Pobierz plik: Uczeń z zespołem FAS w klasie integracyjnej

Uczeń z zespołem FAS w klasie integracyjnej
I. Terminologia ................................................................................................. 2
II. Diagnoza ........................................................................................................ 3
III. Rola nauczyciela w diagnozie FAS .......................................................... 3
IV. Cechy ucznia z zespołem FAS.................................................................. 4
V. Sposoby nauczania........................................................................................ 4
VI. Specyficzne strategie postępowania z uczniem z FAS ........................... 5
VII. Dygresje na zakończenie........................................................................... 6
I. Terminologia
Fetal
Alkohol
Syndrome
W polskiej terminologii Alkoholowy Zespół Płodowy czyli zespół zaburzeń wywołanych na
skutek prenatalnej ekspozycji na działanie alkoholu.
Alkohol etylowy jest teratogenem czyli substancją uszkadzającą w szczególności układ
nerwowy rozwijającego się płodu. Wiele teratogenów może mieć dramatyczne skutki:
- śmierć
- anomalie
- opóźnienia wzrostu
- zaburzenia funkcjonowania
Alkohol może przynieść każdy z tych 4 skutków.
Rodzaj i głębokość uszkodzeń zależy od czasu podawania alkoholu i trwania dawki. Jednak
mózg dziecka rozwija się przez cały okres ciąży i jest niezwykle wrażliwy na uszkodzenia.
Nawet dawka umiarkowana może powodować uszkodzenia - tak więc nie ma bezpiecznej
dawki alkoholu dla płodu.
pFAS (Partial Fetal Alkohol Syndrome) - częściowy zespół alkoholowy; dziecko z pFAS
przejawia niektóre spośród fizycznych objawów FAS, ma także problemy z nauką
i odpowiednim zachowaniem - co wskazuje na uszkodzenia centralnego układu nerwowego.
ARND (Alcohol Related Nerodevelopmental Disorder) - zaburzenia neurorozwojowe
związane z działaniem alkoholu. Zachowanie dziecka z ARND wskazuje na uszkodzenia
OUN wynikające z potwierdzonej prenatalnej ekspozycji na alkohol.
Może mieć postać:
- problemy z nauką
- słaba kontrola impulsów
- problemy z pamięcią, koncentracją
- niewłaściwy osąd sytuacji
ARBD (Alkohol - Related Birth Defects) - wady rozwojowe związane z działaniem
alkoholu.
Dziecko z ARBD wykazuje określone fizyczne anomalie wynikające z potwierdzonej
prenatalnej ekspozycji na alkohol.
Może mieć postać:
- uszkodzenie serca
-
niewłaściwa budowa szkieletowa
zaburzenia widzenia i słyszenia
zaburzenia małej i dużej motoryki
Dzieci z pFAS oraz ARND mają dość trudną sytuację, ich diagnoza nie jest oczywista
ponieważ posiadają niemal nierozpoznawalne cechy dysmorficzne, tak charakterystyczne dla
dziecka z FAS. Diagnoza tych dzieci jest możliwa na podstawie obserwacji zaburzeń
behawioralnych.
II. Diagnoza
Diagnozy wyżej wymienionych zaburzeń dokonuje wyspecjalizowany w tym zakresie lekarz
(Kliniki Pediatrii, Neurologii Dziecięcej, Psychiatrii Dzieci i Młodzieży) przy współpracy
specjalistów: psychologa, pedagoga oraz nauczycieli.
Alkoholowy Zespół Płodowy stanowi medyczną diagnozę (ISD - Q.86.0), którą wyróżniają
cztery podstawowe kryteria:
1.
2.
3.
4.
Udokumentowane picie przez matkę alkoholu w ciąży.
Pre i postnatalny deficyt wzrostu i wagi oraz obwodu głowy.
Trudności intelektualne i problemy społeczne.
Zespół fizycznych anomalii (deformacja budowy kończyn, twarzy, mięśni, serca i innych
narządów).
Twarz:
* dość szeroko rozstawione oczy
* brak bruzdy nad górną wargą
* drobna twarzoczaszka
III. Rola nauczyciela w diagnozie FAS
Nauczyciel - wychowawca jest osobą, która może dostarczyć niezwykle istotnych
i szczegółowych informacji dotyczących zachowania dziecka. Jest w stanie bardzo dobrze
określić sposób reagowania dziecka na określone bodźce, osoby, sytuacje. Dokonuje
niezwykle istotnej obserwacji dotyczącej relacji dziecka w grupie, sposobu nawiązywania
kontaktów. Wreszcie nauczyciel dokonuje oceny możliwości intelektualnych dziecka,
zauważa jego słabe i mocne strony.
Zadaniem nauczyciela jest "BUDOWANIE" na możliwościach dziecka .
Dziecko z FAS ma wiele możliwości i zalet. Samo nie zaprezentuje ich światu, gdyż poziom
jego trudności jest bardzo duży. Możliwości chowają się w natłoku zaburzeń. Tylko wczesne
rozpoznanie i diagnoza, ustalenie właściwego programu terapeutycznego, w którym udział
biorą przede wszystkim rodzina i szkoła daje dzieciom z FAS szansę prowadzenia udanego
i szczęśliwego życia.
IV. Cechy ucznia z zespołem FAS
-
obniżone możliwości intelektualne (upośledzenie umysłowe różnego stopnia)
zaburzone funkcje pamięci bezpośredniej – jest mało wydajna
brak umiejętności uogólniania, przewidywania, planowania
trudności z przewidywaniem konsekwencji własnych działań
trudności w myśleniu abstrakcyjnym
nadwrażliwość na dotyk (agresywnie zareaguje na niechcące popchnięcie), często
podwyższony próg czucia głębokiego
problemy z poszanowaniem cudzej własności
uleganie manipulowaniu innych osób
problemy z nawiązaniem i utrzymaniem relacji (przy jednoczesnej dużej potrzebie
przynależności do grupy, posiadania przyjaciela itd.)
Zaburzenia wtórne, będące efektem niewłaściwej opieki:
- znużenie, zmęczenie, lęk
- sztywność zachowań
- niska samoocena, tendencja do wycofywania się
- zachowania agresywne, których konsekwencją często jest konflikt z prawem
- kłopoty w szkole, później w pracy
- depresja lub inne zaburzenia psychiczne
- nadużywanie alkoholu, narkotyków
V. Sposoby nauczania
JETS - sposób działania pomagający właściwie przygotować się do pracy;
J (Job - praca) - co teraz będzie moją pracą?
E (Equipment - wyposażenie) - czego będę potrzebował, aby wykonać zadanie?
T (Time - czas) - ile czasu będę potrzebował na wykonanie zadania?
S (Satisfactory product - zadawalający efekt) - co mogę zrobić, aby końcowy efekt mojej
pracy był zadawalający?
Organizacja graficzna: pomoce graficzne pozwalające zrozumieć pojęcia abstrakcyjne
i złożone treści (np. przygotowujemy wykres graficzny czytanego na lekcji artykułu
zawierający najważniejsze hasła).
"4 nogi stołu" - to metoda pracy z uczniem, którą wykorzystujemy przy opisywaniu przeżyć,
faktów (spektakl, wycieczka, zdarzenie)
Noga 1 - co się działo, opowiedz
Noga 2 - co słyszałeś, opowiedz
Noga 3 - co pomyślałeś, opowiedz
Noga 4 - co czułeś, opowiedz
Na 4 nogach stół stoi pewnie.
Metoda ta pozwala uczniowi uporządkować swoje myśli i tym samym wypowiedź. Jest
rodzajem usprawniania pamięci bezpośredniej (rodzice mogą stosować ją z powodzeniem
w sytuacji kiedy chcą dowiedzieć się co wydarzyło się w szkole).
Strategie postępowania w klasie:
Ważną rzeczą wydaje się, aby każdy nauczyciel miał pod ręką różne strategie postępowania,
a nie jedną, w której uczeń o specjalnych potrzebach edukacyjnych w tym także uczeń z FAS
nie mieści się i w związku z tym nie korzysta z lekcji. Dlatego:
- polecenia buduj tak, aby były dostępne dla wszystkich (staraj się nie używać ogólników,
pojęć abstrakcyjnych - niezwykle istotny jest język jakim się posługujemy podczas lekcji)
- stosuj pauzy między zdaniami;
- używaj języka obrazowego;
- unikaj stawiania pytania "Dlaczego?" raczej zapytaj KTO? CO? GDZIE?
VI. Specyficzne strategie postępowania z uczniem z FAS
-
stosuj proste słownictwo
używaj krótkich poleceń
polecenia rozbijaj na kilka małych kroków
stosuj określone znaki do porozumiewania się z uczniem
wprowadź rutynę w czym się da! (rutyna buduje poczucie bezpieczeństwa niezwykle
nadwątlone u dzieci z FAS)
zaplanuj krótkie przerwy w trakcie lekcji (neutralizacja bodźców typu: temper. powietrza,
słońce, hałas;)
obserwuj ucznia i ustal z nim objawy poprzedzające wybuch agresji;
nie obwiniaj, nie zawstydzaj, nie oskarżaj;
często przypominaj o zawartych umowach;
rozmawiaj, tłumacz, tłumacz ........................................ ;
VII. Dygresje na zakończenie
Nie ma typowych uczniów z uszkodzeniem alkoholowym - każdy z nich ma indywidualne
potrzeby i niepowtarzalne zdolności.
Nie jesteśmy w stanie przewidzieć jakie szkody neurologiczne wywołała ekspozycja na
alkohol u danego ucznia, stąd nie ma jednej recepty postępowania.
Sukces w pracy z dzieckiem z FAS może odnieść wychowawca poszukujący różnych strategii
postępowania i ciągle obserwujący swojego ucznia, który z pewnością rozwija się.
opracowała: mgr Adriana Łasińska
Opracowano na podstawie:
1) Małgorzata Klecka "Fascynujące dzieci" - wyd. św. Stanisława BM Archidiecezji
Krakowskiej, Kraków 2007;
2) Krzysztof Liszcz "Dziecko z alkoholowym zespołem płodowym w szkole" - Fundacja
"Daj Szansę", Toruń 2007;