Kiedy testament będzie ważny? - Daria Juchnowicz

Kiedy testament
będzie ważny?
ogólne przesłanki ważności
testamentu
Z TEJ PREZENTACJI DOWIESZ SIĘ M.IN.:
• czy każdy może sporządzić testament,
• czy można sporządzić testament przez przedstawiciela,
• co to jest "wola testowania" i po co jest potrzebna,
• jakie wady oświadczenia woli powodują nieważność
testamentu,
• jakim wymaganiom musi czynić zadość treść
testamentu,
• w jakiej formie można sporządzić testament,
• kto nie może być świadkiem przy sporządzaniu
testamentu.
Testament jest ważny, gdy
spełnia warunki
przewidziane w
przepisach prawa.
1 PEŁNA ZDOLNOŚĆ DO
CZYNNOŚCI PRAWNYCH
Ważny testament może sporządzić wyłącznie
osoba mającą pełną zdolność do czynności
prawnych, a więc:
• pełnoletnia,
• nieubezwłasnowolniona częściowo
ani całkowicie,
• dla której nie ustanowiono doradcy
tymczasowego w toku postępowania
o ubezwłasnowolnienie.
PEŁNA ZDOLNOŚĆ DO
CZYNNOŚCI PRAWNYCH - CO
MÓWIĄ SĄDY?
Brak pełnej zdolności do czynności prawnych spadkodawcy
powoduje, iż testament sporządzony przez niego jest dotknięty
sankcją bezwzględnej nieważności. Jednocześnie nie ma
terminów ograniczających podnoszenie zarzutu nieważności
testamentu z tego właśnie powodu i ograniczających
uwzględnienie tej okoliczności z urzędu przez sąd na zasadach
właściwych dla sankcji bezwzględnej nieważności czynności
prawnej.
Postanowienie Sądu Najwyższego z 6 listopada 2014 r., sygn. akt II
CSK 103/14.
2 TESTAMENT TRZEBA
SPORZĄDZIĆ OSOBIŚCIE
Testament może zostać
sporządzony tylko osobiście.
Spadkodawca nie może
dokonać tej czynności przez
przedstawiciela ustawowego
lub pełnomocnika.
3 TESTATOR MUSI MIEĆ WOLĘ
TESTOWANIA
Sporządzając testament testator
musi mieć wolę testowania (tzw.
animus testandi) – gdy
spadkodawca sporządził dokument
posiadający zewnętrzne cechy
testamentu, ale bez woli
testowania, to testament uważa się
za nieważny albo nieistniejący
(poglądy w doktrynie są rozbieżne).
TESTATOR MUSI MIEĆ WOLĘ
TESTOWANIA - CO MÓWIĄ
SĄDY?
• Wola testowania to wola i świadomość dokonania czynności
prawnej na wypadek śmierci. Testator musi obejmować swoją
świadomością fakt regulowania losów majątku na czas po swojej
śmierci. Sporządzenie przez spadkodawcę testamentu jedynie po
to, aby uwolnić się od natrętnych nalegań jakiejś osoby, należy
ocenić jako działanie bez woli testowania
Postanowienie Sądu Najwyższego z 21 stycznia 2000 r., sygn. akt
II CKN 696/98.
• O woli testowania może świadczyć zarówno sama treść
oświadczenia i użyte do jej wyrażenia sformułowania, jak również
okoliczności złożenia tego oświadczenia.
Postanowienie Sądu Najwyższego z 22 grudnia 1997 r., sygn. akt II
CKN 542/97.
4 OŚWIADCZENIE WOLI NIE
MOŻE BYĆ WADLIWE
Aby testament był ważny, oświadczenie ostatniej
woli testatora nie może być dotknięte wadami.
Nieważny jest testament sporządzony:
• w stanie wyłączającym świadome albo
swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie
woli,
• pod wpływem błędu uzasadniającego
przypuszczenie, że gdyby spadkodawca
nie działał pod jego wpływem, to nie
sporządziłby testamentu tej treści,
• pod wpływem groźby.
OŚWIADCZENIE WOLI NIE
MOŻE BYĆ WADLIWE - CO
MÓWIĄ SĄDY?
Przy sporządzaniu testamentu brak świadomego albo swobodnego
powzięcia decyzji i wyrażenia woli może wynikać z jakichkolwiek
powodów, nawet jeżeli testator nie znajduje się w stanie
nieprzytomności lub zakłócenia czynności psychicznych.
Stan wyłączający świadome powzięcie decyzji i wyrażenie woli, jak i
stan wyłączający swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli musi
wynikać z przyczyny wewnętrznej, umiejscowionej w samym podmiocie
składającym oświadczenie woli. Musi wynikać ze stanu, w jakim
znajduje się osoba składająca oświadczenie woli, a nie z okoliczności
zewnętrznych, w jakich osoba ta się znalazła.
Źródłem tej wady oświadczenia woli są szczególne właściwości psychiki
lub procesu myślowego, znajdujące się "wewnątrz" osoby składającej
oświadczenie woli.
Postanowienie Sądu Najwyższego z 14 grudnia 2011 r., sygn. akt I CSK
115/11.
5 TREŚĆ TESTAMENTU MUSI SPEŁNIAĆ
WYMAGANIA
Treść testamentu musi spełniać ogólne wymagania, które powinna spełniać
każda czynność prawna, a także czynić zadość szczegółowym wymaganiom
przewidzianym w prawie spadkowym. Testament nie może więc m.in:
• być sprzeczny z ustawą,
• mieć na celu obejścia ustawy,
• być sprzeczny z zasadami współżycia
społecznego,
• zawierać rozrządzeń więcej niż jednego
spadkodawcy.
Ponadto, testament musi zawierać co najmniej jedną dyspozycję majątkiem
spadkodawcy – testament, który zawiera wyłącznie rozrządzenia
niemajątkowe (np. życzenia co do tego, kto powinien opiekować się
małoletnimi dziećmi zmarłego) nie jest uznawany za testament (chociaż w
doktrynie wyrażane są także odmienne zapatrywania).
TREŚĆ TESTAMENTU MUSI
SPEŁNIAĆ WYMAGANIA - CO
MÓWIĄ SĄDY?
Zakaz sporządzania testamentów wspólnych nie
wyklucza uznania oświadczeń woli złożonych łącznie
przez dwoje spadkodawców w formie testamentu
allograficznego za dwa oddzielne testamenty ustne.
Postanowienie Sądu Najwyższego z 24 marca 1998 r.,
sygn. akt I CKU 6/98.
6 TESTAMENT MUSI ZOSTAĆ
SPORZĄDZONY W ODPOWIEDNIEJ
FORMIE
Testator nie może
oświadczyć swojej woli
w jakikolwiek sposób,
ale jedynie w taki, który
określa prawo.
Przepisy przewidują kilka
form dla sporządzenia
testamentu, a nie tylko
jedną ściśle oznaczoną
formę.
Ustawodawca przewiduje
różne wymogi co do
formy testamentu w
zależności od tego, czy
testament jest
sporządzany w zwykłych,
czy w nadzwyczajnych
okolicznościach.
KIEDY JAKI TESTAMENT?
VS
W zwykłych
okolicznościach
spadkodawca może
sporządzić następujące
testamenty:
•testament własnoręczny
(holograficzny),
•testament notarialny,
•testament allograficzny.
W nadzwyczajnych
okolicznościach,
uniemożliwiających lub
utrudniających spadkodawcy
sporządzenie testamentu
zwykłego, można przygotować
testament szczególny, tj.:
• testament ustny,
• testament sporządzony na
polskim statku morskim lub
powietrznym,
• testament wojskowy.
DLA KAŻDEGO TESTAMENTU ODRĘBNE
WYMOGI
Przepisy określają dla każdego rodzaju testamentu odrębne
wymagania, którym trzeba uczynić zadość, aby testament był
ważny. Np. testament własnoręczny:
• musi zostać sporządzony przez
spadkodawcę w całości pismem
odręcznym,
• musi zostać podpisany przez
spadkodawcę,
• musi zostać opatrzony przez
spadkodawcę datą.
Uwaga
Brak daty nie wywoła jednak
nieważności testamentu
własnoręcznego, jeżeli nie
wywołuje wątpliwości co do
zdolności spadkodawcy do
sporządzenia testamentu, co do
treści testamentu, lub co do
wzajemnego stosunku
testamentów.
WSPÓLNE WYMOGI CO DO ŚWIADKÓW
Zarówno testament zwykły, jak i szczególny jest nieważny, gdy
świadkiem przy jego sporządzeniu była osoba, która zgodnie z
przepisami nie ma zdolności do bycia świadkiem. Prawo
stanowi, że świadkiem przy sporządzaniu testamentu nie
może być:
• osoba, która nie ma pełnej zdolności do
czynności prawnych,
• osoba niewidoma, głucha lub niema,
• osoba niemogąca czytać i pisać,
• osoba niewładająca językiem, w którym
spadkodawca sporządził testament,
• osoba prawomocnie skazana za
składanie fałszywych zeznań.
WSPÓLNE WYMOGI CO DO ŚWIADKÓW
Jeżeli świadkiem przy sporządzaniu testamentu
była osoba, dla której w testamencie
przewidziano jakąkolwiek korzyść, to nieważne
jest tylko to postanowienie testamentu, które
przewiduje korzyść dla tej osoby.
Jeżeli jednak z treści testamentu lub
okoliczności wynika, że bez tego postanowienia
spadkodawca nie sporządziłby testamentu –
wówczas cały testament jest nieważny.
Takie same konsekwencje są przewidziane w
wypadku, gdy świadkiem przy sporządzaniu
testamentu jest małżonek osoby, na rzecz której
w testamencie została przewidziana korzyść, jej
krewni lub powinowaci pierwszego i drugiego
stopnia oraz osoby pozostające z nią w
stosunku przysposobienia.
DZIĘKUJEMY ZA UWAGĘ
Podobała Ci się prezentacja? Zapraszamy do odwiedzania
Blogu Kancelarii, a także do śledzenia jej w mediach
społecznościowych:
Blog Kancelarii
Twitter
Facebook
Jeżeli potrzebujesz pomocy prawnej w sprawach
spadkowych lub rodzinnych, skontaktuj się z Kancelarią:
Daria Juchnowicz-Bierbasz Kancelaria Radcy Prawnego
ul. Wronia 45 / 175, 00-870 Warszawa
(budynek Oxygen klatka VI, parter)
Telefon: +48 690 992 222
WWW: www.prawodlarodziny.pl
Email: [email protected]