docAnaliza usług opiekuńczych oferowanych w polskim systemie
download 
Reklamacja Transkrypt
Analiza usług opiekuńczych oferowanych w polskim systemie
Гілея ПОЛІТИЧНІ НАУКИ Випуск 97 IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII политическая энциклопедия. Серия: Университетская библиотека. Политология, 2002. – 288 с. 4. РикерП. Справедливое / Пер с фр. Б. Скуратова, П. Хицкого. Послесловие – Э. Шлоссер. – Москва: Издательство “Гнозис”, Издательство “Логос”, 2005. – 304 с. 5. Грин Д. Дж. Возвращение в гражданское общество: Социальное обеспечение без участия государства / Пер. с англ. – М.: Новое издательство, 2009. – 220 с. 6. РолзДж. Теория справедливости / Пер. с англ. В. В. Целищева, В. Н. Карповича и А. А. Шевченко. – Новосибирск: Из–во Новосибирского ун–та, 1995. – 510 с. 7. RawlsJ. ThepriorityofRightandideasofGood / PhilosophyandPublicAffairs. Vol.17, №4. – Princeton, N. J.: PrincetonUniversityPress, 1988. – Р.251–276. 8. БерлінІ. Дві концепції свободи // Лібералізм: антологія, 2–е вид. / упор. О. Проценко, В. Лісовий. – К.: ВД “Простір”, “Смолоскип”, 2009. – С.546–584. 9. Макінтайр Е. Після чесноти: Дослідження з теорії моралі / Пер. з англ. – К.: Дух і Літера, 2002. – 436 с. 10. Прокофьев А. В. Место и характер моральных аргументов в политической практике (идея “моральной нейтральности” публичной сферы и ее альтернативы) // Этическая мысль. – М.: ИФ РАН, 2003. – Вып.4. 11. Панасюк Ю. В. Концепція справедливості як неупередженості Брайана Беррі // Науковий вісник “Гілея”. Гол.ред. В.М. Вашкевич. – К.: ВІР УАН, 2009. – Вип.28. – С.315– 322. 12. РадченкоО. В. Ціннісна система суспільства як механізм демократичного державотворення: монографія / Олександр Радченко. – Х.: Вид–во ХарРІ НАДУ “Магістр”, 2009. – 380 с. 13. ХайекФ. А. фон.Дорога к рабству / Пер. с англ. – М.: Новое издательство, 2005. – 264 с. 14. ОукшотМ. Раціоналізм у політиці // Консерватизм: антологія 2–е вид. / упор. О. Проценко, В. Лісовий. 2–е вид. – К.: ВД “Простір”, “Смолоскип”, 2008. – С.554–580. References 1. Nojhauz N. Cennosti hristianskoj demokratii / Per. s nem. – M.: Respublika, 2005. – 192 s. 2. Marshall T. H. Class, Citizenship and social behavior / introd. S. M. Lipset. – University of Chicago, 2000. – 335 p. 3. Darendorf R. Sovremennyj social’nyj konflikt. Ocherk politiki svobody / Per. s nem. L. Pantina. – M.: Rossijskaja politicheskaja jenciklopedija. Serija: Universitetskaja biblioteka. Politologija, 2002. – 288 s. 4. Riker P. Spravedlivoe / Per s fr. B. Skuratova, P. Hickogo. Posleslovie – Je. Shlosser. – Moskva: Izdatel’stvo “Gnozis”, Izdatel’stvo “Logos”, 2005. – 304 s. 5. Grin D. Dzh. Vozvrashhenie v grazhdanskoe obshhestvo: Social’noe obespechenie bez uchastija gosudarstva / Per. s angl. – M.: Novoe izdatel’stvo, 2009. – 220 s. 6. Rolz Dzh. Teorija spravedlivosti / Per. s angl. V. V. Celishheva, V. N. Karpovicha i A. A. Shevchenko. – Novosibirsk: Iz–vo Novosibirskogo un–ta, 1995. – 510 s. 7. Rawls J. The priority of Right and ideas of Good / Philosophy and Public Affairs. Vol.17, №4. – Princeton, N. J.: Princeton University Press, 1988. – Р.251–276. 8. Berlin I. Dvi koncepcii’ svobody // Liberalizm: antologija, 2–e vyd. / upor. O. Procenko, V. Lisovyj. – K.: VD “Prostir”, “Smoloskyp”, 2009. – S.546–584. 9. Makintajr E. Pislja chesnoty: Doslidzhennja z teorii’ morali / Per. z angl. – K.: Duh i Litera, 2002. – 436 s. 10. Prokof’ev A. V. Mesto i harakter moral’nyh argumentov v politicheskoj praktike (ideja “moral’noj nejtral’nosti” publichnoj sfery i ee al’ternativy) // Jeticheskaja mysl’. – M.: IF RAN, 2003. – Vyp.4. 11. Panasjuk Ju. V. Koncepcija spravedlyvosti jak neuperedzhenosti Brajana Berri // Naukovyj visnyk “Gileja”. Gol. red. V. M. Vashkevych. – K.: VIR UAN, 2009. – Vyp.28. – S.315–322. 12. Radchenko O. V. Cinnisna systema suspil’stva jak mehanizm demokratychnogo derzhavotvorennja: monografija / Oleksandr Radchenko. – H.: Vyd–vo HarRI NADU “Magistr”, 2009. – 380 s. 13. Hajek F. A. fon. Doroga k rabstvu / Per. s angl. – M.: Novoe izdatel’stvo, 2005. – 264 s. 14. Oukshot M. Racionalizm u polityci // Konservatyzm: antologija 2–e vyd. / upor. O. Procenko, V. Lisovyj. 2–e vyd. – K.: VD “Prostir”, “Smoloskyp”, 2008. – S.554–580. Збірник наукових праць “Гілея: науковий вісник” Hushchyna S. О., agraduateofPoliticalScience, NationalUniversityof "Kyiv-Mohyla Academy" (Ukraine, Kyiv), [email protected] The interaction between the common and personal good within the liberal political tradition of the twentieth century The role of the state and society in formation of common good isanalyzed in this article, within the liberal political tradition the nature of individual and common good is explored, the mechanisms of coordination of individual’s interests and achievement of social harmony are defined. Keywords: state, society, good, justice, coordination of interests, liberalism, individualism. Гущина С. А., аспирантка кафедры политологии, Национальный университет “Киево-Могилянская академия” (Украина, Киев), [email protected] Понятие общего и индивидуального блага в либеральной политической традиции ХХ в. Проанализирована роль государства и общества в формировании общего блага, исследуется природа индивидуального и общего блага в либеральной политической традиции ХХ в., определяются механизмы согласования интересов индивидов и достижения общественного согласия. Ключевые слова: государство, общество, благо, справедливость, согласование интересов, либерализм, индивидуализм. * * * УДК 95(473) Kłos A. doktor nauk społecznych, Instytut Ochrony ZdrowiaPaństwowa Wyższa Szkoła Techniczno– Ekonomicznej w Jarosławiu (Polska), [email protected]; Tomaszewska K. doktor nauk społecznych, Centrum Opieki Medycznej w Jarosławiu (Polska) ANALIZA USŁUG OPIEKUŃCZYCH OFEROWANYCH W POLSKIM SYSTEMIE POMOCY SPOŁECZNEJ Artykuł jest próbą analizyzakresu usług opiekuńczych oferowanych w polskim systemie pomocy społecznej. Państwo w ramach instytucjonalnej polityki społecznej oferuje społeczeństwu pomoc. Głównym jej celem jest wspieranie osób lub rodzin w trudnych sytuacjach życiowych, które pomimo wykorzystania własnych zasobów i możliwości w celu ich złagodzenia nadal stanowią barierę w dalszym normalnym funkcjonowaniu. Ma to szczególne znaczenie wobec wydłużającego się ludzkiego życia, coraz mniejszą ilością rodzin wielopokoleniowych pojawia się problem w sprawowaniu opieki nad osobami starszymi i niesamodzielnymi. W artykule kolejno omówione zostały usługi pomocy społecznej, instytucje świadczące usługi i próba oceny tych usług oraz rozwiązania w tym zakresie.Całość kończą postulaty pod adresem twórców i realizatorów polityki społecznej na rzecz usług opiekuńczych. Słowa kluczowe:pomoc społeczna, domy pomocy społecznej, usługi opiekuńcze, ośrodki wsparcia społecznego. (стаття друкується мовою оригіналу) We współczesnym świecie obserwuje się systematyczny proces starzenia społeczeństwa. Jest to zjawisko wspólne dla wielu krajów, w których liczba osób w starszym wieku stale się zwiększa. W związku z tym, istotna staje się problematyka potrzeb zdrowotnych i społecznych tej grupy ludzi. Dominującą rolę w stanie ich zdrowia odgrywają choroby przewlekłe i często nieuleczalne, dlatego też, tradycyjne podejście do stanu zdrowia, czyli zorientowane tylko na choroby jest już niewystarczające. Osoby niepełnosprawne, osoby w podeszłym wieku niezdolne do samoopieki stanowią szczególnie ważny i decydujący problem społeczny. Coraz większą uwagę przykłada się do pomocy tym osobom w powrocie do normalnego życia. Wsparcie społeczne mobilizuje ludzkie siły by sprostać wymaganiom nowej sytuacji życiowej. Zmiany demograficzne, zanik rodzin wielopokoleniowych, różnica w wielkości i strukturze grup osób starszych (wykształcenie, aspiracje społeczne, ekonomiczne, kulturalne, stan zdrowia), rodzą potrzebę nowego podejścia 447 Випуск 97 ПОЛІТИЧНІ НАУКИ Гілея IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII do ich problemów. Świadczenia skierowane do najstarszego pokolenia w ramach systemu pomocy społecznej nie mają już tylko gwarantować zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych ale, w coraz większym stopniu, w związku ze zmianami stylu życia, aspiracji, mają umożliwić czynny udział w życiu społecznym, kulturalnym, korzystanie z edukacji oraz aktywnego wypoczynku. Rośnie także zapotrzebowanie na usługi, które zaspokoją podstawowe potrzeby osób starszych w sferze ochrony zdrowia oraz pomocy w czynnościach życia codziennego[10]. W Polsce nie ma wyodrębnionego systemu działań na rzecz osób starszych. Polityka społeczna przyjęła założenie, że osoba starszajest pełnoprawnym i pełnowartościowym członkiem społeczeństwa, wraz z całym bagażem doświadczeń i potrzeb oraz z całą sferą emocjonalną, duchową i fizyczną. Dotychczas realizowana polityka państwa nastawiona była na zapewnienie osobom starszym opieki zdrowotnej a ich rodzinom wsparcia w jej funkcjach opiekuńczych. Oprócz gminnych ośrodków pomocy społecznej i powiatowych centrówpomocy rodzinie na poziomie gmin i powiatów funkcjonują następująceinstytucje pomocy społecznej: domy pomocy społecznej i ośrodki całodobowej lub dziennej opieki, placówki specjalistycznego poradnictwa (w tym rodzinnego),placówki opiekuńczo–wychowawcze, ośrodki adopcyjno–opiekuńcze, ośrodki wsparcia, ośrodki interwencji kryzysowej. Instytucje te mogą być prowadzone przez sektor publiczny, ale bardzo często usługi, jakie podmioty te dostarczają są kupowane lub zlecane przez ośrodki pomocy społecznej i powiatowe centra pomocy rodzinie na zewnątrz, co w praktyce oznacza, że usługi te dostarczane są nie tylko przez podmioty samorządu terytorialnego, ale w dużej części przez sektor obywatelski i/lub prywatny[6]. Geneza powstawania domów pomocy społecznej. Domy pomocy społecznej należą do najstarszych form pomocy społecznej, przy czym nie zawsze nosiły taką nazwę, gdyż określane były takimi pojęciami, jak przytułki czy ochronki. Dom pomocy społecznej działający zgodnie z wytyczonymi standardami i aktami prawnymi a także cechujący się przyjaznym nastawieniem do podopiecznego, stwarza odpowiednie warunki życia, które z kolei, łagodzą ujemne skutki przebywania wobcym zinstytucjonalizowanym środowisku. Dlatego też, meritum działalności domu jest nie tylko opieka i wspomaganie mieszkańców na godnym poziomie, ale najważniejsze w sprawowanej opiece jest rozwój osobowy podopiecznego oraz jego wybór sposobu życia[12]. Państwo w ramach instytucyjnej polityki społecznej oferuje społeczeństwu pomoc, której celem jest wspieranie osób lub rodzin w trudnych sytuacjach życiowych. Meritum działalności pomocy socjalnej jest pobudzanie i wzmacnianie osoby potrzebującej pomocy w przezwyciężaniu trudnej sytuacji socjalnej. Tym samym unika się zjawiska uzależnienia od pomocy społecznej i stygmatyzacji osób z niej korzystających[3].Szczegółowe regulacje dotyczące zadań, zakresu i trybu udzielania świadczeń z pomocy społecznej wprowadza ustawa z dnia 12 marca 2004 o pomocy społecznej. Jednocześnie ustawa ta nie uznaje osób starszych jako grupy predysponującej do uzyskania świadczeń z pomocy społecznej (ustawa o pomocy społecznej z 1923 roku taką pomoc przyznawała), gdyż starość nie oznacza trudnej sytuacji życiowej, która 448 wymaga wsparcia i interwencji innych podmiotów. Jednakże osoby starsze mogą ubiegać się o pomoc społeczną z powodu: niepełnosprawności, długotrwałej choroby, trudności w prowadzeniu gospodarstwa domowego, zdarzenia losowego czy sytuacji kryzysowej. Udzielona pomoc może przybierać różne formy min. system pomocy instytucjonalnej[1].Domy pomocy społecznej świadczą usługi not for profit, na poziomieobowiązującego standardu, osobom wymagającym całodobowej opieki z powodu wieku, choroby lub niepełnosprawności. Usługi te mają różny charakter, ale są to przede wszystkim usługi: bytowe, opiekuńcze, wspomagające, edukacyjne w formach i zakresie wynikających z indywidualnych potrzeb. Domy pomocy społecznej, w zależności od tego, dla kogo są przeznaczone dzielą się na instytucje dla: osób w podeszłym wieku, osób przewlekle somatycznie chorych, osób przewlekle psychicznie chorych, dorosłych niepełnosprawnych intelektualnie, dzieci i młodzieży niepełnosprawnych intelektualnie, osób niepełnosprawnych fizycznie[15]. Domy pomocy społecznej działają na podstawie przepisów rozdziału 2, działu 2 Ustawy o pomocy społecznej z dnia 12 marca 2004 r. Beneficjentami domów pomocy społecznej mogą być dorośli i dzieci. Zgodnie z artykułem 56 ustawy o pomocy społecznej wprowadzono możliwość łączenia domów działających dla różnych grup beneficjentów. Mogą być one prowadzone przez jednostki samorządu terytorialnego(powiat, gmina, rzadziej województwo), organizacje pozarządowe i związki wyznaniowe (kościoły) oraz inne osoby prawne – prywatne spółki lub osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą[11].W większości przypadków domy pomocy społecznej są prowadzone przez jednostki samorządu terytorialnego lub instytucje kościelne i organizacje pozarządowe, działające na zlecenie samorządu terytorialnego, który wypłaca dotacje na prowadzenie domów i ich działalność[2]. Wykres 1 Liczba domów pomocy społecznej w poszczególnych sektorach ogółem w Polsce Źródło: Analiza statystyczna MPiPS za 2011 r. Ogólna liczba domów pomocy społecznej w Polsce w połowie 2007 r. wynosiła828 podmiotów. Należy podkreślić, że wśród wszystkich czterech sektorów największą liczbę domów pomocy społecznej – 616, miał sektor publiczny w postaci jednostek samorządu terytorialnego. Drugim sektorem, który miał znaczną część domów pomocy społecznej był sektor kościelny – 159. Organizacje pozarządowe prowadziły 40 tego typu Збірник наукових праць “Гілея: науковий вісник” Гілея ПОЛІТИЧНІ НАУКИ Випуск 97 IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII placówek, natomiast sektor prywatny był reprezentowany śladowo, gdyż dysponował tylko 13 domami pomocy społecznej.Sektor publiczny dysponował ponad 67 tysiącami miejsc w DPS, kościół izwiązki wyznaniowe ponad 10,7 tysiącami miejsc, NGO’s już tylko 1733 miejscami asektor prywatny 663 miejscami.Oprócz domów pomocy społecznej w pomocy instytucjonalnej zbliżonej dodziałalności domów pomocy społecznej funkcjonują jeszcze inne podmioty. Są toplacówki zapewniające całodobową opiekę osobom starszym, niepełnosprawnym, upośledzonym.Są one instytucjami kierującymi usługi do osób dorosłych napodstawie przepisów rozdziału 3, dział 2 ustawy o pomocy społecznej z dnia 12 marca 2004 r. Mogąone prowadzić działalność zorientowaną na osiąganie zysku (for profit). Są onepowszechnie mylone z domami pomocy społecznej. Placówki całodobowej opieki sąprowadzone w dużej części przez sektor prywatny. Ustawa o pomocy społecznejz dnia 12 marca 2004 r. nałożyła obowiązek sprawowania nad nimi kontroli przez urzędy wojewódzkie[9]. Placówki opiekuńczo–wychowawcze w systemie pomocy społecznej ze względu na specyfikę działań dzielą się na: – Placówki wsparcia dziennego – wspierają rodzinę w sprawowaniu jej podstawowych funkcji społecznych, zapewniają pomoc rodzinie i dzieciom sprawiającym problemy wychowawcze, zagrożonym demoralizacją, przestępczością lub uzależnieniami, współpracują ze szkołą, ośrodkami pomocy społecznej i innymi instytucjami w rozwiązywaniu problemów wychowawczych. – Placówki interwencyjne – zapewniają dziecku pozbawionemu częściowo lubcałkowicie opieki rodziców, znajdującemu się w sytuacji kryzysowej doraźną,całodobową opiekę, kształcenie dostosowane do jego wieku i możliwościrozwojowych, opiekę i wychowanie do czasu powrotu do rodziny lub umieszczeniaw rodzinie zastępczej, placówce rodzinnej albo placówce socjalizacyjnej.Przygotowują także diagnozę stanu psychofizycznego i sytuacji życiowej dzieckaoraz ustalają wskazania do dalszej pracy z dzieckiem. – Placówki rodzinne – zapewniają dzieciom częściowo lub całkowicie pozbawionymopieki rodziców całodobową opiekę i wychowanie w warunkach zbliżonych dodomu rodzinnego oraz opiekę, do czasu powrotu dziecka do rodziny, umieszczeniago w rodzinie adopcyjnej lub jego usamodzielnienia. – Placówki socjalizacyjne – zapewniają całodobową opiekę i wychowanie dzieciomcałkowicie lub częściowo pozbawionym opieki rodzicielskiej, dla których nieznaleziono rodzinnej opieki zastępczej. – Ośrodki adopcyjno–opiekuńcze – to instytucje wsparcia rodziny naturalnej,prowadzące poradnictwo dla dzieci i rodziców oraz terapię rodzinną dla rodzicówdzieci umieszczonych w placówkach opiekuńczo– wychowawczych, działalnośćdiagnostyczno–konsultacyjną, której celem jest pozyskiwanie, szkolenie ikwalifikowanie osób zgłaszających gotowość przysposobienia dziecka, pełnieniafunkcji rodzin zastępczych i prowadzenia placówek rodzinnych, a także szkolenia iwspieranie psychologiczno–pedagogiczne osób prowadzących rodziny zastępcze iplacówki rodzinne oraz rodziców naturalnych dzieci objętych tymi formami opieki.Ponadto ośrodek adopcyjno–opiekuńczy prowadzi szkolenia dla kandydatów Збірник наукових праць “Гілея: науковий вісник” dopełnienia funkcji rodziny zastępczej oraz kandydatów do prowadzenia placówekrodzinnych. – Ośrodki wsparcia – instytucje świadczące środowiskową formę pomocypółstacjonarnej, służącej utrzymaniu osoby w jej naturalnym środowisku iprzeciwdziałaniu instytucjonalizacji. Do ośrodków wsparcia zalicza się: – środowiskowe domy samopomocy, dzienne domy pomocy, noclegownie, ośrodkiopiekuńcze. – Ośrodki interwencji kryzysowej – oferują bezpłatną pomoc psychologiczną,socjalną, prawną, w obliczu różnorodnych problemów rodzinnych, w tym doznanejprzemocy (w domu i w pracy), utraty bliskiej osoby, utraty pracy, przewlekłej lubnagłej choroby, myśli samobójczych. Mogą także świadczyć pomoc uczestnikomkatastrof lub innych nagłych wydarzeń o charakterze traumatycznym. Ośrodkiinterwencji kryzysowej mogą zapewnić schronienie maltretowanym kobietom idzieciom, osobom osamotnionym, tymczasowo pozbawionym opieki, zapewnićbezpłatną pomoc medyczną, prowadzić mediacje rodzinne i szkolenia z zakresuradzenia sobie w sytuacjach kryzysowych dla rodzin z problemami socjalnymi[5]. W Polsce, w 2007 r. funkcjonowało ogółem 1467 placówek opiekuńczo–wychowawczych.Największe znaczenie w prowadzeniu tego typu placówek mająsamorządy terytorialne, które bezpośrednio prowadziły 779 tego rodzaju placówek.Organizacje pozarządowe (stowarzyszenia i fundacje) prowadziły 441 placówek, ainstytucje związane z Kościołem i związkami wyznaniowymi 237 placówek. Po ponad dziesięcioletnim okresie prowadzenia pasywnej polityki pomocy społecznej w Polsce w latach 90 XX w., opartej głównie na świadczeniach finansowych i usługach opiekuńczych powoli następuje renesans pracy socjalnej (szczególnie z rodziną, pracy środowiskowej, indywidualnej), upowszechnia się coraz bardziej system wsparcia oparty na kontrakcie socjalnym (w którym pracownik socjalny wraz z beneficjentem pomocy ustala “zasady współdziałania”), wprowadza się do systemu pomocy społecznej specjalistyczne poradnictwo zawodowe według indywidualnych planów działań. Nowymi narzędziami pomocy społecznej stają się instrumenty aktywnej integracji społecznej i program aktywności lokalnej. Mają one służyć wspieraniu kreowania aktywnych, bardziej zaangażowanych postaw osób i rodzin znajdujących się w trudnej sytuacji społecznej i materialnej. Usługi opiekuńcze i specjalistyczne usługi opiekuńcze. Usługi opiekuńcze i specjalistyczne usługi opiekuńcze realizowane są w miejscu zamieszkaniaosoby wymagającej wsparcia. Przysługują osobie samotnej, która z powodu wieku,choroby lub niepełnosprawności wymaga pomocy innych osób. Mogą być przyznane takżeosobie w rodzinie, która wymaga pomocy innych osób w sytuacji, gdy rodzina, a także wspólniezamieszkujący małżonek, wstępni i zstępni nie są w stanie takiej pomocy zapewnić. Usługi opiekuńcze obejmują: zaspokajanie codziennych potrzeb życiowych (sprzątanie,pranie, zakupy, sporządzanie posiłków), opiekę higieniczną, zaleconą przez lekarza pielęgnację,zapewnianie kontaktów z otoczeniem. Usługi te w zależności od sytuacji materialnejsą bezpłatne albo odpłatne w części lub w całości. Szczegółowe zasady odpłatności zausługi opiekuńcze ustalają władze gminy w 449 Випуск 97 ПОЛІТИЧНІ НАУКИ Гілея IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII drodze uchwały. Wysokość opłat uzależnionajest przede wszystkim od dochodu osoby korzystającej z usług opiekuńczych oraz od kosztui liczby godzin usług opiekuńczych świadczonych konkretnej osobie. Rozwiązania prawneumożliwiają również odstąpienie od pobierania opłaty w przypadku szczególnej i trudnejsytuacji życiowej świadczeniobiorcy. Usługi opiekuńcze realizowane są w ramach kataloguzadań własnych gminy i finansowane z budżetu środków własnych gminy.Natomiast, specjalistyczne usługi opiekuńcze są usługami dostosowanymi do szczególnychpotrzeb wynikających z rodzaju schorzenia lub niepełnosprawności, które są świadczoneprzez osoby ze specjalistycznym przygotowaniem zawodowym. Specjalistyczne usługiopiekuńcze, z wyjątkiem specjalistycznych usług opiekuńczych dla osób z zaburzeniamipsychicznymi, są zadaniem własnym gminy.[8]. Ośrodek pomocy społecznej możerealizować usługi samodzielnie lub w ramach zlecenia usługi “podmiotom uprawnionym”,o których mowa w art. 25 ustawy o pomocy społecznej albo w ramach zakupu usług napodstawie ustawy o zamówieniach publicznych. Wykres 2 Liczba osób, które skorzystały z pomocy w formie usług opiekuńczych w latach 2002–2008 niepubliczny, posiadający status organizacjipożytku publicznego w jej miejscu zamieszkania (w ramach działalności gospodarczej),lub w miejscu prowadzenia tego rodzaju usług, dla nie mniej niż 3 i nie więcej niż 8 osóbwymagających wsparcia w tej formie. Jest szczególna forma usług, która ma charakter całodobowy,ale nie posiada statusu instytucjonalnego. Osobę wymagającą całodobowychusług bytowych i opiekuńczych kieruje się na pobyt stały lub okresowy do rodzinnego domupomocy na jej wniosek lub – za jej zgodą – na wiosek opiekuna prawnego złożony w ośrodkupomocy społecznej właściwym ze względu na miejsce zamieszkania tej osoby. Decyzjęw sprawie skierowania do rodzinnego domu pomocy wydaje kierownik ośrodka[13]. Usługi świadczone w ramach rodzinnego domu pomocy są interesującą formą usługi opiekuńczej.Wydaje się, iż w następnych latach forma ta będzie zyskiwała coraz większą grupęzwolenników i samorządy gminne częściej niż do tej pory będą gotowe do rozwijania jej dla swoich mieszkańców. Zaletą domu jest właśnie jego rodzinny, kameralny charakter, którystwarza większą możliwość indywidualnego podejścia do każdej z osób w nim mieszkającychw większym stopniu niż stwarza to dom pomocy społecznej.Pobyt w rodzinnym domu pomocy jest odpłatny w wysokości odpowiadającej poniesionymmiesięcznym wydatkom, ustalonym w umowie dotyczącej prowadzenia rodzinnego domupomocy zawartej między kierownikiem ośrodka a osobą prowadzącą rodzinny dom pomocy.Przy ustalaniu odpłatności od osoby przebywającej w rodzinnym domu pomocy stosujesię odpowiednio przepisy ustawy o pomocy społecznej, dotyczące zasad odpłatności zapobyt w domu pomocy społecznej[5]. Wykres 3 Rozwój usług w postaci rodzinnych domów pomocy w latach 2003–2008 Źródło: Analiza statystyczna MPiPS za 2011 r. Dynamika rozwoju usług opiekuńczych i specjalistycznych usług opiekuńczych nie jest satysfakcjonująca. W ocenie organizatorów pomocyspołecznej poprawę w tym obszarze mogłoby spowodować wprowadzenie zmian w zakresierealizacji tego zadania, które polegałyby na rozdzieleniu wypłat świadczeń z pomocyspołecznej od pomocy udzielanej w ramach realizacji wszelkich szeroko rozumianych usług a przede wszystkim na określeniu standardu usług opiekuńczych i ustaleniu kataloguświadczeń wchodzących w ich zakres. Pewną poprawę mogłoby również przynieść wprowadzeniewiększej niż ma to do tej pory miejsce dopłat do świadczonych usług, które umożliwiłybywiększej populacji osób starszych i niepełnosprawnych dostęp do tej formy pomocy.Szerszy rozwój usług opiekuńczych w środowisku zmniejszałby również presję na miejscaw domach pomocy społecznej, czy inaczej mówiąc, pozwalał osobom mało samodzielnympozostawać w miejscu zamieszkania, eliminując konieczność zamieszkania w instytucji całodobowegowsparcia[4]. Rodzinne domy pomocy. Rodzinny dom pomocy stanowi specjalną formę usług opiekuńczych i bytowych świadczonychprzez osobę fizyczną lub podmiot 450 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych statystycznych MpiPS Ośrodki wsparcia. Ośrodek wsparcia jest zazwyczaj dzienną formą pomocy, w ramach której świadczone sąróżne usługi dostosowane do specyficznych potrzeb osób korzystających z tej formy pomocy,w tym usługi żywieniowe. Stosowane rozwiązania dopuszczają prowadzenie przy ośrodkachwsparcia miejsc całodobowego, okresowego pobytu. Poprzez działalność ośrodkówwspiera się nie tylko osobę, do której usługa jest adresowana, lecz także rodzinęw sprawowaniu funkcji opiekuńczych nad niepełnosprawnymi członkami, zapobiegającjednocześnie konieczności zamieszkania przez takie osoby w placówkach wsparcia całodobowego,jest Збірник наукових праць “Гілея: науковий вісник” Гілея ПОЛІТИЧНІ НАУКИ Випуск 97 IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII również wydatnym wsparciem dla osób samotnych, zapobiegając ich wykluczeniuz życia społecznego. Prowadzenie ośrodków wsparcia, z wyłączeniem ośrodkówwsparcia dla osób z zaburzeniami psychicznymi, jest zadaniem własnym gminy lub powiatufinansowanym z ich budżetu. Gmina lub powiat może zlecać prowadzenie takich ośrodkówwsparcia jednostkom niepublicznym[7].Z danych MPiPS–03 za 2008 r. wynika, że w Polsce funkcjonowało 1493 ośrodków wsparcia, z których wsparcia skorzystało ponad 94 tysiące osób, natomiast w 2011 r. z 1380 ośrodkówwsparcia na 68 000 miejsc, z których korzystało około 100 tysięcy osób. Wykres 4 Liczba ośrodków wsparcia w podziale na wybrane typy Źródło: Opracowanie na podstawie danych statystycznych MPiPS Podsumowanie i wnioski. W systemie pomocy i integracji społecznej w Polsce w ostatnich latachnastępują zmiany dotyczące zakresu działań i odpowiedzialności poszczególnych sektorów realizujących świadczenia opiekuńcze, w tym sektora publicznego. Postępujące urynkowienie usług socjalnych i prywatyzacja usług niesie za sobą wiele dobrego, ale i wiele zagrożeń, które należy monitorować w kontekście oceny nie tylko efektywności i racjonalności wydatków, ale także jakości usług i celowości prowadzenia niektórych działań np. w polityce aktywizacji i integracji społecznej.Przyszłość polityki społecznej w zakresie usług opiekuńczych to z pewnością wielosektorowość iróżnorodność dostawców usług, a także integracja usług konieczna w celu ułatwieniadostępności obywatelom oraz w celu lepszej koordynacji zadań. Potrzebne są tujednak dalsze zmiany polegające na partnerskiej współpracy, zlecanie zadań podwykonawcom oraz bardziej partycypacyjnysystem decydowania o priorytetach lokalnej polityki społecznej. Domy pomocy społecznej podlegają ustawicznym przeobrażeniom. W okresie ostatnichdwudziestu lat dał się zauważyć się znaczący postęp w zakresie warunków zamieszkaniai codziennego funkcjonowania. Jednak słabością zmian, jest skupienie uwagi w praktyce, natych w obszarze standardów mierzalnych, których źródłem jest ogólna poprawa warunkówżycia społecznego i których meritum dotyka dobrostanu materialnego, spychając na dalszyplan dobrostan emocjonalny. W tym wymiarze w instytucjach całodobowego wsparcia jestjeszcze wiele do zrobienia, aby z satysfakcją można było odnieść się do całego procesuzmian. Z jednej strony barierą do pokonania są zwyczaje osób świadczącychusługi, a z drugiej Збірник наукових праць “Гілея: науковий вісник” mechanizmy finansowe, które w sposób istotny przeszkadzająpozytywnym zmianom, skutkując dużą rotacją personelu i odpływem do innych sektorówdobrze przygotowanej kadry poszukującej bardziej satysfakcjonującego zatrudnienia. Domy pomocy społecznej nadal stoją przed koniecznością adaptacjido sytuacji nieustającego deficytu środków finansowych i zabiegania o płynność finansowąswoich placówek, dającą możliwości swobodnego funkcjonowania mieszkającym w nichosobom. Współczesne społeczeństwo, jest coraz bardziej świadome swoich praw, ma coraz wyższeoczekiwania względem własnego wyobrażenia siebie w roli osoby wymagającej wsparcia,nie wyobrażając sobie wejścia w rolę podopiecznego całodobowej instytucji. Należymieć nadzieję, że będzie to wystarczający czynnik wymuszający zmiany, które na przestrzeninajbliższych kilkudziesięciu lat całkowicie zmienią obraz domu pomocy społecznej widzianegoprzez pryzmat dzisiejszych rozwiązań. Prawdopodobniemożna upatrywać szans zmiany tej sytuacji w nowym modelu pomocy społecznej, któregojednym z fundamentalnych założeń byłoby uznanie, że podmiotem pomocy społecznej niejest ani gmina, ani powiat czy inna organizacjaspołeczna, ale tym podmiotem jest reprezentacja interesów przez organizacjespołeczne troszczące się o interesy osób będących mieszkańcami domów pomocy społecznej,fundacje, przedstawiciele biznesu, gmina. Jeśli prawdziwą jest teza Ulricha Becka, iż w społeczeństwie naszego typu jednostka ma zazadanie znajdowanie i stwarzanie – jednostkowymi sposobami, przy pomocy jednostkowejinteligencji, osobiście posiadanych zasobów – indywidualnych rozwiązań dla społeczniestwarzanych problemów, która to aktywność nawet ludzi stojących blisko siebie, skazuje nakonkurencję, to nie jest tak, że nie można znaleźć innych form działania, które racjonalniekonsumowałyby postulat wypełnienia życia różnymi działaniami zmierzającymi do ludzkiejsolidarności.Na poziomie lokalnym brakuje właściwie rozwiniętych usług opiekuńczych, dostępnych zarówno w miejscu zamieszkania odbiorcy, jak również usług świadczonych w różnych ośrodkach wsparcia typu dziennego, gdzie możnaby korzystać usług ułatwiających dalsze samodzielne funkcjonowanie w warunkach dotychczasowego zamieszkania. Poważną barierą rozwoju różnych form opieki jest brak wystarczających środków finansowych. Samorządy nie dysponują wystarczającymi środkami finansowymi, ani nie mają woli ich rozwijania, ze względu na skutki finansowe rozłożone w czasie. Dlatego zbudowanie samodzielnego systemu z niezależnym źródłem finansowania jest nieodzownym krokiem, jaki musi zostać poczyniony w najbliższym okresie, jeśli Polska chce w sposób odpowiedzialny podejść do problemu starzenia się społeczeństwa i jego konsekwencji. Trwają prace nad projektem założeń do projektu ustawy o pomocy społecznej. Przewiduje się podział problematyki pomocy społecznej na dwa segmenty zagadnień różniących się instrumentarium, sposobem funkcjonowania oraz finansowania działalności instytucji wykonujących przypisane zadania: obszar wsparcia i pomocy społecznej oraz obszar usług socjalnych. Planuje się również wprowadzenie nowego świadczenia dla osób ze zwiększonymi potrzebami opiekuńczo–pielęgnacyjnymi, w tym dla osób starszych i niepełnosprawnych. Jako 451 Гілея ПОЛІТИЧНІ НАУКИ Випуск 97 IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII niedostatecznie rozwinięty należy ocenić system opieki geriatrycznej (liczba szpitali, ośrodków opieki, liczba lekarzy), zwłaszcza w związku z rosnącymi potrzebami wynikającymi z przemian demograficznych. Bibliografia 1. Jagodzińska M.Współczesne spojrzenie na politykę społeczną i pomoc społeczną w Polsce. (w): Lipiński S., Jagodzińska M., Przybyszewska K. (red): Wymiar teoretyczny i praktyczny współczesnych problemów społecznych, Płock, 2014. – S.89–100. 2. Kamiński T. Domy pomocy społecznej w procesie przemian, [w:] Walc W., Szluz B., Marczykowska I., Opieka i pomoc społeczna wobec wyzwań współczesności. Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów, 2008. 3. Kędziora–Kornatowska K., Muszalik M., Skolimowska E.(red.) Pielęgniarstwo w opiece długoterminowej. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa,2010. – S.38. 4. Kruszewski T.Biblioterapia w działaniach placówek opiekuńczo –wychowawczych, Toruń, 2006. 5. Przybyszewska K.Instytucje w służbie dziecku i rodzinie. (w): Lipiński S., Jagodzińska M., Przybyszewska K. (red): Wymiar teoretyczny i praktyczny współczesnych problemów społecznych. Płock,2014. – S.101–107. 6. Sierpowska I.Prawo pomocy społecznej, op. cit., s.126 i nast.; C. Grzybowski, Niepubliczne domy pomocy społecznej, Gazeta Prawna,1997. – nr 55. 7. Sierpowska I. Prawo pomocy społecznej. Oficyna a Wolters Kuwer businnes. Warszawa, 2008. – S.98. 8. Suszko R. Stan zdrowia oraz potrzeby zdrowotne i opiekuńcze ludzi starych Studia BAS. – 2012. – Nr2(30). – S.29–58. 9. Szrajda J., Łukomska A., Bułat T. Organizacja systemu ochrony zdrowia i pomocy społecznej. (w): Kędziora–Kornatowska K., Muszalik M., Skolimowska E.(red.) Pielęgniarstwo w opiece długoterminowej. Wydawnictwo LekarskiePZWL, Warszawa,2010. – S.38. 10. Tomaszewska K., Kłos A.Instytucjonalne formy opieki nad osobami starszymi na przykładzie DPS w Wysocku.Wydawnictwo VERBUM Rużomberok,2013. – S.257–268. 11. Tomaszewska K.Factors Influencing the process of adaptation of the eldery in the nursing homes.Charity, Philanthropy and Social Work. Wydawnictwo PWSTE Jarosław,2014. – S.59–69. 12. Ustawa z dnia 12 marca2004r. opomocy społecznej(Dz. U. Nr 64, poz.593). 13. Wilmowska A., Błędowski P.Założenia do ubezpieczenia pielęgnacyjnego [w:] UścińskaG. (red.) Zabezpieczenie społeczne w Polsce. Problemy do rozwiązania w najbliższej przyszłości. Warszawa, 2008. – S.261, 262 i 265. 14. Zasady przygotowania, realizacji i rozliczania projektów systemowych OPS, PCPR i ROPS w ramach PO KL 2007–2013, Warszawa, 2008. 15. Zych A. A. Dom pomocy społecznej, [w:] Lalak D., Pilch T., Elementarne pojęcia pedagogiki społecznej i pracy socjalnej. Wyd. ŻAK, Warszawa,1999. 16. http://finanse.wp.pl/kat,104124,title,Z biedyodchodzinaapetyt, wid,15329743,wiadomosc.html?ticaid=1100e9 17. http://www.tokfm.pl/blogi/instytutobywat/2013/02/bauman_ strach_to_uczucie_poddanych_nie_obywateli/ Klos A., doctor of social sciences, Institute of Public Health, State Higher Technical and Economic School in Jarosław (Poland), [email protected]; Tomaszewska K., doctor of social sciences, Center for Medical custody in Jarosław (Poland) Analysis care services offered in polish social welfare system The article is an attempt to present and analyze the services offered in the Polish social welfare system. The State offers the public welfare in the institutional social policy. The main target of social policy is to support people and families in difficult situations, which despite the use of its resources and capabilities in order to alleviate still constitute a barrier to the further normal functioning. This is of particular importance to the lengthening of the human life, less and less multi–generational families there is a problem in the care of elderly and dependent. Social welfare services and institutions providing services were successively discussed, as well as attempt to evaluate these services and solutions in this area. The entire article is summarized by postulates referred to creators and implementers of social policy. Keywords: social assistance, nursing homes, nursing services, social support centers. 452 Клос А., доктор соціальнихнаук, Інститут охорони здоров’я, Державна Вища Технічно–Економічна Школа в Ярославі (Польща), [email protected], Томашевська К., доктор соціальних наук, Центр медичної опіки в Ярославі (Польща) Аналіз опікунських послуг, пропонованих польською системою соціальної допомоги Зроблено спробу аналізу сфери опікунських послуг, пропонованих польською системою соціальної допомоги. Держава у рамках інституційної соціальної політики пропонує суспільству допомогу. Головною метою допомоги є підтримка осіб або сімей в скрутних життєвих обставинах, які, незважаючи на використання власних ресурсів і можливостей з метою пом’якшення цих обставин, й надаліне можуть нормально існувати. У зв’язку зі збільшенням тривалості людського життя, зменшується кількість багатопоколінних сімей і з’являється проблема догляду над старшими і неповносправними особами. У статті були проаналізовані послуги соціальної допомоги та соціальні установи, що надають ці послуги. Автори спробували оцінити якість цих послуг та підвести підсумки. Стаття підсумовується постулатами на адресу творців і виконавців соціальної політики у сфері опікунських послуг. Ключові слова: соціальна допомога, будинки соціальної допомоги, опікунські послуги, центри соціальної підтримки. Клос А., доктор социальных наук, Институт здравоохранения, Государственная Высшая Технико–Экономическая Школа в Ярославе (Польша), [email protected]; Томашевская К., доктор социальных наук, Центр медицинской опеки в Ярославе (Польша) Анализ опекунских услуг, предлагаемых польской системой социальной помощи Сделана попытка анализа сферы опекунских услуг, предлагаемых польской системой социальной помощи. Государство в рамках институциональной социальной политики предлагает обществу помощь. Главной целью помощи является поддержка лиц или семей в сложных жизненных обстоятельствах, которые, несмотря на использование собственных ресурсов и возможностей с целью смягчения этих обстоятельств, и в дальнейшем не могут нормально существовать. В связи с увеличением продолжительности человеческой жизни, уменьшается количество многопоколенных семей и появляется проблема ухода за пожилыми и неполноисправнымилицами. В статье были проанализированы услуги социальной помощи и социальные учреждения, предоставляющие эти услуги. Авторы попытались оценить качество этих услуг и подвести итоги. Статья суммируется постулатами в адрес создателей и исполнителей социальной политики в сфере опекунских услуг. Ключевые слова: социальная помощь, дома социальной помощи, опекунские услуги, центры социальной поддержки. * * * УДК 95(476) Majchrowicz B. Doktor,University of Rzeszow (Poland, Rzeszow), [email protected], Tomaszewska K. Doktor, Medical Center in Jarosław (Poland, Jarosław) THE HISTORY OF LONG–TERM CARE IN POLAND AND IN THE COUNTRIES OF THE EUROPEAN UNION The following article presents the history of the origin, as well as the determinants of development of long–term care both in Poland and the European Union. For the purposes of Polish health care system, the long–term care has been defined as long–lasting, continuous, professional care and rehabilitation, as well as continuation of either pharmacological or dietary treatment, realized institutionally (stationary or domestic), in order to maintain the health and safety of patients with significant deficits in self–care. In the first part, I present demographic situation, which is the main factor contributing to the emergence and development of long–term care in Poland and in the world. In the second part, I present the general principles for the implementation of health services provided to chronically ill people within the contracting of the National Health Fund. To sum up, the article is concluded by the summary. Keywords:long–term care, health care services, chronically ill patient. (стаття друкується мовою оригіналу) The aim of the article is to present thefactorsthat influenced theemergence and development oflong–term carein Poland, as well asin selected European Union Member States. One of the most important causes of the need to develop long–term care is the populaton ageing due to, among Збірник наукових праць “Гілея: науковий вісник”
