Modele demokracji w Europie Środkowo-Wschodniej

Modele demokracji w Europie Środkowo-Wschodniej
Radosław Markowski (Centrum Studiów nad Demokracją SWPS/
Instytut Studiów Politycznych PAN)
Referat składa się z kilku części. W pierwszej, wprowadzającej, krótko omawiam współczesne
podejście do analizy istniejących demokracji (w nurcie Varieties of Democracies). W drugiej,
omawiam instytucjonalne rozwiązania dotyczące demokracji w krajach EWŚ. W trzeciej, analizuję
modele demokracji regionu wyłaniające się z komparatystycznych projektów typu Bertelsmann
Transformative Index, Rule of Law Index itp. W końcu, i to jest główna część prezentacji,
zaprezentuję wyniki modułu 6 ESS. W tej ostatniej części, poszukuje odpowiedzi na następujące
pytania: (a) czy modele demokracji – normatywne i realnie istniejące – różnią się w krajach
dojrzałych demokracji (E Zachodniej) i nowych demokracji (EWŚ)? (b) jak empirycznie
odtworzone modele demokracji mają się do teoretycznych modeli? (c) Czy zróżnicowanie
w ramach grupy krajów EWŚ jest znaczące czy też nie? (d) Czy satysfakcja z demokracji, jako
ideału i z jej codziennego funkcjonowania jest determinowana modelem demokracji? (e) Czy
wartościowanie i ewaluacja funkcjonowania poszczególnych aspektów demokracji i ich modeli
zależy od: (i) mobilizacji politycznej, (b) ideologicznej autoidentyfikacji oraz (c) kompetencji
politycznych.
Subiektywny dobrobyt osobisty i społeczny w krajach europejskich
Tomasz Panek (SGH)
W referacie przestawiono wyniki analizy porównawczej subiektywnego dobrobytu, w krajach
uczestniczących w Europejskim Sondażu Społecznym, w 2012 r. oraz jego zmian w stosunku do
2006 r. W analizach przyjęto definicję i strukturę subiektywnego dobrobytu zaproponowaną przez
autorów modułu dedykowanego tej kategorii w ESS (F. Huppert, N. Marks, J. Siegrist, C. Vazquez
i J. Vittersø).
Do pomiaru subiektywnego dobrobytu zastosowano wskaźniki cząstkowe, grupowe i
syntetyczne, stanowiące oceny poziomu subiektywnego dobrobytu dla jego subkomponentów,
komponentów oraz subiektywnego dobrobytu osobistego i subiektywnego dobrobytu społecznego
oddzielnie i łącznie. W konstrukcji wskaźników subiektywnego dobrobytu zastosowano metodę
dystansową co umożliwiło zarówno porównania poziomu subiektywnego dobrobytu i jego różnych
aspektów w badanych krajach jak i pomiar dystansu poziomu subiektywnego dobrobytu dla
każdego z jego komponentów od ich maksymalnego pozytywnego poziomu na stosowanych w
badaniu skalach pomiaru.
Oprócz analizy porównawczej poziomu subiektywnego dobrobytu i jego zmian w krajach
uczestniczących w ESS dokonano oceny nierówności jego rozkładu w tych krajach. Zakres analizy
poziomu subiektywnego dobrobytu dla Polski rozszerzono o wybrane grupy typologiczne
respondentów.
Empiryczny test hipotezy o de-konsolidacji systemu politycznego w Europie
Henryk Domański (IFiS PAN), Tomasz Żółtak (IBE)
Wiele argumentów przemawia za prawdziwością tezy o „odrywaniu się” poglądów politycznych od
struktury społecznej, jednak nie brakuje również dowodów wskazujących na utrzymywanie się tej
zależności bez większych zmian w czasie. Poniżej odniesiemy się do niektórych aspektów tego
procesu, odwołując się do danych Europejskiego Sondażu Społecznego z lat 2002-2012.
Przedmiotem naszej analizy jest siła związku między preferencjami wyborczymi i uczestniczeniem
w wyborach a wiekiem, rodzajem wyznania religijnego, imigracją i usytuowaniem w hierarchii
społecznej w kilkudziesięciu krajach na przestrzeni tych lat. Wyniki naszej analizy prowadzą do
wniosku, że systemy polityczne mają raczej stabilne oparcie w strukturze społecznej.
W szczególności nic nie wskazuje, żeby w latach 2002-2012 miało miejsce zanikanie wpływu klasy
społecznej na preferencje wyborcze. Wprawdzie przynależność klasowa jest stosunkowo słabym
wyznacznikiem tych postaw, jednak jeszcze słabiej rysuje się wpływ wyznania religijnego,
imigracji i wieku, utożsamianych z wyznacznikami „nowych” podziałów społecznych,
rozmywających tradycyjne identyfikacje wyborcze.
Zaufanie do instytucji publicznych: Makrostrukturalne wyjaśnienia zmian
w okresie 2002-2012
Kazimierz M. Słomczyński (Ohio State University/IFiS PAN), Zbigniew
Sawiński (IBE/IFiS PAN)
Podstawowymi wskaźnikami potocznej legitymizacji systemu społeczno-ekonomicznego są oceny
ludzi dotyczące funkcjonowania gospodarki, instytucji demokratycznych i samego rządu. Na
podstawie Europejskiego Sondażu Społecznego 2002-2012, w referacie pokazujemy, iż natężenie
każdego z tych wskaźników zmienia się w czasie. Szczegółowej analizie poddane zostały zmiany
legitimizacji w wybranych krajach, z których jedne uległy kryzysowi 2008 roku (Irlandia,
Norwegia), a inne nie (Polska). Referat zawiera prezentację modelu (fixed effect), w którym
zaufanie do demokratycznych instytucji - parlamentu, partii politycznych i wymiaru
sprawiedliwości - poddane jest regresji na zmienne definiowane na poziomie indywidualnym i na
poziomie krajów. Wpływ PKB na zaufanie jest znaczny i niezależny od wpływu wykształcenia,
subiektywnej oceny pozycji i innych społeczno-demograficznych charakterystyk. W Europie
zmienne makrostrukturalne pełnią istotną role w wyjaśnianiu potocznej legimitizacji oraz zaufania
do instytucji demokratycznych, przy czym najsilniejsze oddziaływanie przypada na poziom
rozwoju ekonomicznego.
Some reflection on measurement and theoretical validity in comparative
research with cross-country or/and over time survey data
Jaak Billiet (Katholieke Univesiteit Leuven)
Social scientists are interested in societies, institutions, and the social networks in which individuals
interact. They believe that these contexts influence characteristics, attitudes, choices and the
behaviour of individuals. There is a long-standing tradition of cross-nation research, especially in
comparative political analysis in which political systems (e.g. nations) are analysed as cases or
used as context. In the most general terms, comparative social research refers to research designs by
which data from different societies or data from particular societies at different time periods are
collected and compared (Allardt, 1990: 183).
The nature of research questions that are subject to comparative quantitative analysis has been
drastically changed due to the availability of comparable micro data collected in many countries
(e.g. ESS, ISSP, EVS, SHARE). In interaction with this evolution in available data, statistical
analysis of hierarchical data has expanded enormously. After nearly two decades of engagement in
the collection and analysis of large scale survey data, I became more and more concerned about the
gap between the expansion, and accessibility of sophisticated statistical tools for analysis, and a
relative stagnation in theoretical and conceptual development. I have the impression that the low
explanatory power of hierarchical explanatory models are often more related to conceptual
(theoretical) weakness than to the tools for analysis and model testing that have been used.
In the time offered, I will reflect on several of the conceptual problems that are at various stages
of a research project: operationalisation, measurement, and assumptions behind model building and
inference. The leading idea behind my examples is by my reckoning the crucial distinction between
measurement validity and theoretical (or concept) validity. Much methodological work is restricted
to the assessment of measurement validity and thereby disregarding the assumptions and theoretical
concepts behind the measured concepts. I will try to give a flavour of this proposition by
considering a handful of examples derived from different stages in the research process: the
measurement of a construct; equivalence testing; the bridging assumptions (or the micro-macro link
in hierarchical models); the omission of the social context in making inferences.
Reference: Billiet, J. (2013). Quantitative methods with survey data in comparative research. In: P. Kenneth
(Ed.) (pp. 264-300). A Handbook of Comparative Social Policy. (2nd Edition). Cheltenham: Edward
Elgare .
Satisfaction with Democracy: How respondents understand the question
Michael Braun & Dorothée Behr (GESIS–Leibniz Institute for the Social
Sciences, Mannheim)
Satisfaction with Democracy: How do Respondents Understand the Question
Satisfaction with Democracy is a central concept in political science. However, there is quite a lot
of discussion on what the question usually employed to operationalise the concept really measures:
Support of democracy as a form of government, support of the incumbent regime, satisfaction with
concrete outcomes? Most importantly, if the item measures different aspects in different countries,
comparability across countries would be compromised. In order to provide empirical evidence,
panelists from non-random online access panels from Canada, Denmark, Germany, Hungary, Spain
and the United States were asked in October 2011 to give reasons for their answers, directly after
they had answered the closed ESS question “How satisfied are you with the way democracy works
in [country]?”
As a general evaluation, we can conclude that the satisfaction with democracy question is not too
bad. Substantive argumentation patterns match the evaluation of the closed question. Policy
outcomes, incumbent politicians and aspects of the concrete political system play an important role
in all countries, while the questions definitely is not a measure of support for democracy compared
to other forms of government.
Use of paradata in non-response bias adjustment: a case study on reluctant
respondent sample and fieldwork implication
Hideko Matsuo (Katholieke Univesiteit Leuven)
Increasing non-response rates cause concern in survey research since they are likely to increase
non-response bias hampering data quality. This research explores the use of European Social
Survey (ESS) Round 5 paradata Z-variables (eg. dwelling and neighborhood characteristics, and
characteristics of contact procedure variables) to adjust survey estimates for non-response. By
taking reluctant respondents - as opposed to cooperative respondents, as proxies for all types of
non-respondents - this research obtains calibrated propensity weights in sequential steps. Two types
of propensity scores (i.e. focus is on ‘contactability’ and ‘survey cooperation’) are obtained through
logistic regression models and multiplied with each other in order to obtain nonresponse weights for
reluctant respondents based on sub-group stratification methods. ESS Round 5 (Dutch) sample is
used as a case study because of high number of reluctant respondents sample (N=460). The
effectiveness of propensity weights are studied through level of standardized bias, level of
correlations between Z-R and Z-Y variables as well as effects of multiple regression models on
attitudinal variables tested between unweighted and weighted samples. The presentation also
addresses implications of data quality in paradata, including improvement on the quality of
observable data collection, fieldwork design on conducting refusal conversion activities and use of
reluctant respondent sample for non-response adjustments in cross-national research.
Cooking the ESS: Slovak recipe from 10 years perspective
Denisa Fedáková, Michal Kentoš, Jozef Výrost
(Slovenska Akademia Vied)
The aim of our presentation is to look back and summarize the trends, changes, efforts,
successful and unsuccessful procedures within 10 successive years (2004-2014) of the ESS
coordination in Slovakia. The presentation focuses on several issues of the survey “ingredients”:
interviewers, response and nonresponse rate, funding, sampling, contextual data, dissemination
activities and data usage. The lesson learnt from the coordination of five ESS rounds (R2-R6)
offers us the opportunity to present “the recipe” for conducting a survey in our country.
Is it worth to reduce non-response rate by multiplied contact attempts?
Paweł B. Sztabiński & Franciszek Sztabiński (IFiS PAN)
While the nonresponse rate does not translate directly into the magnitude of nonresponse bias,
nevertheless the risk of such bias is reduced when nonresponse rates decrease (Groves 2006;
Biemer & Lyberg 2003). It is assumed that when the response rate is boosted, the survey would
cover more varied respondent groups, providing a more balanced representation of the entire survey
population (Keeter and al. 2000).
One of the most commonly used and also the most costly ways of boosting the response rate in
surveys is to repeat contact attempts with hard-to-reach and reluctant respondents. However, are the
harder-to-reach respondents indeed different from easy-to-get ones, and do we get a more balanced
representation of the survey population when we interview the former? This paper, based on data
from ESS round 5 (2010) and 6 (2012) in Poland, shows the results of comparison between
responses to substantive questions and to demographic questions for three respondent groups: easy
to get (1–2 contact attempts), moderately hard to get (3–4 contact attempts) and hard to get (5 or
more contact attempts). Analyses have shown that: (i) those respondents who are harder to get do
differ from easy-to-get respondents in numerous questions, (ii) those differences are greater for
demographics than for substantive questions, (iii) in the case of four analysed demographics an
increased response rate provides a better representation of the population in the effective sample,
(iv) comparisons across the analysed respondent groups in terms of demographics are not stable
over time: those respondents who are harder to reach are more different from easy-to-get ones in
ESS 6 than in ESS 5. This finding, however, does not hold for substantive questions.