zbawiciela mego, którego przyjAndrzej Taro, proboszcz tarnowski, kanonik
proch rozwizany oczekuj.
krakowski, roku wcielenia 1630'*.
Koció Bernardynów wraz
w
r.
1459 przez Jana
Amora
i
z klasztorem
zaoony
zosta
brata jego Rafaa, kanonika
Szlak Tarnów
— Dbica — Rzeszów — PrzemyL
11
W
do
r. 1468 zazakonników.
i sprowadzili
miast pierwotnie drewnianego, wystawili koció i klasztor
mm-owany; otoczyli i obwarowali go dla zabezpieczenia od
krakowskiego
napadów murem i podziemnem sldepieniem.
Tak zaoony koció i klasztor obdarowa Jan Amor na
rok
t. j. w roku 1499 oddzielnym listem swobody.
r. 1550 bowiem, sprowadzone zostay
Póniej uleg klasztor zmianie.
do Tamowa Panny Bernardynki, które miay wspólny koció z Bernardynami. Dopiero w roku 1776 ksina Barbara Sanguszkowa z murów
zamkowych nowy wzniosa koció. Klasztor Bernardynek zosta na
mocy wyroku nadwornego w r. 1783 zniesiony i w r. 1789 zupenie
opróniony. Opuszczony gmach klasztorny obrócono na magazyny,
a po spaleniu w r. 1809 odbudowano gmach w r. 1824 i uyto na po-
przed zgonem swoim,
mieszczenie
sdów
W
szlacheckich.
e
w nim
O klasztorze Bernardynek wspomnie jeszcze warto,
ycie zakonne wioda Aleksandra Tarióumu, córka Zygmunta Aleksandra Tara,
kasztelana przemyskiego
i
Elbiety Korteianki.
Koció W. Marcina, na górze w. Marcina, najdawniejkoció w tej stronie, nalea on kiedy jako filjaliiy do
szy
Bochni, stoi ju przeszo 800 lat i zbudowany jest z drzewa
modi-zewiowego.
Wedug podania, koció ten przypyn tu wod.
rodku kocioa zawieszony jest acuch z kódk, o któjaki pasterz lepy z jednego karym twierdzi podanie,
do dnia
waka drzewa go zrobi i kódk tak zamkn,
dzisiejszego nikt jej otworzy, ani klucza do niej dorobi
W
e
e
moe. Przed gównemi di*zwiami wisz koci zwierzcia
przedpotopowego ogromnej gruboci, o których lud mówi,
nie
e
W
cesarz Franciszek, wi-az
r. 1817
pochodz z olbrzyma.
z cesarzow Karohn August, podczas krótkiej bytnoci
w Tarnowie, odwiedzili take gór w. Marcina, z której
miejscu, na którym
pikny na miasto roztacza si widok.
W
sta
cesarz,
zasadzono podówczas kilka di-zewek.
Koció w.
kówce, jeden
Tróycy,
jestto
z najstarszych
may
drewniany kocióek we wsi
kocioów
Terli-
pai-aâlnych.
Z budynków publicznych prze de wszy stkem na uwag
zasuguje ratusz. Pocztki powstania tego budynku niewiadome. Zbudowany pierwotnie w stylu gotyckim. Motywa
dekoracyjne, jak wogóle cae zaoenie gmachu wielkie
poowie XVII. wieku
z Sukiennicami, maj podobiestwo.
przebudowano ratusz, przewanie muiy zewntrzne.
Do zajmujcych szczegóów gmachu nale poczwarne
maski kamienne, zachowane z pierwotnej budowy podczas
restauracji budynku, zdobice atyk, nadajce budynkowi
okrg z zecharakterystyczn cech. Ratusz posiada
garem. Dawniej odbyway si w ratuszu widowiska publiczne.
Przed kilku laty zosta ratusz starannie odnowiony. Przed
ratuszem stoi pomnik Brodziskiego, duta Gadomskiego i pomnik
Szujskiego, duta Kozakiewicza, obydwa postawione kosztem
miasta, pierwszy w r. 1884, dragi w r. 1886.
W
wie
I
Szlak Tarnów
Oprócz ratusza zwraca na siebie uwag paac biskupa,
gdzie dawniej byy sdy szlacheckie, a pierwotnie klasztor
W
Bernardynów.
stronie pónocnej Rynku, otaczajcego ratusz, znajduj si tak zwane podsienia (kilka domów poczonych arkadami), w których umieszczone
sklepy, przewanie piekarskie; nastpnie tak zwane forum, przerobiony
z dawnego klasztom,
w którym obecnie mieci si sd
obwodowy. Oprócz tego
jeszcze staroytne gmachy, w których mieszcz si seminarjum duchowne i starostwo.
s
s
Z nowych budynków wymieni wypada Gimnazjum,
Kas oszczdnoci i kilka domów piywatnych.
Ludno Tarnowa trudni si przewanie handlem zboa
ludowe szkoy,
W
jaj.
miecie i najbliszej okolicy jest kilka fabryk, mianowicie: wielki tartak paroioy i cegielnia ksicia Sanguszki,
myn parowy, fabryka szka, nastpnie fabryki myda, cykorji
i spodjum.
i
Spacery:
do
Tarnów posiada bardzo pikne spacery i
blisko
pooone, miejsca wycieczkowe mianowicie: Zamek i przeUczny
zamku mieci si
park ksicia Sanguszki iv Gumiiskach.
bogata biblioteka. Zamek i ogród mona zwiedza; doroka
,
1
koron 20 halerzów
W
(osobna taksa).
Zwykem
miejscem
spacerowem jest ogród strzelecki, oddalony od koleji 25
w lecie grywa tu muzyka; doroka 60 halerzów.
min.,
Wycieczki blisze:
Ulubionem miejscem wycieczkowem jest góra iv. Marcina z kocioem staroytnym wyej wspomnianym, z piknym
odlegoci 7 kilometrów pynie
laskiem i ruinami zamku.
rzeka Dunajec odwiedzana licznie z powodu znakomi-
W
tych kpieli rzecznych.
Doroka
kosztuje 3 korony, paro-
konna 4 korony wraz z opat rogatki. Kolej dojeda si
Dunajcu owi ososie, a niedo stacji Bogumiowice.
kiedy nawet i jesiotry.
Poniej miasta, 2*5 km, na rzece Biae, znajduje si
W
kryty most drewniany,
kiego Grossa.
wybudowany
w
r.
1784
przez nieja-
7i
okolic Tarnowa na uwag zasuguj nastpujce
miejscowoci: na gocicu krakowskim za Dunajcem, okoo
15 km od Tarnowa, ley mae miasteczko Wojnicz, w dawnych czasach sawna kolegiata i kasztelania. Wielka
cz
panów Tarnowa bya kasztelanami
wojnickimi.
Niedaleko Wojnicza, pod Wielk Wsi, wznosi si
wzgórek, podobno dawniej TrzebUnem zwany. Na tym wzgórku
znajdowa si zamek warowny Tarnowskich, którego szcztki
widoczne.
dzi jeszcze
s
;
Szlak Tai-nów
— Dbica— Rzeszów — Przemyl.
Tu w r. 1543 Zygmunt I.
ni si przed zaraz morow.
z
Bon, córk
i
z
13
caym dworem
schro-
W bliskoci
miasta Zakliczyna, w powiecie bocheskim,
od Tarnowa, znajduj si na wysokiej skale,
nad samym Dunajcem, zioaliska dawnego zamku melsztyskiego
widok z tego miejsca jest zachwycajcy. Zamek zaoony
w r. 1330 przez Jaka z Melsztyna, syna Spicymii-a, zaoyciela Talonowa. Zamek ten wsawi si schronieniem Jakóba
Siemiskiego, biskupa krakowskiego, w r. 1459, którego papie Pius II., przeciwko woli ki-óla Kazimierza Jagielloczyka
na to biskupstwo mianowa.
Na wschód od Tarnowa, w odlegoci 22 km, ley mia-
km
okoo 40
w
czeskich kolonistów,
r. 1354 przez
sto Pilzno, zaoone
jest miejscem urodzenia poety Gorzyckiego. Uwagi godnym
cztery zajazdy; cena
jest bardzo stary koció. Na Kynku
trudni si handlem
pokoju 1—2 koron dziennie.
s
Ludno
drzewa
i
zboa.
Na wschód od Tarnowa, okoo
ludno
trudni
4
km, ley Skrzyszóic;
si tkactwem.
Na pónoc, 22 km od Tarnowa, ley sawna niegdy
jarmarkami Dbrowa. 1900 mieszkaców. Na Rynku dom za-
W
Dbrowie jest zamek, dawniej wai-owny, wybudowany wedug podania, w r. 1683 przez jeców tureckich
i
by niegdy wasnoci Lubomirskich. Miasto posiadao
jezdny.
w
XVII. wieku drukarni.
Na pónoc od Dbrowy, w odlegoci okoo 20 km,
ley Szczucin nad Wis. Tam znajduje si urzd cowy II. klasy.
Na pónocny zachód od Dbrowy, przy ujciu Dunajca,
ley Ujcie jezuickie, a naprzeciw Opatowiec; poboczny urzd
cowy
przy gocicu.
Koo Dbrowy
zaczyna si teren piasczysty, który
z
ma-
emi przerwami cignie si w kierunku wschodnim, przez
bye powiaty: tarnowski, rzeszowski, przemyski, ókiewski
a
W
tej okolicy jest bardzo wiele
do Brodów.
i zoczowski
lasów szpilkowych, a gdzieniegdzie znajduj si bloki granitowe. Ziemia w doHnach rzecznych, na pónoc od Tarnowa
Rzeszowa, rodzi bardzo dobr pszenic i najlepsz
i
w GaHcji koniczyn.
oddaleniu 40 km od Tarnowa, w kierunku zachodnim, ley ^vie Szczepanów, w której urodzi si Stanisaw
Szczepanowski, biskup krakowski i mczennik. Dwie pamitki
po St. Szczepanowskim zachowano i obwiedziono murem,
mianowicie: szcztki dbu, pod którym si mia2 urodzi
dwa
i studzienka,
w której mia by umytym. We wsi
W
s
kocioy.
Nastpuj
i
Czarna,
mae
przystanki kolejowe: Wola rzdziska,^ Waki
wsie w okolicy pagórkowatej i lesistej.
:
Szlak Tarnów
14
— Dl)ica — Rzeszów — Przemyl.
km Czarna
km BMea.
Z Dbicy odgazienie
21
12
"k.
olej i do Nadbrjzezia
i
Mo:^-
wadoiua.
Odlego dworca w Dbicy od miasta wynosi 0*5 km. Doroek
czekajcych na podrónych przy pocigach nie ma.
zamówi
do liche bryczki. Cena jazdy z dworca kolejowego doMona
miasta wynosi
40—60 halerzów.
Hotele: W Dbicy nie ma hotelów, tylko odpowiadajce chyba
zajazdy,
najskromniejszym wymogom
w których cena pokoju wraz ze
wiatem wynosi 1 kor. 20 hal. do 2 kor. dziennie.
Restauracje: Restauracja Tcolejoioa jest jedyn od 30 lat istniejc
i cieszy si zasuenie najlepsz reputacj.
Dbica, miasto powiatowe, 3000 mieszkaców, siedziba
i telegraficznego. Mia-
Sdu powiatowego, Urzdu pocztowego
sto posiada
szko ludow.
Koció parafjalny odnowiony, murowany w
ckim, obejmuje 1000 osób, zaoony w r. 1818.
stylu goty-
Wycieczki
W
oddaleniu 6 km od dworca kolejowego, w kierunku
pónocno-wschodnim, ley wie Zawada z wspaniaym zanikiem
rodziny hr. Raczyskich, niegdy wasno ksicia Radziwia.
Zamek otoczony licznym ogrodem, jest bardzo piknie po-
oony.
W zamku
staroytnoci.
jest galerja obrazów, bogaty ksigozbiór
Zamek
zbiory
i
mona zwiedza
i
zbiór
za zgoszeniem
si u zarzdu. Jazda do Zawady i napowrót trwa najwyej
godzin i kosztuje 4 koron, nie jestto jednakowo taksa, lecz
potrzeba poprzednio zgodzi.
3
—4
Caa
wymaga
czasu
posiada Dbica:
Myn
wycieczka
godzin.
Z zakadów przemysowych
parowy, tartak parowy
13
km
i
gorzelni.
Ropczyce.
Oddalenie od dworca
za opat 50 hal. od osoby.
4
km; do miasta
mona
jecha poczt
Ropczyce, miasto powiatowe nad Brzenic, liczy 1500
mieszkaców, jest siedzib Starostwa, Sdu powiatowego,
Rady powiatowej, Urzdu pocztowego i telegraficznego.
Nadto posiada 4-klasow szko ludow.
Ropczyce byy dawniej wsi, w r. 1362 na mocy przywileju, danego braciom Janowi i Mikoajowi Gielniczom
przez króla Kazimierza Wielkiego, zamienione zostay na
miasto. Kazimierz Jagielloczyk pozwala
nom pobiera mostowe.
jarmarki na konie.
B
km Sdziszów*
w r.
1485 mieszczasi wielkie
W Ropczycach odbywaj
Szlak Tarnów
—Dbica— Rzeszów — Pi-zemyl.
Odlego dworca od miasta
wego do miasta kosztuje 60 hal.
Hoteli
1
km; jednokonka
z
15
dworca kolejo-
waciwych
dosta pokój za cen
2
nie ma; u handlarza win M. Lichmanna
kor. dziennie.
W zajedzie Komfelda s pokoje po cenie
1
mona
kor. 20 hal. do
1
kor.
60 hal. dziennie.
U
Restauracji nie ma.
sta ciepe potrawy, wino
i
kupca
L.
Wfodka
mona jednakowo
"Winiarnie i piwiarnie:
(zarazem handel masarski).
Lichtmann,
Bittermann, Bier
W miecie znajduje si Urzd pocztowy
4-klasowa szkoa ludowa.
Sedziszmo posiada dwa
famy
i
fundacji
te
do-
piwo.
i
i
K. Jasieski
telegraf, oraz
kocioy, mianowicie:
koció Kapucynów wraz
koció
Ostatni jest
woyskiego, gdzie
z Idasztorem.
Michaa Potockiego, wojewody
pochowany.
Sdziszów zamieniony zosta na miasto na mocy przywileju nadanego Janowi ze Sprawy Odrowowi, wojewodzie
niskiemu, przez Kazimierza Jagielloczyka. Przywilej dany
jest
„Chocia wie Sdziszów przez
r. 1483 w Grodnie, bi-zmi:
dugi czas uj^waa prawa niemieckiego, zwaajc wszake
na powolno i wierne suby Jana ze Sprawy Odrowa,
wojewody ruskiego, nam cigle wiadczone, ponawiamy to
prawo magdeburgskie, a nadto pozwalajc dziedzicowi wspomnian wie przeistoczy na miasto, ustanawiamy w niem
w
targ
we rod".
sta,
nadany przez Stanisawa Augusta
w
r.
Dalszy przywilej, który si przyczyni do wzrostu miaPioti*owi Potockiemu
1776, brzmi jak nastpuje: „"Wniesiona jest do nas
proba
woy-
przez Piotra Potockiego, wielkiego dziedzica
nam i Rzeczypospolitej dobrze zasuonego, abymy
obywatelom miasteczka Sdziszowa dziedzicznego dla snadniejszego zapomoenia ich, jai-mai-k tygodniowy, zaczynajcy
skiego,
w
poniedziaek po niedzieli misopustnej (nie gwacc
nadali, jako przychylajc si do wspomnianej proby
i chcc,
aby królestwo nasze w jak najlepszym zostawao
stanie, pozwalamy i naznaczamy na czas pomieniony jarmark
tygodniowy wiecznemi czasy*'.
si
wita)
"Wycieczki:
Góra ropczycka, posiado hr, A. Potockiego, 3 km
od dworca kolejowego odlega. Pikne pooenie, wielki park,
ogród warzywny i sad.
Jednokonka do Góry kosztuje 80 hal. do 1 kor. Poniewa
podwodów nie istniej stae taksy, przeto radzi si podrónym
przód si uoy. To samo tyczy si najmu noclegów.
dla
na-
Szlak TaiTiów— Dbica— Kzeszó
16
w— Przemyl.
Zakady przemysowe;
lir.
Niedaleko dworca kolejowego znajduje si fahryM cuJcru
Potockiego, poczona z dworca osobnym torem.
km Trzciana.
km Rzeszów.
Odgazienie szlaku kolejowego:
11
15
Rzeszotu— Jaso.
Oddalenie dworca od miasta olj:oo 2 lem. - Powóz dwukonny
GO hal., jednokonny 50 hal., bryczka ,-50 hal. Za kady wikszy pakunek
umieszczony na kole 20 hal. Ogólna taryfa jazdy
Powóz parokonny
pierwszy kwadrans w dzie 60 hal., w nocy 70 hal.; jednokonka pierwszy
kwadrans w dzie 50 hal., w nocy 60 hal. bryczka pierwszy kwadrans
:
;
w
w
dzieai 30 hal.,
kady nastpny kwadrans paci
nocy
40 hal.; za
20 hal.;
brzyczce 20 hal.
si wszystkim, trzem, w dzie
w
nocy, powozowi parokonnemu
30 hal., jednokonce i
Por nocn liczy si od 1. kwietnia do 1. listopada od 11. godziny w nocy do 5. godziny rano; a od
1. listopada do 1. kwietnia, od godziny 6. wieczór do godziny 6. rano.
Dla tragarzy nie ma staej taryfy.
Hotele: Krakowski, w Rynku nowym, bardzo wygodnie urzdzone
pokoje; cena z. usug 2 4 kor. Za owietlenie i opa paci si oso-
—
bno
(Dla
komiwojaerów ceny znione);
nowym, niedaleko od
z
usug
wym,
wiata
koleji,
cena pokoju od
2
—3
Yictoria
w Rynku
kor. dziennie
w
wraz
Hotel pod trzema koronami
Rynku
cena pokoju z
od 1 kor. 20 hal. do 2 kor. 40 hal.
skromnych
i opau; Hotel Warszutvski
Rynku
(dla
bez
wiata
i
opau;
usug
w
nowym
nobez
wy-
mogów), cena pokoju umiarkowana.
Restauracje: Kolejowa, Lohra^^nchnia, i ceny umiarkowane ;^.<iMCA:o,
Rynku nowym, piknie urzdzona; J. Kramer, w hotelu
restauracja
Krakowskim, kuchnia polska i wgierska dobra; J. Kleimann w hotelu
Yictoria; H. Klappholz w Rynku nowym, bardzo umiarkowane ceny
w
i
Schuhmacher.
Kawiarnie
yictoria
i
Cukiernie
Lokale do
neskie ;
bacher)
:
J.
Kramer
w hotelu Krakowskim
;
J.
Kleimann
w hotelu
H. Klappholz.
:
J.
^Schuhmacher
niada
i
i J.
Lewicki, ul.
winiarnie:
E. Neugebauer, ul. Kocielna,
i S. Plapinger, Rynek stary
w
—
J.Holzer,
Paska.
ul. Paska, piwo
pilz-
czwartek piwo bawarskie (Kulm-
wino
i
raiód.
Rzeszów, miasto obwodowe nad lewym brzegiem Wisôka, 12.000 mieszkaców. Jest siedzib Starostwa, Sdu ob-
wodowego, Urzdu miar i wag, Urzdu pocztowego i telegraficznego, tudzie Eady powiatowej. Z zakadów naukowych
znajduj si: Wysze gimnazjum, Seminarjum nauczycielskie,
8-klasowa szkoa wydziaowa i Ludowa szkoa etatowa mska.
miecie znajduje si Szpital powszechny.
W
Dzieje miasta:
W
roku 1362 nadaje Kazimierz Wielki Stanisawowi ze
Stroysk, Rzeszów ze znacznym obszarem ziemi, obdarza
miasto prawem magdeburgsldem i innemi swobodami. Od
tego czasu powstaa rodzina Rzeszowskich, herbu Pókozic.
Szlak
W
Tarnów— Dbica— Ezeszów— Przemyl.
r. 1498 Turcy
bnego losu doznao w
i
r.
Woosi
zniszczyli
miasto,
17
a podo-
1502 od Tatarów,
W
r. 1621 miasto byo w posiadaniu Ligizów, którzy
po zniszczeniu miasta, po^czli je obwai-owywaó i wyjednali
u ki-óla w. r. 1633 przywilej na skad ryb i win wgierskich.
Zeszyt
30.
2
Szlak
18
Miasto
i
6 baszt.
Tarnów
miao
Kada
— Bobica — Rzeszów — Przemyl.
3 bramy:
murowan,
dbow
zamkow,
i
bya pieczy
by obowizanym zaopatrywa go wsmigoz
tych szeciu baszt oddana
cechu, który
wnice, hakownlce, rusznice, trzy kopy kul,
hubk
i
knoty.
]vonstancja, córka Mikoaja Ligizy, kasztelana sandomierskiego, wydana za Jerzego Lubomirskiego, wniosa
majtno w dom mowski.
W
t
okazaym zamku tutejszym
ksi
zmarli: Hieronim Augustyn
Lubomirski, kasztelan
la-akowski i hetman wielkokoronny 20. kwietnia r. 1706; Jerzy
Ignacy
Chory, wielkokoronny jenera jazdy wojsk saskich,
1753
Bogusaw Czenik, jen. por. wojsk koronnych
19. lipca
w
i
kwietniu 1761
r.
Osobliwoci miasta:
z okaza wie, klasztor Reformatów i klaBernardynów.
zachodniej stronie miasta na wzgórzu, znajduje si
dawniej warowny zamek ks. Lubomirskiego, w którym obecnie
Koció famy
sztor
W
umieszczony jest Sd i areszty.
Rodzinna tradycja przypisuje Jerzemu Ignacemu Lubomirsldemu i onie jego Joannie z baronów Szteinów zasug
lu-zdzenia za czasów saskich wspaniaej rezj^dencji w Rzeszowîe w pierwszej poowie XVIII, wieku.
gmachu gimnazjalnym znajduje si dobrze utrzymana
pikna kaplica, powstaa z nieistniejcego ju kolegium pijar-
W
skiego.
Miejsce dawnej 3^dowskiej dzielnicy zaznaczaj do dzi
dwie staroytne synagogi, w niewielkim od siebie stojce
oddaleniu. Wiksza rozmiarami, pooona wicej ku pónocy,
nosi nazw „stara szkoa", mniejsza „nowa szkoa"; obie zbudowane z cegy. Wntrze obydwóch bónic robi wyraenie
niezwykle piknego architektonicznego pomj^su i rozumnie
przeprowadzonego organizmu w charakterze stylu barokowego. Wanem byobj^ posiadanie dat zbudowania obu
bónic i nazwiska architektów, którzy przj^ zachowaniu
warunków estetycznych póniejszego renesansu, umieli wprowadzi tyle oryginalnoci i zastosowa si do wymaga
rytualnych.
Z nowszych budynków zasuguje na uwag gmach Sokoa
przy ulicy Paskiej,
odbj^waj si
w^
którym kadej niedzieU popoudniu
koncerty muzyki icojskowj.
Spacery:
Park na Podzamczu; w lecie odbywaj si tu zawsze
w niedziel popoudniu koncerty muzyki wojskowej.
Ludno trudni si przewanie wyrobem grubego pótna
Dawniej
z brzozowego korzenia, jakote handlem.
i fajek
Szlak
Taraów— Dbica— Ezeszów— Przemyl.
trudnia si zlotnictwem
szowskiego zota".
W Rzeszowie
i
19
wyi-abiaa znane biuterje z „rze-
odbywaj si sawne jarmai-ki na konie.
Z zakadów przemysowych posiada Rzeszów:
gftrharni pawic przy ulicy Lwowskiej i myn parowy przy
ulicy
Gogowskiej.
—
.
20
Szlali
Tarnów
—Dbica — Rzeszów — Przemj^l.
Na poudnie od Rzeszowa
w
w
odlegoci
7'/2
kilometrów
której znajduj si myny paroice lir, Wodzickiego
i fabryka spodjum. 15 kilometrów od Rzeszowa,
tym samym
kierunku, ley miejscowo Baowa, znana z wyrobów pótna.
Tyczyn,
w
17
km acut.
Oddalenie dworca kolejowego od miasta
do miasta kosztuje 1 kor.
Restauracja
w
2
km.
— Wóz z
dworca
kasynie wojskowem.
acut,
miasto powiatowe, liczy 4500 mieszkaców,
znaczna ilo przypada na inteligencj.
Odznacz si schludnoci,
miecie znajduje si parafja rzymskokatol., Starostwo, Wydzia rady powiatowej, Urzd pocztowy
i telegraficzny. Sd powiatowy, Szkoa ludowa. Szkoa tkacka,
Spóka handlu skór i Generalny zarzd dóbr hr. Romana
z
tego
W
Potockiego.
Dzieje miasta:
Zaoycielem
tutaj
warji.
osadzi
acuta by
wychodców
Kazimierz Wielki,
niemieckich z Landshut
który
w
Ba-
Za Jagiey dosta si acut Ottonowi z Pilczy, który
podejmowa wspaniale Jagie, wracajcego ze Lwowa i Wiksicia litewskiego, w r. 1410. Okoo r. 1678
drodze sprzeday Stanisawowi Stadnickiemu, starocie ygwvilskiemu, który wzi udzia w rokoszu
przeciw Zygmuntowi III, w r. 1606,
r, 1629 sprzedano
acut Stanisawowi Lubomu-skiemu, podczaszemu koronnemu,
a potem wojewodzie ruskiemu. Ostatnim dziedzicem acuta
z mskiej linji Lubomirskich by Stanisaw, marszaek kotolda, wielkiego
dosta si
acut w
W
w
ronny, pochowany tame
r. 1783,
Po nim dzierya te
dobra ksina Lubomirska, marszakowa. Po jej mierci oddziedziczy acut, hr. Alfred Potocki, wskutek podziau majtkowego zrobionego
Brzeanach,
r.
1820 miasto
W
w
acuck
si
si
w
spalio. Ordynacj
utworzono
r. 1838, skada
z klucza acuckiego i leajskiego i obejmuje 56 folwarków i wsi,
jest miejscem urodzenia Jana z acuta,
acut
sawnego matematyka, który
tytuem „De logaritlimo''
w
r.
1519
wyda
dzieo pod
Osobliwoci miasta:
Zamek hr. Potockiego jestto olbrzymi paac dwupitrowy,
zabudowany w cztery ramiona okoo wewntrznego dziedzica, z basztami po rogach, z których dwie frontowe maj
pokrycia miedzi formy barokowej z dymnikami ozdobnymi
wszystko to otoczone jest dokoa w odstpie znacznym fortyfikacj k la Yauban, z rawelinami, szkarpami i kontrszkarpami, oraz kawaliezâmi
ukadzie piciokta.
od
wejcia do zamku po zniesionych fortyfikacjach daje podstaw
—w
Cz
Szlak
dla
czci parku
jest teatr
w
i
formie
kilku budowli
wityni
Cao
w
greckiej,
stylu
21
klasycznym.
pamitka
z
Tu
pocztku
przedstawia pyszn rezydencj pask,
czasów pierwszego zaoenia pozostay paacowe
bramy, pónorenesansowe, z tablic napisow odnon do
tego wieku.
w
której z
:
22
Szlak 1'arnów
Liczne apartaerekcji przez St. Lubomirskiego z r. 1641.
tysicami
ihenta, korytarze, sienie, przedsionki zapenione
dzie sztuki i przedmiotów artystycznych, które skadao tu
Idlka pokole. Pomidzy przedmiotami zasuguj na szczególn
s
uwag
Pikna gdlerja obrazów, midzy hinyiai Mdkarta portret
Klementyny Tyszkie wieowej, kilka rzeb Canowy, nastpnie
koleJccja porcelany korzeckiej, bardzo rzadkie ju obecnie wyroby
tej swego czasu gonej fabryki porcelany, dalej kolekcja pornadzwyczaj rzadkie okazy
celany japoskiej, staro-iciedeskiej,
wyrobów fajansowych z fabryki w Marymoncie pod Warszaw zaoonej przez króla Stanisawa Augusta, kUka nadzwyczaj piknych i cennych okazów porcelany sewrskiej,
podarki Marji Antoinetty, dane Potockiej liczne brzy, rzeby,
meble stare z czasów Ludwika XV. i XVI. oraz z czasów
cesarstwa; dywany, cenne Makaty i t. d. Do zamku przyparku przystpne
tyka obszerny 2ârk i oranzerje. Zamek i
zamek mona zwiedza w nieobecnoci
dla publicznoci
acucie
waciciela za zgoszeniem si do marszaka.
znajduje si wielka fabryka rozolisóiv i rafinerja spirytusu lu\
pobliu znajduje si Julin, posiado PotocPotockiego.
kich, w której rezydowa arcyksi Rudolf podczas swego
;
cz
s
;
W
W
pobytu
w
acucie.
W pierzei zachodniej, do
wanego rynku,
obszernego
i
niele zabudo-
gmach znacznych rozmiarów dawniejszy
stoi
klasztor jezuitów, obecnie szpital wojskowy. Koció farny,
opuszczony. Jedyn
budynek nieznaczny, pseudo gotycki,
do
staroytnoci
ozdobny barokowy nagrobek
czarnego, Stanisawa Lubomu-skiego.
W
jest
odlegoci
scowo oynia,
7
'/a
km
znana
z
z
marmuru
na pónoc od acuta ley
wyrobów pótna.
miej-
Na zachód od oâii ley wie
brykacji sukna na guki.
okolicy
ludno
obuwia i skórami.
acuta
w
20
km
Rakszawa, znana z faOprócz tych dwóch przemysów
trudni
si wyrobem
i
handlem
Przeworsk.
Oddalenie dworca od miasta
Restauracja
w
Totuarzystwie
2
km.
liasynowem.
W
teme
towarzystwie
otrzymuj podróui wszelkie informacje.
nad Mleczk, pierwotna
Tarnowskich. Miasto jest siedzib Sdu powiatowego. Urzdu pocztowego i telegraficznego; posiada
Przeworsk, miasto powiatowe
majtno
ludow szko etatow.
msk
.
Szlak TaiTiów— Dbica
—Ezeszów — Przemyl.
Dzieje miasta:
Miasto Przeworsk byo do roku 1340 wsi rusk.
Kazimierz Wielki, król polski, nada
Janoiui z Mclsztyna
j
-I
05
=.1
Lelituicie,
odtd pozostawaa w posiadaniu Melsztyskicli
piszcych si panami na Przeworsku i Jarosawiu, waciwie
Tarnowskich.
r. 1396 Jan z Tarnowa fundowa klasztor
W
24
Szlak
W
i koció w Przeworsku.
r. 1498 zostao miasto przez Turków i Woochów zniszczone; obwarowano miasto w r. 1527.
W
w
1656 zniszczyli miasto Szwedzi, a
r. 1672 powtórnie
i Tatarzy napadli na Przeworsk.
Z Hnji
Lubomu-skich, piszcych si na Przeworsku, zmar tu Józef
wojewoda czernichowski 12. czerwca r. 1732. Dzi jest stolic
ordynacji
Lubomirskich, zamieszkujcych paac w bliskoci miasteczka.
r.
Turcy
ksit
ksit
Osobliwoci miasta;
Koció famy,
dawniej koció Boogrobców pod wezwaniem sw. Ducha, budowa rozmiarów znacznych, gotycka,
z cegy, z wie wynios u frontu na planie
kwadratowym'
koció cignie si z zachodu ku wschodowi, ma u ciany
pónocnej dobudowan kapUc z kopu, tak zwan Grobu
Chrystusowego, przedstawia si powanie w swych ski'omnych
formach architektonicznych. Mury dawne forteczne miejslde
zachoway tutaj sw drog stray i framugi z otworami
strzelniczymi dla armat. Spoczywaj tu popioy ksit
Lubomu'slach. Koció zaoony w r. 1394 przez Jana Tarnowskiego, wojewod sandomierskiego, s,ynie staroytnym
historycznym obrazem Panny Marji. Oprócz tego posiada kilka
pamitek, które zaliczy wj^Dada do najcelniejszych zabytków
nagi-obnych z XV. wieku. Koció ten oprócz uwagi godnych szyb malowanych, posiada jeszcze chrzcielnic spiow
w
w
ksztacie kielicha, której napis okólny dowodzi,
roku 1400.
Koció
Bernardynów z
i
odlana
maym
klasztorem. Budynek ten
charakter pónego gotycyzmu. Wedug ki-oniki Dombrowskiego istnia klasztor ten
drugiej poowie XV. wieku. Ufundowa klasztor JaroJU
saw z Przeworska, marszaek królewski polski i zbudowa
zachowa dotychczas swój stylowy
w
w gównym
zrbie koció, zakrystj
W
klasztorne.
istniay jeszcze
klasztorze
znajdowao
cae zabudowanie
si dawniej, kiedy
i
„Sdy duchowne", wizienia dla ksiy zostajcych w ledztwie i skazanych.
Bardzo eh arakteiy stycznym zabytkiem XVIII, wieku
jest bónica ydowska poza rynkiem.
Paacyk, siedziba ordynatów ksit Lubomirskich, pooony poza miastem wporód piknego parku. Jestto budowa
niewielka, pochodzca z pocztku tego wieku. Kilka
ostatnich, zasuonego krajowi rodu, zaznaczyo
do sztuki di'ogo cennymi dzieami pomieszczonymi
pokole
sw mio
,
pokojach
i
w
salach,
przedpokojach tego paacyku.
Z zakadów przemysowych na uwag zasuguj
obecnie tylko fabryki serów.
dowl
jedwabników.
Dawniej trudniono si tu ho-
:
Szlak Tarnów
— Dbica— Ezeszów — Przemyl.
25
Wycieczki
W
lecie odbywaj si wycieczki do Tupuza.
tosztuje 3 kor., czas trwania 3 4 godzin.
W
duj si
—
—
Dojazd
w
Biaobrzegach, wiosce
pobliu Przeworska, znajreszty zameczku; pozosta po nim wzgórek splanto-
wany, otoczony dokoa fos
i
waem,
a na
wzgórku stercz
— Dbica— Rzeszów — Przemyl.
Szlak Tarnów
26
reszty
murów. Utrzymuje si
tradycja,
e
zameczek ten na-
do jednego z lwowskich Korniaktów w XVII. wieku.
oddaleniu 4 km na poudnie od Przeworska ley
miejscowo
gdzie znajduje si szkoa ko-
lea
W
Kaczuga,
ronkarska.
W kierunku pónocnym, okoo 23 km od Przeworska
si miejscowo Leajsk.
W Leajsku koció famy, a we wschodniej stronie
znajduje
jest
miasta klasztor bernardyski. Koció wybudowany w stylu
woskim; posiada kilka obrazów szkoy flamandzldej i woskiej. Widzenia godnym jest may otarz z obrazem Panny
Marji, staroniemieckiej szkoy.
kapUcy znajduje si obraz
w. Franciszka, arcydzieo Carraciego, który na yczejiie cesarza Franciszka sprowadzono do. Wiednia.
W
W
szkoy
klasztorze
znajduje
i
iilne
si cudowny
najwiksze
Panny
obraz
Marji,
w Polsce
organy (3000
Leajska wykopuj czsto urny
przedmioty, pochodzce z epoki kamiennej i brzowej.
staroniemieckiej, i
piszczaek).
okohcach
15
W
km Jarosaw.
Z Jarosawia odgazienie szlaku kolejowego:
Jarosaw — Hawa ruska — Sokal.
Oddalenie dworca kolejowego od miasta IV,, km. — Powóz dwujednokorika w dzie 40 hal.,
60 hal., w nocy 80 lial.
60 hal.; taksa dla tragarzy 20—40 hal.
konny w dzie
w
;
nocy
Hotele:
Yictorin,
pierwszorzdny, pokój
z
usug, wiatem
i t.
p.
Hotel Varsovie, cena pokoju wraz
kor. GO hal. do 7 kor. dziennie
dziennie od 2 kor. 60 hal. do 5 kor. Hotel Cracovie,
i
Hotel pod
l)okój z iisug i wiatem dziennie 1 kor. 60 lial. do 5 kor.
i wiatem
od 2 do 5 kor. dziennie; Hotel
zoei giciazd, pokój z
dziennie 1 kor.
pod czarnym orem, cena pokoju Avraz ze wiatem i
60 hal. do 4 kor.
od
z
1
;
usug wiatem
;
;
usug
i
w
usug
Restauracje: Restauracja
hotelu pod Gwiazd.
Kawiarnie:
kolejowa,
Cracovie,
Yictoria,
whotolii* Wtto>7«,
Yarsovie,
pod Gwiazd,
w hotelu FarAoi^c,
Wiedeska
i
Cuft
Thaler.
Cukiernie
:
Lokale do
i
Winiarnie:
Wahrmann.
Piwiarnie:
Brzezina
niada
i
Hempel,
Tumidajaki, Krasicki, Gregor
:
i Ettinijer.
Schornsicin, Spatz, Slernhed, liaOiHOvilsch, Fuchs, Schmicra
Rothstein
i
Reichmann.
Jarosaw, miasto powiatoAve na lewym brzegu Sanu,
mieszkaców. Jarosaw jest siedzib Starostwa,
Sdu powiatowego, Rady powiatowej. Urzdu miar i wag,
Urzdu pocztowego i telegrafu, Z zakadów naukowych posiada miasto Szko ludow msk, 5-klasow szko wydzialiczy 18.000
ow esk
:
i
(rimnazjum.
— Dbica — Rzeszów— Przemyl,
Szlak Tarnów
27
Dzieje miasta:
Zaoenie miasta
Jarosawowi
prz^îsiija
I.,
któiy
9 %
« 2
o
zdoby Przemyl od Mieszka
niu grodu tego przez
II.
w
Mongoów w
wiane szybko si podnioso.
roku 1031. Po zniszc;2eroku 1241 miasto djze-
-,
28
Szlak
W
roku 1247 toczy si pod Jarosawiem bitwa pomidzy Eomanowiczami, Polsk i Weî-ami. Jarosaw by wtedy
warowni trudn do zdobycia. Po ustpieniu Opolczyka
w roku 1379 nada Ludwik wgierski Jarosaw jakiemu starocie wgierskiemu, o którym historja nie podaje szczegóów. Po mierci Ludwika roku 1382, trzymaa si jaki czas
zaoga wgierska, po jej wyparciu nalea ju Jarosaw stale
do Polski.
Jarosawiu zatrzymaa si ki'ólowa Jadwiga,
do objcia E-usi po mierci swej siostry Marji. Podanie miejscowe wskazuje nawet jeden z domów na Eynku, w któiym
królowa Jadwiga przebywaa.
Jarosawiu witaj Jadwig bojarowie przemyscy, a ona
wydaje 18. lutego r. 1387 sawny przywilej ziemi przemyskiej.
Za Kazimierza Wielkiego posiadali Jarosaw chwilowo
potomkowie Ottona z Pilczy.
roku 1470 tworzy Rafa
Jarosawski, starosta lwowski, ordynacj jarosawsk, któr
Kazimierz Jagielloczyk roku 1470 potwierdza. Zygmunt I.
znosi
w roku 1519. roku 1498 Woosi i Turcy, a w roku
1502 Tatarzy napadaj Jarosaw, niszczc go zupenie.
roku
1572 komisarze Zygmunta Augusta zastaU drogi chrustem
dc
W
W
W
W
j
W
w
stanie. ISIiasto
w owym
byo bogate.
Na jarmarki jarosawskie zjedali si kupcy
tatarsc}',
wysane, a groble
i
mosty
dobrym
czasie
Morawy, Wenecji, Niemiec i Wgier.
Na te jarmarki spdzano 20.000 kom i 40.000 woów,
miay saw najwiksz po frankfui-tckich i na nich zaopatrywali si kupcy niemieccy w korzenie i bakalie.
roku
1600 dnia 8. maja spalio si miasto.
roku 1622 kupcy
ze Wschodu przynosz zaraz morow, a w roku 1625 straszny poar niszczy doszcztnie cae miasto. Przy tem poarze spono mnóstwo towarów, wartoci 10 miljonów zotureccy'',
perscy, z
W
w
W
W
i kilkaset osób znalazo mier
pomieniach.
roku
1656 zaj miasto Gustaw Adolf, król szwedzki, lecz Stefan
Czarnecld
si z Lubomirskim, ciga i pobij wojsko
szwedzkie i zmusza Gustawa do opuszczenia miasta. AV roku
1711 odby si
Jarosawiu zjazd Augusta II. z carem Piotrem. Jarosaw by wasnoci Tarnowskich, Ostrogskich, Zamojskich i Czartoryskich. Od roku 1711 miasto zaczyna upada.
roku 1780 by Jarosaw po Lwowie jednem z najokazalszych miast
Galicji domy dwu- i trzypitrowe murowane, fabryki i t. p. Dnia 3. czerwca roku 1790 zgorzao
miasto znowu prawie doszcztnie.
tych,
czy
w
W
w
,
Osobliwoci miasta:
parafjalny rzymsko-katolicki w. Jana
nocno-zachodniej stronie Rynku. Koció zbudowany
stylu odrodzenia.
1571
Koció
w
w pów roku
Szlak
Tarnów— Dbica — Rzeszów — Przemyl.
29
W
roku 1862 koció ten zgorza i zosta zupenie odnowiony. Niedaleko kocioa wznosi si na wzgórzu dawny
Otarz
w
klasztorze Niepokalanek
Wedle foogra/ji B. Hennera
budynek
klasztoru
w
PP. Benedyktynelc
Po zniesieniu klasztoru gmach
na magazyny wojskowe.
w
Jarosawiu.
Jurosiatom.
z
obszernym ogrodem.
zosta
ten zamieniony
3Ó
Szlak
Tarnów— Dbica— Kzeszów— Przemyl.
Pod tym budynkiem znajduj si piwnice, z których
podania, ma si cign chodnik a do kocioa
Najw. Panny Marji, pooonego za miastem przy trakcie
Iwow&Mm.
Na tralccie la-akowskim, w pobliu, miasta, znajduje si
may koció 00. JReformatów z klasztorem i internatem dla
kleryków, a za nim da,\ynj koció w. Duclia ze statu Najw.
Panny Marji nad bram, przemieniony na koció ewan-
wedug
W
gielicki.
stronie
pónocno-wschodniej
obok Eynku,
stoi
cerkiew grecko-katolicka z plebanj w podwórzu. Na trakt
radymiski scliodzi si przez mae way, ostatni lad dawnego zamku, u któiych stóp znajduje si okazay dwupitrowy budynek, zbudowany w roku 1875 dla szkoy realnej,
która póniej przeistoczon zostaa na gimnazjum.
Przy tym trakcie, o 2 km od miasta, znajduje si zbudowany w roku 1876 klasztor PP.Niepokalanek, obwiedziony
wysokim murem. Klasztor poczony z zakadem wycho-
wawczym
tu
by
dla córek
najzamoniejszych rodzin. Dawniej
mia
take koció ormiaski.
Zamek
udniowym
hr. Slemi(n'iskiego
zachodzie
w
JPawosiowie, wie
15 min. od
od Jarosawia,
na podworca
kolejowego.
Z zakadów przemysowy cli
spodjum, miifiiy paroice, hroioary
i
miasto posiada /«?>r^/jc
gorzelnie.
W
Wizownicy, w odlegoci 10 km na pónoc od
Jarosawia, tvyrohy koszykarskie. Ludno trudni si handlem
drzewa na wielk skal, nadto handlem masa, jaj i skór.
15 km na pónoc od Jarosawia Sieniawa, 3300 mieszkaców, std handel drzewem do Torunia i Gdaska.
miecie znajduje si zamek w ruinie, ksigozbiór ksicia
W
Czartoryskiego
i
park angielski.
km na pónoc
szkaców, Urzd cowy.
30
13
od Jarosawia Majdan, 2400 mie-
km Radymno.
Oddalenie dworca od miasta 1'5 km. Za jazd
wego do miasta zwykym wózkiem paci si GO ha.
z
dworca kolejo-
Radymno, miasto powiatowe przy ujciu Rady do Sanu.
Sd powiatowy. Urzd pocztowy i telegra-
Miasto posiada
ficzny,
Szko etatow
i
ludow.
Dzieje miasta:
Badymno zaoone zostao
w XIV.
wieku na polu zwa-
nem Radomie. Kazimierz Wielki nada w roku 13C6 przywilej lokacyjny wsi Radymna Bermu-dowi z Szynwaldu na
Szlak Tarnów
46 anach.
— Dcl3ica— Rzeszów— Przemyl.
Za Dugoszem
ski (rkp. Bibl. Oss.
w
31
powtai-za SiarczyBaUiiski (Stara Polska II,
(Hist. polsk.)
roku 1826)
i
o*
%^
.2
C^
649), jakoby nazwa pochodzia od Radymiczan, szczepu sowiaskiego wymienionego przez Nestora,
roku 1380 nada Radymno liról Ludwik biskupowi
przemyslciemu. AV roku 1431 biskup Jan z Lubienia uzyska
W
Szlak Tarnów
32
od "Wadysawa Jagiey przywilej, przeistaczajcy wie na
miasto z prawem magdeburgskiem i zaprowadzajcy targi we
wtorki i trzechdniowy jarmark na w. Wawrzyca.
roku
1498 spustoszy miasto Stefan, wojewoda wooski, a w roku
1501 spalili je Tatarzy. Przy tej sposobnoci spaliy si przywileje, które potem król Aleksander w roku 1506 odnowi
nada miastu prawo poboru mostowego i grobelnego.
i
roku 1518 za dozwoli Zygmunt I. biskupowi Piotrowi
Tomickiemu zbudowa zamek obronny i otoczy miasto murem.
Radymno posiada koció, wybudowany okoo roku 1432
pod nazw w. Sebastjana i Wawrzyca, a gdy go Tatarzy
spalili, powsta teraniejszy murowany, ukoczony r, 1729.
Radymno jest miejscem urodzenia znanego wspóczesnego powieciopisarza Jana Zacharjesiewicza.
W
W
Radymno znane
jest
z loyrohów poioroniczych
.
Rohrer
w publikacji
swej „Eine Reise durch Galizien", podnosi
z uznaniem wyroby radymskie. Po zaprowadzeniu ca na
granicy Królestwa Polskiego, przemys ten troch podupad.
Obecnie istnieje tam rejestrowana spóka pod nazw:
„Spóka powronicza^' , dbajca o dobro wyrobów i rozwój
tego przemysu.
km urawica.
km Przemyl.
Z Przemyla odgazienia szlaku kolejowego:
15
7
Przemyl — Chyrów — Zagórz — upków.
Dworzec kolejowy pooony
jest
w rodku
miasta.
Cena zwyczajnej jazdy w miecie, z miasta na dworzec lub na
przedmiecie, w miesicach: padzierniku, listopadzie, grudniu, styczniu, lutym i marcu od godziny 6. rano do godziny 8. wieczorem
GO— 70 hal. Od godziny 8. do pónocy 80 hal. do 1 kor., od pónocy do
rana 2 kor. do 2 kor. 10 hal. — Taksa czasowa Pierwszy kwadrans
w dzie GO— 70 hal., w nocy 80 hal. do 1 kor.; kady dalszy kwadrans
w dzie 40—50 hal., w nocy 50—70 hal. — Ceny wysze dla zamknitych
:
karetek.
Hotele: Hotel Yictoria, ulica Mickiewicza, Hotel Przemyski, plac na
bramie, Grand Hotel, Wjazdowa, cena pokoju we wszystkich 3 hotelach
wraz z usug i wiatem od 2 6 kor. dziennie nastpnie Hotel pod
trzema koronami, ulica Mickiewicza, Hotel Europ naprzeciw dworca kolejowego, Hotel Romanie, naprzeciw dWorca kolejowego. Hotel pod Dbem,
i wiatem 2 kor.
Hotel pod Opatrznoci; cena pokoju Wraz z
Restauracje: Kolejowa, Hotel Yictoria, Hotel Przemyski, Grand Hotel,
Hotel pod trzema Koronami, Hilget, ulica Gimnazjalna, Teitelbaum, ulica Mickiewicza.
Kawiarnie: AltschiUlera, „Corso'' plac na bramie i we wszystkich
wyej wymienionych restauracjach.
—
;
usug
Cukiernie:
Lokale do
Scholz, Schuhmacher,
niada,
torhowla, Paratinkieuicz, Krug,
Obszerniejszy
w
Rynek.
piwiarnie
i
i
winiarnie:
Witkowski,
Narodna
Cieliski.
opis miasta Przemyla
zeszycie Nr, 31.
znajduje
si
Dbica—Rozwadów—Nadbrzezie.
II.
i
ilo
kilometrów.
—
Dbie
Pocig osobowy: Dbica— Pustków 14 km, 33 min.
Mielec 8 km,
3 Jem, 10 min.
Rzocliów 7 km, 20 min.
Jalamj 7 km, 16 min.
20 min.
Chorzelów 6 km, 16 min.
ChmiePadeic 4 km, 12 miti.
Baranów 7 km, 19 min.
Sobóio
lów 8 km, 17 min.
Tarnobrzeg 7 km, 19 min.
—
—
—
U
o km,
—
—
—
—
—
—
min.
Odgazienie: Sobów— Nadbrzezie 7 km, 18 min.
Zbydniów 14 km, 31 min.
Rozwadów lOkm, 22 min. Razem 4
w
godz. 21 min.
— Sobów 31 min. —
— Padew 17 min. —
— Rzochów 18 min. —
odwrotnym kierunku: Rozwadów— Zbydniów 22 min.
Baranów 18 min.
Chmielów 18 min.
Tarnobrzeg 11 min.
Mielec 16 min.
Chorzelów 16 min.
Jaglani/ 12 min.
Dbie 20 min.
—
—
—
Pusków 10 min.
—
—
—
Dbica 32 min. Razem 4
godz.
20
min.
Dbica (str. 14).
14kmPustków.
3
km Dbie.
Dbie
hr.
nie jest
gmin samodzieln tylko tolwark, wasno
Zyg. Komera.
odlegoci km ley miasteczko Przsa w. Wóz ze
W
kor.
Cena
z przewozem przez rzek Wisok kosztuje
przewozu przez Wisok zaley od stanu wody. W Przesawiu zamek park
hr. M. Reja. W okolicy Dbia znajduj si rudy elazne.
gorzelnie mianowicie: hr. Romera,
W okolicy Dbia znajduj siReja
Bobrowskiej w Pustkowiu,
w Przesawiu Bogusza w Pi-
stacji
5
Dbie
20 hal.
1
i
hr.
hr.
i
kolówce.
7
km Rzochów.
km Mielec nad Wisoka,
4700 mieszkaców. Oddalenie
dworca kolejowego od miasta 1 km; cena jazdy z dworca
staej taksy nie ma.
do miasta 40 60 hal.
8
—
—
Zajazd
Dbickiego,
Restauracja
i
cena pokoju od
W Mielcu znajduje
Zeszyi
30.
1
kor. 20 hal. do
1
kor. 60 hal.
piwiarnia Dbickiego.
si
Sd
i
Starostwo.
3
34
Szlak
6
W
Dbica — Eozwadów
— Nadbrzezie.
km Chorzelów.
Chorzelowie najwiksza stadnina hr. Tarnowskiego.
km Jalany.
7
W
odlegoci
4
km
od
7
1
kor.,
parowy.
stacji wielki tartak
km Padew.
km Baranów.
4
jednokonka
W
miejscu
km. Powóz parokonny
godnym widzenia jest âwefc z XVII. wieku
byy zamek myliwsld
obecnie
5
60 kal.
wasno
króla
Dolaskiego
Stanisawa Leszczyskiego
i
pikny koció.
8 km Chmielów.
Wielki browar, eksport piwa, obszerne lasy
7
—
—
i
polowania.
km Tarnobrzeg.
Oddalenie dworca kolejowego od miasta 2 km. Na stacji czezazwyczaj wozy
cena wedug umowy.
Hotel Giijjsliieyo, cena pokoju wraz z iisug i wiatem 2 kor. 40 hal.
Restauracje: Kolejoioa, Giiyskiefjo (w hotelu Giyskiego), tame
jest pokój do niada.
—
kaj
Tarnobrzeg jest siedzib Starostwa, 3600 mieszkaców.
Niedaleko Tarnobrzegu ley Dzików ze staroytnym zamkiem, wasnoci lir. Jana Tarnowskiego.
zamku znajduje si bogaty i nader zajmujcy zbiór staroytnoci.
Z zamku przeliczny widok na Sandomierz i roboty regulacyjne nad Wis. Oprócz zamku zasuguje na uwag stary
Dzikowie wielki browar.
koció.
W
W
Podrónym, którzy jad doRosji, wydaje c. k. sia.r o stw o przepustki zastpujce miejsce paszportui uprawniajce do 8-dniowego pobytu za granic. Jestfco
bardzo korzystne dla kupców.
5
km Sobów.
Z Sobowa odgazienie szlaku kolejowego do
Nadbrzezia.
km
Nadbrzezie.
7
Oddalenie dworca kolejowego od brzegu Wisy po stronie austrjackiej wynosi 1-3 km. Odlego brzegu Wisy po rosyjskiej stronie
odbywa si óddo Sandomierza wynosi V2 km. Przewóz przez
kami. Za jazd wozem z dworca kolejowego w Nadbrzeziu do austrjackiego brzegu Wisy, a równie z rosyjskiego brzegu do Sando-
Wis
mierza, kosztuje 60
— 80
hal.
W Nadbrzeziu nie ma hoteli. W Sandomierzu jest
Cena pokoju ze wiatem diSennie od 1—2
hotel Zieliskiego.
rubli.
Podróni, chccy
odby wycieczk
domierza, musz si zaopatrzy
Tarnobrzegu.
c. k. starostwo
w
w
z Nadbrzezia do Sanprzepustki) które wydaje
Szlak
W
Dbica— Rozwadów— Nadbrzezie.
35
Wis
pooony.
Sandomierz (w król. pols.) iu*oczo nad
Sandomierzu jest Urzd cowy II. klasy. ^liasto posiada
wiele zahytków i osohliicoci mianowicie: ratusz^ zbudowany
przez Kazimierza Wielkiego, i staroytn katedr. Ti gmachów
na uwag zasuguj jeszcze rezydencja biskupa i gimnazjum.
"Wycieczki z Sandomierza:
]Midzy Sandomierzem a Puawami (Now Aleksandrj)
kursuj na Wile parowce rosyjskie.
Odlego wynosi 105 km. Czas jazdy 8 9 godzin.
Cena jazdy II. klas wynosi od osoby 1 rubl. 80 kop., powrót
do Sandomierza nastpnego dnia.
Na szlaku do Rozwadowa^ który odgazia si ze stacji
Sobów, ley w oddaleniu
—
km Zbydniów
km Rozwadów.
14
10
2
km. Wóz do miasta
kosztuje 40 hal.
Zajazdy:
i
usug
1
Cena pokoju wraz
Friedman i Hirschfeld.
kor. 60 hal. do 2 kor.
Restauracja
z
wiatem
Kolejowa.
W miecie jest kilka piwiar.
Rozwadów liczy 2700 mieszkaców i ley
lewym brzegu Sanu.
w piaszczystej
równinie na
^Miasto posiada
towy
i
2-klasow
szko ludow, Urzd
pocz-
telegi'aficzny.
Baliski podaje (Staroytna Polska
II. 470)
o
dziejach Rozwa-
dowa nastpujce szczegóy:
Jerzy Lubomirski, starosta ryczwolski, wyjedna w r. 1744 przyAugusta m. ustanawiajcy targi w niedziel czwartki, a nastw r. 1749 zaoy klasztor ks. KapucynÓAv. Rozwadów nalea do
dopiero rzd austr. przeniós paparafji w ssiednich Charzewicach
rafj w r. 1797 do klasztoru, pozostawiajc w Charzewicach koció
wilej
i
pnie
i
jako
prywatn kaplic.
Klasztor, przy którym w roku 1744 zbudowano koció,
miasta.
zajmuje poudniow
pónocnej czci, w drodze do Charzewic, stoi zamek mieszkalny ks. Lubomu-skich,
punkt centralny ordynacji rozwadowsldej, utworzonej w roku
1887 w domu ks. Lubomirskich.
Rozwadowie mieszka rabin cudotwórca.
Na poudnie od Rozwadowa ley miasteczko Nisko,
w którem znajduje si browar parowy i tartak parowy.
Na poudniowy wschód od Niska ley Rudnik, w któ-
cz
W
W
rym rozwinity jest na wielk skal przemys koszykarski.
Na pónoc od Rozwadowa ley Radomyl, znany
z hodowli
i
handlu nierogacizn.
.s*
Rzeszów—Jaso.
III.
i
ilo
kilometrów.
Pocig osobowy: Mzeszów—Mzeszów-Staronma 2km, 4min.
Boguchwaa 7 km, 12 min.
Babica 7 km, 10 min.
Czudec 5 km, 10 min.
Strzyów 10 km, 18 min.
Dobrze-
—
—
—
— Winiowa 7
—
—
— Frysztak
chów 4 km, 10 min.
km, 12 min.
6 km, 10 min.
Przybówka 4 k?n, 9 min.
Moderówka
7 km, 13 min.
Zimna Woda 4 km, 6 7nin.
Jaso 7 km,
12 min. Razem 70 km, 2 godz. 26 min.
—
—
—
—
—
w odwrotnym kierunku: Jasio— Zimna Woda 13 min.
Moderówka 7 min.
Przyhówka 15 min.
Frysztak 10 min.
Winiowa 12 min.
Dobrzechów
14 min.
Strzyów 10 min.
Cztidec 19 min. — Babica 10 min.
Boguchwaa 12 min.
Rzeszów- Staroniwa 14 min.
Rzeszów 5 min.
Razem
2 godz. 27 min.
—
—
—
2
—
7
4
10
kim.
km
km
km
km
—
—
—
si koció beniardlyski
z
piknie rzebio-
Buguchwaa,
Babica,
Czudec z piknym ogrodem i paacem.
Strzyów, posiada pikny koció w stylu
gotyc-
Mieszkacy trudni si garncarstwem.
4
km
W
i
—
km Rzeszów-Staroniwa.
W miecie znajduje
nym wielkim otarzem.
7
—
zamek
Dobrzechów.
Dobrzechowie
lir.
pikny koció
w
stylu
gotyckim
ISIiciaowskiego.
Z zakadów przemysowych znajduje si w Dobrzechowie: fabryka drenów, dachówek i cegielnia.
okolicy
(w oddaleniu 3 km) Markuszowa i Wygorzelnie.
soka, gdzie
W
7
s
le
km Winiowa.
W
odlegoci 10 min. od stacji kolejowej znajduje si
fabryka sera szwajcarskiego lir. Mj^cielskiego. Roczna wytwórczo dochodzi do 100.000 kilogramów.
;
37
Rzeszów— Jaso.
Szlak
do
jednostajnej, stacje:
Nastpuj, w okolicy
6 km Frysztak, niegdy Freistadt, za Kazimierza
Wielkiego przez Niemców zaoone miasto.
4
7
4
7
km Przybówka,
km Mo dero wk a,
km Zimna woda,
km Jaso.
1
km. Jednokonka ko-
sztuje 80 hal.
Hotele: Krakowski, cena pokoju mniejszego wraz z usug i wiaLicmcski, cena
pokój o dwóci ókaci 6 kor. dziennie.
pokoju mniejszego wraz z usug i wiatem 2 kor., pokój o dwóch
tem
—
4 kor.,
ókach
4
kor.
Restaui-acje: Kolejowa
Lokale do
niada:
i
w
Hotelu krakowskim.
Steinhaus, Dymnicki
i
Danielewicz.
Jaso, miasto obwodowe, liczce 5000 mieszkaców,
pooone w tak zwanym „ogrodzie galicyjskim", okolone
Kop, które
i
z trzech stron rzekami Jasiok,
pod Jasem si
cz
Dbówk
i
tworz Wisok.
Jaso jest siedzib Starostwa, Sdu obwodowego i miejsko-delegowanego, Urzdu cechowniczego i Urzdu górniczego
posiada Wysze gimnazjum. Szko wydziaow. Krajowy
szpital powszechny i jest jednem z najpikniejszych i najschludniej szych miasteczek galicyjskich.
Z powodu Hcznego osiedlenia si emerytów, nazwano
Jaso „Grazem
galicyjskim".
Dzieje miasta:
W
38 lat
Wiadomoci o Jale istniej ju w roku 1328.
póniej przeniós Kazimierz Wielki wie Jaszyêl na prawo
miastem i nada wag i dwa any
magdeburgslde, robic
wolne od opaty na pastwisko, zwane pospoKcie skotnic.
AV roku 1474 napad król wgierski na podgórze karpackie
i spali Jaso. O Ue i jak prdko miasto po tym wypadku si
podnioso, nie mona dociec, bo zamienione na starostwo
ziemskie zostao nadane dopiero w roku 1550 Joachimowi
Lubomirskiemu, dworzaninowi Zygmimta Augusta, przyczem
król prz3rwileje i wolnoci miasta przez poprzedników nadane potwierdzi.
roku 1613 nada Zygmunt III. starostwo jasielskie
Ôkoajowi Strusiowi, a w roku 1619 ponowi i zaostrzy zakaz przeciw ydom, „gdy mieszczanom w handlu przeszkadzaj i wiktuay podkupuj". Podczas wojny szwedzkiej
za Jana Kazimierza, miasto zostao zajte i spalone prawdopodobnie w roku 1655 przez Szwedów.
j
W
:
Szlak Rzeszów
38
— Jaso.
W
póniejszych latach miasto dotkny poary, co si
do upadku tego przyczynio. Przedostatnim starost jasielsldm by gorliwy stronnik Stanisawa Leszczyskiego, Adam
Taro, od roku 1733, ostatnim za Jdrzej Moszczeski, wo-
jewoda inowocawsld.
Jaso stanowio punkt centralny drogi handlowej pomidzy Wgi-ami i Galicj i byo siedzib najpowaniejszych
wspomnianego zakazu,
firm polskich, które skutkiem
wy
wydanego przez Zygmunta III. przeciwko ydom, mogy
si rozwin.
Firmy trudniy si gównie spedycj towarów. Bryld
napenione towarami, znane byy w dawnej Polna Szlsku, Morawie, Czechach i Wgrzech.
jasielskie,
sce,
Osobliwoci miasta:
Koció murowany
benef. Dioec. crac.) bracia
wystawili
podug Dugosza
Stanisaw Cieltko
(Lib.
w
roku 1446,
Mikoaj, herbu
doktor dekretahów, scholastyk sandomierski i
roku 1442 wymieniony midzy kanoniCioek, który jest
kami przemyskiemi, wspólnie z okoliczn szlacht, co po-
w
twierdzaj herby na sklepieniu.
Koció
strony
w takim stanie przeistoczenia
i domyla si ledwo mona, e
dzisiejszy jest
zewntrznej
,
by kiedy pikn gotyck budow
tynkowany
kawem
jest
i
bielony,
z XV. wieku. Zewntrz
Ciejest z kamienia.
sklepienie presbyterjum, trzema
—
zbudowany
we wntrzu
e
oprócz kluczy na
ski'zyowaniu eber, z tarczami herbowemi, inne tarcze herbowe w kamieniu kute czepiaj si eber w równych odstpach, widzimy tam nad wielkim otarzem tarcz z godem
Chrystusa, litery gotyckie li T^ ^^ dalej, herb Pomian i data
1470, dalej tarcz z oriêm królewskim i herby Pilaioe Strzemi
Szreniato, w trzeciej grupie herby Oclrowciz Jelita Jastrzbiec^
wreszcie w czwartej Pókozic Gryf, Topor i Trba.
Oprócz kocioa by w Jale klasztor i koció Karmelitów, klasztor zniós cesarz Józef II. w roku 1786 i zamieni
na biuro starostwa.
cianami zamknitego, a uwagi godnem,
"Wycieczki
Podzamcze, oddalone 7^ godzin}^ od Jasa, z piknym
widokiem i ruinami staroytnego zamku. Na pónoc od Jasa
odlegoci 8 kilometrów ley miejscowo Koaczyce,
gdzie rozwinite garncarstwo jako przemys domowy. Wyroby
w
odznaczaj si charakteiystyczn form; 5 kilometrów dalej
na pónoc ley Brzostek, gdzie ludno trudni si równie
garncarstwem. Wóz do Podzamcza kosztuje 1 kor. 60 hal.,
do Koaczyc 3 kor.
Szlat
Stróe— Jaso— Nowy
39
Zagórz.
si w
Ludno
Z zakadów przemj^sowych
znajduje
Jale
miejparoiua fabryka stolarska braci Papciak i spóld.
scowa trudni si wyrobami koszykai-skiemi. AV Niegoowicach jest rafmerja nafty.
AV A^znej okolicy Jasa istniej sawne wzorowe gospodarstwa rolne, mleczne i stadnina
Jaszczwi. Rasa i produkcja koni z tej stadniny znan jest
koach sportowych.
w
w
stróe—Jaso—Nowy
IV.
i
ilo
Zagórz.
kilometrów.
— Wola uzaska 10 km, 19 min. —
Zagórzany 10 km, 20 min. — Biecz 7 km, 14 min. — Skoyszyn
8 km, 14 min. — Trzcinica 4 km, 8 min. — Jaso 7 km, 13 min. —
Tarnowiec 8 km, 15 min. — Jedlicze 6 km, 13 min. — Krosno
8 km, 15 min. — Iioonicz 8 km, 15 min. — Bymanów 5 km,
12 min. — Besko 7 km, U min. — Zarszyn 4 km, 9 min. —
Pocig osobowy: Stróe
Nowosielce- Gniewosz 6 km, 12 min.
Nowy Zagórz 5 km, 10 min. Razem
w
—
113
—
Sanok 10 km, 18 min.
—
km, 4 godz.
—
NoicosielceSanok 9 min.
odwrotnym kierun^MJ: Nowy Zagórz
IwoZarszyn 9 min.
Besko S min.
Rymutiów 10 min.
Gnieuosz 17 min.
min.
Jaso
Tarnowtec
Jedlicze 13 juin.
Krosno IS min.
nicz 10 min.
Zagórzany
Skoyszyn 7 min.
Biecz 13 min.
Trzcinica 12 min.
13 min.
Stróe 18 min. Razem 3 godz. 57 min.
^Yola fuaska 17 min.
13 min.
—
—
—
—
—
Stróe,
—
—
—
—
—
—
U
(patrz zeszyt 29).
Ze stacji Stróe wiedzie szlak kolejowy
wschodnim i dochodzi do stacji
10 km
85 domów.
10
—
—
—
Wola uzaska, wie w
w
kierunku
powiecie gorlickim
km Zagórzany.
Odgazienie
koleji
do Gorlic, które stanowi
gówny
punkt galicyjskiego przem3^su naftowego. (O przemyle naftowym patrz opis linji „Zagórzany Gorlice" str. 60).
—
Oddalenie dworca kolejowego od wsi
konny
3
km.
— Wóz
jedno-
80 hal.
W
Zagórzanach wspaniay park i paac budowany na
pocztku tego wieku przez arcliitekt Lanci'ego. Z Zagórzan
kopalnie naftowe.
zajmujca icycieczka do Kryg, gdzie
Wiercenia po wikszej czci podug systemu kanadyjskiego.
s
Czas trwania
^'y^cieczki 4 godziny.
— Wóz
kosztuje 3 kor.
40
Szlak
Stróe— Jaso -No wy
Zagórz.
7 km Biecz.
1 km. — Wóz 40 hal.
miasto dawniej powiatowe, ley na pagórku nad
rzek Rop przy gocicu kai-packim. 3050 mieszkaców,
siedziba posterunku andarmerji, poczty i telegrafu. Miasto
posiada szko 4-klasow.
Biecz^
Dzieje miasta:
W
roku
Biecz naley do najstarszych miast w Galicji.
1294 nadal je Wacaw, król czeski, kapitule krakowskiej, ale
okietek wskutek napadu wgierskiego, który o mao si nie
r. 1311 odebra je biskupowi Muszkacie i do dóbr
powiód,
XVI. wieku Biecz tak
stou królewskiego przyczy.
go nazjrwano „maym Krakowem".
zakwit handlem,
w roku
okolicznych górach ukrywao si tyle opryszków,
1614, wedug podania, stracono ich razem w Bieczu 120. To
zrodzio potrzeb powoania ludzi do spenienia wyroku sdu
Polsk wyzwalaniem
i std stao si miasto gonem na
katów. Obecnie z murów miasta i dawnego zamku stercz
wietno miasta przypominaj niektóre
tylko ruiny.
w
W
e
W
e
ca
Dawn
domy prywatne
i
gmachy
publiczne.
Opis miasta:
w piknym stylu gotyckim, (trój nawowy
osobno stojc) zbudowany ju w r. 132G. Patronem
kociele
by dawniej biskup krakowski a obecnie rzd.
znajduj si otarze rzebione, niezwykle pikne i ozdobione
robot snycersk stale kanonickie, po obu stronach drzwi
wchodowych stale mieszczaskie, licznie rzebiony modlitewnik z pocztku XVII. wieku, dobre obrazy w otarzach,
sklepieniach
na wiey uwagi godne rzeby.
stare ornaty,
pod kocioem byy groby fundatorów i dobrodziei kocioa,
prochy i koci
obecnie trumny popruchniae rozsypay si
a w jednym rogu piwnic zopochowanych rozrzucone
ono czaszki, które dotd jeszcze si nie rozpady. Jest take
w kociele portret historyka Kromera i tabhca powicona
jego przodkom. Biecz posiada okazay ratusz i klasztor ReforBieczu m-odzi si sawny
matów, fundowany w r. 1630.
historyk Kromer, dom jego dotd w dobrym utrzymany stanie,
a w przytykajcej do okrgej baszcie pokazuj sldepion
rzebami w ciosowym kamieniu ozdobion komnat, w której
w r. 1512 mia przyj na wiat.
Polecenia godn jest toycieczha do rafinerji lo Libuszy
Koció famy,
z
wie
W
W
—
—
—
W
(str. 70).
—
Wóz
Ludno
2 kor.
uboga trudni si przewanie rolnictwem lub
przemysem tkackim.
Uwagi godnym
na
stropie
jest koció,
tam znajdujce si.
a mianowicie
malowida
Szlak
8
km
Skoj'-szyn,
wie w
41
Zagórz.
powiecie jasielskim,
na
lewym brzegu Ropy wdu maego jej dopywu, przy gocicu
z Biecza do Jasa ma 102 domów i 617 mieszkaców. Ley
w okolicy malowniczej, wznoszcej si w lesiste wzgórza ku
Koció
farny
w
Bieczu.
pónocnemu zachodowi. We wsi znajduje si kaplica, szkoa
ludowa gminna kasa poyczkowa. Dugosz wymienia t wie
i
posiado królewsk.
4 km Trzcinica, wie w powiecie
ninie wzniesionej przy gocicu z Jasa
jako
mów
i
1423 mieszkaców.
jasielskim,
w
rów-
do Biecza, 244 do-
42
Szlak
Wie
posiada
Zagórz.
koció drewniany
z
roku 1558,
szko
ludow, poczt i telegraf i gminn kas poyczkow.
wsi pikny park i paac, browar i gorzelnia.
7
km Jaso
8
km Tarnowiec, wie
(str.
domów
sielskim, 84
We
37).
nad Jasiok
483 mieszkaców.
Tu
w
powiecie ja-
14. siei-pnia r. 1610,
Stanisaw Stadnicki, zwany Djabem, z czered opryszków
awanturników stoczy bitw z ludmi nieprzyjaznego sobie
Walczyo
ukasza Opaliskiego marszaka koronnego.
okoo 6000 ludzi. Stadnicki poleg z 500 ludmi.
i
—
,
km Jedlicze, wie w powiecie jasielskim nad JaMa koció parafjalny rzymsko-kat., urzd pocztowy,
szko ludow jednoklasow i kas poyczkow gminn. Dzi6
siok.
siejszy
8
w
koció zaoony zosta
si na cmentarzu
znajduje
km
kaplica
r.
Prócz kocioa
1740.
zbudowana
w
r.
1864.
Krosno.
Oddalenie dworca kolejowego do miasta
1*2
lem;
wóz do miasta
kosztuje 40 hal.
Hotele:
i
usug
od
1
Yictoria
kor. GO
Restauracje:
Cukiernie
Lokal do
:
i
Hotel pod Krzyiem,
do 4 kor.
cena pokoju wraz ze
wiatem
lial.
Kolejowa,
w
liotelacli Yictoria
i
iwd Krzyiem, Staniek.
3Inszyski.
niada:
Jakiewicz.
Dzieje miasta:
IMiasto
zaoy w
r.
1342
ki-ól
wadzi osadników niemieckich
i
Kazimierz Wielki, spro-
obdarzy
ich
prawem ma-
gdeburgskiem. Krosno, dziki staraniom króla Kazimierza,
który je obwarowa i koció parafjalny wybudowa, bardzo
si rozwino, zasyno bogactwem i zaHczono je wnet do
rzdu najludniej szych miast handlowych dawnej Ezeczypospolitej
z tego te powodu nazwano je „maym Ki-akowem"
(parva Cracoyia). Miasto cieszyo si troskUw opiek królów
polskich, którzy darzyh je szczodi-ze rónymi przywilejami.
dla handlowego rozwoju l^*osna byt przywUej tak
zwany Kuj nadany przez Kazimierza Wielkiego. Na mocy
tego przywileju, aden z kupców nie móg omin Krosna,
nie wystawiwszy w tem miecie swoich towarów na sprzeda.
—
Wanym
Kazimierz Jagielloczyk, za okazan
mieszkaców Krosna
w
czasie
wojny
mu wierno przez
z la-ólem
wgierskim
Maciejem, uwalnia je od ce, a Z3''gmuntl. nadaje mu prawo
wójtowstwa i uchyla nad niem wadz starocisk, zabraniajc starostwom pozywania tutejszych mieszczan do sdów
grodziach.
:
Szlak
43
Zagóra.
na
Pod w-pywem tylu swobód i spywajcych
dobrodziejstw monarszych rozwijao si Krosno coraz bardziej,
a
XVI. wieku dochodzi do najwikszego rozkwitu. Miao
7 kocioów, znaczne skady sukna, liczyo 10 cechów, których czonkowie uprawiali 23 odrbnych gazi przemysu
i sztuki, jakoto
midzy innymi: tkactwo, kunierstwo, lusarstwo, rusznikarstwo, snycerstwo izotnictwo.
Kwitncy stan tego miasta trwa
do wojen szwedzkich. "W r. 1655 pado ono pora pierwszy ofiar powszechnych klsk krajowych. Nastpnie zniszczy je poar i powietrze morowe, które
krótkim czasie zabrao 1100 mieszkaców, WTeszcie powtórna burza wojenna za Augusta II.
w
a
w
nowa inwazja szwedzka odbiy si straszn klsk na
Kronie, z której si ju dwign nie zdoao. Krosno jest
miejscem urodzenia synnego w XVI. wieku poety aciskiego
Pawa z Krosna. Pawe z Krosna by pierwszym, który
i
w
w
akademji krakowskiej uczy poetyki
r. 1511
do 1516.
r. 1517 w Sczu, uchodzc z Ki-akowa przed zaraz.
Spucizna literacka po nim obejmuje okoo 4000 wierszy
treci rele^jnej, odznaczajcych si wytworn form, przypominajc najznakomitsze wzory klasyczne.
Umar w
Osobliwoci miasta:
Koció Franciszkanów. Jestto najstarszy koció w Krozwoony w r. 1380 przez Eryka Mor, biskupa prze-
nie,
myskiego, gdy póniej spon, odbudowali go zakonnicy
w r. 1407 i w tym ksztacie dochowa si do naszych czasów. Koció Franciszkanów nie wiele posiada pamitek, które
po poarze w r. 1872 ocalay, mianowicie kilka nagrobków.
a
Ze wzgldu na swoj warto artystyczn wzmianki godne
s: Nagrobek Jana Kamienieckiego, hetmana, zmarego w roku
1550 i Jadwigi z Firlejów Wodkowej, zmarej roku 1611. Oba
dzieem woskich mistrzów.
Na samym wstpie, po lewej stronie kocioa Franciszkanów, znajduje si kaplica wybudowana przez Stanisawa Owicima z Kunowy.
murowanym grobowcu, do którego wntrza
kaphcy prowadz wygodne schody, wznosi si w samym rodku obszerny czworoboczny marmurowy stopie, na którym mieszcz si dwie obok siebie zoone trumny ze szcztksuni spoczywajcego dwojga rodzestwa Stanisawa i Anny Owicimów.
s
W
Grób ten od siedemnastego wieku i dotd nieustannie
przez podrónych odwiedzanym bywa, a z historj rodziny,
a szczególnie stosunkiem midzy bratem Stanisawem a siostr
si dziwaczne legendy i podania ludowe, które
jednak jak póniejsze cise badania Szajnochy wykazay,
zupenie prawdy
rozprawie zatytuowanej
pozbawione.
Ann
cz
s
W
„Staroj-^tnocigalicyjski^podanie o rodzestwie Owicimów w nastpujcej znajduje si osnowie: „Jeeli Francja
Szlak Stróe
44
— Jaso — Nowy
Zagórz.
szczyci si grobowcem Abelarda i Holoizy, jeeli
z chlub pokazuj szcztki Petrarki i Laury, to
kraina
pochwah si
moe
Wochy
i nasza
miejscem spoczynku dwojga ko-
chanków, do których ycia dziwniejsze jeszcze przywizane
zdarzenie. Jestto przez wdrowców licznie odwiedzany
grób Stanisawa i Anny z Kunowy Owicimów brata i siostry, lecz oraz najwierniejszych kochanków, którzy padli ofiar
byo
niezachwianej mioci.
mstwo i nabyte nauki zjednay Stanisawowi
ask la*óla i powoay go na dwór "Wadysawa IV., gdzie
urzd dworzanina królewskiego piastowa. Lecz wród zgieku
dworskich, zajmowa serce jego inny przedmiot,
i zabaw
któremu ycie jedynie powici; obraz ukochanej siostry
swej staej
i
Okazane
w pamici. Przywizanie bowiem
wieku dzieccego wzmogo si z latami
dziwnym sposobem w czysty pomie mioci, któremu jednakowo prawo kocielne, wzbraniajce lubów maeskich
Stroskany i rozmidzy rodzestwem, sUn stawiao zapor
paczajcy Stanisaw udaje si do Ezymu, gdzie w osobistem
Anny cigle mu tkwi
do
braterskie
.
.
.
pozwoleniu papiea, ostatniej szuka nadziei. Tam uzyskuje
zezwolenie Ojca w. na zawarcie lubów maeskich. SzczHwy kochanek, upojony radoci, donosi t weso nowin
Annie tsknicej, która równie pozbawiona nadziei, tak
gwatownemu wzruszeniu radoci ulega, i wskutek onego
nagle pada ofiar mierci w najpikniejszej ycia swego
Stanisaw, powróciwszy z Rzymu do dziedzicznej
chwili.
wioski Potoka pod Krosnem, niedugo w smutku przey
strat swojej siostry i kochania, a mier znowu go wkrótce
z ulubionym poczya przedmiotem".
Jak ju wspomniano, wiadomo ta oparta jedynie na
powszechnem podaniu ludowem, której bezpodstawnie oprócz
wymienionych bada historycznych, wykazuj autentyczne
dokumenty, odnoszcych si bezporednio do rodzinnych
stosunków Owicimów. O chorobie i mierci siostry, jakote
o zaoeniu i budowie kaphcy, znajdujemy w djarjuszu rónych poselstw i mów polskich, sigajcych do poowy siedemnastego wieku roku 1641 (bibl. Ossolisk.), wasnorczne
zapiski Stanisawa, które niej podajemy.
Na str. 970 djarjusza pisze Stanisaw:
„Po odprawio-
Warszawy do domu, w którym
stanwszy die 22. ejusdem (grudnia), zastaem kochan siostr moj. Pann Ann, chorob pridie (przed dniem) zo-
nym
sejmie
wyjechaem
on,
z
dla którejmy te wita nadchodzce melancholicznie
ostatek roku nie z wielk propter ingravescentem jej morbum (dla wzmagajcej si choroby) skoczyli wesooci.
Skoczywszy za rok przeszy (1646), aosna dla zego zdrowia rodzonej mojej siostry melanchoH, spodziewalimy si
jakiejkolwiek .w tej mierze, przy nowo zaczynajcym si
i
'
Szlak Stróe
— Jaso— Nowy
45
Zagórz.
— ale i ten fataliter ubogiemu domowi naszemu nasta, gdzie kochana siostra coraz to bardziej ingravescente morbo et febri colido degenerante in malignam
(przy coraz wikszem wzmaganiu si choroby, gdy febra gorczkowa w malign przesza); dwadziecia i pi dni od
pocztku choroby, w wielkiej ciei-pliwoci i w bolach gorczko\\^ch trwajc, tandem die 13. praesentis (dnia 13. stycznia 1647), mao co przed poudniem, ducha swego panieskiego, omribus sacramentis dobrze uzbrojonego. Panu Bogu
roku pociechy:
oddaa, a nas pozostaych, nie nagrodzonego nigdy nabaa niemniej wszystkie okolice i ssiadów, którzy
jako za ywota przystojno jej i urod kochali, tak i po
mierci bez przestanku ciao namdzali, yczc
sobie
z tej te przyczyny musiao si
jeszcze i umar ^yidzie:
i okno w trumnie wyrn". O pogrzebie pisze dalej w tym
samym rkopisie: „Chcc to pobone ciao kochanej rodzonej siostry naszej, wedug zwyczaju i naleytej mioci od-
wia alu,
j
—
da
ziemi z
gromad
przjgació, którzy dlatego
zaprowadzilimy ciao do Krosna
ciele na on noc przyzwoicie zoyhmy.
przybyli,
i
w
dom
u Fary
nasz
ko-
w
w
cztery tygodnie po
„Nazajutrz, 5-tego lutego (a wic
mierci) w wikszej jeszcze miych przyjació i ssiadów
gromadzie odprawihmy ten akt aosny pogrzebu, zoywszy
w grobie dawnym naszym do czasu ciao w trumnie, ata-
sem biaym obitej, w której w gowach na tablicy zocistej
umieciwszy napisan inskrypcj (niewiadomo jak, albowiem
w djarjuszu zostawiona jest caa stronica wolnego miejsca,
nigdy póniej nie ^yypeniona).
„Po odprawieniu aosnego tego aktu i oddaniu tej
ostatniej braterskiej usugi, musiaem lubo nie dobrowolnie
wyjecha aosny do Warszawy, dla sprawy mojej w sdzie
assesorskim z strony Wierzbowca w tyme tygodniu przypadajcej".
Wedug zapisków wasnorcznych Stanisawa, co do
j
budowy kaplicy, zaczto
2. maja budowa. Odnony ustp
rkopisu brzmi: „(2. maja) Majc wol pierwszy, daj Boe
szczliwie! kamie kaphcy mojej zakada i fundamenta jej
zacz murowa, yczyem sobie J. M. X. Pawa Piaseckiego,
jak loci ordynarjum w Brzozowie mieszkajcego, na ten akt
ale
odjazd std J. Moci przeszkod b}^! do tego,
uprosi
zleci to na swojem miejscu odprawi J. Moci dziekanowi
kroniejskiemu per sub delegatam ipsi autentice potestatem,
który zjechawszy na dzie pomieniony, cum summa solennitate et concursu (przy najwikszej uiôczystoci i zgromadzeniu) przyjació na ten akt zaproszonych, t ceremoni
zakadania pierwszego kamienia odprawi". Djarjusz opisuje
dokadnie ycie Stanisawa 4 lata przed mierci Anny, jego
podróe, wycieczki za granice tak dalece,
pozwla cile
—
e
e
46
Szlak
oznaczy
w
o wyjedzie
Stróe— Jaso— NoAvy
kadej
do
Zagórz.
miejsce jego pobjiiu i nigdzie
celem uzyskania dyspensu nie ma
chwili
Rzymu
mowy.
Kaplica zbudowana
w
pikn kopu
stylu odrodzenia z
architekty Petroniego, zdobi
przeliczne
paskorzeby i sztukaterje woskiego rzebiarza Falkoniego.
brzowo
Wchodzc do kaplicy, zwraca na siebie
pozocony otarz,
którym na zasuwie znajduje si duy
obraz w. Stanisawa, bisk, mczennika, wskrzeszajcego Piotrowin, na co patrzy si z jednej strony król Bolesaw
z dworem, z drugiej stoi caa rodzina Owicimów, odznaczajca si tymi samymi rysami twarzy i strojem, jaki na
portretach
kaphcy porozwieszanych spostrzegamy, na czele
za tej caej grupy wida Stanisawa ze siostr Ann. "Wedug
utworem Van Dycka.
powszechnego podania obraz ten ma
Po prawej stronie otarza od wschodu wisi duy obraz
portretowy
naturalnej wielkoci Anny, siostry Stanisawa,
dugiej fadzistej, popielato atasowej sukni, ze spitym
brangorsem, bufiastymi krótkiemi rkawami, zdobnymi
j
wedug planów
uwag
w
w
by
w
w
w
na obydwóch rkach. U spodu marmurowej tablicy
umieszczony podpis: ,,Anna de Kunowa Owicimówna, charissima fundatoris soror" i trzy acmskie wiersze.
Z przeciwnej strony po lewej rce od otarza, znajduje
zoletki
w
si równie
naturalnej postawie drugi
tej samej wielkoci,
obraz olejny Stanisawa Owicima. Ciekawy strój hiszpasko-szwedzki, daje nam wyobraenie mody za panowania
Wazów do Polski wprowadzonej. Wosy gste, dugie, kdzierzawe na ramiona spadajce i bródka hiszpaska; kolet
prawdopodobnie ze skóry osiowej, opity licznymi haftami
i wypustkami, czerwone krótkie obszerne spodnie, suto galonami ozdobione; buty palone szare ze szerokiemi sztylpami
i potnemi ostrogami, koo szyi i rk stojce bufiaste biae
koronki, w lewej rce duga trzcina na znak dworskiego
urzdu, a przy nogach zoony hem rycerski. Podpis pod
obrazem: ,,Stanislaus de Kunowa Owicim, fundator"; i znowu
trzy wiersze, wyjte z aciskiego hymnu aobnego: „Dies
tylko
irae, dies illa etc.'' Reszta, cztery obrazy rodzinne
wgbieniach cian umieszczone, opatrzone rówpopiersia
nie podobnymi podpisami. Po prawej stronie obraz Reginy
z Krahc Owiecimowej, matki rodzonej Stanisawa i Anny.
podeszym wieku, w czarnym paszczu z aobnym
Kobieta
kwefem nagowi; podpis: ,, Regina de Krahce Owiecimowa,
mater fundatoris". Dalej obraz Barbary z Szamot Owieci-
s
w
w
Anny. Kobieta redniego wieku
szarf i krótkiemi rkawami,
biaemi koronkami obsadzonemi podpis „Barbara de Szamota
mowej, macochy Stanisawa
i
w
z
gorsie
i
sukni zielonej
:
;
Owiecimowa".
Owicima,
ojca
Na
przeciwlegej
zaoyciela
cianie portret Florjana
kaplicy.
Mczyzna
z
siwym
Szlak
Stróe—-Jaso— Nowy
wsem, w upanie biaym
i
Zagórz.
feresji niebieskiej,
47
zotymi guzami
przyozdobionej z napisem „Florianus de Kunowa Owicim,
pater fundatoris".
kocu obraz Jana z Kunowy Owiecima, rodzonego
rednim wieku,
modszego brata Stanisawa. Mczyzna
niebieskim upanie i paszczu czerz podgolon gow*
wonymi sobolami podbitym, u spodu na tablicy marmm-owej
napis: „Joannes de Kunowa Owicim". Przed wejciem do
kaplicy
górnej czci nad gzymsem marmuro^yych oddi-zwi
znajduje si ryty na czarnym marmurze napis aciski,
który przeoony na jzyk polski, brzmi: „Bogu, Trójcy S.
jedynemu, Naj\yitszej Pannie Bogarodzicy zwiastowania,
w. Stanisawowi, biskupowi i mczennikowi, "Wszystkim
witym patronom, ku wiecznej pamitce pobonej szlache:
W
w
w
w
tnej
strze,
Annie
z
wielce
Kuno%vy Owiecimowej, najukochaszej siostroskany brat Stanisaw z Kunowy
aosny
Najjaniejszego Wadysawa IV., króla
Szwedzkiego na znak wiekuistej, i z mierci sam
nie ustajc mioci, pogi-ony w smutku i alu: Tudzie przodkom moim. sobie, i potomnjmi nastpcom, t kaplic, jako dom modlitwy dla ywych; ten grób za, jako
miejsce wiecznego spoczynku dla umarych, z fundamentu
\vystawi w roku urodzenia Paskiego 1647".
Owicim, dworzanin
Polskiego
i
Drugim zajmujcym dla podrónych kocioem jest fara
kronieska, budowla z XIV. wieku, w której znajduje si
18 zoconych otarzy i wiele zab^-tków o wielldej wartoci
uwag
artystycznej i archeologicznej. Na
zasuguj przelicznie rzebione antepedja przy wszystkich otarzach kocioa, z pomidzy których antepedjum wielkiego otarza,
z paskorzeb Wieczerzy Paskiej, jest dzieem ogromnej
wai-toci artystycznej. Po prawej strome presbyterjum znajduje si wyobraenie w. Trójcy, rzebione
drzewie, wedug
w
Wita Stwosza.
Wzmianki godn jest równie ambona ozdobiona rze-
tradycji,
bami czterech ewangielistów, jak niemniej rzeby i stmktura
bocznych otarzy i malowida na ozdobnych awkach. Z obrazóic posiada fara kronieska orygina obrazu w. Kazimierza,
Jagielloczyka, z którego póniej wszystkie kocioy w Polsce
porobiy sobie kopje; nadto obraz Przemienienia Paskiego,
malowany na drzewie, wizerunek Matki Boskiej, w stylu bizantyskim przywieziony tu niegdy z Kremlu i dwa obrazy
treci alegorycznej mianowicie w. Wojciecha mczestwo,
spowied i ostatnia godzina. Pierwszy obraz przedstawia penitentk u stóp konfesjonau, w otoczeniu szczurów, które
za kadym wyznanj-^m przez ni grzechem z ust jej wypadaj.
gbi obrazu czycha ognisty smok na
ofiar, chcc
porwa do pieka. Na drugim obrazie umieszczonym naprzeciwko, wyobraona jest szlachta hulaszcza, zgromadzona
W
sw
j
48
Szlak
u stou
i
Zagórz.
ucztujca wesoo. Cuystus zgorszony
jej
zachowa-
niem, ju ma obwieci nieszczsnym icli „ostatni godzin",
podnosi mot, by uderzy
dzwon, gdy tymczasem Najw.
Panna, pragnca ski-ucliy gi^zeszników, schyla si do nóg syna
i
baga Go o miosierdzie.
w
Z przedmiotów
sztuki
i
zabytkóiu
w
znajduj si tu
tcspócze-
medaljonach Wadysaiua IV., ornaty i kapy,
pomidzy którymi ma si znajdowa ornat wasnorcznej roboty Aldony maonld Kazimierza Wielldego.
kociele znajduje si kilka starych nagrobków, mianc.
wicie: biskupa Tary z r. 1544 w ksztacie pyty kamiennej,
wmurowany w cian kocieln po lewej stronie wielkiego
otarza. Marcma i Zofji Konofolskich z r. 1446, ks. Szymona
Nowakiewicza, seniora CoUegium Yicariorum z r. 1648 i Idlka
sne portrety
W
innych.
Do
kocioa
— mogce i miao w porównanie
najciekawszych osobliwoci
zaliczy wj^-pada
z dzwonami kranazywa si Urban.
Dzwony ulane zostay w r. 1639 sumptem niejakiego Porcjusza, którego wizerunek znaduje si w farze w kaplicy w.
dzwony
kowskiej
katedry.
Najwikszy
z
nich
Jest ich trzy: Jan, Marja i Urban. Do poruszienia
ostatniego potrzeba 24 ludzi. O tym Porcjuszu zachowaa si
nastpujca legenda:
Pochodzi on ze szlacheckiej rodziny w Szkocji, skd wskutek
przeladowa religijnych w XVII. wieku schroni si do Polski. Osiad
w Kronie i odda si kupiectwu i doszed do majtku i wpywu.
Razu pewnego, rewidujc sprowadzone z Wgier heczki z winem,
znalaz w jednej z nich zamiast wina — dukaty. Sumienny Porcjusz
chcia ten skarb odesa wacicielowi, który go jednak nie przyj
przemiana wina w zoto staa si z woli Boskiej. Z tych
odpisawszy,
pienidzy ufundowa Porcjusz
kaplic w. Piotra i dzwony.
Piotra.
e
ow
Trzeci koció, jest
cynów, zbudowany pod
XVIII, wieku ze zwaUsk
koció wraz
wezwaniem
z klasztorem
w.
Jakóba
kocioa jezuickiego
i
00. Kapu-
w kocu
zamku odrzy-
kosldego. Posiada adne freski roboty miejsldego malarza
Andrzeja Kucharskiego.
Wycieczki:
Kadego bawicego w Kronie sama ciekawo
dzie do
zawie-
sawnych
w
fantastya) ruin zamku odrzykoskiego. Goszczyiiski
cznej swej powieci zatytuowanej „TCról zamczyska" ogólny
rysunek ruin
nastpujcy opisuje sposób:
w
„Zamek odrzykoski ley na pónoc od Krosna. Posad jego
góra naleca do acucha jednej z karpackich odnóg,
okryta wierkowymi lasami, jak cay szereg jej rodziny. Zamek zajmuje najwysz ich wjmioso, która si widocznie
od innych odosobni.
jest
Szlak
Ów
szczyt
Stróe— Jaso — Nowy
najeony
jest
ogromnemi biyami gazów,
pomidzy którymi rosn pomieszane
a z di'obniej szych ki-zewów
i
t.
49
Zagórz.
brzozy,
góg, jaowiec,
dzikie
sosny,
buki
róe, jerzrna
p.
Sum zamek po wikszej czci wyglda
gTiizów,
jednake znaczna
Zeszyt
30.
cz. nnirów,
jak
mogia
zwaszcza zewntrz4
Szlak Stróe
50
nych, stoi
dotd
— Jaso — Nowy
nienaruszona.
Zagórz,
Najwysz
ez zamku
zaj-
muje poudniowy bok szczytu, najnisz zachodni. ciana
pónocna caa prawie cignie si w linji prostej, równolegle
s
niemal do poudniowej, kty innych czci
w rozmaitej
wielkoci". Nazwa „Oclrzyl:onia" ma swoje ródo w fantastycznej legendzie ludowej:
Miejscowo, na której obecnie stoj riiiny zaniku, bya dawniej
gniazdem zbójów. Ci napadali podrónych i okolicznych mieszkaiiców,
a zrabowane mienie zwozili tu na koniu umylnie do tego wywiczonym.
ten rzuca si prawie na ludzi, tratowa ich kopytami a uciekajcych chwyta zbami. Udao si wreszcie schwyci zbójców ci.
Z konia za zdarto skór, i tak go w las puszczono. Od tego odartego
konia posza nazwa miejscowoci, a wydarzenie to zachowane dotd
Ko
i
w
pieczci gminnej teje miejscowoci.
O zamku tym wspominaj ki'oniki XIII. wieku, a wedug bada archeologów, pocztki tej siedziby obronnej sigaj czasów przedhistorycznych, w r. 1528 schroni si w tym.
zamku zdetronizowany
W
król
wgierski Jan ZapoUa.
1657 oblega zamek Jerzy Rakoczy. Dzi z zamku
zaledwie gruzy pozostay i nic dawnej jego nie przypomina
wietnoci. „Król zamczyska'*, Machnicki, bohater powieci
Goszczyskiego, nie jest
jak tu mieszkacy tej miejscowoci twierdz
postaci ui-ojon. Wedug ich poda Machnicki
by istotnie, i by pod koniec ycia z powodu rozmaitych wy,
r.
—
—
darze
losu,
umysowo
chory.
Jan Machnicki, by synem wocianina z Biaobrzegów,
wioski lecej w obwodzie jasielskim, urodzi si w r. 1780.
Jego niezwyke uzdolnienie umysowe, zwrócio na uwag
dziedzica, który si zaj jego wyksztaceniem. Pracowa
w urzdzie cyi*kularnym w Dukli w dziale rachunkowym.
Z powodu zaniedbania suby zosta oddalonym i od tej
chwili datuje si jego jawne obkanie. Umar w kwietniu
roku 1841.
Z wyyn zamku od pónocnej strony, roztacza si przeliczny widok na grup ska dziwacznych ksztatów, przypominajcych ksztaty ludzkie
zwanych „Przdki". I o tych
skaach
midzy ludem okolicznym nastpujca legenda:
Skay te — mówi podanie — to zaklte postacie trzech córek,
którego z kasztelanów zamku. Trzej rycerze starajcych si o ich rk,
idc na wojn uprosili sobie obyczajem staropolskim, eby im uprz
pewn ilo lnu. Panny zamiast
si roboty przepdzay czas na
zabawach i tacach. Naraz zjawili si trzej rycerze — a jianny wystraszone mimo dnia witecznego, gorliwie
zaczy, i zatknwszy
wrzeciona t\ pasa na spotkanie kochanków wyleciay.
miejscti gdzife
si z orszakiem spotkay, skamieniay na znak pomsty boej i do dzi
dnia tam stoj.
—
kry
j
prz
O 6 km od
miejscowo
w
Krosno,
w
kierunku zachodnim,
ley
„Potok",
której znajduj si bardzo obfite kopalnie
hanowersko- galicyjskiego gwarectwa na polu „Amelja".
6)
nafty
stacji
W
Szlak Stróe
— Jaso — Nowy Zagórz.
51
Na
polu Amelja znajduje si szyb, który od uiepamituycli
czasów wydaje wielk iloó gazów. Szyb ten naprowadzi
hanow.-gal. gwarectwo na poszukiwania, które uwieczone
zostay wietnym rezultatem.
sierpniu r. 1891, gdy wiercenia doszy do gbokoci 240 metrów, gazy wybuchy z tak
si,
w odlegoci 6 km sycha byo huk. "W kilka tygodni póniej ukazaa si ropa. Szyb ten wyda S'/^ miljonów
kg ropy.
bezporedniej odlegoci od tego szybu na polu
Amelja znajduje si drugi szyb 300 m gboki, który wyda w cigu roku 6 miljonów kg ropy. Wiercenie odbywa,
si sposobem kanadyjskim. Kopalnie
elektrycznie owietlone i zreszt wzorowo urzdzone. Transjwrowanie ropy
odbywa si w ten sposób,
w Potoku urzdzon jest
pompa toczca, która rurocigami, 6 km dugiemi, wypycha
rop do rezerwuaru w stacji Jedlicze 5 m nad poziom
szyn. Z tego rezerwuaru, za pomoc kranów, zaadowuje si
rop do cystern wagonowych. Jadc z Krosna wida cay
szereg kopahi na Biaobrzegach i Toroszówce;
c) w odlegoci 10 km od Krosna znajduje si miejscoBobrka.
r. 1858 zaoyli tu Trzecieski i Klobasa
za inicjatyw twórcy galicyjskiego przemysu naftowego
Ignacego ukasiewicza^ pierwsz kopalni nafty.
W
e
W
s
e
wo
W
Od r. 1861 rozpocza si eksploatacja nafty na szersz
skal.
ruchu jest okoo 30 kilka studni
zajtych kilkaset
robotników i kilka maszyn parowych. Dzienna produkcja wynosi przeszo miljon kg nafty.
Szyb „amerykaski" 647 stóp gboki, wydaje dziennie
okoo 100.000 kg ropy. Szyb „Honoraty" 721 stóp gboki
wydaje 200.000 kg ropy dziennie.
W
—
W Bóbrce
powicony
znajduje si koció
1857 pod wezwaniem
wybudowany
w
r.
1768
w. Katarzyny.
Z zakadów przemysowych w Kronie zasuguj
na uwag fabryka tkacka, w której wyi'abiaj, materje, obrusy,
a
dymki
i
tkacka
w
i
chustki.
W
zakad
blichu
Kronie
i
znajduje si krajowa
apretury spóki tkackiej.
6 km na pónoc od Krosna ley miejsowo
której przemys tkacki bardzo jest rozwinity.
szkoa
Korczyna,
8 km. Iwonicz.
Oddalenie stacji od zdrojowiska wynosi 13 km.
sezonie kpielowym stoj na dworcu przy kadym pocigu wozy dwu- i jednokonne. Wóz parokonny kosztuje 7 kor. Wóz jednokonny 3 kor.
Naprzeciw stacji jest restauracja, a przy niej kilka pokoi gocinnych; cena pokoju wraz z usug i wiatem 2 kor. 80 lial.
W
Iwonicz,
Beskidu,
okohc
w
pooony w pamie
jednej z
Galicji.
poudniowo-wschodniego
romantycznych i uroczych
zdrojowisko pooone za wsi w pi-
najbardziej
Waciwe
.
52
Szlak
Zagórz.
k nej kotlinie otoczonej zewszd wzgórzami zalesionymi. Osada
synna od najdawniejszych czasów w caej Polsce z powodu
skutecznoci swych jodowych róde.
Miejscowo ta jeszcze za czasów Zygmunta b3â gopóniej ulega zaniedbaniu i dopiero po przejciu Iwonicza w rce hr. Zauskich podniosa si do pierwszorzdnego
n,
znaczenia.
W
jDocztkach XVII. wieku Jakób Siemiski, ówczesny
waciciel Iwonicza, wszcz spór z proboszczem o posiadanie
gruntów kocielnych. Niesnasld te ogTomnie szkodliwie oddziaay na stosunki i rozwój Iwonicza.
Skd pochodzi nazwa Iwonicza, dzi dokadnie trudno
jedyne wiarygodne
oznaczy, poniewa akta kocielne
na pocztku XVII. wieku zupenemu ulegy zniszródo
—
—
czeniu. Niektóre wyprowadzaj nazw „Iwonicza" z gsto tu
niegdy rosncych iiu (salix cuprea), inni od imienia w.
Iwona, patrona doktorów prawa i medycyny.
lOimat Iwonicza, z powodu, otaczajcych gór, jest barwiatrów nie ma. rednia temperatura w cztedzo agodny
rech latowych miesicach jest nastpujca: w czerwcu 18'83,
w Hpcu 17-00, w sierpniu 17-92, we wrzeniu 13-39 stopni
—
Celsiusa. Iwonicz ma Idka
alkaliczne, zawieraj jod
wikszj^ch róde: Karol i Amalja
ródo Amalja zawiera
brom
„KaroV' wydaje 8072 litrów wody
i
—
nadto i elazo. ródo
w 24 godzinach, Amalja" 4048 litrów w tym samym czasie.
Trzeciem ródem, jednakowo nieu3êcznem, jest „Bekotkaf
Droga do Bekotki stanowi jeden z najulubieszych space,,
rów goci kpielowych. ródo, pooone na szczycie góry,
wskutek wydobywajcych si z niego
posiada t wasno,
gazów bagiennych i maej iloci bezwodn. wglanu (CH*)
za zblieniem ognia pah si jasnym pomieniem. Od nieustannego burzenia si wody, i waciwego szmeru ródo to
otrzymao nazw Bekotka. ródo zbada prof. Radziszewski.
e
Twierdzi on,
cznj-ch,
e
jakie o
od 250 lat t. j. od czasu dowodów historytej miejscowoci posiadamy, wydobyo si
5,940.000 m szecien. gazu. Ze ródem
si nastpujca legenda ludgwa:
Niegdy na tem miejscu znajdowaa si sadzawka, której wody byy zazwyczaj gadkie i przejrzyste. Pewnego razu
w czasie gwatownej bui-zy, która powalia wszystkie di-zewa
w bliskoci róda, powierzchnia róda zachowaa mimoto
rocznie
tem
najmniej
czy
e
swoj gadk
powierzchni. Piorun uniesiony gniewem,
ywio ziemski nie uznaje jego potgi,
uderzy w ródo i przedar je do wntza. Ale wpadszy tam
wydosta si wicej nie móg. Woda uwizia go przy sobie.
Piorun to kotuje i burzy si we wntrzu róda chcc
si uwolni, lecz zaklty musi tam pozosta na wieki. Podaródo to bowiem
nie to siga bardzo dawnych czasów
jedynie ten
marny
—
Szlak
Zagóiz.
53
znane ju byo w XV. wieku, i opisywane jako zdumiewajcy
objaw natuiy. Góra, na której si ródo znajduje otrzymaa
nazw ,,góry przedziwnej". Obecnie Beikotka ujta w czworoboczne ocembrowanie i otoczona pikn, elazn balustrad.
Z powodu kopabi nafty znajdujcych si w pobliu, osabia
Szlak Stróe
54
— Jaso— Nowy
Zagórz.
si sia wydobywajcych si gazów, dlatego Bekotka tylko
jednym miejscu pali si sabym pomieniem.
Jako zakad zdrojowy Iwonicz jest bardzo rozwinitj^-m
i
daje gociom wszelkie wygody.
murowane azienki
w
S
po 2 kor. 40
Przeliczny budynek na kpiele natryskows, zakad inhalacyjny i kpiele botne.
Sezon kpielowy w Iwoniczu dzieli si na 3 oki-esy. Pierwszy
trwa od 20. maja do koca czerwca, drugi od 1. lipca do
5. sierpnia, trzeci do koca wrzenia.
pierwszym i trzecim
okresie cena mieszka jest o jedn trzeci tasza.
zakadzie jest koo 600 pokoi do wynajcia. Domy,
w których mieszkamia, nosz nastpujce goda i nazwy:
Stary paac, hotel w obrbie zakadu, nowy paac,
baras, dom pod ska, dom pod góralem, dom pod
I. i II. ki.
hal.,
i
III. ki.
po
1 kor.
W
W
s
orem, dom pod gór, dom pod jod, dom pod olch,
dom pod krakowiakiem, dom pod pogoni, dom per-
owy, dom zielony, dom zajezdny, dom ródowy,
dom przed bram, hotel przed bram, murowane
azienki
,,
z
pokojami mieszkalnymi na pitrze.
Wia
Ustronie'' i willa Goaszewskich.
Oprócz wymienionych znajduje si
kadu
kilka
domków
schludnych,
w
we wsi blisko zaktórych jest okoo 50
pokoi do wynajcia.
Zakad posiada
restauracji (z tych dwie ydowskie)
i
cukierni, wasn piekarni i rzeni, kilka handlów z wiktuaami, sklepy bawatne, aptek, trafik, urzd pocztowy
i
telegi-aficzny,
czytelni pism polskich i zagranicznych,
zakad fotograficzny, strzelnic, sal gimnastyczn i bilarow,
pi
krgielni
i t.
p.
Spacery:
s
Spacerów jest w Iwoniczu bardzo wiele i wszystkie
bardzo pikne. Nad Lubatówk, ku kocioowi paraIjalnemu, widoki z niszej lub wyszej glorjetki.
Wycieczki:
Z wycieczek polecenia godne s: wycieczki
naftowych w Wietrznie i Równem w odlegoci
do
11
róde
km na
stacji kolejowej. Cena wozu tam i napowrót 9 kor.
bardziej jeszcze oddalonych wycieczek na
zasuguje Dukla, miasteczko pooone 13 km na poudniowy zachód od stacji Iwonicz. L)ukla niegdy miasto zamone, dzi
liczy okoo 3000 mieszkaców. Miasteczko zniszcz3'-y czste
poary i gi-one napady nieprzyjació a szczególnie Wgrów,
którzy je
r. 1474 do szcztu zniszczyli i zupili.
Dukla jest miejscem lu-odzenia jednego z patronów
Polski, Jana z Dukli. Miasto posiada koc<ói! paraljalny z koca
XVIII, wieku fundacji Mniszchów, mieszczcy
sobie wspa-
zachód od
uwag
Z
w
w
Szlak Stróe
— Jaso— Nowy
Zagórz.
nialy grohmciec Amalji z Briihlów Mniszchowej,
datora, koció i klasztor 00. Bernardynów, a
55
maonki funna cmentai*zu
II
S
wezwaniem w. Trójcy. Na gocicu prowadzcym do Dukli przed samem miastem, znajduje si nader romantycznie wród di-zew nad rzek Jasiok pooony paac
hi'. Mciskiego, sigajcy XVI. wieku.
kaplic pod
56
Szlak
Zagórz.
W
si dua galerja obrazów, mieszczca
Wouwermana, Claude-Loraiiia, \\-idoki Rzymu Keisermana i portrety pdzla Lampiego. Nadto
znajduj si w paacu liczne zbiory, majce wiell^ warto
w
paacu znajduje
sobie dziea Rubensa,
historyczn lub artystyczn n. p. kolekcja kielichów z czasów
Zygmuntowsldch. Na uwag zasuguje pustelnia Jana z BuUi,
odwiedzana roki-ocznie przez pobonych pielgrzymów. Na
wzgórzu Cergowa znajdowaa si przed 400 laty, gboko
wród lasów ukryta pieczara ,.zapiem" z\ysii-iii, w której bogosawiony Jan z Dukli wiód swój pustelniczy ywot. Dzi
na tem miejscu stoi schludna kaplica.
bezporedniem ssiedztwie Dukli ley wie Cergowa, u stóp góry teje nazwy,
w r. 1787 urodzi si tam jenera Skrzynecki.
Dukli jest gorzelnia, browar i ralinerja nafty.
Z zakadów przemysowych w okolicy Iwonicza
zasuguje na uwag wielki myn parowy w Targowiskach,
miejscowoci pooonej okoo 2'5 \in. na poudnie od stacji
W
W
Iwonicz.
5
km Eymanów.
Oddalenie
parokonka
stacji
50 hal.
od miasta wynosi
5
km. Cena doroki
40 hal.,
Eymanóto, miasto powiatowe liczy 3.700 mieszkaców,
nad rzek Tab, lewym dopywem "Wisoka.
miecie jest
Sd powiatowy. Urzd pocztowy i telegraf, apteka, dwóch
lekarzy, szkoa ludowa 3-klasowa. Miasto ley na wzgórku,
odnodze Suchej góry, nalecej do lesistego pasma idcego
od Jasiela koo Dukli w kierunku poudniowo-wschodnim ku
Bukowsku. Wzgórze, na którem stoi Rymanów opada stromo
ku pónocy, wschodowi i zachodowi.
rodek miasta zajmuje czworoboczny rynek, zabudowany di-ewnianymi domami z duemi bramami i podsieniami,
Z rynku prowadz ciasne wirowane uliczld. Najgówniejsza
z nich wiedzie do stacji koleji na pónoc, inna na poudnie
w dolin Taby, która w tem miejscu pâiie wski em korytem
i tworzy zagicia. Wedug wizytacji biskupa Sierakowskiego
W
biskupa Denhoffa, miaa tu- istnie pierwotnie osada
Lassel lub Laslaw zaoona
XIV. wieku przez Sobiesawa
Olenickiego. Akta grodu sanockiego wymieniaj
r. 1443
Rymanów jako miasto. Droga prowadzona z miasta na poudnie dolin Taby, a dalej Bielczy przez
wgliski
na Wgry, zwana bya dawniej „via germanica" co wskazuje
i
w
w
wwóz
na
to,
e Rymanów (a moe tylko miejscowoci okoliczne)
dawniej
ludno
mia
niemieck.
Osobliwoci miasta:
Z rynku prowadzi wska
parafjalncfio.
Koció
jest
uliczka na zachód do kocioa
obszern budow, z wysok czwo-
Szlak
57
Zagórz.
wie
zegarow, nad wielkiemi drzwiami. Pochodzi z roku 1780 i nie ma wyranego stylu. Wysondowa
go Jan Kanty Ossolisld, wojewoda \\oyski, któiy zogodno roku 1775, osiad tu na swych doywszy
lvryp?ie tego kocioa
brach, a po mierci zoony zosta
z kapiknym sarkofagu. Nad bram kocioa wykute
mienia insygnia biskupie i herb Topor. "W presbyterjum i nabocznych kaplicach.
otarzy, a dWa
wie znajduje si
tylnej cianie pomnik Jana Siemisldego, kasztelana haUSucku 1580 r. i jego ony Zofji z Packiego, zmarego
niowa. Siemiski by protestantem. Pomnik otaczaj kolumny
doryckie z czerwonego marmui'u, podtrzymujce architraw
z biaego alabastru. "W zagbieniu znajduje si posta rycerza
postawie lecej, pod nim znowu drugie wgbienie
zbroi
przedzielone od górnego gzymsem z biaego alabastru.
roboczn
sw
w
w
s
w
pi
W
w
w
w
w
W
dolnem zagbieniu posta kobieca w stroju aobnym,
u spodu tabUce i wizerunki innych czonków rodziny. Na
tablicach znajduj si napisy polskie, mianowicie u góiy
pomnika: ,,Tu ley urodzony Wielmony Pan Jan Siemiski
z Sienna, kasztelan Hahcki we spóek z Wielmon Pani
z maonk swoj Zofi Siemiesk z Paniowa córk niegdy
Wielmonego Pana Jerzego Paniawsldego, starosty ydaczowskiego i ze wszystkiem potomstwêm, z synami: Zbigniewem, Janem ukaszem, Samuelem i Mikoajem a córkami
Ann z iennów maonk urodzonego pana KrzysztoforecZofi, Katarzyn, Helbiet i drug Zofi,
kiego Spilcze
Barbar Regin i CecyUj". Na innych tabUcach mieszcz
si dwa napisy wierszem polskim i wyi-yty wiersz Reja „Na
—
groby".
Pod samem miastem, na wyniosem wzgórzu, znajduje
si tak zwana „Kalwarja rymanotvslxa'% czyh szereg stacji
z wyobraeniem mki Chrystusa Pana. Na wzgórzu tem znajduje si kaphca przez dawnego waciciela Rymanowa zbudowana.
Rymanowski zakad kpielowy ley o 3 km na poudnie
od miasta nad Tab, u stóp góry lesistej na wzniesieniu
364 m. DoHna rzeczki sla-ca w pobhu róde kfi zachodowi i zewszd je otacza. róda, nie rónice si co do
skadu prawie niczem od róde w Iwoniczu, odkryto w roku
1878. Analizowa je najprzód Tytus Slavik a potem profesor
Weselsky we Wiedniu, poczem chemik T. Slavik rozdzieh
pierwotne ródo Celestyny na trzy róda przegrodami kamiennemi: Celest^my, Tytusa, Klaudji. Prof. Radziszewski
w r. 1880 ponowme te wody zbada. Woda ze wszystkich
trzech róde okazaa si przezroczyst, na powietrzu perekujc, ma smak przyjemny, orzewiajcy, po wydzieleniu bezwodnilva wglowego przybiera reakcj alkahczn i w butel-
Szlak Stróe
68
— Jaso— Nowy
Zagórz.
kach nawet po dugim czasie nie ulega zmianie, gdy posiada
nieznaczn ilo siarkanów. ródo Celestyny dostarcza 48.000,
Tjrtusa 24.000, Klaudji 24.000, a dwa otwory w gównem
ocembrowaniu po 12.000 litrów na godzin.
Staa temperatura wody jest 9° Cels. Zakad cho maymi rodkami otworzony, coraz si bardziej pod opiek wa-
W. Anny
cicielki
zjedaj
z
Dziayskich
Potockiej
hr.
rozwija,
anemiczne osoby.
Domy dla goci drewniane lecz bardzo schludne, azienki
wygodne i pobyt tani.
Ceny mieszka wynosz od 40 hal. do 4 kor. dziennie.
tu skiôfuliczne
i
Kpiele po 80 hal., 1 kor. i 1 kor. 40 hal., a dla dzieci
Sezon kjelotuy dzie\i si na, trzy czci: od 1. czerwca
do 1. lipca, od 1. hpca do 15. sierpnia i od 15. sierpnia do
koca wrzenia.
zbudowano zakad zdrojowy i koszary dla
r. 1881
kolonji wakacyjnych.
poow.
W
Spacery:
Spacery
Zimne kpiele
w lasach
w Tabie.
s
szpilkowych
bardzo przyjemne.
Wycieczki:
Wycieczki dalsze do Iwonicza, Krosna, Dukli i do zamku
odrzykoskiego. "Wyrabiana sól lymanowska zyskaa uznanie
na licznych wystawach.
km Besko, wie w powiecie sanockim nad WisoMa parafj obu obrzdków w miejscu. Paratja kat.
dekanatu sanockiego, zaoona w roku 1594 przez Zyg7
kiem.
munta
III.
km Zarszyn, wie w powiecie sanocldm, liczy 959
mieszkaców. Od Zarszyna kolej zwraca si w kierunku
poudniowo-wschodnim, przechodzi przez teren paski i do4
chodzi póniej
w
okoUcy lekko górzystej do
6 km Nowosielce-Gniewosz, wie
stacji
w
powiecie sa-
nockim nad Wisokiem, 201 domów, 1123 mieszkaców. Po-
Urzd pocztowy, szko i kopalni nafty. Kopalnia nafty
zajmuje 3 ha. Jedno przedsibiorstwo wydobywa okoo 847
cetnarów metrycznych ropy.
siada
10
km
Sanok.
Hotele: Jloel pod 8 róiumi, Hotel
czarnym orem. Ceny od 2 kor.
sanocki,
Restauracje: Pod 8 róiumi, Hotel sanocki
i
1
km.
Hotel warszawski,
Hotel tvarSMuwski.
Hotel j>od
Szlak
Kawiarnia
i
cukiernia;
Lokal do niada.Piwiarnia:
59
Zagórz.
Betiedykt Phulor.
Duffanoicski.
Herzig.
Eisif/
Sanok, miasto powiatowe nad Sanem, 5.600 mieszkaców,
siedziba Starostwa, Rady powiatowej. Sdu powiatowego.
Urzdu podatkowego, Urzdu pocztowego i telegraficznego
nieregularnie zbudowane posiada koció
i notarjat. Miasto
do
parafjalny,
klasztor
Franciszkanów
i
koció
gr.-kat.
Osobliwoci miasta:
uwagi godny jest dawny zamek warowny,
po wschodniej stronie miasta na wyniosym skalistym
brzegu Sanu. Dzisiejszy budynek przedstawia si jako gmach
prostoktny, na dwa pitra wysoki, w dolnych czciach sklepiony. Ozdób architektonicznych, napisów i herbów^ nie ma
Najbardziej
lecy
adnych.
Wedug
podania,
zaoycielem zamku miaa
by
kró-
lowa Bona.
Zamek odgrywa
Wgier,
pogranicze od
wielk rol ze wzgldu na
mimoto nie bA^ya nai-aonym
dawniej
lecz
na oblenia.
zamek opisuje: „Zamek pookoo wszystek, potnjan
murem obwiedziony, ale per yetustatem zepsowâny. Brama
zamku bjô pokojów i izdeb wiele,
murowana potna.
Lustracja z roku 1665 tak
oony
nad samym Sanem,
w
W
z
cae, drugie
których jedne jeszcze
zrujnowane.
Wierzch
zamku teraz naprawuj; pokoje jedne dolne, dinigie s górne
te struktarze przylege i sklep}'a spodem sklepy potne.
mek
S
w
których ksigi i akta grodzkie chowaj". Zaosobliwej potrzebuje reparacyi, na któr intrata staro-
mui-owane,
stwa nie
W3^stai'czy".
Lustracja
nastpna
z
r.
1765
w
ten sposób stan
zamku
opisuje:
„Zamek staroytnym opasany murem, most na murowanych filarach, brama wielka, przy niej archiwum grodzkie
dziedzicu wiea poenalitatis, archiwum na
i kancelarya.
akta ziemskie; acdificia murowane o dwóch pitrach; w dol-
W
nych pokojach izba
górze sala
groc
i
pokoje,
sdowa
i
lecz te
rezydencya dla oficyaUstów, na
gmachy obvetustatem bUzkiem
i ruin
znacznie i gsto si poa przycz3'^n tego rzeka, która werznwszy si
cay zamek
od zamkowej skay tak onej uszczerbia,
prawie na samym tylko brzegu wisi".
niebezpieczestwem
rysoway
O
2
eh owce.
maszyn
i
e
km
le
od Sanoka, na poudniowy wschód,
O 1
Olchowcach jest stadnina skarbowa. Fabryk
wagonów Lipiskiego. Fabryka powstaa przed
W
60
Szlak Zagórzany
— Gorlice.
zajmywaa si najpierw napraAv narzdzi wiertkopal naftowych i napraw narzdzi i maszjai
— póniej wyrobem narzdzi do maszyn wiertniczych.
ostatnich czasach wzrosa i rozwina si tak,
e wyrabiaj tam obecnie prócz narzdzi wiertniczych take
i wagony kolejowe. — Jestto pierwsza i jedyna fabi-yka tego
kilku laty,
niczych do
rolniczych
W
rodzaju
5
w
kraju.
km Nowy Zagórz.
Zagórzany— Gorlice,
V.
i
ilo
kilometrów.
Zagórzany— Gorlice 4 km,
15 min.
Oddalenie dworca kolejowego od wsi Zagórzany wynosi
Cena wozu
Restauracja:
4
3
km.
80 hal.
km
Kolejowa.
Oorlice.
Oddalenie dworca kolejowego od miasta wynosi
wozu parokonnego 80 hal., wóz jednokonny 40 hal.
1
km. Cena
Domy gocinne i zajazdy: J. EngeL cena pokoju za dob 4 kor.
bez usugi i wiata. ,, Kozówka'' blisko koleji, cena pokoju za dobg
1 kor. bez usugi i wiata.
Restauracje:
Lokal do
iv
kasynie
niada:
w
rynku, W. Kozera przy
ul. Bieckiej.
Rudzki.
Gorlice, miasto powiatowe liczce 5000 mieszkaców.
Posiada Starostwo, Sd, Urzd podatkowy. Rad powiatow
siedziba i biui'o krajowego Towarzystwa naftowego, Szkoa
przemysowa kosztem miasta zaoona.
Gorlice stanowi centrum przemysu naftowego.
Poniewa wydobywanie nafty, jak badania historyczne wykazuj^ najpierw w Galicji rozpoczto, naley wic
GaUcj jako kolebk przemysu naftowego. Ze wzgldu na
wybitn rol, jak przemys ten w Galicji odgrywa, podajemy
krótki opis historji i rozwoju tego, popierajc go niektóremi
uwaa
wanemi datami.
Naft
znano
w
(olej
Galicji
ziemny, ropa,
od kilkuset
dziegie ziemny
i
olej skalny.
Oleum
petrae)
pod nazw: ropa, ma,
produkt ten jako smarowido
lat
uywano
do wozów o osiach di-ewnianych, a take jako cenne
stwo w niektórych chorobach ludzi i zwierzt.
lekai*-
Szlak Zagórzany
— Gorlice.
Dzieo Gabryela Ezczysldego
:
61
„Historia naturalis cu-
Sandomierzu w r. 1721 wspomina o wodach ywicznych i ródach gazowych, znajdujpod
cych si u podnóa Kai-pat. Nie podlega wtpliwoci,
nazw „aua bituminosa" rozumia olej skalny zmieszany
riosa regni Poloniat'-
wj^dane
w
e
z
wod.
Rop znajdywano najczciej w pokadach soli, lecz
zwracano na ni uwagi. Najprawdopodobniej pochodz
nazwy znanych ju bardzo dawno miejscowoci: Ropa, Ropica, Ropianka od róde ropy tam znalezionych. fiop,jako
smarowido, wydobywano w wikszej iloci i od dawnych
czasów w okohcy Drohobycza, Truskawca, Schodnicy, Mraznicy, Peczeniyna i t. d. na bagnistych kach w pobUu
nie
potoków
rzek.
koiica ostatniego stulecia nie robiono adnych bada
naukowych nad istot oleju skalnego. wiadczy o tem okopatencie
patencie z 8. wrzenia 1 773, ani
ani
liczno,
z 18. gi-udnia 1786, którymi ru-egirlowano stosunki prawnodekrecie
górnicze
GaHcji o nim nie ma wzmianki. Dopiero
z karrcelarji dworskiej z dnia 2. sierpnia 1810, wystosowanym
do di'ohobyckiej wadzy górniczej, znajduje si pierwsza
wzmianka o olejir skalnym.
Okoo r. 1850 zgosio si kilku kupców ydowskich
z Drohobycza do apteki Mikolasza we Lwowie, przedstawiajc do zbadarria pyn gsty, tusty koloru ciemno-zielonego.
Prac
poruczono Ignacemu irkasiewiczowi i P. Zehowi,
ówczesnym prowizorom
tej aptece. Wedrrg profesora Hofera (,,Das Erdol und seine Yerwandten"), pierwszy zwróci
i
Do
e
w
w
w
w
t
w
w
Borysawiu
na olej skalny Abraham Schreiner
celem otrzj^nania
1853 i 1854, który destylujc
lepszego smarowida do wozów, zebra pyn óty osiadajcy
na cianach kota i próbowa
go do owdetlerria. Schreiner uda si z pynem tym do ukasiewicza, który zaj si
dalszem badaniem nad sposobem destylowania i do wietnych
za ojca przedoprowadzi rezultatów, jego te naley
Galicji. Okoo tego czasu nadeszy do
mysu naftowego
uwag
w
ma
r.
uy
uwaa
w
Wiednia
z
Hambiu-ga próby oleju mineralrrego, poleconego
przez dzienniki, jako doskonay materja do owietlenia, olej
ten zwano Hydrocarhur i Photogen a równoczenie skonstruowa
Berlirrie odpowiedn do tego lamp.
Stohwasser
Kolej pónocna pierwsza uywaa terr prodrilct do owieroku 1853 otrzymaH rrkasiewicz i Zeh destytlenia.
lampach photogenowych daleko lepiej si wieciy
laty, które
ni iDhotogeyi. Starszy inspektor koleji pónocnej ProJcesch uda
okoHce,
których naft wydobywano, lecz
si do GaUcji
Drohobyczu
nigdzie nie zasta rozwinitego przemysu.
zobowizaU si Abraham Schreiner i Leib Stierman dostawi
koleji pónocnej rocznie 200 ctr. oleju skalnego do owietlenia.
w
W
w
w
w
W
Szlak Zagórzany
62
— Gorlice.
W
roku 1859 bya ju kolej pónocna w stanie wszystkie
swoje potrzeby oleju skalnego pokry w Galicji.
tym czasie powstaa pierwsza rafinerja ukasiewilad
cza i Trzecieskiego na gruntach Klobasy w Bóbrce.
za
powstay rafinerje inne w Klenczanach, Gorlicach, Jale,
Polance, jakote Heindla w Ottakring pod Wiedniem.
Kopalnia w Bóbrce bya pierwsz racjonalnie prowadzon w Galicji.
roku 1873 byo tam 35 szybów, z któdochodziy.
rych najgbsze do 130
Pierwsz bia bezwonn naft otrzymano w roku 1860
i wówczas powstaa jedna z najwikszych rafinerji Wagemana
W
W
t
W
m
pod Wiedniem.
roku 1868 podniós pose Ed. Gniewosz w sejmie galicyjskim potrzeb uregulowania stosunków prawnych przy
eksploatacji, ropy a odpowiedni projekt wypracowa Dr. Hen-
W
ryk Gintl, inspektor koleji Iwowsko-czerniowieckiej, który
pó-
uchwalony zosta.
Brak kapitaów by przyczyn
w stosunku do Pensylwanji
sabego rozwoju przemysu naftowego w Galicji.
roku 1873 istniao w Galicji 32 kopal, w których najwaniejsze byy Eopienka, Bobrka, Wietrznia, Wakowa,
Dwiniacz, Soboda rungurska, które do dzisiejszego dnia
jeszcze rop dostarczaj. Najlepszy pogld na produkcj ropy
niej
W
daje
—
—
nastpujca
tabela statystyczna:
Szlak Zagórzany
z 6 zh*.
na 5 zr. 50
et.
Do
— Gorlice.
tego konkurencja z
G3
amerykask
naft cen 30 zr. za ctr. na 13 zr. zniya. Od roku 1864
rozpoczyna si konkurencyjna walka z naft amerykask
i
wiele rafinerji upado.
Od
r.
1864—1868/9 eksploatacja ropy
si bardziej gorczkow, produkcja jest te stosunkowo
najwiksz. AV dalszych latach 1869—1872 ilo eksploatowanej ropy si zmniejsza, skutkiem czego cena surowca
na 6 zr. si utrzymuje.
latach od 1872—1886 produkcja
ropy zaczyna powoU wzrasta i dosiga po roku 1886 naststaje
W
pujcj^ch rozmiarów:
=
64
Szlak Zagórzany
spa wicej nie moga.
wyprodukowanej nafty
— Gorlice.
Kada rafinerja
pewn kaucj,
skada wedug
która
ma
ilQ?^bii
suy
na^j
pokrycie strat, jakieby rafinerje ponie mogy, zniajc ch\^^->j
Iowo ceny, skutkiem wyamaijia si z pod kartelu, której?
ze
zwizanych
rafinerji.
I
ziemny stanowi szereg
Olej
pocze wgla
wodoru, 1
zwanych wglowodorami. Pod wzgldem chemicznym znanej
wglowodory lotne, pynne i stae. Surowy olej ziemny 1
jest mieszanin takich wglowodorów. Z innych pierwiastków,
wchodzcych w skad oleju ziemnego, na uwag zasuguje
siarka. Ona te prawdopodobnie nadaje mu wstrtny zapach,
i
s
]
^
;
cechujcy nieczyszczony olej ziemny.
Kwestja tworzenia si nafty dotychczas nie jest jeszcze
dokadnie zbadan. Pierwotnie przypisywano je dziaaniu'
wody na wgiel kamienny, lub poczeniu wgla z elazem,
które zdaniem wielu geologów stanowi znaczn
jdra
ziemi, przyczem za gówny czynnik uwaano wysok ternperatur i wielkie cinienie, panujce w gbiach ziemi,
gdzie proces chemiczny mia si odbywa,
ostatnich czasach hipoteza ta, bardzo na pozór udzca, zaczyna coraz
]
i
cz
;
\
'
W
;
]
i
mcej ustpowa
miejsca innej,
wedug
której
nafta jest
produktem rozkadu cia zwierzcych i roUnn3^ch, nagromadzonych na dnie mórz, pokrywajcych w odlegych epokach
W
geologicznych okolice nafciane.
Galicji pokady ropodajne
nale do tak zwanej formacji eocenicznej, to znaczy,
uformoway si one w pocztku epoki trzeciorzdowej, pod
koniec której napotykamy najdawniejsze dotychczas odkryte.
lady egzystencji czowieka. Jak daleko pod wzgldem geogi-aiicznym
sigaj
te
e
pokady, cignce si u podnóa Kar-
trudno dotychczas oznaczy. Pokady skadaj si tam
z piaskowca gruboziarnistego, którego pory i szczeliny prze
siknite
rop i UMdzionymi w niej gazami. Znajduj si
one w najrozmaitszych gbokociach pod powierzchni ziemi,
w której tworz warstwy faliste, poprzedzielane innymi nieropodajnymi pokadami, a ukadajce si, jak przypuszczaj.
mniej wicej równolegle do acucha Karpat, tworzc jakoby
pat,
i
;
j
;
^
|
]
\
]
•
s
j
1
;
\
.
ich
podziemne rozszerzenie.
Tam gdzie
sione, wryy si
ziemi
pokady piaskowca
ze ropy.
w których rola poszukiwacza nafty
bywajcej si
s
wyni(5-
e do
Na nieszczcie punktów
opai-cia,
bj^-aby atw, nie ma wiele,
a i odnalezienie takich ladów nie zapewnia jeszcze powodzenia, uwarunkowanego tern, jak grub jest warstwa
ropodajnego piaskowca, czy pod ni warstw talach znajduje
jakiej
si wicej i
koci. Czstoposzukiwacz nowych
w
terenów naftowych
gbo
musi, w
\
'
fady wyej pod powierzchni
strumienia górslde po przez górne warstwy
zadrasn jego
tak,
powierzchni, aby ujrze ciemne tuste krople wydo-
aw
zamulon
te
]
braku innych danych, kierowa
\
\
|
i
i
;
\
|
•
'
:
i
Szlak Zagórzany
S'
•,\7Drost
kûre
sad,
instynktem
i
— Gorlice.
65
specjalnemi swemi kombinacjami,
Nafciarze kieruj si za-
mu dyktuje doAviadczenie.
eby szyby umieszcza na
linji
o kierunku
pónocno-
cise zreszt oznaczonjnn na podstawie bada
geologów, e podziemne pasma ropodajnych piaskowców
takie wanie zajmuj pooenie. Poniewa warstwy te miej•zachodnim,
le
scami
nadzwyczaj pochyo, wic czsto zboczenie na
kilkanacie ki'okÓA^ od Unji ich grzbietu, zreszt bardzo
czsto przebiegajcej istotnie
wyej wymienionym, dokadnie znanym kierunku, naraa na wiercenie szybów
wi-
w
w
w
kszej gbokoci, ni
pierwszym szybie, lub zupenie prac
udai-emnia. Zdarza si wic,
wiercc o kilkanacie kroków
od szybu o bardzo obfitej wydajnoci, dostaje si, tak zwany,
szyb suchy, t. j. zupenie pozbawiony ropy.
Krokiem przedwstpnym do rozpoczcia poszukiwa nafty
jest zrobienie kontraktu z wacicielem terenu. Na podstawie
takiego kontraktu wolno przedsibiorcy przez
ilo lat
e
pewn
wydobywa naft
wiertnicze.
i
ustawi potrzebne machiny
i
W zamian otrzymuje waciciel gruntu
narzdzia
zazwyczaj
pewn sum za kady mórg, za kady rozpoczty szyb, dajcy pewn minimahi ilo nafty, wreszcie czynsz roczny,
za meter kwadratowy gruntu zajtego przez przedsibiorc.
Przedsibiorca obowizuje si w pewnym przecigu czasu
roboty wiertnicze rozpocz.
tym celu sporzdza si tak
zwany ryg (wyraenie wzite od nafciarzy amerykaskich
na oznaczenie caoci przyrzdów potrzebnych do wiercenia),
W
poczem
specjalnie nafciarstwu
oddajcy si
robotnicy, z po-
godn zrcznoci i szybkoci, wznosz wysok drewnian wie, koo 17 metrów wysok, mieszczc waciwy
dziwu
w
w
aparat wiertniczy, a przy niej szopy drewniane,
których
warstaty, koty, kunie. Najczciej
GaHcji
uywany system wiercenia jest obecnie system Tcanadyjski.
najdawniejszych czasach wydobywano
Pierwotnie i
i
przy pomocy studzien maych, zwanych „duczki".
miejscowociach, gdzie ropa wydobywaa si na powierz'hni ziemi, kopano studnie okoo meter
kwadrat, a kilka
metrów, o ile napyw wody zaskórnej na to pozwala,
bok. Na powierzclmi wody
tych studzienkach, czyh duczkach, zbieraa si ropa jako pyn gatunkowo lejszy, czarny,
iryzujcy, który od czasu do czasu przy pomocy tak zwanych kwaczów, to jest szmaty lnianej lub konopnej, przymocowanej do prta dugiego, zbierano do beczek i rozwo-
î mieszcz
rop
W
ma
w
w
g-
w
ono do uytku po caym kraju. DoUny w Borysawiu,
Schodnicy i Tustanowicach przepenione byy dawniej okoo
roku 1850 takiemi duczkami, które i w innych czciach kraju
jak w Sobodzie mngurskiej i t. p. take znane byy. Ropa
w studzienkach tych wyczerpywaa si prdko, studnie wic
zarzucano i kopano w pobUu nowe.
Zeszyt
30.
5
Szlak Zagórzany
66
— Gorlice.
;
Gdy poznano dalsze wasnoci ropy, a mianowicie gdy
odkryto,
przez destylacj uzyskuje si z niej naft do
owietlenia, trzeba byo ropy
wikszych ilociach. Eksploatacja odbywaa si pocztkowo zawsze jeszcze przy pomocy
studzien, jednak wikszych i znacznie gbszych, trudno
usuniciu nadmiaru napywu wody zaskórniej,
bya tylko
która utrudniaa i uniemoliwiaa wydobycie ropy. Uszczelnienie uskuteczniano iem, którego warstw grub ubijano
e
w
w
poza ocbrowaniem studni. Koszta wydobywania ropy wzma-
gay si
w miar gbokoci
W
warto
studni,
wkocu przewyszay
wydobytej ropy.
ten sposób wydobywa Lukasiewicz rop w pierwszych przez niego w Bóbrce koo Krosna,
w majtnoci Klobasy i Trzecieskiego zaoonych studniach.
Nastpnie zaczto studnie do wydobywania ropy wierropa w górnych poci, przewanie i z tego powodu,
kadach rycho si wyczerpywaa, a zdaniem geologów naleao tak jak i w Ameryce, szuka bogatszych zbiorników
ropy w gbszych horyzontach ziemi.
e
Do wiercenia uywano wielkich i cikich widrów stalowych, przyrubowanych do grubych prtów elaznych, które
zoone z pojedynczych czci w miar potrzeby do wielkiej
dugoci, wzgldnie gbokoci przedua byo mona. Wiercenie zaczynano zwykle widrem, okoo 60 centymetrów sze-
a
w
do
miar gbokoci szybu, zmniejszano
rokoci, który
10 centymetrów. Otwór wywiercony wypeniano rurami blaszanemi, odpowiadajcemi przekrojowi otworu i w ten sposób
zabezpieczano wiercony szyb od zasypania, a take uszczelniano od napywu wodj'-. Wiercenie odbywao si w ten
wider przymocowany do prtów elaznych i stasposób,
nowicy z niemi jedn nieruchom cao, podnoszono za
pomoc maszyny parowej do niewielkiej wysokoci i spuszczano nagle nadó, przyczem dawano widrowi obrót okoo
jego osi pionowej, kruszc cikiemi uderzeniami znajdujce
si na dnie szybu pokady.
e
Dla wydobycia ze szybu, utworzonego w ten sposób,
miau i otworzenia widi'owi dalszej drogi, zastpuje si go
od czasu do czasu, tak zwan yk, t. j. rur stalow, zamknit u dou klap. Rur t, jak przedtem widrem, uderza
si kilkakrotnie w dno szybu. Pod cinieniem zewntrznem
miau, tworzcego ze znajdujc si na dnie wod rzadkie
ciasto, klapa otwiera si na wewntrz, wic przy podnoszniu yki, znajdujcy si w niej szlam (t. zw. ykowiny)
ciarem swym zamyka klap i na powierzchni zostaje wydobyty. Oczyciwszy w ten sposób dno szybu, odrubowuje si
ten
widrem i dalej robot prowadzi.
zastpuje si
sposób wierci si przecitnie okoo 100 metrów na miesic,
robota
czasami jednak napotyka si opok tak tward,
posuwa si zaledwie o kilkanacie centymetrów na dob.
yk,
W
j
e
i
I
']
i
;
j
']
|
|
|
]
|
I
^^
j
I
\
-j
^
|
]
i
ij
i
^
[
j
j
j
\
\
^
]
;
';
|
\
1
j
\
|
\
I
]
^
5
.;
«
i
Szlak Zagórzany
— Gorlice.
C7
Gboko w ten
do 300 metrów
i
sposób wierconego szybu wynosi moe
wicej, jeeli jednak przy najwikszym przej. 10 centymetrów i takiej szerokoci widi-a,
kroju szybu, t.
nie dostanie si jeszcze ropy,
to dalsze pogbienie jest ju
niemoliwem i w tem ley oprócz wielkich kosztów najgówniejsza wada tego systemu wiercenia.
"Wiercenie systemem kanadyjskim róni si zasadniczo
e
od poprzedniego tem,
otwór szybu ma od góry do najwikszej dotychczas doprowadzonej gbokoci zawsze jeden
i
sam
ten
przekrój.
wider przedstawia wielki
koczonym stalowym ostrzem.
i
ciki elazny walec z zaprtów elaznych
Zamiast
suce
uywaj
si dugie drewniane dragi,
tylko do podnoszenia widra do pewnej wysokoci lub te do wydobycia
jego. Uszczelnienie wywierconego otworu odbywa si za porur blaszanych, poczonych ze sob za pomoc gwintów.
Korzyci wiercenia tego
nastpujce:
wiercenia i pogbiania do moliwej gbokoci.
Oszczdno w pracy przy wierceniu, podnosi si tylko
ciar widra i drewniane drgi zamiast caej cikiej dawnej
armatury widi-a wraz sztabami elaznemi, stanowicemi razem
moc
s
Mono
nieruchom
Lepsze
jak
cao.
i
dokadniejsze uszczelnienie szybu wyiîerconego.
Zagwodenie szybu nie nastpuje tak atwo i tak czsto
przy dawnym sposobie wiercenia.
Szybki postp w robocie, a tem samem i tasze wyko-
nanie wiercenia.
"Wydobywanie gazów z otworu wiertniczego jest w'skanajczciej niezawodn,
nafta, a wzgldnie ropa,
wkrótce si okae.
e
zówk
Gdy
dobicie
do
pokadów ropodajnych skonstatowano,
wówczas z szybu uszczelnionogo rurami elaznemi wypompowuje si wod, do szybów prowadz si pompy,
szyb zamyka si u góry szczelnie tak zwanym hemem,
a maszyna parowa, która suya do wiercenia, obejmuje
prac pompowania ropy.
Bardzo trudnem jest wiercenie iów, pokadów mikkich
i elastycznych, w których wider grznie, pokady te przedstawiaj taki opór przy wyciganiu go w gór, e nieraz
w tej fazie system drgów przerywa si w którymkolwiek
punkcie i pozostajc w szybie, tamuje dalsz prac. Pominwszy jednak to niebezpieczestwo, iy przez przedsibiorbardzo mile widziane, gdy pod nimi zwyk si znajców
s
dowa
ropodajny piaskowiec.
Poniewa
s
nieprzepuszczalne, tak dla gazów jak dla
po przebiciu ich, ropa wystpuje bardzo
obficie.
wyjtkowych wypadkach, jak to przed kilku laty
"Wietrznie miao miejsce, ropa pod cinieniem uwizionych
ropy, czasami
w
W
wic
B8
w
Szlak Zagórzany
niej
— Gorlice.
gazów, wyrzucana bywa przez szyb
w gór
podobnie
woda ze
studzien artezyjskich. Podobne
Galicji dotychczas jednak bardzo rzadko.
szyby zdarzay si
Wówczas rola wiertacza jest skoczon, naley tylko narubowaó na rury uszczelniajce szyb, odpowiedniej formy
jak fontanna, lub jak
w
„hem" i skierowa rop rurami do zbiornika, skd napenia
si rop do baryek zawartoci okoo 165 litrów. Zdarzao
si, e jeden szyb wydawa po kilkaset baryek dziennie.
Najczciej, dowierciwszy si poHadów ropodajnych, posuwa si trzeba tak gboko, dopóki sczca si z nich do
szybu ropa, nie daje iloci opacajcych eksploatacj. Wiercenie jest bardzo trudnem
i potrzeba wiele uwagi spostrzedaru kombinowania, eby unikn moliwych
przy wierceniu niebezpieczestw jak oberwania si drgów,
pknicia widra i tak zwanego zagwodenia szybu.
razie
takiego wypadku potrzeba nadzwyczajnego hartu, sprytu
wytrwaoci, eby przeszkody usun i prowadzi dalej
i
przerwan robot. Mistrzami naszych wiertaczy byli robotnicy
kanadyjscy, których z pocztku sprowadzano do Galicji i paliczny zastp kracono im bajoskie sumy. Dzi mamy ju
jowych, dobrze wywiczonych wiertaczy i robotników. Do
osignicia tych rezultatów przyczynia si znacznie subwencjonowana przez Wydzia krajowy szkoa wiertnicza w Wietrznie.
Oprócz wyej wzmiankowanych sposobów wiercenia
gawczoci
i
W
do
szybów zastosowywana bywa take metoda wiercenia, skomnabinowana z powyszych dwóch sposobów. Kiedy
ley pewny sposób wiercenia uczy dugoletnie dowiadczenie, a zalene jest równie od warunków geologicznych,
wreszcie od jakoci robotników.
uy
Niektórzy z wiertaczy porobili wcale ju znaczne majpo czci z pensji, wynoszcej do 70 zr. miesicznie,
po czci za z udziau w dochodach brutto. Niektórzy z robotników polskich dostaH ju posady w Rumunii, Persji
teczki,
i
w
Argentynji.
W Ameryce
póniej
jak
w
wano do owietlenia, korzystajc
w
Galicji.
Gdy skonstatowano,
GaHcji olej ziemny uyrezultatów poszukiwa
z
ew
Oil Creck na stawach zbiera
ziemny, zawizano w roku 1854 spók „Pensylwania
przecierada póBock Oil Compagny", która zbieraa rop
roku
cienne 1 olej jako smarowido do wozów sprzedawaa.
1858 dyrektor tej spóki, Colonnel G. L. Drak, rozpocz
poszuMwania w ziemi za olejem ziemnym, a 24. sierpnia
1859 natrafi -w Oil Creck w Pensylwanji na studni, wyda15 cetnarów metrycznych na dob. Amerykanie skorzystali ze sposobów czyszczenia nafty uywanych w Galicji;
w Galicji za zastosowano amerykasld sposób wiercenia
si
olej
w
jc
studzien.
W
Szlak
Zagórzany— Gorlice.
69
Szlak Zagórzany
70
— Gorlice.
Wycieczki:
Dla zwiedzenia kopalni i destylami powiatu gorlickiego
wystarczy jeden dzie i to w nastpujcym porzdku:
Przybywszy do Zagórzan, jedzie si kolej 'lub wozem
gocicem rzdowym do Gorlic. Na di-odze z Zagórzan do
Gorlic ley najwiksza destylarnia galicyjska Bergheima i Mac
Garvey'a, ui*zdzona podug systemu amerykaskiego (lece
due koty destylacyjne). Z Gorlic wyjeda si na poudnie
drog powiatow do Siar 3 km, a stamtd do kopal w Sekoioy i Bopicy ruskiej 2 km, kopalnie Dhoioskiego, Spadkobierców majora Rogoyskiego, Skrocliowskiego, Fedorowicza i Szczepanoiv3kiego. We wszystkich tych kopalniach wiercenie odbywa
si wedug systemu kombinowanego, t. j. podug kombinowanego systemu Gabiana, poczonego z S3^stemeni kanadyjskim. Z Skowy jedzie si na zachód przez wie Sokó do
Dominikowiec i Kobylanki 3 '/z km, kopalnie Spóki belgijskiej
i Adama Skrzy liskiego, w których wiercenie odbywa si systemem belgijskim, Kind & Chandroni stamtd do Krygu, Lipinek
3 km, kopalnie Bergheima i 3Iac Gervay'a,
i Libuszy górnej
Spóki naftowej SkrzyskicJi i Adama Skrzyskiego, prowadzone
systemem kanadyjskim i kopalnie Straszewskiej i Stuwiarskiego,
prowadzone systemem Fabiana. Z Libuszy górnej uda si naley do Libuszy dolnej 3 km, gdzie jest destylarnia nafty
Adama Skrzyskiego, lu-zdzona wedug systemu galicyjskiego
i kaukazkiego (koty stojce, mniejszej pojemnoci), std powrót
do Zagórzan.
Cena wozu
destylarni
z Zagórzan do poszczególn3'^ch kopalni lub
wynosi od 1 kor. 20 hal. do 3 kor.
Z innych zakadów przemysowych wymieni wypada fabryk kwasu
siarczanego, dawniej Starek
i
spóka.
VL Jarosaw—Rawa
ilo
i
Jarosaw
—
ruska.
kilometrów.
—
—
BoSurodiów 10 km, 25 min.
Olekm, 26 min.
brówka 8 km, 18 nin.
Noiua Grobla
Basznia
szyce 8 km, 19 min.
Lubaczów 7 km, 21 min.
Wercliata 14 km,
Horyniec 8 km, 19 min.
10 km, 24 min.
Raiua ruska 6 km,
Huta zielona 5 km, 13 min.
31 min.
15 min. Razem 87 km, 3 godz. 35 min.
—
—
w
13
szijce
—
26)
—
—
15 min.
—
Jarosaw 22
10 km
mija stacje
U
—
—
—
—
—
Werchna
Huta zielona 15 min.
itiska
Lubaczów 23 min.
OleBasznia 18 min.
Surochów 19 min.
Bobrówka 27 min.
Nowa grobla 19 min.
min. Razem 3 godz. 37 min.
odwrotnym kierunku:
Horyniec 30 min.
—
hiin.
(str.
Rawa
—
Sur o cli ów,
—
kolej
—
—
—
przerzynajc okolic lesist
km Bobrówk i
11 km Now grobl, pooonej w
8
bliskoci
duego
stawu.
8 km Oleszyce.
Oddalenie dworca kolejoweofo od miasta
Hotele: Kamiski, pokój wraz z vxsug i
1-5
km.
wiatem
Widzenia godnym jest zamek ks. Sapiehy
ogrodem. Z zamku pikny widok na okolic.
nego
7
km Lubaczów,
i
smoy.
10
8
z
piknym
wielkie destylai'nie dziegciu drzew-
W kierunku pónocno-wschodnim
km Basznia
km Horyniec.
2 kor. 20 hal.
stacje:
i
W
kierunku poudniowo-wschodnim, w oddaleniu 13 km
od Hoiyca, ley Niemirów; cena wozu 2 kor. 80 hal.
Niekpiele siarczane; ludno trudni si tkactwem.
mii-owie
kiei-unku pónocno-zachodnim, w oddaleniu 22 km,
Cieszanów; cena wozu 6 kor.
Hoiycu jest goi'zelnia ksicia Poniskiego.
W
W
14
W
s
km Werchata,
nastpuje stacja pita
.
72
Szlak
Jarosaw
— Rawa
ruska.
6 km Rawa ruska, ley nad Eat (dopyw Bugu), miasto
powiatowe, liczy 7400 mieszkaców siedziba Starostwa, Rady
poczta i telegiâf.
powiatowej i Sdu powiatowego
;
—
roki
Hotele:
sein.
1
km.
—
Cena do-
60 hal.
—
Sattler,
Zimmerman, i obok dworca kolejowego hotel 5ode«1 kor. 20 hal. do 2 kor.
Cena pokoju od
Restauracj e
:
Kolejowa
W roku
1698 zawar tu August II. zwizek z Piotrem
Wielkim przeciw Karolowi XII., królowi szwedzkiemu.
"W Rawie znajduje si klasztor Reformatów,
w
XV.
stuleciu przez ksicia mazowieckiego,
rzymsko- i gr. -katolicki koció.
zaoony
oprócz tego
Wycieczki:
W poudniowej
stronie miasta 1*5 do 2 km oddalona
Wólkoioica, do której z miasta wie-
ley okolona lasem góra
dzie dobrze utrzymana droga. Ze szczytu góry roztacza si
z jednej strony
do 4 mil odlegej
a z drugiej
do granicy rosyjskiej.
a
"Wycieczka
1
ókwi —
a
widok
wozem
do
ókwi
lub do granicy kosztuje
kor. 40 hal.
Z
dalszych wycieczek
wymieni naley wycieczk do
Sie-
wie pooona w oddaleniu 5 km na pónocny zachód
Rawy ruskiej, do których prowadzi pikna di'oga przez las.
dliska
od
"W Siedliskach zamek ks. Sapiehy. Tak Siedhska jakote
4 km na zachód od Rawy ruskiej pooona wie Potylicz,
posiada fabryk fajansów i wyrobów sztejngutowych.
i
W Rawie
i
fabryka
znajduj si
naczy
glinianych.
diva
myny
amerykaskie, gorzelnia
:
Yll.
Przemyl— Chyrów— Zagórz—upków.
i
ilo
kilometrów.
—
—
—
Nian32) Hermanoioice 9 km, 16 min.
Dohromil
Notue Miasto 8 km, 12 min.
Jcowice 4 km, 7 min.
Chyrów
Posada liyrowska 8 km, 11 min.
5 km, 8 min.
Krocienko 10 km,
tarzaiva 8 km, 13 min.
1 km, 4 min.
Ustjanotoa 8 km, 13 min.
Ustrzyki 8 km, 14 min.
16 min.
Lisko-ukaWierc 5 km, 10 min.
Olszanica 9 km, 14 min.
Noicy Zagórz
Zauz 4 km., 8 min.
wica 6 km, 10 min.
Mokre 17 km., 30 min.
Zagórz 1 km, 4 min.
5 km, 8 min.
Komacza 10 km, 20 min.
Szczatcne-Kulaszne 7 km, 13 min.
upków 14 km, 26 min. Razem 147 km, 5 godz. 38 min.
Przemyl,
(str.
—
—
—
—
—
—
—
—
—
—
—
—
—
—
—
—
—
—
Szczamu-Kulaszne
w odwrotnym kierunku: upliów Komacza 25 min.
Nowy Zagórz 4 min.
Mokre 13 min.
Zagórz 30 min.
19 min.
Uherce 14 min.
Olszanica 10 min.
UstjuLisico- ukatpica 8 min.
9 min.
Sarzawa 16 min.
Ustrzyki 13 min.
Krocienko 14 min.
noioa 13 min.
Dobromil U min.
Posada chyrowska 4 min.
Nowe Miasto
Chyrów 15 min.
Przemyl 24 min.
8 min.
Niiunkowice 13 min.
Hermanowice 7 min.
Razem 5 godz. 33 min.
—
—
—
—
—
9
—
—
—
—
—
—
—
—
— Zau
—
—
—
—
km Hermanowice, wie pooona o 9 km na poudnie
od Przemyla,
w
dolinie
Komarnicy dopywa Wiaru.
W roku
W
roku
1426 bya wie dziedzictwem Piotra Grochowsldego.
1560 dziel si ni Jan i Marcin Hermanowscy. Nastpnie
dziedziczyli
Drohojewscy i Fredrowie.
wsi jest gorzelnia.
4
We
j
km. Ni anko wice.
Oddalenie dworca od miasta
2-5
Zajazd:
1
S. Kutz,
cena pokoju
km.
— Doroka
40 hal.
kor. 20 hal.
Wycieczki
Na pónocny zachód od Niankowic ley miejsce odpustowe, z cudownym obrazem Matki Boskiej, Kai w arja pac-
awska. Cena doroki
80 hal.
Z zakadów przemysowych znajduj si:
oleju
i
8
fabryka
myny paroiue.
km
na poudniowy wschód stacja
Nowe
Miasto.
74
Szlak
5
z
km
Przemyl
— Chyrów — Zagórz — upków.
Dobromil.
Oddalenie dwoi-ca kolejowego od miasta wynosi
koleji do miasta 40— GO hal.
Piwiarnie
i
winiarnie
:
Lówenthal, ul.
J.
Przemyska
Dobromil, miasto powiatowe liczce 3300
Wyrw
ley nad
dopywem
km.
3
i
Doroka
Grauer, rynek.
mieszkaców,
Wiaru.
Dobromil jest siedzib Starostwa, Urzdu podatkowego,
Sdu powiatowego, zarzdu domen i lasów, powiatowej komisji szacunkowej, Rady powiatowej, Urzdu pocztowego
i
telegraficznego.
Z zakadów naukowych posiada miasto 4-kl. szko
Dobromil by siedzib
etatow
i 3 ki. etatow
zasuonego rodu Herburtów, których potomkowie przyjmowali nazwy od swych majtnoci mianowicie: Dobromilscy
pozwala w roku 1556 Stanisawowi
i t. p. Zygmunt August
Herburtowi, kasztelanowi lwowskiemu, w nagrod za liczne
esk
msk
zasugi, przeistoczy
wie Dobromil na
miasto
prawem magdeburgskiem. Szczsny Herburt
i
obdarza je
zaoy
tu dru-
— 1616, w której wytoczono pisma
karni trwajc od roku 1611
Kadubka, Orzechowskiego i
6
ksig Dugoszowej ki'oniki.
które nastpio r. 1645
Z wyganiciem rodu Herburtów,
czy si nastpujce podanie ludowe: Kady z Herburtów
umierajc, zamieni si w siwego ora i gniedzi si na przylegych polach. Te ory strzegy szczcie domu Herburtów,
gdy jednak jeden z Herburtów zastrzeli ora, w tej chwiU
umiera syn jego, a na owym miaku zakoczyo si imi
tej wietnej rodziny. Majtno ta obfitujca w warzelnie soli
przesza na wasno Czuryów, nastpnie Krasiskich.
Wycieczki:
O
km
na poudnie od Dobromila, na wyniosem wzgónad Jasienk, potokiem uchodzcym do "Wyrwy
stercz ruiny zamku „Herburtów", wybudowanego w pierwszych latach XVII. wieku przez Jana Szczsnego Herburta
z Fulsztyna, sekretarza królewskiego, podkomorzego przemy-
rzu 560
4
m
skiego.
zamku proioadzi dojazd, od strony poudniowej przez
a drugi od strony pónocnej od klasztoru 00.
Bernardynów. Z obu stron dojazd dotyka stóp góry, skd
drog wykowat, o bardzo znacznym spadku, dochodzi si
do bramy wjazdowej zamku, przed któr resztki osiadego
wau i zasypana fosa wiadczy o istnieniu mostu zwodowego.
Obok ciekawego ukadu planu i sposobu zarzdzenia obrony,
wntrze komnat mieszkalnych zdobiy róne alegoryczne malowida i napisy.
wojnach kozackich i szwedzkich zamek przetrwa
liczne burze.
roku 1684, Anna Biaogowska, starocina
JDo
wie Tarnaw,
W
W
Szlak
Przemyl— Chyrów— Zagórz— upków.
75
Leska, pozwolia Bazyljanom dobromilskim rozbiera mury
strony poudniowej. "W drugiej poowie XVIII,
wieku przemieszkiwaa w tym zamku Franciszka Krasiska,
synna z piknoci, zalubiona potajemnie roku 1761 Karolowi, ks. kurlandzkiemu, synowi Augusta III.
Z zamku przedstawia si liczny widok.
Niedaleko ruin tego zamku na wzgórzu 469
wysokiem,
znajduje si klasztor Bazyljanów, ciemne ki-uganki przyozdobione
herbami Herburtów.
zamkowe od
m
s
km Posada chyrowska, zaoona dla potrzeb ruchu
8
kolejowego
km
1
i
dla
przesyek towarowych.
Chyrów.
Dworzec kolejowy bardzo blisko miasta pooony. Doi'Oka
jednorazowej jazdy w obrbie miasta 1 kor.
Hotele: 'Saski, Narodowy (blisko koleji). Cena pokoju w hotelu
Saskim wraz z usug i wiatem 4 kor. 40 hal., w hotelu Narodowym
kosztuje pokój 2 kor.
Restauracje:
Kolejowa, hotel SuslH.
Chyrów, miasto powiatowe, przy gocmcu podkarpackim
nad Strwiem, liczce 2600 mieszkaców, ma Urzd pocztowy, szko jednoklasow i gimnazjum; od Chyrowa poczwszy wznosi si teren kolejowy.
Uwagi godnym
wraz
muzeum
z
jest
Jezuitów
klasztor
i
gimnazjum
z licznymi zbiorami.
Koció wzniesiony w roku
8 km Starzawa, wie. W
1531 przez
Tar.
Starzawie znajduje si zna-
czny kompleks lasów skarbowych przewanie jodowych.
oddaleniu okoo 300 metrów od stacji kolejowej pooony
jest wzorowo urzdzony tartak G. Straetza, który wyrabia
rocznie okoo 600 wagonów materjaów tartych rónego
W
rodzaju.
Mieszkacy Stai-zawy trudni si przewanie wja-obem
gontów, które znajduj
odb;>i:
na Wgi-zech.
w
bardzo piknej górzy10 km Krocienko, pooone
stej okoHcy. "We wsi znajduje si maa fabryka szka, wyra-
biajca przedmioty poledniejszego gatunku.
8
km
Ustrzyki.
Oddalenie dworca kolejowego
40—60
od miasta
'/•'
lôi.
Cena doroki
hal.
Hotele: Hotel Wanda,
wieca
cena
pokoju od
1
kor. 60 hal. do
3
kor.
;
24 hal.
Wycieczki:
Do
naftowych
lasów skarhoioycli lo Beretach^ 5 km odlege, do ^*opa?
iv odynie, 6 km odlege.
Cena wozu do wymie-
nionych miejscowoci
i
z
powrotem
1 kor.
20
hal.
do 2 kor.
76
Szlak
W
tartaki,
Przemyl
— Chyro w — Zagórz — upków.
w
okolicy
miejscowociaci Czarna, Boberka
eksport drzewa bardzo znaczny.
Od
chodnim
tej
i
stacji
zwraca si szlak kolejowym
nastpuj
w
i
Smolnik
Iderunku za-
stacje
8 km TJstjanowa, stacja ta stanowi zarazem najwyszy punkt (488 m) wznoszcego si od Chyrowa terenu kolejowego. Od TJstjanowa poczwszy, teren powoli spada. O 23
km
w
na poudnie od Ustrzyk ley miejscowo Lutowiska,
której
9
5
6
si odbywaj
jarmarki.
km Olszanica,
km Uherce, róda siarczane.
km Lisko-ukawica.
stacji ukawica
60 lial. do 1 kor.
Oddalenie
doroki od
od miasta
Lisico
wynosi 5 km. Cena
Miasto ley u stóp góry, z doKny Sanu przedstawia si
kierunku poudniowo-zachodnim miabardzo pikny widok.
sta roztacza si malownicza dolina z rzek San, który w tem
miejscu ju znaczn przybiera szeroko.
Na uwag zasuguje pikny park ze staroytnym zanikiem
hr. Krasiskiego.
Od Liska na poudnie prowadzi gociniec do odlegej
której ludno zajmuje
o 15 km miejscowoci Baligród,
tem
si tkactwem. OkolicaBaligrodu, jest dziko -romantyczna.
lasach
miejscu Karpaty dochodz do znacznej wysokoci.
W
w
okoUcznych
gnied
Zau.
W
si niedwiedzie
i
W
wilki.
Na wysoko nad Sanem sterczcej górze
4 km
Sobieskiej, czerni si ruiny starego zamczyska, ongi waPiotra Kmity,
potomka sawnego rodu Kmitów
wojewody krakowskiego i marszaka koronnego. Zamek zbudowany by na wzór starych zamków niemieckich, otoczony
—
sno
grubymi murami obronnymi, do których prowadziy dwa
samym zamku znajdowao si kilkadziemosty zwodowe.
sit komnat, w przyziemiach, na pierwszem i drugiem pitrze,
porozdzielanych od siebie mniejszymi dziedzicami a poczonych zewntrznymi krugankami.
Nad zamkiem wznosia si wiea, z której wida byo
Sanok, Zahuty i mnóstwo wsi. Okolice Zaln3b nale do
najpikniejszych na caym szlaku Zagórz — Chyrów.
W
5
km Nowy Zagórz,
a
std
w
kierunku poudniowo-
zachodnim
1 km Zagórz, punkt wyjcia koleji transwersalnej Zagórz Grybów. Po obu stronach szlaku liczne mniejsze róda
naftowe: Stróe, Zahutyn, Pora, Marochów, Karlików, Brze-
—
Przemyl— Gby rów — Zagórz—îiupkó w.
Szlak
zowice, wie odznaczajca si uroczem
wym klimacie z cudown okolic.
77
w
pooeniem
zdro-
s
Widzenia godne
ruiny klasztoru Karmelitów, które
roku 1830 stay si pastw pomieni.
Oprócz tego zasuguje na uwag staroytny koció
z czasów Kazimierza Wielkiego.
w
W oddaleniu 3 km od Zagórza znajduj si
Jcopalme nafty.
W
km na poudnie od
Zagórza ley stacja Mokre.
Mokrem jest wielki tartak parowy, a std dalej na poudnie
17
km Szczawne-Kulaszne.
7
kad
Stacja klimatyczna
i
za-
hydropatyczny.
10
km Komacza, wie
Osawy, ley w
duje si poczta
nad Osawiczk, dopywem
okolicy górzystej
i
i
lesistej.
W miejscu znaj-
telegraf.
14 km upków, górska wioska u stóp Beskidu 602*392 m
nad poziomem morza, nad potokiem upk. Urzd pocztowy
i
telegraficzny. Okolica malownicza, lasy szpilkowe, lecz grunta
nieurodzajne.
Beskidu tunel,
642 metrów.
VUI.
O
1
km
od
znajduje si przez gi'zbiet
ksztacie litery S o dugoci
stacji
w
wijcy si
Chyrów—Drohobycz— stryj.
i
ilo
kilometrów.
—
Gboka-Fulsztyn 10 hm, 14 mm.
Nadyhy 7 km,
Wykoty 4 km, 7 min.
Sambor
9 km, 14 min.
Duhlany-Kranzenherg 15 km, 22 min.
Dohrowlany 16 km, 22 min.
Drohobycz 13 km, 21 min.
BoChyro W,
75).
9 min.
(str.
—
—
—
—
lechowce-Neicdorf 6 km, 9 min.
Zawadów 7 km, 11 min.
101 km, 2 godz. 45 min.
—
—
w
—
—
—
Gaje tvyine 6 km, 12 min.
8 km, 13 min. Razem
Stryj
—
wyn
—
Gaje
10 min.
odwrotnym kierunku: Stry)— Zawadów 12 min.
Drohobycz 10 min.
Dohrowlany 19 min.
Bolechowce-Neudorf 10 min.
DuSambor 22 min.
Wykoty 18 min.
blany-Kranzenherg 22 min.
Nadyby
8 min.
Chyrów 14 min. Razem I godz. 57 min.
Oieboka-Fulszyn 10 min.
—
10
—
—
—
km Oboka-Fulsztyn.
—
—
40—60 hal.
—
1*8
km.
Wóz
—
kosztuje
78
Chyrów— Drohobycz— Strjj.
Szlak
W
W kociele tym spoczywaj popioy Walentyna Herbui-ta,
miecie znajduje si koció, zaoony w XIV. wieku
przez Hrburta, przybyego ze Szlska do Polski.
biskupa przemyskiego i brata tego, Jana Herbui-ta, kasztelana sanockiego. Dzwonica obok kocioa przerobiona ze
starej baszty.
Wycieczki:
W odlegoci
1*5 km w kierunku poudniowo-wschodnim
od Fulsztyna nad Strwiem, ley wie Laszki murowane, zamieszkana przewanie przez mui*arzy. Domki wycznie murowane.
tej samej wsi jest dua cerkiew i staroytny zamek Herburtów z basztami, otoczony waem,
W
obecnie
W
wasno
hr.
Krasickiego.
pónocno-wschodnim od Fulsztyna ley
kierunku
wie Ssiadowice
ze starym klasztorem Karmelitów.
Czas trwania kadej z wymienionych wycieczek okoo
4 godzin; cena wozu 2 kor.
Mieszkacy Fulsztyna trudni si przewanie W3rrobem
beczek na piwo i poczoch (robota rczna). Miasteczko po-
siada 4 rafinerje spirytusu.
do
Co wtorku odbywaj si tu
w miesicach wrzeniu
rogacizn, a
i
znaczne targi na niepadzierniku co nie-
dzieli wielkie jarmarki.
W
miejscowoci Strzelbice, pooonej na poudniowy
zachód od Fulsztyna, znajduje si maa rafmerja nafty, która
eksportuje swój produkt
do Lincu, Bregenz i Pragi.
Zwracajc si na wschód, mija kolej stacje
a
7
4
do
km Nadyby i
km Wykoty,
i
dochodzi przez most nad
Strwiem
stacji
9
km
S.amlior.
80 hal.,
jednokonka
Hotel:
Polakiewicz,
Restauracja:
cena pokoju
W Hotelu
Cukiernie: Horwath
Lokale do
km. Dwukonny wóz
i
2
—3
kor.,
wiato
i
usuga
óO hal.
Polakiewicza.
Peznaska.
niada: uawski
i
Krommer.
Sajnbor, miasto liczce 14.400
jest Starostwo,
2
60 hal.
Rada powiatowa
datkowy, poczta, telegraf
i
i
mieszkaców.
Sd
powiatowy,
W
miecie
Urzd po-
notarjat.
Z zakadów naukowych posiada miasto gimnazjum, dwie
szkoy 4 -klasowe mskie i 7-klasow esk; na przedmieciach Dolina i Powodowa szkoy etatowe 2-klasowe. Jzyk
wykadowy we wszystkich szkoach jest polski.,
Szlak Chyrów
— Drohobycz— Stryj.
79
z dziejów miasta:
miejscowo Sambor leaa tam, gdzie dzi
Stare Miasto. Wedle podania Tatarzy zniszczyli osad
XIII. w., a mieszkacy poszli za biegiem Dniestru i o 15 km
od pierwotnej zaoyli,
miejscu gdzie istniaa wie P o boni cz,
osad i nazwali
Samborem. Osada ta
istniaa jako wie do roku 1390. Pod koniec tego roku, SpyPierwotna
jest
w
w
now
Carkiew
w.
j Nowym
Jerzego
w
Drohobyczu.
Wedle zdjcia shichaczóiu architektury politechniki lwowskiej pod Ideronnicttcem
prof. Juljana Zacharjewicza.
z Melsztyna, otrzymawszy cay obwód Samborski od
Wadysawâ Jagiey okoo roku 1387, zamieni wie na miasto i nada mu prawo magdeburgskie. Miasto obdarowane
prawem magdeburgskiem, cigno osadnilców, moe po
czci Niemców, wicej jednak Maopolan. Dokumentem wydanym 31. padziernika roku 1391 w Krakowie, potwierdza
królowa Jadwiga Spytkowi i jego nastpcom posiadanie dóbr.
Po zgonie Spytka w roku 1393, przesza samborczyzna na
wdow Elbiet. Przebywaa ona do czsto w Samborze
tek
80
Szlak
w roku
1402,
Chyrów— Drohobycz— Stryj.
kazaa odnowi kocióek, prawdopodobnie
di'C-
wniany, jak: wiadcz zapisld parafjalne z dnia 17. wrzenia
roku 1402. Dnia 8. maja roku 1406 wystawia ona w Samborze akt erekcji Dominikanów. Do roku 1406 rzdzia tedy
Samborczyzn Elbieta Melsztyska. Gdy wysza powtórnie za
za ksicia Jana z Miinsterbergu, wypaci jej zapewne w roku 1407, nastarszy syn Jan, zapis ojcowski 1000
grzywien i sam rzdzi Sainborczyzn. Dnia 30. kwietnia
roku 1419 by Jagieo znowu w Samborze i potwierdzi swo-
m
body
przywileje, nadane przez Spytka, i prawo magdeburgDnia 5. lipca r. 1419 oddaje Jagieo zamek Samborski
w rce Henryka z Rogowa, podkanclerza królowej i skarbnika dworu. Wkrótce jednak wrócia samborczyzn pod
zarzd królów.
roku 1498 zniszczyli miasto Tui'cy i Tatarzy, a Jan Olbracht uwolni je wskutek tego w roku 1499
od podatków na lat 10.
By uatwi obwarowanie miasta, zezwala Zygmunt I.
roku 1539 pobiera po 3 szelgi od konia, wou i innego
byda, przypdzonego na targ.
roku 1589 potwierdza Zygmunt dawne przywileje i nadaje miastu plac pusty, na którym niegdy sta dwór królewski, i pozwala na tym placu
budowa domy mieszkacom wyznania katolickiego.
Dnia 19. stycznia roku 1603 odby si u Bernardynów
i
skie.
W
W
lub
Urszuli, córki Jerzego Mniszcha, wojewody sandomieri starosty Samborskiego, z ksiciem Konstantym Wi-
skiego
W
niowieckim.
tyme roku przywozi ze sob Winiowiecki
do swego tecia na zamek Samborski gocia w osobie Dymitra Smiiozwaca. Dymitr bawi tu jaki czas i tu stana
umowa,
on oeni si z Maryn, córk Mniszcha, a przedtem jeszcze przyjmie obrzdek aciski. Proboszcz tutejszy,
ks. Franciszek Pomarski, szlachcic, sekretarz króla, dziekan
sdecki,
codzienny Mniszchów, obznajomi Dymitra z zasadami katolicyzmu, a do pomocy przybra sobie bernardyna
roku
Aukseiinusa (Gsiora) byego prowincjaa tego zakonu.
1604 udaje si Dymitr z Mniszchem i Pomarskim^ i przedstawia si Zygmuntowi. Dnia 17. kwietnia tego roku Dymitr
prz3g'wszy katolicyzm, wraca do Sambora, a dnia 23. czerwca
wyrusza z druyn, zebran przez Mniszcha, na zdobycie korony. Dnia 11. lutego roku 1606 przyby Mniszech z Maryn
i dworem na zamek Samborski.
roku 1637 nawiedzi Sambor .wielki poar i zniszczy
miasta i koció parafjalny.
roku 1649 potwierdza
Jan Kazimierz prawa i przywileje miasta.
roku 1680 bawi Jan III. i wystawi dokument odnoszcy si do parafji Samborskiej.
roku 1686 przybya
do Sambora królowa Marja Kazimira z caym dworem,
podczas gdy Jan III. uda si na Wooszczyzn, przeciw Tui-kom i Tatarom, i bawia do 22. padziernika.
e
go
W
W
cz
W
W
W
Szlak
W roku
W roku
1688 byl
wylew Dniestru
i
81
wyrzdzi znaczne
szkody.
W
1705 grasowao tu morowe powietrze.
paksigach (ISIetrica Babstistorum tom VI. str. 298)
zapisano,
w miesicu sierpniu i nastpnych, z powodu
srogiej zarazy w miecie panujcej, nie zapisywano dzieci
nowonarodzonych dla braku ksiy, którzy padli ofiar. Zaraza trwaa
do lutego roku 1706. Przy yciu zostao zaledwie 1300 mieszkaców. Pod wpywem zarazy i innych
raf) alny eh
e
a
W
klsk miasto chyli si do upadku.
roku 1769 przybyli do
Sambora Franciszek i Kazimierz Potoccy, konfederaci barscy,
kady inn di-og, nie wiedzc o sobie. Pierwszy przyby
Franciszek i stan w miecie, Kazimierz nadszed póniej
e
mylc,
w miecie jest nieprzyjaciel, pocz naciera, lecz
na szczcie spostrzeono pomyk.
roku 1788 wynosi Józef II. Sambor do godnoci
miasta królewskiego, pozostawiajc je w dawnych granicach
i nadaje miastu róne przywileje i swobody.
roku 1809
przechodzi miasto chwilowo pod rzd polski, lecz ju 25. czerwca tego roku nastaj znowu rzdy austrjackie. O obwarowaniu miasta murem znajduje si wzmianka w przywileju
Zygmunta Augusta z roku 1559, w tym roku zaoono fundamenta pod murowane warownie.
Na podstawie nieHcznych ladów, i przy pomocy planów
miasta z koca XVII. wieku, mona oznaczy w przybliei
W
W
niu kierunek mui-u obwodowego. Mur ten prowadzony by
od kocioa farnego ku klasztorowi Bernardynów, std przez
dzisiejsz targowic ku klasztorowi Dominikanów na ulic
Dominikask (dzi Sobieskiego) wkocu
tej ulicy ku
klasztorowi farnemu, zamykajc
ten sposób czworobok.
Z miasta prowadzio 5 bram: Przemyska, Tkacka, Lwowska,
Wodna, Wadycza. Pod koniec XVII. i XVIII, wieku znaj-
w
wzdu
doway si warownie w ruinie, o czem wiadcz liczne
uchway „communitatis" odnoszce si do naprawy. Do znoszem"a murów przystpiono w roku 1784. Miasto posiadao
W
arsena.
rónych dzieach i zapiskach, [Inwentarz z roku
1760 (Ekps. Ossol. Nr. 1632), staroytna Polska II. 637 i 640]
znajduj si opisy obwarowanego zamku królewskiego, który
sta na miejscu, gdzie dzi znajduje si browar i prochownia.
Zamek sprzedano gminie w roku 1792 na mocy dekretu
gubernialnego za 2350 zr.
pierwszych wiekach istnienia
miasta, sta zamek prawdopodobnie w samem miecie a mianowicie na placu zwanym dzi jeszcze „starym placem zamkowym".
roku 1589 darowa Zygmunt III. plac pusty ju
W
W
naówczas i pozwoli budowa domy.
Zai-zd miasta spoczywa w rkach urzdu radzieckiego
z burmistrzem na czele i m-zdu awniczego z wójtem na
czele. Przywileje królów, odnoszce si do wewntrznego
Zeszyt
30.
6
82
Szlak
Chyrów— Drohobycz— Stijj.
ustroju miasta, a mianowicie przywilej
Zygmunta Augusta z r.
chaa Winiowieckiego
Zygmunta
1566, Zygmunta III. z
z r. 1669, znajduj si
I.
r.
w
z
r.
16óO
1507,
i
Mi-
archiwum
miejskiem.
Na podstawie dyplomu Józefa II. z r. 1788 magistrat
miasta zosta przeksztacony. Zarzd skaday: wydzia miasta
zoony z 20 czonków i urzd miejski z burmistrza i 4 asesorów, z których jeden by syndykiem.
Stan ten trwa do
w
Sd
r.
1855,
w
którym zaprowadzono
miejsko-delegowany. Sdy te
objy wymiar sprawiedliwoci a urzd miejski zajmowa si
odtd wycznie administracj i policj miejsk, i istnia
w tym skadzie do roku 1867, w którym zorganizowano
z rady i zwierzchnoci gminnej.
reprezentacj gminn,
Samborze
obwodowy
i
now
zoon
Opis miasta;
Gówn ozdob miasta jest obszerny czworoboczny ryneh
m dugi a 140 m szeroki. Kamienice w rynku przewanie jednopitrowe. W rodku rynku stoi ratusz dwupitrowy
z wie 38 m wysok. W poudniowej facjacie wiey znaj182-5
duje
si obraz Niepokalanego Poczcia N.
P.
ratuszowy, wedug aktów archiwalnych, wybudowano w roku 1668, a w roku 1670 rozszerzono takowy.
Z rynku rozchodzi si 10 ulic, z których gówniejsze s:
Tkacka, Paska, óta, Szkolna, Jezuicka, Górna, Wiedeska
Gmach
i
Kasynowa.
parafjalny, pod wezwaniem cicia w. Jana
dzi murowany, by pierwotnie drewniany. Rok
zaoenia niewiadomy. Wedug aktów konsekrowa go pod
koniec XVI. wieku arcybiskup lwowski, Jan Dymitr Soliko-
Koció
Chrzciciela,
W
roku 1637 spon i natychmiast przystpiono do
odbudowania. Nowo wzniesiony koció konsekrowa w roku
roku 1689
1664 biskup przemyski, Stanisaw Sarnowski.
Dbski wielld dzwon na wiey kopowici Jan z
cielnej i nada mu nazw Jana Chi-zciciela. witynia póniej
odnanieraz staa si pastw poaru i niejednokrotnie
wiano. Ostatni raz odnowiono koció w roku 1888. Odmalowano wntrze, postawiono otarze, ambon i nowe okna
bocznej nawie po prawej stronie wmurow presbyterjum.
wan jest metalowa tablica czarna z napisem: „Janowi III.
Sobieskiemu, królowi polskiemu, obrocy Polski i Chrzecijastwa, obywatele Sambora w dwusetn rocznic odsieczy
Wiednia 12. wrzenia roku 1883 tablic poo3di".
CerJcieiu bya dawniej di-ewnian, Rusini wybudowali
roku
na mocy pozwolenia królowej Bony okoo roku 1554.
1873 wybudowano dzisiejsz cerkiew mm-owan. Cerkiew
obudowana w ksztacie krzya, ma kopu i galerj owiewski.
Dbi
W
j
W
W j
83
Szlak Cliyrów— Drohobycz— Stryj.
W
wielkim
wieyczk z sygnaturk.
i
grobowcu pod
otarzu jest obraz cudowny Matld Boskiej.
tlon 10 oknami
W
Dzwonica przy cerkwi
y/edle zdjcia
w.
Jerzego
w
uuchuczów architektury politechniki
Drohobyczu.
lioowskiej
pod
kierotinicticem
prof. Juljanu Zucharjcwicsa.
wielkim otarzem spoczywaj zwoki
Atanazego Szeptycldego, tu
s
fundatorów
te przechowane
i
biskupa
portrety
G*
fu.n-
84
Szlak
datorów. Za cerkwi stoi mui-owana dzwonica, przypierajca
do klasztoru. Jeden z dzwonów pochodzi z roku 1631 a di-ugi
sprawiony przez bractwo Samborskie w roku 1677.
Samborze bya dawniej cerkiew na przedmieciu samborskiem pod
wezwaniem w. Filipa, która przy kocu XVIII, wieku podupada. Kilka obrazów tej cerkwi znajduje si teraz w cerkwi parafjalnej, a
archiwum parafjalnem pamitniki teje.
Wedug prof. Szaraniewicza posiada Sambor jeszcze trzeci
cerkiew pod wezwaniem w. Teodora.
W
w
Obok kocioa
koció!
i
klasztor
Odrowa
do roku
i
parafji
aciskiej
istnieje
w
Samborze
Bernardynów, zaoony przez Jana ze Sprowy
jego Beat z Tczyna. Oni to utrzymywali
kilku zakonników przy sobie, a nareszcie
on
1471
obrawszy duy plac z ogrodem, poczli stawia klasztor
roku 1474, który ukoczono 1476. Koció ukoczono dopiero w roku 1488 a biskup przemyski, Jan Targowiecki konsekrowa go pod wezwaniem Wniebowzicia N. P. M.
r. 1498
w
W
Tatarzy wpadszy do Sambora zupili klasztor, a dwóch
braciszków Jana z Wgier i Bogusiaka Polaka zamordowali.
Wdowa po Odrowu, wraz z synem Janem odbudowaa
koció i klasztor, w którym wraz z synem okoo roku 1517
zostaa pochowan. Zdaje si,
w cigu XVI. wieku klaroku 1585 Jerzy Mniszech, wojewoda sansztor podupad.
roku 1786 rzd austrjacki
domierski, na nowo go odbudowa.
zabra klasztor i koció, a zakonników przeniesiono do klasztoru eksmisjonarzy. Wroku 1847 otrzymali 00. Bernardyni
koció pojezuicki, a kosztem funduszu religijnego zbudowano
roku 1861 odrestaurowano wielki otarz
im obok klasztor.
W
W
e
W
W
pierwotnym klasztorze mieci si dzi Sd
dwa boczne.
obwodowy i wizienia. Pozostaa dotd w caoci kaplica wibibliotece Bernardyzienna z ostroukowem sklepieniem.
nów znajduje si ksiga p. t. „Acta sen. Monumenta diyersa
i
W
ex duobus vetustissimis protocoUis conventus samboriensis
pierwotne dzieje klasztoru.
w której opisane
Za czasów Rzeczypospolitej istniay tu jeszcze klasztory: Dominikanów, Jezuitów i Brygitek. Klasztor i koció Dominikanów
sta tu za miastem, przy uhcy Dominikaskiej (dzi Sobieskiego,) i Przemyskiej. Powsta w r. 1406 z fundacji wdowy
po Spytku z Melsztyna, wojewody krakowskiego. Dnia
7. kwietnia r. 1788 zniesiono Dominikanów, a majtek przyczono do funduszu religijnego.
etc. collecta",
W
s
W
gmachu klasztornym znajduj si dzi koszary.
gównej facjacie umieszczona jest tablica marmurowa
napisem: „Patrimonium pauperum regnante Francisco II.
et solamen proximi studio curators.
i auxilium
hospitalis Mich. Jos. Rzepecki, Canon. Chem. Dec. Praepi
Sambor, restauratum. A. D. 1800".
z
Rom. Imp.
85
Szlak Cliyrów— Drohobycz— Stryj.
Klasztor Jezuitów,
1
w
uposay
Marcin
wraz
piknym kocioem, wystawi
z
Chomtowski,
wojewoda
mazowiecki,
roku 1680.
Po
rostwo,
w budynkach Stabudynku mieszczcym kolegjum jezuickie urz-
zniesieniu zakonu umieszczono
w
szko gówn, normaln
i gimnazjum, a koció poroku 1847 Bernardynom.
Klasztor Brygitel; zaoony w roku 1626 przez rónych
dobrodziejów a gównie przez Mikoaja Daniowicza, podskarbiego koronnego. Pierwsz ksieni klasztoru bya Urszula,
córka Daniowicza,
Po zniesieniu klasztoru zamieniono koció na magazyn,
a klasztor na dyrekcj skarbow.
dzono
jezuicki oddano
w
Wycieczki:
Na poudnie od Sambora znajduj si: róda sone
w Byczynie i Kable starem, na zachód w miejsowociach
Starasól i Szumica, koo Starosoli, róda naftowe. Na
poudnie od Sambora, w oddaleniu 26 km, ley Podbu,
do licznie odwiedzane miejsce kpielowe, tyca, kpiele
w
Bystrzycy.
Polowanie
w
górach, poczta,
lekarz
i
handel
towarów kolonialnych w miejscu. Pomieszka urzdzonych
nie ma, naley wic zaopatrzy si w pociel i naczynie kuchenne.
Podbuu znajduje si wielki tartak.
Dwie mUe od Podbua wie Smolna, gdzie do roku 1850
byy fabryki elaza, wielki piec fryszerki i gwodziarnie, ku
poudniowi w górach Orów, gdzie take by wielki piec.
W
—
Rud elazn
wydobywano w Opawie, Smolnie i Orowie,
dowoono te i-ud darniow a od ydaczowa. Zakady te,
jak i inne huty elazne w Gahcji, upady z czasem czciowo
z powodu mao wydatnych rud elaznych, przewanie jednak
wskutek uatwionego dowozu wyrobów elaznych ze Szlska
i
AVgier.
O
21
km
na poudniowy zachód od Sambora leymiej-
tyca
sce kpielowe Spa,
i zdrowe powietrze górskie. Eocznie przyjeda tu kilkaset osób. OkoUca górzysta, góry
tym miejkoo 640
wysokie pokryte lasem. Dniestr ma
scu bieg rwicy i tworzy maek askady. Wóz na pódnia 8 kor.
m
w
Z zakadów przemysowych znajduj si w Samborze:
fabryka oleju Sandauera
i
GottHeba, raflnerja spirytusu
Steurmana i Lipschiitza, myn hr. Tarnowsldego.
Od Sambora zwraca si kolej w kierunku pónocnowschodnim, a mijajc stacje:
14
16
13
W
km Dublany-Kranzenberg i
km Dóbr o wlany, dochodzi do
km oddalonej stacji Drohobycz.
Drohobyczu odgazienie szlaku kolejowego
'poudniowo-zachodnim do Borysawia.
to
kierunku
86
Clijrów— Drohobycz— Stryj.
Szlak
Oddalenie dworca kolejowego od miasta wynosi 3'/2 k™' Powóz
z dworca do miasta 2 kor., jednokonny 72 lial.
dwukonny
Hotele: Hotel Cenlralny, cena pokoju
nym orem, cena pokoju
2 kor.
Restauracje: W.
Klojzy.
Cukiernie
kor. GO hal., hotel pod Czar'
Wysoczasld.
:
niada:
Lokale do
Winiarnie
2
:
Jaboski, Arvay
i
Wolny.
Siernhach.
Brolwhycz, miasto powiatowe nad rzek Tymienic,
Dniestru, liczce 17.800 mieszkaców, jest siedzib
Starostwa, Rady szkolnej powiatowej, na powiaty administracyjne Drohobycz i Turka, Rady powiatowej, Urzdu po-
dopywem
datkowego. Sdu powiatowego nalecego do Sdu obwodow Samborze, zarzdu salinarnego, zarzdu domen i lasów, urzdu cechowniczego miar i wag, powiatowej komidla podatku gruntowego; poczta, telegraf
sji szacunkowej
wego
i
notarjat.
Z zakadów naukowych posiada miasto: gimnazjum,
4-klasow szko etatow
w klasztorze ks. Bazyljanów, 4-klasow szko msk, 5-klasow szko etatow
msk
esk.
Z dziejów miasta:
Drohobycz by niegdy starostwem polskiem, zaoenie
jego siga czasów najdawniejszych. Podug podania nazywao
si niegdy ,',B.yczem", hylo przez Tm-ków spalone, poczem
mieszkacy drug osad zbudowali i takow ,.Druhybycz"
nazwali, która do dzi si utrzymaa.
Opis miasta:
Drohobycz
icieza,
i
Zagrody
ma
7
przedmie, mianowicie:
miejskie,
WóJtoicsJca Góra^
Zwarycz, ZaZadwórna, Plebania
Lisznia.
Koció muroioany przez Wadysawa Jagie w roku
zaoony, jak wskazuje
1.'392
napis na portrecie króla Aviszcymnad
protokole wizytacyjnym zanotowa,
chórem. Sierakowski w
za jego czasów bya w kociele tablica, potwierdzajca,
koció zosta w roku 1511 powicony pod wezwaniem
N. P. Marji i w. Bartomieja przez Bernarda "Wilczka, ai*cybiskupa lwowskiego. Koció w stylu gotyckim wewntrz
piknie przyozdobiony. Na pocztku XVI. wieku koció
wraz z caem miastem przez Turków zniszczony zosta.
roku 1648, 8. grudnia, koció zosta przez Kozaków pod
wodz Chmielnickiego napadnity i sprofanowana^ wymordowaniem wielkiej iloci ludzi, którzy w nim schronienia
szukali. Wielki otarz przyozdobiony zosta kosztem Mikoaja
e
e
W
Szlak Chyrów
— Drohobycz —
StT\'j.
87
Ziwowa Daniowicza, starosty drohobyckiego. Obraz "Wniebowzicia N. M. P. malowa Wenecjanin Dolabella (1610 r,),
z
otarz
Lubieniecki, z zakonu w. FranciModawii. Na chórze znajduje si obraz rzezi
powici Waoijan
szka, biskup
humaskiej.
w
88
'
W
Szlak
Drohobyczu, a waciwie na przedmieciach Zawiea
Zwarycz,
dwie drewniane cerlcime ruskie.
Na przedmieciu Zmcieia zwanem, stoi pikna cerkiew z drzewa modrzewiowego, zbudowana pod wezwaniem
io. Jerzego.
kierunku osi podunej zdobi
cerkiew
trzy kopuy, do których z boków przytykaj dwie mae
i kruganek zewntrzny
z trzech stron budow obejmujcy.
s
i
W
Ksztaty
s
tej
t
cerkwi, jakich nie wiele
ju w
Galicji
si spo-
prawdopodobnie naladownictwem tych, które na
podstawie stylu bizatyskiego koo Kijowa w pierwszych
czasach W. ks. ruskiego wykonywano. Zajmujcem jest zaoenie kruganku i pokrewiestwo tego z norwegskiemi
budowlami, jakote w wykonaniu odmienne traktowanie
tyka,
konstrukcji.
cerkwi w. Jerzego przywizane jest podanie, zreprzy innych budynkach si powtarzajce, o przeniesieniu
teje gotowej z okolic Kijowa.
Drohobyczanie otrzymawszy od Zygmunta I., króla
polskiego w roku 1543 przywilej na wieczysty dochód z soli,
prowadzili ni handel z
Rusi, obaczywszy koo Kijowa
„pikny Dom Boy", w zamian za dostarczon sól uprosili
cerkiew i rozebrawszy j, przywieli do Drohobycza i tu
Do
szt
i
ca
t
ustawiK.
O
czasie
zaoenia
nie
ma dokadnych
dat; napis
pod chórem wiadczy o jej malowaniu w roku 1691 w miesicu kwietniu. Napisy na obrazach ikonostasu nosz daty
roku 1651 i 1659, ksigi kocielne z roku 1639 i 1690. Mniejsze restauracje przy tej cerkwi wykonywano roku 1829 i 1883.
Przy cerkwi stoi pod wzgldem budowy nadzwyczaj interesujca wysoka di-ewniana dzwonica.
Na przedmieciu Ztcarycz stoi cerkiew io. Krzya, W^y~
pominajca ugTupowaniem i ksztatem dachów namiotowe
zaoenie. Podug podania miejscowego budowa zaoon zostaa roku 1661 staraniem bractwa kocielnego, a odnowiona
roku 1715. Caa drewniana z mieszanego materjau: jodowego, sosnowego, dbowego i modrzewiowego wykonana;
kruganek charakterystyczny dla cerkwi
ciany wewntrz byy malowane, jak to wiad-
posiada od frontu
galicyjskich.
cz
pozostae lady.
Prócz dawnych napisów, na wgach budowy umieszczonych, z których jeden po prawej stronie kii-ylic pisany
opiewa: „Jan Iljasiewicz z Hrusatycza zmiuj si nad niem
amen R. P. (1636?)".
Boe w cerkwi swojej
—
Wycieczki:
a) 10 km w kierunku poudniowo-wschodnim ley miejscowo Stebnik. upy solne. upa istniaa ju w XVI. wieku.
Przecitna
ilo
solanld,
rocznie
spotrzobowanej, wynosi
Szlak
89
760.000 stóp kubicziiych, prodiilccja soli kuchennej
a soli dla byda 10.(X)0 cetnarów metrycznych.
h)
km
10
120.000,
na poudnie od Drohobycza ley zdrojowisko
Truskawiec.
*'
'^^^S^^^^^--^:^j<L^^f^:y-^—^.^.
Cerkiew
w
'"^
Rozdole.
Wedle zdjcia shichaczów architektury politechniki lwowskiej pod kierownictwem
prof. Juljana Zacharjewiczu.
(Gociom kpielowym, jadcym w sezonie
skawca radzi si
wiec,
gdy
z tej
Truskawca
doj
do Traeda
do stacji Drohoby cz-Truskawozy s znacznie tasze, jazda do
a
stacji
ze stacji
Drohoby cz-Truskawie c trwa
o lYa go-
dziny kroci ej.)
Truskawiec ley u stóp
okoo 1200 m nad pow. morza,
pokrytemi
gstym
Klimat.
nosi
piei-wszego acucha Karpat
dolinie okolonej wzgórzami
w
lasem.
rednia temperatui-a
pomidzy
-f-
14*5 a 16*5* R.
w
sezonie
latowym wy-
Powietrze rednio-wilgotne,
agodne, bez zbytnich rónic temperatui-y we dnie
i
w
nocy
90
Szlak
(Wieczorem o
Mao
godzinie rzadko niej
10.
kpieli
uywa
wicy solnej zmieszanej
wod
-)-
13"
+
czsto
15" R.).
ddystych.
dni
Do
Chyrów—Dronobycz— Stryj.
si
w
wod skadajc
si
30%
z
odpowiednim stosunku
z
suro-
naturaln
siarczan.
Truskawiec posiada trzy róda zawierajce siarkan potasowy i sodowy zmieszany w rozmaitych stosunkach z sol
kuchenn. Kpiele botne
Otwarcie sezonu z
i
muowe, tyca.
kocem
maja trwa do poowy wrzenia.
Ceny pomieszhi : Pokoje od 20—50 ifor. miesicznie, pomieszkania
dla caych rodzin, sldadajce si z 2—4 pokoi z liiicini 80—200 icor,
miesicznie, pociel G kor. miesicznie.
^YiU•.
Kawa
potraw 2 kor.
dziennie 30 hal.
z 4
lial., objad z 3 potraw 1 kor, GO hal. od osoby,
Miesicznie 36—48 kor. Usuga tygodniowo 2 kor.,
48
—
Kpiele: Wanna I. ki. I kor. 40 hal., II. ki. 1 kor.,
kor. 20 hal., kpiel natryskowa 20 hal.
kpiel botna lub
muowaS
Wehtjlcuy:
Wóz
naley to zdrojowa
tyca:
chopski na
pó
dnia
3 kor.,
na cay dzie
6 kor.,
4 kor.
48 hal. litr.
Restauracje: 3
tnych domach
chrzecjaskie
i
2
ydowskie
mona równie znale
(koszerne).
W
prywa-
pomieszkania.
Wóz dwukonny z Droliobycza do Stebnika lubTrnskawca
Wóz jednokonny 2 kor. 40 hal. do 3 kor.
Z Truskawca robi równie
3 -Gicor.
wycieczki do Urj^cza
godo Urycza, naley
cicem do Tustanowic, std do ruin prowadzi di-oga przez
grzbiety trzech gór o przecitnej wysokoci 730 800 metrów.
(str. 96).
Chcc
z
Truskawca
i
doj
—
Z
byczu:
zakadów przemysowych
rafinerje nafty
i
znajduj si
w Droho-
fabryJd wiec parafinoioych.
Z Drohobycza dojeda
6 km Bole eh o wice
kolej przez stacje:
wyn
i
km Gaje
km Zawado w do stacji
8 km Stryj.
Odgazienie koleji (\.oLioowa,mDOCzna i Stanistawoica.
6
7
Oddalenie dworca kolejowego do centrum miasta wynosi 1*8 km.
Cena powozu, dwukonnego 80 hal. w dzie, 1 kor. w nocy; jednokonka
50 hal. w dzie, 70 lial. w nocy.
^
przy ulicy Mickiewicza, pokoje gocinne portprzy koleji, hotel pod Czarnym orem i hotel pod 3 koronami. Ceny pokoi we wszystkich wymienionych hotelach wynosz
wraz z usug i wiatom od 1 kor. 20 hal. do 3 kor.
Hotele:
jera
'Krulnirsli,
Sabat tu
Szlak
Restauracje.i
pod
'Strzelcem
Chyrów— Drohobycz- Stryj.
Beslauracja
lolejotca,
'Wiam
w
91
hotelu krakowskim
przy ulicy Szewskiej.
Kawiarnie: Ve'uihs)i(r.
Cukiernie: Krzeczowski i Jiinnlonslt.
Lokale do niada: Lechidu, Koateikiewicz, Scheki Narodnoju torhowhu
Bliszy opis Stryja znajduje siew zeszycie Nr. 31.^=^31
IX.
Drohobycz— Borysaw.
Drohobycz
8 hn, 20 min.
W
tciec
i
ilo
kilometrów.
— Drohobycz- TrusJcaiaiec 3 km, Gmin. — Borysmo
— Borysmo 1 hn, 3 min. Razem 12 km, 37 min.
—
—
km Drohobycz-Truskawiec,
odwrotnym kierunku: Borysaw Borysmo 3 min.
Drohobycz 6 min. Razem 36 min.
—
Drohohycz-Trushi-
17 min.
3
przystanek
koleji, zu-
penie urzdzony dla przyjcia podrónych i ekspedycji pakunków. Podrónym jadcym do miejsca zdrojowego Trusdo przystanku
kawiec poleca si kupi bilet kolejowy
Drohobycz-Truskawiec a nie do Drohobycza. Jazda kolej
do przystanku Drohobycz-Truskawiec, a std do zdrojowiska
Truskawiec przedstawia dla podrónych wiele korzyci pod
a
wzgldem wygód
8
1
i
jest znacznie
tasz.
km przystanek Borysaw.
km Borysaw, w powiecie
Tymienic.
W Borysawiu znajduj
drohobyckim, nad
si ogi-omnie
rzek
obfite
Tco-
Wedug
Tatomira opisu Borysawia, rozpocieraj si kopalnie borysawskie na przestrzeni
150 morgów, na gruntach Borysawia i Wolanki, w rozlegej dolinie zamknitej z poudnia lesistemi odnóami podgórza, ku pónocy za cielcy si nieprzejrzan dolin zlekka
tylko miejscami falistymi pagórkami pogarbiona. Caa ta dolina przekopana jest wzdu i wszerz, podziurawiona tysicami jam i zasypana stertami upku i iu, z pomidzy których stercz mae budki drewniane, nakrywajce studnie i liczne topiarnie. Caa atmosfera przesycona wglowymi gazami.
Najlepszy widok na Borysaw i wszystkie kopalnie roztacza si z pagórka, usypanego umylnie na ten cel z okazji
pobytu cesarza Franciszka Józefa w Borysawiu. Stojc na
wzgórzu tem, widzi si drewniane wiee rozsiane we wszyst-
palnie nafty
i
luoskii
ziemnego.
kich kierunkach.
Borysaw by dawniej
600 mieszkaców.
Wosk
30 do 300
—
Dzi
ma
liczy
ju
wiosk liczc
ziemny, (ozokerit) znachodzi
m
zaledwie
10.300.
pod powierzchni ziemi
si
w
w gbokoci
od
warstwach mniej
Szlak
Drohobycz— Borysaw.
93
wicej poziomych i przedstawia si w stanie kopalnym jako
masa plastyczna koloru od jasno- do ciemno-ótego, bi-u-
natnego do czarnego, zielonawo- czarnego lub zielonawo-bruz pozoru i konsystencji podobny jest nawet w sunatnego,
rowym stanie do zanieczyszczonego wosku pszczelnego.
—
94
Szlak Drohobycz
— Borysaw.
Wosk- ziemny wydobywa si przy pomocy studzien, któremi spusi robotnik do gbi pokadów woskowycli, skd uzyskany ma— wiadrami lub kubami — winduje si do góry. Pokad ziemi
lecy powyej warstw, w Ictórych wosk ziemny si znajduje, przesiknity jest obficie wod zaskórn. Najwaniejszym zatem zadaniem
szcza
terja
górnilia jest,
co-
studni zabezpieczy od nadmiernego napywu wody,
w ten sposób, poza cembrzynami studni ubija si
e
uskutecznia si
grub warstw iu nieprzypuszczajcego wod. — Gdy szaclit czyli studni zagbi si do pokadu, w którym wosk si znachodzi, wówczas
robi si
terenu,
sztolnie poziomo idce i sigajce do granicy powierzclmi
waciciela studni czyli szachtu, i Avydobywa si wosk i wszelki
inny materja ziemny z tych sztolni.
Nastpstwem tego sposobu eksploatacji i tej okolicznoci,
sztolnie zwykle w niedostateczny sposób stpluj jest,
takowe pod
cinieniem powyej pooonej warstwy ziemi si zsipadaj, wskutek czego
cay teren jest w bezustannym, czsto gwatownym ruchu, który powoduje deformacj studni i naraa robotników na niebezpieczestwo ycia. — Gwatowny i stay ruch osiadajcej ziemi powoduje równie,
masa plastyczna wosku ziemnego, z si wyciskana, napenia sztolnie
i zachty czasem
tak nagle,
robotnicy czsto gin pod cinieniem
wosku.
e
e
e
e
kad
studni jest winda z linewk stalow lub konopn,
do której przymocowane jest wiadro, robotnik jedn nog wstawia do
wiadra,
trzyma si liny, w drugiej ma wiato i spuszcza si do
gbi szachtu, Icierujc woln nog, by wiadro si nie zaczepio o cembrzyny, najczciej wskutek cigego ruchu terenu wichrowate pokrconego szachtu. — Dostawszy si na spód szachtu, wydobywa wosk
i ziemi ze sztolni, napenia wiadro i pocigniciem sznurka daje znak
dzwonkiem,
pene wiadro wycign mona. Praca to nadzwyczaj
uciliwa, robotnik bowiem jest cigle w niebezpieczestwie ycia,
naraony na zgniecenie wskutek usuwajcego si terenu, zasypanie
ziemi, lub uduszenie gazami szkodliwymi zdrowiu, które czsto nagle
i w wielkiej iloci ze szczelin si wydobyAvaj.
Wosk wydobyty z szachtu oczyszcza si z iu i ziemi, i przetapia
zaraz na miejscu. Produkt uzyskany jest koloru czarno-zielonego. Naprzód wlewa si go w wielkie formy, a nastpnie daje si do rafinerji
Nad
rk
e
W
celem oczyszczenia i blichowania go.
ziemi wydobytej z szachtów
znachodzi si jeszcze bardzo duo czasem do 50'/,, mechanicznie zmieszanego i rozdrobionego wosku, który dzieci wyszukuj i zbieraj;
w nowszych czasach nauczono si wytapia wosk z iu nawet i w takich
razacli, gdy przy pomocy rk ju wicej wydzieli si nie daje.
rafinerjach przechodzi wosk ziemny ponowny proces przetapiania, nastpnie oczyszczenia i blichowania. Tak oczyszczony woslc
ziemny znany jest w handlu pod mianem cerezyny. Cerezyna jest
zupenie bia i uywa si do celów przemysowych, przewanie do wyrobu wiec. Cerezyn bia barwi rÓAvnie na óto, dodaj zapachu
odpowiednego, która wówczas tak z pozoru jak i z pewnych wasnoci
podobn jest- zupenie do wosku pszczelnego i uywan jest do wyrobu wiec.
Przy rafinowaniu wosku ziemnego uzyskuje si jako produkty
uboczne naft oraz pewno oleje lotne.
Pomimo tak prymitywnego eksploatowania wosku ziemnego,
pomimo,
wosk rafinowany czyli cerezj^na jest tak poszukiwanym
i cenionym przedmiotem handlu, dopiero
przed killai laty utworzya
si spóka kapitalistów francuskich z zamiarem eksploatowania wosliu
ziemnego sposobem racjonalnym górniczym.
Zakad spóki tej w Boi-ysawiu urzdzony jest przy pomocy
wszelkich zasobów materjalnych. Wydobywa wosk ze znacznie gbszy cli pokadów przy uj^ciu siy pary, maszyn pomocniczych i naj-
W
e
nowszych urzdze górniczych.
Odwiedzajc kopalnie w Borysawiu, naley koniecznie zwiedzi
i te racjonalno i postpowe urzdzenia
eksploatacji wosku na wielk
skal, niemniej i rafinorje cerezyny w pobliu Drohobycza.
Szlak Drohobycz
— Borysaw.
95
Wosk ziemny znachodzi si jeszcze, jakkolwiek w odmiennych
warunkach, w pobliu Truskawca, a take w Dwiuiaczu okoo Nadworny w stanisawowskim.
"W tak wielliich ilociach, jali w Borysawiu, nie napotyka si
wosku nigdzie, jestto najwiksza kopalnia caego wiata. Wydobywanie wosku ziemnego w Borysawiu, na wielli skal, datuje si od
96
Szlak Drohobycz
roku
za w
1878,
r.
W tyme roku wydobyto
— Borysaw.
11,300.000 kg,
w
r.
1880 12,500.000 kg,
1881 7,765.000 kg.
Ceny wosku byy zmienne.
W
roku" 18G8 14—18 zlr. za 100 kg,
1881—1800 pacono dwadziecia kilka zr.
^
Kopanie wosku poczone jest z wielkiemi niebezpieczestwami
dla robotników i tak: gdy przy kopaniu nafty przypada jedno skaleczenie robotnika na 1072 robotników, to przy kopaniu wosku przypada jedno skaleczenie na 231 robotników.
w
r.
29—32 zr.
1877
W latach
za 100 kg.
Wycieczki:
8 km na poudnie od Borysawia ley Urycz,
lasów malowniczo pikne i widzenia godne
skay.
skaach tych znachodz si lady jak: jaskinie podziemne, cele i izby wykute w kamieniu w wielkiej wysokoci nad ziemi, zreszt i szcztki murów, które wiadcz,
miejsce to suyo w czasach bardzo odlegych na schronisko ludziom. Wedle tradycji krcej pomidzy okolicznym
ludem, sta na tych skaach kiedy, obronny zamek Tu sta
zwany. Na tle tej tradycji osnu Zygmunt Kaczkowski
liczn powie „Olbrachtowi rycerze," w której w nastpujcy
sposób opisuje te skay i ruiny dawnego zamku:
a)
gdzie
okoo
s
wród
W
e
sw
w
„Skalisty ten potwór, pitrzcy si
chmmy swemi
z jednej strony jakby nad
paszcz piekieln zwieszony,
którejkolwiek dnia dobie widziany, przejmuje podziwem i groz.
rzuci okiem na
te skaUska, aeby dostrzedz,
kiedy zapewne jeszcze
sam
pozostaemi basztami, a
w
e
Do
wiekach zamierzchych, czowiek opanowa t w puszczach
dzikich zwierzt siedzib i prac wielu lat
i wielu
tysic}?- rk ludzkich zamieni w zamek obronny.
Albowiem na najwyszych szczytach t3'-ch ska wida izby
wewntrz wykute i schody do nich wiodce, a opatrzone
kamiennymi gankami; gdzieindziej za wygldaj z pod mchów
mury z cegy i wapna, które z wiekami
i ki-zewiu sniste
take zlay si w kamie. Z tych ska ogromnych, które si
zwycisko opary zniszczeniu wieków, a wygldaj jak baszty lub wiee, z gruz zapadego zamczyska, dzisiaj jeszcze
jest cztery. Dwie mniejsze, sterczce od pónocy w odlegoci kilkunastu stóp jedna od drugiej, obejmoway bowiem
bram zamkow. Pomidzy nie wchodzi si w obszerny dzi
chwastem zarosj'^ dziedziniec. Pod dziedzmcem jest prónia.
jednym rogu dziedzica jest studnia w skale wykuta.
Po lewej rce cignie si nad przepaci mur skalisty. Nad
t sam przej)aci w rogu dziedzica wznosi si najwysza
w
lenych zatopion
W
baszta zamkowa. Jestto wiea skaHsta, mierzca sto Idlkadziesit stóp wysokoci, rozdwojona u szczytu i pitrzca
si dwiema igUcami ku niebu. O kUkimacie stóp poniej
skale wykuta, opatrzona resztkami
iglic, znajduje si izba
Icruganku. Z tego ki*uganku, na który jeszcze niedawno
w
:
Szlak
Drohobycz— Boiysaw.
97
wej
byto mona po kamiennych, chocia ju bardzo ©lizganych progach, równie w skale wykutych, przepyszna'nawet goemu oku przedstawi si widok, obejmujcy kilkadziesit mil kraju przernitego wstgami Tymienicy i Stryja,
wicy i Dniestru i wielu innych rzek mniejszych. Czwarta
na kocu baszta, cokolwiek nisza od poprzedzajcej, a stojca w rogu zachodnim dziedzica, lecz take kiedy mieszkalna, dzisiaj w rónych miejscach u szczytu poprzeiy wana,
w dziwnych przedstawia si ksztatach".
"Wycieczki
najlepiej urzdzi mona z Trudroga w te góry najbai-dziej jest przyna zawoanie. Wjîeczk,
stpn i przewodnicy dobrzy
która trwa cay dzie, urzdzi naley wozami i zaopatrzy
bo w górach
oprócz placka owsianego
si w
nic
nie dostanie; o ceny przewozu naley si z góry uoy.
pobliu ska w Uryczu ley wioska Podhorce, w któ-
Wycieczk do Urycza
skawca,
skd te
i
ywno,
s
—
—
W
lata w pierwszej poowie tego stulecia mieszka
przyrodnik P. Pietyski i utrzymywa tam liczn menaerj
zwierzt dzikich krajowych, menaerja spalia si okoo
rej
dugie
roku 1850.
h) okoo 5 km na poudniowy zachód od Borysawia
ley miejscowo Schodnie a, w której si znajduj kopalnie
nafty
i
tartak parotvy.
Kopalnie w Schodnicy produkuj rocznie 1500 wagonów
nafty, a tartak 800 wagonów tarcic. Dla zwiedzania kopal
potrzebnem jest pozwolenie dyi-ektora.
Czcionki
Papier i druk zaldadu „SteyrermuliI".
lejami Brendlera i Marklowskyego w Wiedniu.
z
Spis miejscowoci.
Str.
Babica
Baligród
Baranów
•
Basznia
71
58
i 75
25
40
20
71
36
90
92, 96
38
85
Besko
Berety
Biaobold
Biecz
Baowa
Bobrówka
Boguchwaa
Bolechowice
Boiyslaw
Brzostek
Byczyn
Chmielów
....
34
34
32, 73, 75, 77
71
14
36
Chorzelów
Chyrów
Cieszanów
Czarna
Czudec
Dbie
Dbrowa
•
.
.
Dbica
Dobromil
Dobrowlany
Dobrzechów
Dominikowiec
Drohobycz
Dublany-Kranzenberg
Dukla
Dzików
33
13
14
74
85
36
70
77, 85, 92
85
54
34
Frysztak
Gaje
37
wyn
90
77
Gboka-Pulsztyn
Gorlice
60, 70
Góra ropczycka
15
Hermanowice
Horyniec
.'
Huta zielona
Iwonicz
34
39
42' 51
Jaszczew
Kalwarja pacawska
.
!
•
.
Komacza
Korczyn
Str.
Krosno
Krocienko
Kryg
42
58
"'.75
.*.*.*
Laszki murowane
Leask
Libusza dolna
Libusza górna
."
.
!
!
73
26
! 70
.38
77
! 51
.
Lisko-ukawica
Lubaczów
upków
!
70
71
.'
.'
.
!
*
.
.
78
26
70
70
91
20
91
! 75
.
32, 73, 77
.
awoczne
ody
39
.76
Lwów
acut
!
1
Lutowiska
.
.
.'
,
Majdan
Markuszowa
30
S(i
Mielec
*
33
37
77
Moderówka
Mokre
Nadyby
78
Nadbrzezie
14, 33, 34
Niegoowice
Niemirów
39
71
'35
Nisko
Niankowice
Nowe Miasto
Nowa Grobla
73
73
71
Nowosielice-Gniewosz
Nowy Zagórz
58
76
Odrzyko
43
59
71
75
Olchowce
Oleszyce
Olszanica
.
»
Padew
Pawosiów
34
30
13
Pilzno
Podbu
.85
Podzamcze
Posada chyrowska
Potok
Potylica
Przeworsk
26, 71
16, 37, 42
Jedlicze
Kaczuga
73
71
71
51, 58
Jarosaw
Jaso
Jalany
Kobylanki
Koaczj^ce
36
7G
34
Przybówka
Pustków
.
Przem3'l
Radymno
Radomyl
Rakszawa
Rawa ruska
Ropica ruska
Równe
Ropczyce
Rozwadów
.
•
•
33
75
50
72
22
37
33
32, 73
30
35
22
26, 72
70
54
14
33, 35
;pis
miejscowoci.
99
Str.
Kadnik
Rymanów
Rzeszów
Ezochów
Sambor
Sandomierz
Sanok
Ssiadowice
Schodnica
Skowa
Sdziszów
Siary
Siedliska
Sieniawa
Skoyszyn
Skrzyszów
Sobów
Sokal
Sokó
Stanisawów
Staroniwa
Starzawa
Starasól
Stebnik
Stróe
Strzelbice
Stryj
Strzyszów
Suchorów
Szumica
Szczawne-Kulaszne
Szczepanów
Szczucin
Tarnawa
Tarnobrzeg
35
56
16, 36
33
78
35
58
78
97
70
14
70
72
30
40
13
33, 34
26
70
91
36
75
85
88
39
78
77, 90
36
71
85
77
13
13
74
34
Str.
Tarnowiec
42
3
25
90
20
89
16
41
Tarnów
Tupur
Tustanowice
Tyczyn
Truskawiec
Trzciana
Trzcinica
Uherce
Ujcie jezuickie
Urycz
Ustjanowa
76
13
90, 96
76
75
Ustrzyki
"Waki
Werchata
Wizownica
Wietrzno
.
•
Winiowa
Wola uaska
Wojnicz
Wola rzdziska
Wykoty
Wysoka
.
Zagórz
Zagórzany
13
71
30
54
36
39
12
13
78
36
32, 60, 73, 76
•
39, 60, 70
Zakliczyn
13
Zau
76
58
14
90
33, 35
37
32
22
22
Zarszyn
Zawada
Zawadów
Zbydniów
Zimna Woda
urawica
ulin
.
.
oynia
róda.
Badecker. Oesterreicli.
Miasto Tarnów.
Baliski. Stara Polska.
Beza. Iwonicz.
Czoowski. Teka konserwatorska.
Dietl J. Dr. O Iwoniczu.
Dunikowski. Rzut oka na stosunki
geologiczne Galicji.
Encyklopedja powszechna tom XXII.
Goszczyski. Król zamczyska.
Hartleben. niustrirter Fiihrer durch
die Ostkarpathen etc.
Hofer. Das Erdol und seine Verwandten.
Hauser. Monogr. miasta Przemyla.
Kaczkowski. Olbrachtowi rycerze.
Balicki, ks.
N...
i
Innocenty ks.Historj a Stanisawa
Anny Owicimów.
Nawratil. O nafcie.
Frzeuodnik przemysowy.
Przewodnik V. zjazdu lekarzy
i
przy-
rodników polskich.
Towarzystwa politechnicznego z Krakowa do Podwoocz3'sk i po Lwowie.
Przewodnik
Bekopis Bibl. Osaol. Nr. 1632.
2250.
Rohrer. Eine Reise durch Galizien.
Stutistische Jahrb. des k. k. Acker-
„Nr.
bau-Ministeriums.
Sulimirski.
Sownik
Szajnocha.
Galicji.
geograficzny.
Górnictwo
naftowe
w
Ergelnisse der Yolkszahlung.
Sownik bibliograi.Zieleniewski.
forlaufiffe
balneologiczny.
—
.
Nakadem drukami
zakadu artystycznego „Steyrenniihl"
wyszy nastpujce
i
„Ilnstrowane Przewodniki" po
lesijt
1.
Wien— St.
c.
k. austr. kolejach
pastwowych:
Pólten.
»
7.
>,
8.
— Linz (mt Linz — Gaisbach und Summerau — St. Yalentin).
— Salzburg (mit Salzburg— St. Wolfgang und Yócklabruck— Kammer).
Salzburg — Bischofshofen und Selzthal — BisdiofsLofen.
Bischofshofen — Innsbruck.
Bregenz — Innsbruck mit (Bregenz — Lindau, Bregenz — St. ]5Iargarethen und
Feldkirch — Buchs)
Amstetten — Selzthal (mit St. Yalentin — KI. Reifling).
Attnang— Steinach-Irdning(mit Lambach— Gmunden undlschl — St. Wolfgang).
9.
Selzthal— Yillach (mit Zeltweg— Fohnsdorf).
u
2. St. Pólten
»
3. Linz
»
4.
>.
5.
•
6.
»
—Pontafel uud TaiTis — Laibacb (mit Laibach — Stein).
— Leobersdorf— Gutenstein (mit Scheibmuhl— Scbrambach—Kernhof
und Murzzuschlag — Neuberg).
Póchlarn — Kienberg-Gaming.
Hieflau— Eiseuerz— Yordernberg und Leoben — St. Michael.
Launsdorf— Hiittenberg, Glandorf— Klagenfurt unJ Wolfsberg— U.-Drauburg.
Graz — Fehring, Graz — Weiz, Fehring— Hartberg und Bierbaum — Neudau.
Weis — Passau, Neumarkt- Kallham — Simbach Steiudorf— Braunau am lun,
Attnang — Schiirding, Holzleithen — Thomasroith und Haiding — Aschach.
Divaa— Triest, Herpelje — Rovigno, Canfanaro — Pola.
Sebenico — Spalato und Perkovi — Knin.
Wien — Gmund, St. Pólten — Tulln, Schwarzenau — Waidhofen
Thay.
Absdorf— Hadersdorf, Hadei-sdorf — Sigmundsherberg, Hadersdorf— Krenis,
Krems — Herzogenburg.
Gmund —Prag (mit Nusle— Slodfan).
Gmund— Pilsen, Budweis— Salnau, Budweis — Summerau, Budweis — Wessely.
Pilsen — Klattau. Janowitz — Taus, Eisenstein — Janowitz, Horadbwic — Klattau,
Pilsen — Dux, Kaschitz — lladonitz, Potscherad — Wurzmes.
1.
10. Yillach
»
11. St. Pólten
>
12.
«
13.
f,
14.
»
15.
a
IG.
»
17.
»
18.
V
19.
.
20.
,
21.
,
a. d.
^
22.
«
23.
j.
24. Pilsen
a
25. Prag
— Eger, Asch — Rossbacli, Elbogen — Neusattel, Chodau — Neudek.
— Moldau, Bodenbach— Komotau, Bóhm. Leipa— Niemes.
Pisek— Ober-Cerekwe, Pisek— Zditz, Beraun— Rakonilz, Wessely— Iglau.
»
26.
,
27. Sternberg— Ziegenhals, Licbtenau— Hannsdorf. ZOptau— Hoheiisadt, Knegsdorf— Kóinerstadt, Erl)ersdorf— Wurbenthal, Triebitz— Prossiiitz, Olmutz—
Kosteletz, Kornitz— Gr.-Opalowitz.
Sucha— ywiec— Zwardo, Skawina
.
28. KrakÓAY— Sucha,
»
29. Kraków —Tarnów.
t
30. Tarnów
— Owicim.
(po polaku
i
po niemieclm)
Kraków— Wieliczka, Tarnów— >tróe, Stróe— Grybów—
Nowy Scz, Nowy sqcz— Muszyna- Krynica — Orów, Nowy Scz— ."ûcba.
—
(i}0
—
—
iwlsku
i
po niemiecku)
—
Dbica Rzeszów Przemyl, Dbica — Rozwadów Nadbrzezie,
Rzeszów- Jaso, Grybów— Jaso— Zagórz, Zagórzany— Gorlice, Jarosaw—
Kawa ruska, Przemyl Chyrów— Zagórz—upków, Chyrów— Drohobycz—
(po iwMu i po niemiecku)
Stryj, Drohobycz— Borysaw.
31. Przemyl — Lwów, Lwów— Stryj— awoczne, Stryj — Dolina— Stanisawów,
Dolina Wygoda, Lwów— Rawa ruska— Sokal, Rawa ruska — Beec.
—
«
—
(po polsku
*
•
32.
CS.
i
po niemiecktO
Lwów — Krasne — Podwooczyska,
Krasne— Brody, Lwów — Stanisawów
Koomyja niatyn — Czerniowce, Stanisawów— Buczacz — Husiatyn Koo(po polsku i po niemiecku)
mjja— Soboda rung., Koomyja— Kniadwór.
Czernowitz— Hliboka— Hadikfalva— Hatna— Suczawa, Czernowitz-Nowosielitza,
—
Hliboka
— Karapcziu — Berhometh,
,
Karaprziu
— Czudiu,
Hadikfalva
lIuna-Kaczyka— Warna- Kinipohing, Warna— Russ. Moldawitza.
— Radautz,
fifl^^
DO NOT REMOVE
CARDS OR SLIPS FROM THIS POCKET
PLEASE
c.
UNIYERSITY OF
DK
4600
G3475
P78
t.3
TORONTO
LIBRARY
Przewodnik ilustrowany po ces,
kr($l, austr. kolejach pastwowych na szlakach ...
cGalicjij

Przewodnik ilustrowany po ces. król. austr. kolejach pastwowych na

Transkrypt

Podobne dokumenty

Konin, Zatorze (oferta m34) - nieruchomosci

KULTURA PARYŻ Nr 12/351 1976

Hełm niemiecki m34

Komitet Obrony Robotników

ProGrAM Konferencji:

Komitet Obrony Robotników

AKT KONFEDERACJI TARGOWICKIEJ

ProjectorVirture 240

rata 128 zł nr wniosku cho/ apb prywatny firma prywatny imie adam