Projekt międzynarodowego programu ICCSS ws. redukcji zagrożeń

Prof. Sławomir Neffe,
Wojskowa Akademia Techniczna,
Przew. Międzynarodowej Naukowej Rady Doradczej ICCSS,
Dr inż. Lech Starostin,
dyrektor programowy ICCSS
Projekt międzynarodowego programu ICCSS ws. redukcji zagrożeń związanych z
chemicznymi improwizowanymi urządzeniami wybuchowymi
W ciągu ostatnich 20 lat improwizowane urządzenia (ładunki) wybuchowe były najczęściej
stosowanymi narzędziami ataków terrorystycznych i przyczyną największych strat wśród
ludności cywilnej i żołnierzy. Charakteryzują się one największą skutecznością, jeśli uwzględni
się liczbę ofiar śmiertelnych i ciężko rannych oraz spowodowane zniszczenia materialne.
Improwizowane urządzenia (ładunki) wybuchowe (IED, od ang. Improvised Explosive
Devices) to broń wykonana w sposób nietypowy (poza kontrolą państwową), zawierająca silne
materiały wybuchowe lub ich mieszaniny, dodatki odłamków metalowych (np. gwoździe,
śruby, ostre odłamki), niebezpieczne środki pirotechniczne lub zapalające. W niektórych
przypadkach mogą one także zawierać silnie trujące lub żrące substancje chemiczne, materiał
biologiczny skażony bakteriami i wirusami czy odpady promieniotwórcze. Urządzenia te są
najczęściej używane przez terrorystów i przeznaczone do niszczenia i unieszkodliwiania
przeciwnika w celu wywołania jak największych strat i zniszczeń. Mogą zawierać materiały
wybuchowe pochodzące z urządzeń wojskowych, jednak najczęściej zbudowane są z
materiałów, elementów i podzespołów niewojskowych, które są dostępne na wolnym rynku. W
przypadkach, gdy IED zawierają niebezpieczne substancje chemiczne, których użycie ma na
celu wywołanie większych strat i zniszczeń, od strat spowodowanych użyciem klasycznych
materiałów wybuchowych, nazywamy je chemicznymi improwizowanymi urządzeniami
(ładunkami) wybuchowymi (Chem-IED).
Chem-IED można wytworzyć stosunkowo tanimi metodami przy wykorzystaniu substancji
dostępnych na rynku cywilnym, a skuteczność ich użycia jest trudna do przewidzenia i
przeszacowania. Możliwość skrytego użycia i niezwykła skuteczność Chem-IED spędza sen z
oczu dowódców i służb odpowiedzialnych za powodzenie operacji wojskowych, utrzymania
pokoju i bezpieczeństwo publiczne. Wysoka skuteczność i łatwość produkcji Chem-IED
powodują, że terroryści, w tym z Państwa Islamskiego, stosują ten środek niszczenia
przeciwnika i wywoływania maksymalnych strat, w tym siania terroru, zastraszenia żołnierzy,
ludności cywilnej i całych społeczeństw.
Problem zagrożeń związanych z użyciem Chem-IED jest częścią szerszego programu
zainicjowanego przez Międzynarodowe Centrum Bezpieczeństwa Chemicznego (ICCSS) w
Warszawie, który obejmuje szerzenie powszechnego bezpieczeństwa chemicznego. Celem tego
programu jest stworzenie polskiej specjalizacji na arenie międzynarodowej w zakresie
bezpieczeństwa chemicznego. Przyniesie to konkretne korzyści w wymiarach gospodarczym,
politycznym, bezpieczeństwa, naukowym i wizerunkowym. Będzie temu służyć stworzenie
międzynarodowego systemu edukacji i szkoleń, a także międzynarodowego ośrodka szkoleń
praktycznych, na bazie Międzynarodowego Centrum Bezpieczeństwa Chemicznego, we
współpracy z polskimi i międzynarodowymi ośrodkami edukacji i przemysłu; realizacja
wieloletnich programów międzynarodowych oraz rozwój i promocja globalnej kultury
Strona 1 z 2
bezpieczeństwa chemicznego. Z uwagi na synergię między bezpieczeństwem chemicznym
i jądrowym, otworzą się nowe perspektywy współpracy z wiodącymi partnerami
międzynarodowymi w zagadnieniach jądrowych. Wskazana jest aktywna promocja priorytetu
bezpieczeństwa chemicznego na forum międzynarodowym przez polskie podmioty rządowe,
prywatne i pozarządowe, w ramach połączonej polityki bezpieczeństwa, ekonomicznej,
rozwojowej i promocji.
Zagadnienia związane z użyciem Chem-IED były przedmiotem specjalistycznego kursu
szkoleniowego pt. „Identyfikacja i neutralizacja chemicznych improwizowanych ładunków
wybuchowych”, kursie NATO, zorganizowanym przez WAT, ICCSS oraz Wojskowy Instytut
Techniki Inżynieryjnej (WITI), i przeprowadzonym w dniach 26 – 30 maja 2014 w WITI oraz
Centrum Szkolenia Wojsk Chemicznych i Inżynieryjnych we Wrocławiu, uczestniczyli
przedstawiciele krajów partnerskich NATO, w ramach Partnerstwa dla Pokoju.
Kurs był wspólnym projektem polsko-ukraińskim, finansowanym w ramach Programu NATO
Nauka dla Pokoju i Bezpieczeństwa i adresowanym do uczestników Partnerstwa dla Pokoju, z
udziałem wykładowców z Polski, Czech, Niemiec, USA i NATO. Kurs miał na celu wspieranie
rozwoju potencjału i mechanizmów reagowania w sytuacji zagrożenia terroryzmem
chemicznym i minimalizowania ryzyka ataku terrorystycznego z wykorzystaniem toksycznych
związków chemicznych, a także poprawę procedur reagowania na wnioski o pomoc
w przypadku użycia lub groźby użycia związków chemicznych w celach terrorystycznych.
Na bazie pozytywnych rezultatów kursu, który potwierdził, że zagadnienia przeciwdziałania i
reagowania na chemiczne improwizowane ładunki wybuchowe stają się priorytetem zarówno
dla sił zbrojnych, jak i cywilnych, ICCSS podjęło inicjatywę opracowani projektu
międzynarodowego programu szkoleniowego nt. „Identyfikacji i neutralizacji chemicznych
improwizowanych ładunków wybuchowych”, który byłby regularnie prowadzony w Polsce. W
świetle ustaleń z polskimi i międzynarodowymi partnerami, istnieje realne zapotrzebowanie i
poparcie dla przygotowania takiego programu na potrzeby służb cywilnych i sił zbrojnych,
który otrzymałby certyfikaty NATO i innych podmiotów międzynarodowych.
Temat przeciwdziałania i reagowania na chemiczne improwizowane ładunki wybuchowe jako
priorytet Międzynarodowe Centrum Bezpieczeństwa Chemicznego (ICCSS), będzie również
przedmiotem dyskusji światowego Kongresu Bezpieczeństwa Chemicznego, któremu
towarzyszyć będą Międzynarodowe Targi Bezpieczeństwa Chemicznego (Kielce, 18-20
kwietnia 2016 r.). Oczekujemy, ż w trakcie światowego kongresu powstanie międzynarodowa
grupa zadaniowa, która przygotuje założenia międzynarodowego programu ws. redukcji
zagrożeń związanych z chemicznymi improwizowanymi urządzeniami wybuchowymi.
Strona 2 z 2